Του Γιάννη Αγγελάκη
Η ανάπτυξη του φαινομένου εξαρτάται και από την ύπαρξη μίας βιομηχανίας υποστηρικτικών υπηρεσιών.
Τέτοιες υπηρεσίες προσφέρουν τα blogs που προμοτάρουν τη ζωή ταξιδεύοντας με βαν (#vanlife culture), κοινοβιακές κοινότητες όπως το Roam, ταξιδιωτικές υπηρεσίες όπως το Nomad Cruise, ακόμα και γραφεία εύρεσης εργασίας όπως το Jobbatical.
Λύσεις σε πρακτικά ζητήματα που προκύπτουν προσφέρουν μια τεράστια γκάμα από εξειδικευμένα blogs και σελίδες που παρέχουν κάθε είδους συμβουλές για το πώς μπορεί κάποιος να εργάζεται και να ταξιδεύει αλλά και ενημερωμένες λίστες για τα κόστη διαβίωσης όπως το nomadlist.
Οι ίδιοι οι ψηφιακοί νομάδες μέσω των προσωπικών τους λογαριασμών στα social media συντελούν στην ανάπτυξη του φαινομένου.
Η ζωή που προβάλλουν στα social media είναι το εξατομικευμένο προϊόν το οποίο πολλοί πουλάνε για να συνεχίσουν να ζουν ως ψηφιακοί νομάδες, οχι η πραγματική ζωή τους.
Το προϊόν που πωλούν είναι ουσιαστικά το υλικό στρατολόγησης νέων ψηφιακών νομάδων.
Η πλειοψηφία εξ αυτών που διαβάζουν το υλικό που παράγουν δε θα ταξιδέψουν ποτέ αλλά θα ζουν για να καταναλώνουν το «όνειρο» της ζωής του ψηφιακού νομάδα τροφοδοτώντας πάντως έτσι το φαινόμενο.
Στην ανάπτυξη του φαινομένου συντελούν επίσης και νέα εργαλεία επικοινωνίας που χρησιμοποιούνται από εργαζόμενους από απόσταση όπως το Google Suite, Slack, Asana, Μicrosoft Teams, Zoom, Skype, Trello, Loom.
Εν μέσω πανδημίας, πολλά από αυτά τα εργαλεία που μέχρι προτίνος χρησιμοποιούσαν κυρίως ψηφιακοί νομάδες και μια μικρή μερίδα εργαζόμενων που λειτουργούσαν από απόσταση, μετατράπηκαν σε εργαλεία πολύ ευρύτερης χρήσης λόγω της εφαρμογής μέτρων που επέβαλλαν την εργασία από απόσταση.
Αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης είναι η εξοικείωση μιας πολύ μεγαλύτερης μερίδας εργαζομένων με τις τεχνολογίες, κάτι που θα κάνει το πέρασμα στον ψηφιακό νομαδισμό για όσους εργαζόμενους το επιλέξουν, πολύ πιο ομαλό. [79, 80]
Και τα ξενοδοχεία προσπαθούν να ακολουθήσουν τις τάσεις και να ενταχθούν στη νέα οικονομία που δημιουργεί το φαινόμενο του ψηφιακού νομαδισμού. Εξετάζουν τη δυνατότητα συνδρομητικών υπηρεσιών, μετατρεπόμενα έτσι σε άλλη μια βασική δομή που βοηθά τους εργαζόμενους από απόσταση να ζουν σε διαφορετικές περιοχές του πλανήτη.
Λ.χ. η αλυσίδα ευρωπαϊκών ξενοδοχείων Zoku προσφέρει μικρο-διαμερίσματα μέσω συνδρομητικού προγράμματος στοχεύοντας στην αγορά των ψηφιακών νομάδων δίνοντας τους τη δυνατότητα να ζουν για μεγάλες περιόδους σε πόλεις όπως το Άμστερνταμ, τη Κοπεγχάγη και τη Βιένη με όλες τις ανέσεις που μπορει να προσφέρει ένα ξενοδοχείο. [81]
"google ad"
Η Selina είναι μία ψηφιακή κοινότητα που προσφέρει 22.000 κρεβάτια σε δωμάτια και εστίες κυρίως στη Λατινική Αμερική αλλά και σε κάποιες Ευρωπαϊκές πόλεις.
Η εταιρεία δεν προσφέρει μόνο διαμονή αλλά και τρόπους για να συνδεθείς με άλλους ψηφιακούς νομάδες καθώς και τοποθεσίες για εργασία αλλά και κοινωνικές «δραστηριότητες συνεισφοράς» στις τοπικές κοινότητες, όπως φύτευση δέντρων ή καθαρισμούς παραλιών.
Στόχος, «η προσφορά μοναδικών εμπειριών γεμάτες νόημα». [82]
Υπάρχουν επίσης workshops, seminars, conferences, coaching seminars και βιβλία για το πώς μπορεί κάποιος να επιβίωσει ως ψηφιακός νομάδας. [83]
Η Remote Year είναι μία εταιρεία που οργανώσει προγράμματα εργασίας αλλά και ταξιδιών σε προορισμούς όπως το Κέιπ Τάουν και το Κυότο.
Υπάρχουν παγκόσμια δίκτυα με εργασιακούς χώρους τα οποία χρησιμοποιούν ψηφιακοί νομάδες, freelancers και εργαζόμενοι από απόσταση.
Η WeWork έχει αυτή τη στιγμή γραφεία σε 756 περιοχές σε 38 χώρες όλο τον πλανήτη.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τη σελίδα coworker.com υπάρχουν 47 τέτοιοι χώροι. [84]
Και στην αγορά της εκπαίδευσης βλέπουμε να γινονται αντίστοιχες κινήσεις.
Υπάρχουν λ.χ. προσπάθειες όπως αυτή από την εταιρεία Edumadic όπου συνδυάζεται η εκπαίδευση με τα ταξίδια σε διάφορες χώρες.
Το μότο της εταιρείας είναι:
«Ταξιδέψτε τον κόσμο μαζί με άλλους ανθρώπους ενώ μαθαίνετε»
Οι μαθητές έχουν τον δικό τους χώρο όπου ταξιδεύουν για όλη τη διάρκεια του προγράμματος. Για ένα πρόγραμμα 12 βδομάδων έχουν δωμάτιο σε κάθε περιοχή όπου ταξιδεύουν.
Διασφαλίζεται επίσης ότι οι μαθητές ζούνε σε κοντινές περιοχές μεταξύ τους ώστε να διαμορφώνεται η αίσθηση μίας πραγματικής μαθητικής κοινότητας. [85]
Άλλες ενδιαφέρουσες προσπάθειες αποτελούν τα σχολεία Green School που απολαμβάνουν της στήριξης του μεγιστάνα των μίντια Ρίτσαρντ Μπράνσον αλλά και του Γ.Γ. του ΟΗΕ Μπαν-Κι Μουν. [86, 87]
Υπάρχει πραγματικά μια ποικιλία πρωτοβουλιών στα πλαίσια αυτού που ονομάζεται worldschooling ώστε τα παιδιά να έχουν πρόσβαση σε προγράμματα εκπαίδευσης σε διαφορετικές περιοχές του πλανήτη. [88, 89, 90]
Όλες αυτές οι εταιρείες επενδύουν στην άνθηση του φαινομένου του ψηφιακού νομαδισμού γιατί η επιτυχία τους εξαρτάται από την εξάπλωσή του. Στην ουσία όμως, η ίδια η λειτουργία τους συντελεί στη καθιέρωση ενός νέου μοντέλου και πλαισίου εργασίας και ζωής.
Ο ανταγωνισμός χωρών για την προσέλκυση ψηφιακών νομάδων
Την ίδια στιγμή, για το ζήτημα της φορολόγησης σε πολλές χώρες υπάρχει νομικά μία γκρίζα ζώνη αφού πρόκειται για κάτι πραγματικά καινούργιο, γεγονός που πολλοί «ψηφιακοί νομάδες» σπεύδουν να εκμεταλλευτούν προς όφελός τους.
Ή, προσπαθούν να αποφύγουν να πληρώνουν ολότελα φόρους. Και υπάρχουν τρόποι. [91]
Κατ’ ένα παράδοξο τρόπο, οι ψηφιακοί νομάδες, αν και ένα μεγάλο τμήμα τους είναι εργαζόμενοι, ασπάζονται την ιδεολογία της κορπορατοκρατίας και αντιγράφουν κακές πρακτικές που χρησιμοποιούν εταιρείες και κεφαλαιούχοι που θέλουν να φοροδιαφύγουν.
Όχι μόνο οι ψηφιακοί νομάδες αντιγράφουν κακές πρακτικές εταιρειών, οι χώρες που επιθυμούν να τους υποδεχτούν τους φέρονται όπως σε επενδυτικες εταιρείες, προσφέροντας τους κίνητρα και φοροαπαλλαγές για να τους προσελκύσουν.
Σε πολλές χώρες, όπως η Εσθονία, η Ιταλία, η Μάλτα και πρόσφατα η Ελλάδα οι κυβερνήσεις προχωρούν σε σειρά φοροελαφρύνσεων και στην έκδοση σχετικής visas ώστε να προσελκύουν περισσότερους ψηφιακούς νομάδες. Η απόφαση κάποιων χωρών οπως η Ισπανία να τους φορολογήσουν θεωρείται καταστρεπτική για τις δυνατότητες προσέλκυσής τους [92, 93, 94, 95, 96, 97]
Η Κροατία δημιούργησε visa για έναν ολόκληρο χρόνο. Οι ψηφιακοί νομάδες δε θα έχουν τη δυνατότητα εργασίας σε εταιρείες της χώρας αλλά παρά την πολύμηνη παραμονή τους, δε θα χρειάζεται να πληρώνουν και φόρους όπως πληρώνουν οι γηγενείς! [98, 99]
Στο Ντουμπάι, όσοι ψηφιακοί νομάδες έχουν εισόδημα άνω των 3.850 λιρών ανά μήνα και με κόστος μόλις 220 λίρες αποκτούν ετήσια visa μαζί με ασφαλιστική κάλυψη. [100]
Στις Μαδέρες της Πορτογαλίας δημιουργήθηκε το πρώτο χωριό για ψηφιακούς νομάδες όπου επαγγελματίες απ’ όλο τον κόσμο μπορούν να παραμείνουν με όλες τις αναγκαίες ανέσεις για την εργασία τους έως και 6 μήνες τον χρόνο. [101]
Υπάρχουν και χώρες που τους χρηματοδοτούν ακόμη και τα κόστη διαμονής.
Σε περιοχές της Ιταλίας η κυβέρνηση θα πληρώνει το 50% του ενοικίου για την παραμονή τους σε χωριά με στόχο την αναζωογόνησή τους.
Ο δήμαρχος της Σάντα Φιόρα είπε στο CNN:
«Ο στόχος είναι να κινητοποιήσουμε ανθρώπους για να έρθουν και να εργαστούν από αποσταση από τον τόπο μας. Θέλουμε η Σάντα Φιόρα να γίνει το ευέλικτο γραφείο τους» [102]
Πάνω από 30 χώρες προσφέρουν κάποιου είδους κίνητρα για την προσέλκυση εργαζόμενων από απόσταση. [103]
Ο Karoli Hindriks, Διευθύνων Σύμβουλος της Jobbatical, θεωρεί ότι οι χώρες που θα δημιουργήσουν ευνοϊκές συνθήκες για την προσέλκυση ψηφιακών νομάδων θα βγουν κερδισμένες:
«Δε γνωρίζω ποιο θα είναι το μέλλον όμως ένα πράγμα είναι ξεκάθαρο. Υπάρχει μία έλλειψη ταλέντου στις περισσότερες χώρες του κόσμου και οι χώρες που θα αναπτυχθούν οικονομικά στο μέλλον είναι αυτές που θα προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες. Αυτές που θα βρουν τρόπους για να προσελκύσουν αυτούς τους ανθρώπους, όχι που θα κτίσουν τείχη για να τους αφήσουν από έξω». [104, 105]
Κάποιοι ψηφιακοί νομάδες πάνε ένα βήμα παραπέρα και ονειρεύονται τη δημιουργία του πρώτου ψηφιακού έθνους.
Η Lauren Razavi θεωρεί ότι καθώς μέσα στην πανδημία πολλοί άνθρωποι αναγνώρισαν τα οφέλη της εργασίας από απόσταση θα είναι δύσκολο να επιστρέψουν πίσω στα γραφεία τους. Πιστεύει ότι «η εργασία από απόσταση θα αποτελέσει μια μόνιμη αλλαγή στον τρόπο που λειτουργεί η παγκόσμια οικονομία».
Για να συνεχίσει:
«Το ίντερνετ παγκοσμιοποίησε και ψηφιοποίησε μια σειρά από πτυχές της ζωής μας, από τις τραπεζικές λειτουργίες, τις μεταφορές, τις διανομές, όμως οι κυβερνήσεις δεν ακολουθούν με τον ίδιο γρήγορο βηματισμό. Με την εμπιστοσύνη στους παραδοσιακούς θεσμούς και στα κόμματα να έχει καταρρεύσει, ήρθε η ώρα για κάτι καινούργιο.
Εδώ και εκατοντάδες χρόνια η εργασία ήταν προσδεμένη σε συγκεκριμένες τοποθεσίες. Αυτό πλέον αλλάζει. Σήμερα βλέπουμε να εξελίσσεται μια επανάσταση στο χώρο της εργασίας, κι ίσως στο μέλλον και ο ρόλος των εθνών – κρατών να αλλάξει ριζικά»
Η Plumia είναι το πρώτο ψηφιακό έθνος, μια συλλογικότητα χιλιάδων ψηφιακών νομάδων και εργαζόμενων από απόσταση που προσπαθεί να επαναδιαπραγματευτεί τους όρους της παγκόσμιας κινητικότητας και των κυβερνητικών δομών πίσω απ’ αυτή την κίνηση.
Ο στόχος είναι η δημιουργία των συνθηκών ώστε όποιος το επιθυμεί να μπορεί να ζει οπουδέποτε το επιθυμεί, ως παγκόσμιος πολίτης.
Η εξέλιξη του μετασύμπαντος (metaverse) στα επόμενα χρόνια, θα επιταχύνει τις εξελιξεις προς τη δημιουργία και ψηφιακών κρατών.
Οι ψηφιακοί νομάδες και οι εργαζόμενοι από απόσταση δε θα μιλάνε μέσω zoom αλλά θα συνευρίσκονται χρησιμοποιώντας τεχνολογίες επαυξημένης πραγματικότητας με τους άλλους εργαζόμενους ως τρισδιάστατα avatars της επιλογής τους σε ρεαλιστικά 3D γραφεία με έναν παρόμοιο τρόπο όπως στον πραγματικό κόσμο καθιστώντας περιττή την ανάγκη εύρεσης φυσικού χώρου για την εργασία τους. Τέτοιες πρωτοβουλίες ήδη βρισκονται σε εξέλιξη από εταιρείες όπως η Mesh και η Horizon Workrooms.
Ψηφιακά κράτη όπως το Decentraland και Axie Land ήδη αναπτύσσονται και μπορούν στο μέλλον να αποτελέσουν ένα εναλλακτικό κοσμο στον οποίο θα μπορούν οι ψηφιακοί νομάδες να ζουν και να εργάζονται ή να καταναλώνουν υπηρεσίες.
Αν και ακόμα βρισκόμαστε στα αρχικά στάδια αυτών των εξελίξεων, ήδη χώρες όπως η Νότια Κορέα, η Κίνα αλλα και η Ταϊλάνδη επενδύουν στην τεχνολογία ενώ και εταιρείες όπως η Facebook και η Amazon επενδύουν βαριά στο νέο ψηφιακό περιβάλλον. [106, 107]
«Πλέον οι άνθρωποι δε διαμένουν, ζούνε μέσα σε σπίτια Airbnb»
Σχετικά με το φαινομενο των ψηφιακών νομάδων και τις επιπτώσεις του χαρακτηριστικά είναι και τα εξής στοιχεία, που καταγράφονται στην έκθεση της Airbnb για τις αλλαγές στις ταξιδιωτικές συνήθειες λόγω της πανδημίας.
Όλο και παραπάνω άνθρωποι δεν επισκέπτονται απλά, ζούνε στους προορισμούς στους οποίους ταξιδέυουν. Το ποσοστό αυτών που παραμένουν για μεγάλα διαστήματα (τουλάχιστον 28 ημέρες) σε σπίτια που ενοικιάζονται μέσω της πλατφόρμας Airbnb διπλασιάστηκε εν μέσω της πανδημίας αφού από το 14% των κρατήσεων το 2019, έφτασε στο 24% των κρατήσεων το πρώτο τέταρτο του 2021.
Οι άνθρωποι δε διαμένουν πλέον σε σπίτια, δημιουργούνε καινούργια σπίτια μακριά απο τους τόπους καταγωγής τους, στους προορισμούς που επιλέγουν να επισκεφθούν. Επιλέγουν τα σπίτια που θα μείνουν με αυτό το κριτήριο. Φέρνουν μαζί μέχρι και τα κατοικίδιά τους.
Όπως αναφέρεται στην έκθεση, οι αναφορές των επισκεπτών στην σελίδα της εταιρείας για χρήση των σπιτιών για «εργασία από απόσταση» έχει αυξηθεί παγκοσμίως κατά 520% μέσα σε μόλις 1 χρόνο.
Σε έρευνα της Airbnb σε 5 χώρες το 74% των καταναλωτών επιθυμούν μέσω των δυνατοτήτων που δίνει η εργασία απόσταση να εργάζονται σε διαφορετικό τόπο από τον τόπο απ’ οπου βρίσκεται η εργασία τους:
«Η δυνατότητα να ζεις οπουδήποτε στον κόσμο με κύριο χαρακτηριστικό τη μεγαλύτερη διάρκεια διαμονής σε έναν προορισμό, θα αποτελέσει αναπόσπαστο τμήμα της ταξιδιωτικής βιομηχανίας του μέλλοντος… Ο πρώτος τροπος με τον οποίo θα αλλάξουν μορφή τα ταξίδια αν οι άνθρωποι αποκτήσουν μεγαλύτερη ευελιξία στην εργασία τους, είναι ότι θα κάνουν περισσότερα ταξίδια… ο δεύτερος τρόπος είναι ότι θα ταξιδεύουν για πολύ περισσότερο χρόνο…»
«Πλέον οι άνθρωποι δε διαμένουν, ζούνε μέσα σε σπίτια Airbnb», καταλήγει η έκθεση.
Χαρακτηριστικά είναι και τα εξής στοιχεία:
- Το 2020 περίπου 1 στους 5 που διέμειναν σε σπίτια Airbnb δε βρισκόταν εκεί ως μέρος των διακοπών τους αλλά εργάζονταν
- Το 2021 το 11% αυτών που παρέμειναν για μεγάλη διάρκεια σε σπίτια Airbnb ανέφεραν ότι ζούνε ένα νομαδικό lifestyle ενώ 5% δήλωσαν ότι προτίθονται να εγκαταλείψουν τις μόνιμες κατοικίες τους στον τόπο απ’ όπου προέρχονται για να μένουν μόνιμα σε σπίτια Airbnb.
Σημειώνουμε ότι πολλοί ψηφιακοί νομάδες στην προσπάθειά τους να περιορίσουν τα κόστη αναζητούν και σπίτια έξω από την πλατφόρμα της Airbnb ενοικιάζοντας σπίτια με μακροχρόνια μίσθωση. Αυτό σημαίνει ότι στην πραγματικότητα το φαινόμενο υποκαταγράφεται στα επίσημα στατιστικά. [108]
Ο Tim Feriss, ένας από τους γκουρού των ψηφιακών νομάδων, σε ντοκιμαντέρ της δημοσιογράφου Youjin Do για τους ψηφιακούς νομάδες είχε πει ότι «σχεδόν οι πάντες μπορούν να βουτήξουν έστω και λίγο το δακτυλάκι τους και να δοκιμάσουν κάποια πλευρά ενός τρόπου ζωής που είναι ανεξάρτητος από την τοποθεσία». [109]
Παρά τις εξελίξεις που περιγράψαμε και παραπάνω που επιβεβαιώνουν ότι το φαινόμενο γιγαντώνεται, η συγκεκριμένη θέση ακούγεται κάπως ειρωνική τη στιγμή όπου τα ποσοστά των ανθρώπων που μετατοπίζονται βίαια από τους τόπους τους σπάνε ιστορικά ρεκόρ.
Το 2019 συνολικά στην Ευρώπη περίπου το 1/3 του πληθυσμού ζούσε σε ενοικιαζόμενα σπίτια όμως το κόστος των ενοικίων έχει εκτοξευθεί. Σε κάποιες χώρες η κατάσταση είναι χειρότερη από κάποιες άλλες. Στην Ισπανία το κόστος των ενοικίων τα τελευταια 5 χρόνια έχει ανέβει κατά 45%.
Στην Ευρώπη εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της έξωσης λόγω της αδυναμίας τους να ανταποκριθούν στα κόστη των ενοικίων.
Σύμφωνα με τον οργανισμό «Housing Europe» 10.000.000 νοικοκυριά κινδυνεύουν με έξωση. Οι συγκεκριμένοι αριθμοί είναι συντηρητικές εκτιμήσεις, όπως αναφέρουν σε έκθεσή τους τα Ηνωμένα Έθνη.
Επίσης, οι κοινωνικές κατοικίες έχουν μειωθεί δραματικά σε πολλές περιοχές της Ευρώπης τις τελευταίες δύο δεκαετίες.
Μόνο στη Γερμανία, μία χώρα γνωστή για το ισχυρό κράτος πρόνοιάς της, καταγράφεται μία πτώση 50% στην διαθεσιμότητα τέτοιων σπιτιών. [110]
Η πανδημία και τα ελλιπή μέτρα προστασίας των πιο αδύναμων πολιτών αποτελεί έναν παράγοντα που πέραν της αύξησης του αριθμού των ανθρωπων που εργάζονται από απόσταση και γίνονται ψηφιακοί νομάδες δημιουργεί τις συνθήκες και για ένα πρωτόγνωρο κύμα εξώσεων. [111, 112]
Η ισχυροποίηση των τάσεων που δείχνουν αύξηση του αριθμού των ψηφιακών νομάδων θα οξύνει σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό το ήδη πολύ σοβαρο πρόβλημα στέγης στις χώρες προορισμούς τους.
Η επιλογή της ελευθερίας κίνησης στην οποία βασίζονται οι ζωές των ψηφιακών νομάδων αποτελεί ένα προνόμιο που πολλές φορές έχει ως αποτέλεσμα την βίαιη εξώθηση σε κίνηση μιας άλλης μερίδας ανθρώπων που δεν έχουν αυτή την επιλογή, ούτε βεβαίως την επιθυμία. [113]
Την ίδια στιγμή, κι ενώ οι χώρες ανταγωνίζονται μεταξύ τους δίνοντας κίνητρα και φοροελαφρύνσεις στους ελεύθερα κινούμενους ψηφιακούς νομάδες για μια ζωή βασισμένη στην ανεξαρτησία από την τοποθεσία, για έναν όλο και αυξανόμενο αριθμό ανθρώπων που εξωθούνται σε κίνηση, τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν αυξάνονται.
Στις ΗΠΑ ορθώνονται τείχη για να περιορίσουν την έλευση μεταναστών από το Μεξικό, η Ευρωπαϊκή Ένωση μετατρέπεται σε φρούριο. Οι πρακτικές pushback οδηγούν σε νεκρούς πρόσφυγες και μετανάστες στη θάλασσα της Μεσογείου. [114, 115, 116]
Άνω του 1% του παγκόσμιου πληθυσμού (1 στους 95) δεν επιλέγει αλλά εξωθείται βίαια να εγκαταλείψει τον τόπο όπου ζει. Το 2010 ο αντίστοιχος αριθμός ήταν 1 στους 159. [117]
Πολίτες του κόσμου όσο και πολίτες του πουθενά
Οι ψηφιακοί νομάδες μετακινούνται από τον ένα τόπο στον άλλο, δίχως υποχρεώσεις προς τον τόπο που επιλέγουν να μείνουν ή αναγκαιότητα σύνδεσης με τις κοινότητες. Eίναι «ελεύθεροι», δηλαδή, χωρίς δεσμεύσεις.
Μπορεί να επιθυμούν κάποια σύνδεση ως ένα βαθμό με την περιοχή όπου διαμένουν, όμως η διαρκής μετακίνησή τους από έναν τόπο σε ένα άλλο δεν το επιτρέπει.
Μπορεί να συμμετέχουν σε κάποιες δράσεις «κοινωνικής προσφοράς» όμως μόνο σε ένα επίπεδο χρηστικό που δεν επιτρέπει κάποια βαθιά σύνδεση με την κοινότητα που επισκέπτονται και με στόχο πάντα τη συγκέντρωση «εμπειριών» που αποτελεί πηγή κοινωνικού στάτους. [118]
Κάνουν αυτό που αγαπούν αλλά δεν αγαπούν ή δεν νοιάζονται πραγματικά για κάποια τοποθεσία ή τους ανθρώπους που ζουν εκεί. Είναι πολίτες του κόσμου όσο είναι πολίτες του πουθενά.
Οπως σημειώνει ο Korpela:
«Αντί να εμβαθύνουν στα ειδικά χαρακτηριστικά των τοπικών πολιτισμών κινούνται στο ενδιάμεσο ενός μποέμικου, εναλλακτικού χώρου και συνευρίσκονται με αυτούς τους ανθρώπους με τους οποίους μοιράζονται παρόμοιο τρόπο ζωής και αξίες. Δεν πρόκειται λοιπόν απλά για μια μετανάστευση σε ένα συγκεκριμένο μέρος αλλά για μετανάστευση σε μια συγκεκριμένη εναλλακτικη σκηνή που υπάρχει σε πολλές διαφορετικές τοποθεσίες» [119]
Το αποτέλεσμα είναι περιοχές που αποτελούν προορισμούς για ψηφιακούς νομάδες στο τέλος να μοιάζουν όλο και πιο πολύ μεταξύ τους.
Όπως σημειώνεται σε άρθρο του lonelyplanet:
«Καθώς η μόδα του ψηφιακού νομαδισμού διαδίδεται μέσω των social media, και οι τόποι που θέλουν να γινουν προορισμοί, προσαρμόζονται στις ανάγκες τους.
Θέλουν καλό wi–fi, φτηνά σπίτια για να μένουν, συνεργατικά καφέ, φαγητό τέλειο για φωτογραφίες στο instagram και μια κοινότητα ανθρώπων που να ακολουθούν τον ίδιο τρόπο ζωής που θα μπορούν να μοιραστούν μαζί τους τις εμπειρίες τους.
Οι χώροι που ανοίγουν για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες τους οδηγούν τους ντόπιους μέσω της αύξησης των τιμών έξω από τις κοινότητες που ζούνε». [120]
Στο πλαίσιο των παραδοσιακών κοινοτήτων η αδυναμία διαφυγής από την πραγματικότητα μετατρέπει σε κρίσιμη την ικανότητα της επικοινωνίας και της συναναστροφής και με ανθρώπους που δεν συμφωνείς ή δεν εκτιμάς ιδιαίτερα. Μπορεί να μην κάνουμε πάντα αυτό που αγαπάμε, όμως η αποδοχή της αναγκαιότητας συνύπαρξης οδηγεί στη θέσπιση κανόνων που είναι σεβαστοί από όλους.
Δίχως έναν σταθερό φυσικό κόσμο και τους περιορισμούς από τους οποίους δε μπορούμε εύκολα να διαφύγουμε, δεν υπάρχει κάποιος κοινός χώρος για για να συναντηθούν οι συγκρουόμενες πραγματικότητές, για να μάθουμε να συνυπάρχουμε, να συνεργαζόμαστε και να βρίσκουμε λύσεις σε βαθιά κοινά προβλήματα που μας απασχολούν ανεξαρτήτως των διαφορών μας.
Σήμερα που με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού δεν είναι δεμένο με ένα φυσικό μέρος, η «απελευθέρωση» από τα δεσμά και τους περιορισμούς, δημιουργεί σε αυτό το επίπεδο σοβαρά ζητήματα.
- Γιατί, λ.χ., ένας Νεοϋρκέζος εργαζόμενος που επιλέγει να εργάζεται στο Βερολίνο ή κάπου στην Ελλάδα να αγωνιστεί μαζί με τον μόνιμο κάτοικο που αγωνίζεται για την εκτόξευση των τιμών των ενοικίων που οφείλονται και στην δική του επιλογή να ζει μία ζωή απελευθερωμένη από τα δεσμά μίας συγκεκριμένης τοποθεσίας;
- Ή, για ποιο λόγο να αγωνιστεί για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στην πόλη όπου επισκέπτεται ή ακόμη και στην πόλη απ’ όπου κατάγεται αφού όταν δεν ικανοποιεται από αυτά που έχει να του προσφέρει μια τοποθεσία, μπορεί πλέον ως «ψηφιακός νομάδας» να μετακινηθεί σε κάποια άλλη πόλη ή χώρα που θα καλύπτει τις ανάγκες και επιθυμίες του;
- Γιατί να αγωνιστεί για τη βελτίωση των εργασιακών συνθηκών ή την αύξηση του μισθού του ή για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στον τόπο που βρίσκεται η εργασία του ή όπου γεννήθηκε και κατάγεται όταν του δίνεται η δυνατότητα αντ’ αυτού, να εργάζεται σε ένα άλλο μέρος όπου η ποιότητα ζωής είναι καλύτερη, τα κόστη ζωής είναι χαμηλότερα, άρα και ο μισθός του θα έχει μεγαλύτερη αξία;
- Γιατί να πληρώσει φόρους που θα χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία υποδομών που όλοι οι άνθρωποι σε μία φυσική κοινότητα χρησιμοποιούν αφού είναι ένας άνθρωπος που μπορεί να εργάζεται από οπουδήποτε στον κόσμο; Αφού δεν έχει μόνιμο τόπο διαμονής, γιατί να διεκδικήσει τη βελτίωση των υποδομών σε μία πόλη όπου δε ζει μόνιμα, όταν δεν έχει κάποιο ιδιαίτερο όφελος απ’ αυτό;
- Γιατί να πληρώσει φόρους αφού μπορεί να το αποφύγει με το να εργάζεται σε άλλες χώρες που θα του προσφέρουν φορολογική ασυλία;
- Γιατί να ξοδέψει κάποιον από τον πολύτιμο χρόνο του για κάτι που δεν αφορά τη βελτίωση του εαυτού και την ικανοποίηση των επιθυμιών του;
- Και με ποιο τρόπο μπορεί ένας ψηφιακός νομάδας να δημιουργήσει σταθερές και σε βάθος σχέσεις με ανθρώπους, που είναι ο πυρήνας πάνω στον οποίο μπορείς να διαμορφώσεις το πλαίσιο για ουσιαστικές κοινωνικές αλλαγές, όταν η παραμονή του σε ένα τόπο περιορίζεται μόνο σε μερικούς μήνες ή όταν οι σε βάθος σχέσεις αντιμετωπίζονται από πολλούς ψηφιακούς νομάδες ως δεσμεύσεις που ουσιαστικά περιορίζουν την ελευθερία μετακίνησής τους;
Όλα αυτα είναι ερωτήματα για τα οποία θα πρέπει να αναζητηθούν απαντήσεις.
Προς το παρόν, οι ψηφιακοί νομάδες δηλώνουν «πολίτες του κόσμου» δίχως όμως να αμφισβητούν τον τρόπο που λειτουργεί ένα παγκόσμιο οικονομικό σύστημα που στον πυρήνα του βρίσκεται η ανισότητα. Θέλουν τα δικαιώματα του πολίτη, δίχως τις ευθύνες που συνεπάγεται αυτή η ιδιότητα.
Εξαρτώνται από την ύπαρξη ενός κόσμου που ούτε ενιαίος είναι, ούτε πολιτισμικά και κοινωνικά όμοιος, ούτε οικονομικά ίσος. Εκμεταλλεύονται το γεγονός ότι ο κόσμος που ζούμε είναι πολυκερματισμένος και άνισος.
Δεν επιζητούν να τον αλλάξουν, αλλά να εκμεταλλευτούν την ανισότητα εις όφελός τους.
Στο επίκεντρο της φιλοσοφίας τους βρίσκεται το άτομο και η βελτίωσή του και ο «κόσμος» απλά υπάρχει για να γεμίσει με νόημα τις ατομικές τους υπάρξεις.
Η ουτοπία τους έχει στο επίκεντρο το άτομο. [121]
Κάποιοι πάλι υποστηρίζουν ότι το φαινόμενο των ψηφιακών νομάδων συντελεί στη διασπορά του ανθρώπινου κεφαλαίου το οποίο ως πρόσφατα ήταν συγκεντρωμένο σε συγκεκριμένες περιοχές του πλανήτη.
Λένε ότι οι περιοχές που θα επιτύχουν να προσελκύσουν περισσότερους ψηφιακούς νομάδες μπορούν να αποτελέσουν νέα βιομηχανικά κέντρα της καινούργιας τεχνολογικής επανάστασης.
Η νέα “Silicon Valley” μπορεί να βρίσκεται παντού και πουθενά, στο «σύννεφο».
Άραγε όμως, δημιουργούνται νέα βιομηχανικά κέντρα ή διασπείρονται και επεκτείνονται ήδη υπάρχοντα που έχουν τις βάσεις τους σε συγκεκριμένες χώρες του Βορρά και της Δύσης; [122]
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
- Ψηφιακοί νομάδες: Οι αγγελιοφόροι της 4ης τεχνολογικής επανάστασης, η στεγαστική κριση και το ονειρο μιας ζωής πέρα από την εργασία (μέρος 1ο)
- Ψηφιακοί νομάδες: Τι είναι ο ψηφιακός νομαδισμός και ποιες συνθήκες ευνοούν την άνθηση του φαινομένου (μέρος 2ο)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
79. Elaine Pofeldt, Digital Nomadism Goes Mainstream, https://www.forbes.com
80. How digital nomads are changing the world of work, https://www.wired.co.uk
83. https://nomadlist.com, https://www.expatistan.com, https://www.doist.com
84. WeWork, https://en.wikipedia.org/wiki/WeWork – See All Coworking Spaces in Greece, Coworker.com
85. Edumadic Programs, https://www.edumadic.com
86. Andrea D. Steffen, Students At Green School Spend Most of Their Time Learning Outdoors With Interactive Projects https://www.intelligentliving.co
87. https://www.greenschool.org
88. Nikeeya Ali, Digital nomads: The new school of worldschooling, https://www.verizon.com
89. What Exactly is Worldschooling and What are the Benefits?, https://andysto.com
90. Julia Jerg,Top 10 Worldschooling Projects Around The Globe, https://www.jeyjetter.com
91. How To (Legally) Avoid Taxes As A Digital Nomad, https://www.corporatemonkeycpa.com
92. Ollie A Williams,The War For Digital Nomads Heats Up As Greece Passes New Tax Law, https://www.forbes.com
93. https://www.workfromcrete.gr
94. Olga Ditzel, Estonia or Malta? Which is the better option for digital nomads?, https://www.linkedin.com
95. Alex King, Movers & Shakers: Meet the Corona Nomads of Athens, https://www.thisisathens.org
96. Iliana Magra, Not All Who Wander Are Lost: Living a Digital Nomad Life in Greece, https://www.greece-is.com
97. Michele Capecchi, Digital nomads in Italy: visas and tax incentives for remote workers, https://www.theflorentine.net
98. Isabel Putinja, Croatia opens its doors to digital nomads with a special visa, https://www.euronews.com
99. Umberto Bacchi, ‘Code on the water’: Countries court digital nomads amid coronavirus, https://www.reuters.com – Spain’s new “digital nomad visa” is trash, but there are other options in Europe, https://sifted.eu
100. Oliver Boyers, Vaccine Tourism – How the rich get inoculated, https://ollieandthecaptain.com
101. Laurie Baratti, Portugal’s Madeira Islands Create World’s First Digital Nomad Village, https://www.travelpulse.com
102. Nicci Talbot,The new Smart Villages – can you really get paid to freelance in Italy?, https://niccitalbot.io
103. Leanna Lee and Lily Bruns, A community of digital nomads wants to build an internet country for digital citizens, https://thenextweb.com
104. Alex Napier Holland, Digital nomads are already the future, https://medium.com
105. Greg Lea, The world is my office: why I chose to become a digital nomad worker, https://www.theguardian.com
106. Leanna Lee and Lily Bruns, A community of digital nomads wants to build an internet country for digital citizens, https://thenextweb.com
107. https://plumia.country/ – Richard Vall, Is Zuckerberg’s Metaverse a New Promised Land for Digital Nomads?, https://nomadized.work – William M. Peaster, Metaverse as Digital Nations, https://metaversal.banklesshq.com – Dave Hendrick, The Metaverse and its implications for our digital future, virginia.edu – Lizzy Lawrence, The virtual office of the future might look a lot like your favorite video game, https://www.protocol.com, Shim Sung-mi and Koo Eun-seo, Metaverse makes digital nomads the new norm, https://www.kedglobal.com, Debra Kahim, Investors Snap Up Metaverse Real Estate in a Virtual Land Boom, https://www.nytimes.com, Marco Quiroz Gutierrez, Companies are opening digital headquarters in the metaverse where employees can ‘return’ to work, https://fortune.com, Gill Prabhjote, Alibaba, Tencent, and other Chinese players are betting big on the metaverse — but the government is yet to buy into the hype, businessinsider.in – Asean Beat, Is Thailand Ready for the Metaverse?, https://thediplomat.com, Seoul metaverse: To boldly go where no city has gone before, https://www.verdict.co.uk
108. Airbnb report on travel and living, https://news.airbnb.com
109. https://digitalnomaddocumentary.com
110. Arthur Neslen, ANALYSIS-Growing eviction risk as rent freezes end in Europe, https://www.reuters.com
111. Joint Statement: EU Member States must act to stop evictions and prevent homelessness, https://www.housingeurope.eu
112. William Gittins, How many evictions are there in the US each year?, https://en.as.com
113. Elaine Meyer, Remote Work While Traveling Abroad: Candid Advice From People Who’ve Done It, https://blog.doist.com
114. The human cost of fortress Europe, https://reliefweb.int
115. Lorenzo Tondo, Revealed: 2,000 refugee deaths linked to illegal EU pushbacks, https://www.theguardian.com
116. US immigration: Thousands gather under bridge at US-Mexico border in growing crisis, https://www.bbc.com
117. Global trends: Forced displacement in 2020, https://www.unhcr.org
118. Päivi Kannisto, Global Nomads Challenges of Mobility in the Sedentary World, https://pure.uvt.nl
119. Mari Korpela, Searching for a countercultural life abroad: neo-nomadism, lifestyle mobility or bohemian lifestyle migration?, https://www.tandfonline.com
120. Geena Truman, Opinion: Why I believe digital nomads are ruining travel, https://www.lonelyplanet.com
121. Denise Mai, Becoming A Minimalist – How To Travel With Less & Be Happy, https://www.digitalnomadsoul.com
122. Derek Thompson, Superstar Cities are in Trouble, https://www.theatlantic.com
Φωτογραφίες: depositphotos.com