Μια ιστορική λαθροχειρία, που πέρασε μάλλον απαρατήρητη από τους δημοσιογράφους, αλλά όχι από τους ανθρώπους που γνωρίζουν τη νεότερη ιστορία της Κρήτης, διέπραξε ο Κυριάκος Μητσοτάκης κατά τη συνάντηση με τον γ.γ. του ΚΚΕ την περασμένη εβδομάδα. Ο πρόεδρος της Ν.Δ., φτάνοντας στα γραφεία του ΚΚΕ, παρέδωσε στον Δημήτρη Κουτσούμπα ένα ντοκουμέντο από το αρχείο του πατέρα του, Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, δηλώνοντας πως το έγγραφο αφορούσε τη «συμφωνία του Θερίσου μεταξύ του ΕΑΜ και της Εθνικής Οργάνωσης Κρήτης, η οποία υπεγράφη στις 7 Νοεμβρίου 1943». Όπως είπε, «η συμφωνία αυτή έβαλε τη βάση για να αποτραπεί ο εμφύλιος στην Κρήτη και έχει την υπογραφή του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη».
Σύμφωνα με την «Εφημερίδα των Συντακτών», μάλλον αιφνιδιασμένος, ο γραμματέας του ΚΚΕ παρέλαβε το έγγραφο και είπε πως θα το μελετήσει ενώ ανέφερε πως, ενόψει της επετείου των 100 χρόνων από την ίδρυση του ΚΚΕ, το 2018 θα γίνει εμπλουτισμός του ιστορικού αρχείου του κόμματος. Μόνο που στην προσπάθεια «στρογγυλέματος» της ιστορίας και καλλιέργειας «ενωτικού» προφίλ, ο πρόεδρος της Ν.Δ. είπε ένα τεράστιο ψέμα, διαγράφοντας ουσιαστικά μερικές από τις πιο μαύρες σελίδες της ιστορίας της Κρήτης, στις οποίες ενέχεται η παράταξη των Βενιζελικών-Φιλελευθέρων αλλά και ο ίδιος ο πατέρας του.
Η συμφωνία του Θερίσου όντως υπεγράφη στις 7 Νοεμβρίου του 1943 στο χωριό Μεσκλά Χανίων. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης ισχυρίζεται πως είναι ο ίδιος που συνέταξε το χειρόγραφο κείμενό της αλλά και πως την υπέγραψε μαζί με τον Μιλτιάδη Πορφυρογένη ως εκπρόσωποι της ΕΟΚ και του ΕΑΜ αντίστοιχα. Ωστόσο, σε δακτυλογραφημένη ανατύπωση του 1948 το όνομα του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη έχει προστεθεί χειρόγραφα, ενώ το όνομα του Πορφυρογένη δεν υπάρχει στις υπογραφές παρά μόνο σε μία σημείωση που αναφέρει ότι παρέστη μεν κατά το πλείστον των συζητήσεων αλλά δεν υπέγραψε.
Πέρα όμως από την αυθεντικότητα του εγγράφου, εκείνο που αποτελεί μέγα ιστορικό ψεύδος είναι πως η συμφωνία αυτή απέτρεψε τον εμφύλιο πόλεμο στην Κρήτη, τη στιγμή που ο συντάκτης της, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, φαίνεται να έπαιξε ενεργό ρόλο ακριβώς στο αντίθετο, στη μεταφορά του εμφυλίου στο νησί.
Πράγματι, ο εμφύλιος στην Κρήτη διήρκεσε πολύ λιγότερο σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα, ήταν όμως ιδιαίτερα σκληρός και κατέληξε με την περιφορά του κεφαλιού του αντάρτη Γιάννη Ποδιά στους δρόμους του Ηρακλείου. Είχε προηγηθεί στη δυτική Κρήτη η αντικομμουνιστική δράση του περιβόητου φρούραρχου Χανίων Παύλου Γύπαρη, σε μια «περίεργη» περίοδο για τα Χανιά μετά την απελευθέρωση, κατά την οποία οι Αγγλοι δέχονται να παραμένουν οπλισμένοι Γερμανοί στην πόλη βλέποντας πως δεν μπορούν μόνοι τους να αντιμετωπίσουν το τοπικό ΕΑΜ.
Ο Γύπαρης, έχοντας ως ίνδαλμα τον Βενιζέλο, υπήρξε μακεδονομάχος και κατόπιν, το 1918, διοικητής των «Δημοκρατικών Ταγμάτων Ασφαλείας», μονάδας εντεταλμένης με την καταστολή των αντιπάλων του καθεστώτος. Το 1920 διέταξε τη σύλληψη και δολοφονία του αντιβενιζελικού πολιτικού και λογοτέχνη Ιωνα Δραγούμη, ως αντίποινα στην απόπειρα κατά του Ελευθερίου Βενιζέλου στο Παρίσι, ενώ ήταν ο ηθικός αυτουργός και της δολοφονικής απόπειρας κατά του ηθοποιού Βασίλη Αυλωνίτη, το 1931, και μάλιστα εν ώρα παράστασης στο θέατρο «Περοκέ», επειδή σε ένα από τα νούμερά του σατίριζε τον Βενιζέλο.
Το 1944 επί γερμανικής κατοχής ο Γύπαρης επιστρέφει στα Χανιά και αναλαμβάνει «γενικός αρχηγός» των ανταρτών, συγκεντρώνοντας γύρω του τις εθνικόφρονες αντάρτικες ομάδες. Υπό τις εντολές του τίθεται ουσιαστικά η Εθνική Οργάνωση Κρήτης, ειδικά στη δεύτερη φάση της δράσης της, μετά την απελευθέρωση, όταν πλέον ο εχθρός δεν είναι οι Γερμανοί αλλά οι κομμουνιστές. Ο ίδιος ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, μέλος της ΕΟΚ, στη βιογραφία του λέει για τα Χανιά εκείνης της περιόδου: «Το ΕΑΜ πρέπει να ήλεγχε το 90%» […] Χρειάστηκε να φτιάξουμε αντιστασιακές ομάδες ως στοιχειώδες αντιστάθμισμα στο ΕΑΜ».
Χαρακτηριστικές είναι οι προκηρύξεις της ΕΟΚ τον Απρίλιο του 1945. Οι μέχρι πρότινος συμπολεμιστές ηγέτες του ΕΑΜ αποκαλούνται «πράκτορες του τροτσκισμού και του βουλγαρικού κομιτάτου», ενώ ο διοικητής του ΕΛΑΣ στην Κρήτη χαρακτηρίζεται «τερατόμορφος ρουμανόβλαχος». Και όλα αυτά από την ίδια οργάνωση που δύο χρόνια πριν, στα Μεσκλά, είχε υπογράψει τη συμφωνία για την οποία μίλησε ο Κυριάκος Μητσοτάκης στον Δημήτρη Κουτσούμπα.
Η ΕΟΚ μέσα από τα βρετανικά αρχεία
Τα βρετανικά αρχεία και ιδιαίτερα τα αρχεία της SOE (Υπηρεσία Ειδικών Επιχειρήσεων), δείχνουν ότι αυτό που επιζητούν οι Βρετανοί είναι η προσπάθεια γεφύρωσης του χάσματος μεταξύ της μοναρχίας και της εξόριστης κυβέρνησης και των τοπικών πολιτικών παραγόντων. Μετά τη Μάχη της Κρήτης, οι Βρετανοί αναλαμβάνουν την “καθοδήγηση” των ντόπιων, αυτόνομων οπλαρχηγών.
Σύμφωνα με την τελική επίσημη έκθεση της SOE, όταν οι «παλιές οργανώσεις» κατέρρευσαν, οι Βρετανοί έσπευσαν να ανασυγκροτήσουν μια νέα, πιο ελεγχόμενη εκδοχή τους. Έτσι, τηνπρώτη Οκτωβρίου του 1942, ο επικεφαλής της Βρετανικής Συμμαχικής Αποστολής στην Κρήτη ταγματάρχης Tom J. Dunbabin, ανακοίνωσε την ίδρυση της ΕΟΚ. Για τους Βρετανούς, η νέα αυτή οργάνωση «ήρθε την κατάλληλη στιγμή», ωςεναλλακτική στο αναπτυσσόμενο ΕΑΜ.
Αναπτύχθηκε αντάρτικη – ένοπλη δράση και οι Γερμανοί συνέλαβαν πολλά μέλη της ΕΟΚ, κυρίως στην περιοχή του Ηρακλείου. Στη δίκη που ακολούθησε, οι ηγέτες που είχαν συλληφθεί προέβαλαν το επιχείρημα πως η οργάνωσή τους στρεφόταν ενάντια στον κομμουνισμό, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι να αφεθούν ελεύθεροι.
Προκύπτει πάντως και ένα ερώτημα. Γιατί το ΚΚΕ, που έχει αποδεδειγμένα ιστορική ευαισθησία, δεν αντέδρασε έστω εκ των υστέρων σε αυτή την κίνηση.