του Θάνου Καμήλαλη
Πολύ σοβαρή αποδεικνύεται και τυπικά η αδυναμία της «Ελληνικός Χρυσός» να αποδείξει ότι ο πυρήνας της «επένδυσης» της στις Σκουριές, η μέθοδος μεταλλουργίας flash smelting, είναι εφαρμόσιμη. Το υπουργείο Περιβάλλοντος φαίνεται έτοιμο να προσφύγει σε διαιτησία καταγγέλλοντας την παραβίαση της σύμβασης, ενώ ήδη η εταιρεία (αν και «δεν επιθυμεί δικαστικές διαμάχες») έχει προσφύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Παράλληλα, το ζήτημα των Σκουριών απασχολεί και το Ευρωκοινοβούλιο, με την εταιρεία να στέλνει «προειδοποιητικές» επιστολές σε ευρωβουλευτές που… τόλμησαν να την αμφισβητήσουν.
Όπως αναφέρουν πηγές του TPP, η απόφαση του υπουργού Περιβάλλοντος, Γιώργου Σταθάκη, έχει κοινοποιηθεί ήδη σε τοπικούς φορείς της Χαλκιδικής, ενώ η προσφυγή σε διαιτησία επιβεβαιώνεται και από στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, όπως η βουλευτής Κατερίνα Ιγγλέζη. Ενήμερος φαίνεται να είναι και πρώην διευθύνων σύμβουλος της Eldorado Gold, Πολ Ράιτ, που είχε συνάντηση πριν λίγες μέρες με τον Γ.Σταθάκη. Η πολύ πιθανή προσφυγή σε διαιτησία αποτελεί συνέχεια των δύο προηγούμενων αποφάσεων του ΥΠΕΝ, υπό τον Πάνο Σκουρλέτη, που λόγω του flash smelting είχε απορρίψει τη βασικότερη τεχνική μελέτη της εταιρείας για τη μεταλλουργία στη Χαλκιδική αλλά και την «αίτηση θεραπείας» που κατέθεσε στη συνέχεια.
Ωστόσο το ζήτημα της διαιτησίας δεν θα είναι οι αποφάσεις Σκουρλέτη, αλλά η ίδια η σύμβαση της «Ελληνικός Χρυσός» με το ελληνικό κράτος και το εάν η εταιρεία μπορεί να τηρήσει την πιο βασική της υποχρέωση. Η μεταλλουργία που θα παράγει καθαρά πολύτιμα μέταλλα είναι ο στόχος της σύμβασης Eldorado – Ελληνικού Δημοσίου, η μόνη προσδοκία για να αποκομίσει κάποια έσοδα το Δημόσιο από την «επένδυση» στη Χαλκιδική. Το αδιέξοδο μοιάζει ακόμα μεγαλύτερο, δεδομένου ότι η αρχική σύμβαση δεν προβλέπει καμία εναλλακτική μέθοδο μεταλλουργίας εκτός του flash smelting.
Η σύμβαση της «Ελληνικός Χρυσός» με το ελληνικό Δημόσιο προβλέπει τη διαδικασία της διαιτησίας στο άρθρο 7, ως εξής: «Τα μέρη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να προβαίνουν καλόπιστα σε κάθε εύλογα απαιτούμενη ενέργεια για τη συμβιβαστική επίλυση των διαφορών που προκύπτουν από την παρούσα σύμβαση σχετική με την ερμηνεία ή και εφαρμογή της. Κάθε διαφορά σχετική με την ερμηνεία ή και εφαρμογή της παρούσας σύμβασης θα επιλύεται με διαιτησία, εφαρμοζομένων των αντιστοίχων διατάξεων του κώδικα πολιτικής δικονομίας» Σύμφωνα με τη σύμβαση το ελληνικό κράτος και η εταιρεία επιλέγουν από ένα μέλος του δικαστηρίου, ενώ από τα δύο αυτά μέλη επιλέγεται και ο επιδιαιτητής. Η απόφαση του δικαστηρίου εκδίδεται «το συντομότερο δυνατόν», με προθεσμία μικρότερη ή ίση των 3 μηνών από τον διορισμό των μελών. Επίσης η αναφορά «σε κάθε εύλογα απαιτούμενη ενέργεια για τη συμβιβαστική επίλυση των διαφορών» αφήνει όλα τα ενδεχόμενα ανοικτά για τη συνέχιση του έργου.
Διαιτησία για τον πυρήνα της «επένδυσης»
Όπως έχει αναλυθεί ξανά από το TPP (κι επιβεβαιώνεται από τις εξελίξεις), η υπόθεση του flash smelting, δηλαδή της μεθόδου μεταλλουργίας ακαριαίας τήξης, είναι κάτι παραπάνω από «μια απλή διαφορά» μεταξύ κυβέρνησης και Eldorado. Εκτός της αδιαμφισβήτητης περιβαλλοντικής καταστροφής και των εκατοντάδων διώξεων μελών του κινήματος κατά της εξόρυξης χρυσού, η «Ελληνικός Χρυσός» δεν μπορεί να αποδείξει από το 2011 ότι η μέθοδος που η ίδια πρότεινε για τη μεταλλουργία μπορεί να εφαρμοστεί στην Χαλκιδική.
Η τελευταία απόρριψη του flash smelting ανακοινώθηκε στις 3 Νοεμβρίου 2016, όταν οι τεχνικές υπηρεσίες του ΥΠΕΝ αποφάσισαν ξανά ότι εάν προχωρήσει η εξόρυξη χρυσού στην περιοχή, θα εκπέμπονται ετησίως στην ατμόσφαιρα 20.000 τόνοι αρσενικού. «Οι 20.000 τόνοι/έτος θα πρέπει να αφαιρεθούν από την τελική εκπομπή στην ατμόσφαιρα, προκειμένου αυτή να μειωθεί στο περιβαλλοντικό όριο των 20 kg/έτος. Τέτοια ποσοστά απόδοσης βιομηχανικών συστημάτων διαχείρισης αρσενικού δεν υπάρχουν πουθενά στον κόσμο» αναφέρει μεταξύ άλλων το ΥΠΕΝ.
Μη έχοντας άλλη επιλογή, η «Ελληνικός Χρυσός» προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας, σε μια τελευταία προσπάθεια να ακυρώσει τις «αποφάσεις Σκουρλέτη». Μολονότι το ΣτΕ έχει δικαιώσει στο παρελθόν την εταιρεία σε προηγούμενες διαφορές της με το Δημόσιο, είναι εξαιρετικά αμφίβολο το εάν έχει τη δυνατότητα να αποφασίσει για μία τεχνική κρίση της διοίκησης ενός Υπουργείου. Η ίδια η «Ελληνικός Χρυσός» δεν φαίνεται ιδιαίτερα αισιόδοξη για την προσφυγή στο ΣτΕ, αφού αφενός η προσφυγή κατατέθηκε λίγο πριν λήξει η προθεσμία της 3ης Ιανουαρίου, αφετέρου σε πρόσφατη τοποθέτηση τους στελέχη της εταιρείας ανέφεραν ότι «επιδιώκουν επίλυση της διαφοράς με τεχνικό διάλογο και όχι με δικαστικές διαμάχες».
Ενώ το ζήτημα του flash smelting αμφισβητεί πλέον ανοικτά ακόμα και την παρουσία της «Ελληνικός Χρυσός» στις Σκουριές, η εταιρεία συνεχίζει να προσπαθεί να δημιουργήσει μια εντελώς διαφορετική εικόνα για την πορεία της στη Χαλκιδική. Την περασμένη εβδομάδα η «Ελληνικός Χρυσός» ανακοίνωσε ότι προγραμματίζει για τον Απρίλιο την έναρξη λειτουργίας των μεταλλείων της στην Ολυμπιάδα Χαλκιδικής, προγραμματίζοντας μάλιστα και τα εγκαίνια τον ερχόμενο Ιούνιο. Πηγές του TPP έχουν τονίσει ότι στόχος τέτοιων επικοινωνιακών κινήσεων είναι «να παραπλανείται η ελληνική κοινή γνώμη αλλά και να μην ενημερώνονται οι μέτοχοι της εταιρείας για την αδυναμία υλοποίησης της επένδυσης»
Η εταιρεία υποστηρίζει ότι τα μεταλλεία Ολυμπιάδας και Σκουριών «μπορούν να καταστήσουν την Ελλάδα μία από τις μεγαλύτερες χώρες παραγωγής χρυσού στην Ευρωπαϊκή Ένωση». Μεταξύ 2017 και 2022 η παραγωγή από την Ολυμπιάδα υπολογίζεται στις 72.000 ουγκιές χρυσού ετησίως, συν 55.000 ουγκιές που υπολογίζεται η παραγωγή λοιπών μετάλλων. Μετά το 2022 η παραγωγή αναμένεται να αυξηθεί σε 170.000 ουγκιές ετησίως. Η παραγωγή στις Σκουριές αναμένεται να ξεκινήσει το 2019 και ως το 2027 αναμένεται να παραχθούν συνολικά 1,4 εκατ. ουγκιές χρυσού και 620 εκατ. τόνοι χαλκού». Ωστόσο μέχρι να αποφανθούν το ΣτΕ και το διαιτητικό δικαστήριο μοιάζει αδύνατο να εκδοθεί νέα άδεια για τα έργα σε Σκουριές, Ολυμπιάδα και Μαύρες Πέτρες.
Αναφορές στο Ευρωκοινοβούλιο και απειλές για μηνύσεις
Συν τοις άλλοις, την προηγούμενη εβδομάδα η υπόθεση της εξόρυξης χρυσού στη Χαλκιδική συζητήθηκε στην Επιτροπή Αναφορών του Ευρωκοινοβουλίου. Η Επιτροπή αποφάσισε να κρατήσει ανοιχτό τον φάκελο της «επένδυσης» ενώ υπέρ της περαιτέρω διερεύνησης τάχθηκαν οι πέντε Έλληνες ευρωβουλευτές που έδωσαν το παρόν στη συνεδρίαση, οι Σοφία Σακοράφα, Νότης Μαριάς, Σωτήρης Ζαριανόπουλος, Νίκος Χουντής και Κωνσταντίνα Κούνεβα. Η Επιτροπή Αναφορών θα αποστείλει νέα ερωτήματα προς την Κομισιόν, ενώ θα ζητήσει αναλυτική ενημέρωση από τα αρμόδια υπουργεία της ελληνικής κυβέρνησης και τον δήμο Αριστοτέλη.
Οι πέντε ευρωβουλευτές που προέρχονται από διαφορετικούς πολιτικούς χώρους έκαναν λόγο μεταξύ άλλων για «παραβιάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαίου και Διεθνών Συνθηκών», όπως είπε ο Ν.Χουντής και για «περιβαλλοντικό έγκλημα» όπως περιέγραψε η Σ.Σακοράφα. «Θα εκρήγνυνται 6 τόνοι εκρηκτικά, σκόνη μόνο από το μεταλλείο των Σκουριών θα ανέρχεται σε 3.116 τόνους ανά ώρα, θα εξορύσσονται 24.000 τόνοι από βάθη που θα φτάσουν τα 700 μέτρα, θα αποτίθενται χιλιάδες τόνοι συμπυκνωμένων υπολειμμάτων με επικίνδυνα μέταλλα» υποστήριξε συγκεκριμένα η ευρωβουλευτής της Αριστεράς.
Εντύπωση πάντως προκαλεί η επιστολή που έστειλε η «Ελληνικός Χρυσός» στους πέντε ευρωβουλευτές, λίγες μέρες μετά τις παρεμβάσεις τους στο Ευρωκοινοβούλιο. Στην επιστολή της η εταιρεία, διαμέσου του διευθύνοντος συμβούλου της, Μιχάλη Θεοδωρόπουλου, υποστηρίζει ότι τέτοιες τοποθετήσεις «προκαλούν, παντελώς αδικαιολόγητα και άδικα, σοβαρή ζημιά στη φήμη της εταιρείας μας αλλά και στην εικόνα της χώρας». Μάλιστα η «Ελληνικός Χρυσός» απειλεί και με μηνύσεις, τονίζοντας ότι «επιφυλάσσεται παντός νόμιμου δικαιώματος της».
Η επιστολή της εταιρείας προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από τους ευρωβουλευτές. «Ή έρχεστε, ενημερώνεστε από εμάς και γίνεστε παπαγαλάκι των απόψεων της «Ελληνικός Χρυσός» ή σας μηνύουμε» σχολιάζει η Σ.Σακοράφα, που προσθέτει ότι η εταιρεία λειτουργεί ως «κράτος εν κράτει αφού αφενός ταυτίζει τη φήμη της εταιρείας με το γενικό καλό της χώρας, αφετέρου ποινικοποιεί την ελευθερία της γνώμης ενός αιρετού μέλους του ευρωκοινοβουλίου». Η Κωνσταντίνα Κούνεβα μιλώντας στην «Εφημερίδα των Συντακτών» αναρωτήθηκε «πώς είναι δυνατό οι εκλεγμένοι εκπρόσωποι του ελληνικού λαού στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να επικρινόμαστε επειδή ασκούμε τα κοινοβουλευτικά μας καθήκοντα;» Πρόσθεσε ότι «φυσικά και θέλουμε ενημέρωση από όλες τις πλευρές, αλλά δεν θα μας υποδείξει η εταιρεία το πώς θα κάνουμε το κοινοβουλευτικό μας έργο. Πολύ περισσότερο που η Επιτροπή Αναφορών του Ευρωκοινοβουλίου ομόφωνα αποφάσισε να κρατήσει ανοιχτές τις δυο αναφορές για την εξόρυξη στη Χαλκιδική και να ερευνήσει σε βάθος την υπόθεση»
Από την πλευρά του ο Νότης Μαριάς, συντονιστής της Επιτροπής Αναφορών, αναφέρθηκε στην επιστολή της «Ελληνικός Χρυσός» σήμερα, μιλώντας στην Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου «Καταγγέλλω την απειλητική αυτή συμπεριφορά της “Ελληνικός Χρυσός”, δηλώνω ότι δεν πτοούμαι από τις απειλές τους και καλώ εσάς κύριε Πρόεδρε, ως Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να προβείτε εσείς στις δέουσες ενέργειες προκειμένου να διασφαλιστεί το δικαίωμά μας να ασκούμε τα καθήκοντά μας ελεύθερα ως ευρωβουλευτές και να μην υφιστάμεθα τις απειλές από οποιαδήποτε ιδιωτική επιχείρηση» ανέφερε συγκεκριμένα.
Η «επένδυση» της εξόρυξης χρυσού στις Σκουριές φαίνεται ότι βρίσκεται πλέον σε τεντωμένο σκοινί. Κι όσο η «Ελληνικός Χρυσός» δεν μπορεί να αποδείξει ότι η μέθοδος που πρότεινε η ίδια λειτουργεί, τόσο ο «χρυσός» που υπόσχεται φαίνεται ότι… σκουριάζει.