Υπάρχουν στιγμές που ο χρόνος, αυτός ο μεγάλος και αμείλικτος δάσκαλος ανοίγει μπροστά μας μικρές χαραμάδες∙ χαραμάδες μέσα από τις οποίες μπορούμε να δούμε όχι μονάχα το παρελθόν του τόπου μας αλλά και το προσωπικό μας παρελθόν.

Μια τέτοια χαραμάδα άνοιξε μπροστά μου το Σάββατο 6 Δεκεμβρίου στην Ημερίδα Στα Ίχνη Αρχαίων Πόλεων και Μνημείων του Δήμου Καντάνου–Σελίνου που πραγματοποιήθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων.

Ήταν μια εκδήλωση προσεγμένη, επιστημονικά τεκμηριωμένη παρουσίαση με φωτογραφίες, και γνώσεις, που αποκάλυπταν τις αρχαίες καρδιές των πόλεων του Σελίνου∙. Καρδιές που εξακολουθούν να χτυπούν ακόμη βαθιά στα θεμέλια της γης που πατάμε. Πατάμε λοιπών πάνω από πόλεις που άνθισαν, ακμάσαν, και γνώρισαν θεούς πολέμους, εμπόριο, και τραγωδίες . Βίωσαν αναγεννήσεις ξανά και ξανά κυριολεκτικά μέσα από τις στάχτες.

Ένιωθα ότι άκουγα όχι μόνο την ιστορία όπως την κατέγραψαν οι λίθοι, αλλά και την ιστορία που κυλά μέσα στις φλέβες όσων έζησαν πριν από εμάς.

Όσα γράφω αποτελούν καθαρά προσωπική μου άποψη που δεν έχουν πρόθεση να θίξουν κανέναν. Αντίθετα, προέρχονται από σεβασμό από έναν βαθύ σεβασμό προς το παρελθόν, τόσο το αρχαίο όσο και το πρόσφατο.

Κατά τη διάρκεια αυτής της εξαιρετικής παρουσίασης με στενοχώρησε μια φράση∙ μία λέξη μικρή αλλά βαριά που επαναλήφθηκε πολλές φορές.

Αυτή η λέξη ήταν αυθαίρετο όταν έγινε αναφορά στο παλιό οίκημα της Λισσού που κατεδαφίστηκε για να αποκαλυφθεί το αμφιθέατρο.

Δεν διαφωνώ με την απόφαση. Δεν κατακρίνω κανέναν. Και δεν αντιτίθεμαι στην αποκάλυψη του μνημείου κάθε άλλο. Η αρχαιολογική πρόοδος είναι καθήκον και χρέος όλων μας .

Όμως η λέξη αυθαίρετο ηχεί παράταιρη σχεδόν ασεβής όταν μιλάμε για κτίσματα που άντεξαν πάνω από εκατό ή διακόσια χρόνια.

Διότι αν ακολουθήσουμε τη λογική της λέξης, τότε σχεδόν το 80% των παλαιών πετρόκτιστων της Ελλάδας θα έπρεπε να τα ονομάζουμε αυθαίρετα.

Αφού τα περισσότερα χτίστηκαν με πέτρες ανακυκλωμένες από ερείπια, από μισογκρεμισμένα σπίτια, από λιθάρια που είχαν ζήσει άλλες ζωές.

Όχι επειδή οι άνθρωποι ήθελαν να λεηλατήσουν το παρελθόν, αλλά επειδή δεν είχαν άλλη επιλογή.

Ο παππούς μου για παράδειγμα το 1946, δούλευε έναν ολόκληρο χειμώνα σμιλεύοντας πέτρες που έκτισε το πατρικό μας . Οι περισσότεροι όμως δεν είχαν το βουνό δίπλα τους ούτε και τον χρόνο να σπάσουν πέτρα. Για αυτό όταν δεν είχαν αρκετές δικές τους έπαιρναν από τα ερείπια. Όπως έκαναν όλοι. Όπως έκανε η ίδια η ιστορία γιατί η ιστορία πάντα ανακυκλώνει υλικά μνήμες και ιδέες.

Τα σπίτια αυτά δεν ήταν αυθαίρετα∙ ήταν τίμια. Ήταν καρπός κόπου, αγώνα και ανάγκης. Οι πρόγονοί μας δεν ήταν εχθροί της ιστορίας ήταν κομμάτι αυτής.

Ακόμα και το παράδειγμα της Αφροδίτης Της Μήλου αποδεικνύει πως οι άνθρωποι αυτοί παρότι χριστιανοί και όχι ειδωλολάτρες ήξεραν ότι η Αφροδίτη δεν ήταν απλώς ένα άγαλμα. Ήταν δεσμός με το παρελθόν τους. Γι’ αυτό έφτασαν μέχρι τον Πειραιά για να την πάρουν πίσω χωρίς να δειλιάσουν ακόμη και όταν δέχθηκαν πυροβολισμούς ακόμα και όταν έπεφταν νεκροί. Αυτό σημαίνει σεβασμός στην κληρονομιά.

Την ίδια στιγμή που χώρες ολόκληρες παλεύουν σήμερα να δημιουργήσουν ιστορία εκεί όπου δεν υπάρχει, να συμπληρώσουν το νήμα τους να προσθέσουν σελίδες στο βιβλίο του παρελθόντος τους.

Κι εμείς, που έχουμε μια ιστορία αδιάκοπη βαθιά και πολυεπίπεδη συχνά αποφεύγουμε να την αγγίξουμε για να μην ενοχλήσουμε.

Μια ιστορία που είναι παράδειγμα και μάθημα στα παιδιά μας ώστε να γνωρίζουν από πού έρχονται και να ονειρευτούν που θα πάνε.

Να πατούν στο δικό τους χώμα πριν ανοίξουν τα φτερά τους στον κόσμο.

Να έχουν τα δικά τους θεμέλια και όχι δανεικά.

Δεν είναι ανορθόδοξο αυτό είναι το αυτονόητο, και η ανάγκη ταυτότητας .

Παραπάνω υπάρχει και το προσωπικό κομμάτι της Λισσού μέσα μου αυτό που δεν το βρίσκεις σε κανέναν χάρτη και σε καμία μελέτη.

Γιατί στο οίκημα αυτό το αυθαίρετο !! εγώ είχα την τιμή να ζήσω στιγμές χαράς και ζεστασιάς που δεν θα ξαναγυρίσουν.

Ήμουν εφτά χρονών όταν κάθισα μαζί με τον πατέρα μου και τους θείους μου ανθρώπους που σήμερα δεν υπάρχουν πια κάτω από τη σκιά αυτού του μικρού αλλά γεμάτου φιλοξενία σπιτιού.

Για αυτό θυμάμαι τη φιλοξενία των ανθρώπων που ζούσαν εκεί.

Θυμάμαι ένα τραπέζι που άχνιζε από νοστιμιές από το μποστάνι τους ένα σπίτι γεμάτο γέλια, και ιστορίες.

Θυμάμαι τον κήπο τους τον καθαρό αέρα που κατέβαινε από τα βουνά και έφερνε μαζί του μια αίσθηση αρχαίας ηρεμίας.

Θυμάμαι πως αυτοί οι άνθρωποι είχαν φιλέψει εκατοντάδες περαστικούς όπως είχαν κάνει και οι πρόγονοί τους όπως είχε συνηθίσει ο τόπος τούτος από την αρχαιότητα ακόμη.

Κι ύστερα θυμήθηκα κάτι ακόμη:

Ότι αυτοί οι άνθρωποι κράτησαν τη Λισσό ζωντανή.

Η παρουσία τους ήταν το αντίβαρο στη λεηλασία. Δεν ήταν προστάτες νόμου, ήταν προστάτες καρδιάς.

Και πριν η Λισσός γίνει αρχαιολογικός χώρος πριν μπει σε καταλόγους και διατάξεις ήταν το καλοκαιρινό καταφύγιο δεκάδων οικογενειών από τα χωριά των γύρω περιοχών.

Άνθρωποι που κατέβαιναν με τα λίγα υπάρχοντά τους για να ξεκουραστούν από τον μακρύ χειμώνα, να ψαρέψουν, να ανακτήσουν δυνάμεις πριν επιστρέψουν στα χωράφια, στους ελαιώνες και στα ζώα.

Αυτή η πρόσφατη ιστορία δεν πρέπει να χαθεί. Δεν είναι λιγότερο πολύτιμη από την αρχαιότητα είναι η ανθρώπινη στρώση που σκεπάζει τη γη πριν ξανασκάψει το χέρι της επιστήμης.

Ιστορία δεν είναι μόνο τα αρχαία χρόνια. Είναι κι εκείνοι οι ταπεινοί άνθρωποι που έζησαν επάνω τους.

Θέλω, λοιπόν, να εκφράσω μια παράκληση:

Μαζί με το αμφιθέατρο, μαζί με τα αγάλματα, μαζί με τα ευρήματα, ας σωθεί και η ιστορία όλων εκείνων που πέρασαν από τη Λισσό πριν από εμάς.

Ας καταγραφεί ποιοι έμεναν, πώς ζούσαν, πώς έφτιαχναν τους κήπους τους πώς έψηναν το ψωμί τους, πώς φιλοξενούσαν τους περαστικούς.

Ας μη χαθεί η καθημερινότητά τους, γιατί πάνω σε αυτήν στηρίχθηκε η Λισσός για δεκαετίες.

Και πάνω απ’ όλα, ας μην επισκιάζει καμία λέξη την αξία των ανθρώπων αυτών.

Γιατί καμία ανθρώπινη παρουσία δεν είναι αυθαίρετη όταν κουβαλά κόπο, αγώνα, φιλότιμο σύνεση και αγάπη για τον τόπο της.

Κλείνοντας, θέλω από καρδιάς να εκφράσω τα θερμά μου συγχαρητήρια στις αρχαιολογικές υπηρεσίες και σε όλους όσοι συνέβαλαν στην αποκάλυψη του αμφιθεάτρου της Λισσού.

Είναι ένα έργο σπουδαίο και βαθιά ευεργετικό για τον τόπο μας.

Είμαι σίγουρος πως αυτή είναι μόνο η αρχή∙

Και πως η γη του Σελίνου έχει ακόμη πολλά να αποκαλύψει.

Πόλεις που κοιμούνται, μυστικά που περιμένουν υπομονετικά, ιστορίες που ζητούν να ακουστούν ξανά.

Και κάθε τι που ανασύρεται από το χώμα δεν είναι απλώς εύρημα.

Είναι μαρτυρία.

Είναι ζωντανή φωνή των προγόνων μας.

Κι εμείς έχουμε χρέος να την ακούμε και να τη σεβόμαστε.

Με εκτίμηση

Ευτύχιος Αντωνίου Κουκουτσάκης

Κάτοικος Αζωγυρέ