Με την υπ’ αρ. 218/13-8-2012 (ΦΕΚ Β’ 2322/13-08-2012) Κοινή Υπουργική Απόφαση της Διυπουργικής Επιτροπής Αναδιαρθρώσεων και Αποκρατικοποιήσεων περί μεταφοράς στην εταιρεία «Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου» περιουσιακών στοιχείων του Δημοσίου κατά τις διατάξεις του ν. 3986/2011 που φέρει τις υπογραφές μεταξύ των άλλων της Όλγας Κεφαλογιάννη και του Κωστή Χατζηδάκη μεταβιβάζεται και περιέρχεται χωρίς αντάλλαγμα στην Ανώνυμη Εταιρεία με την επωνυμία «Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου Α.Ε.» (Ταμείο) το δικαίωμα παραχώρησης σε τρίτους, μέσω συμβάσεων παραχώρησης, κάθε δικαιώματος χρήσης, διοίκησης, διαχείρισης και εκμετάλλευσης επί των κινητών και ακινήτων εντός της χερσαίας ή και της θαλάσσιας ζώνης και γενικώς κάθε είδους περιουσιακής φύσης δικαιωμάτων, κεκτημένων οικονομικών συμφερόντων, άυλων δικαιωμάτων και δικαιωμάτων λειτουργίας, συντήρησης και εκμετάλλευσης υποδομών του, που ανήκουν στο Δημόσιο, στην «Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου Α.Ε.» (πρώην «Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα Α.Ε.») και σε ΝΠΔΔ, όπως ιδίως στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Λιμενικά Ταμεία και Δημοτικά ή Διαδημοτικά Λιμενικά Ταμεία.
Ανάμεσα στα 23 λιμάνια που παραχωρούνται περιλαμβάνονται το Λιμάνι Ρεθύμνου και το Λιμάνι Σούδας.
Πολιτικά πρόκειται για μια ακόμη πράξη εκποίησης του δημόσιου χώρου και πλούτου που ακολουθεί τις ιδιωτικοποιήσεις κερδοφόρων, τομέων της οικονομίας, των Τραπεζών, των ΑΠΕ κ.ο.κ. σε εκτέλεση του συμβολαίου που υπέγραψαν οι κύριοι Ε. Βενιζέλος και Α. Σαμαράς με την Τρόικα στο οποίο προσχώρησε και ο κ. Φώτης Κουβέλης.
Η χώρα έχει παραδοθεί στους δανειστές που αναζητούν ευκαιρίες για πλουτισμό σε ένα πεδίο καταστροφής και ταυτόχρονα ναρκοθετούν κάθε διαφορετική λύση αξιοποίησης του δημόσιου πλούτου της χώρας προς όφελος των πολλών.
Νομικά η μεταβίβαση των λιμένων στην ανώνυμη εταιρεία με την επωνυμία «Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου Α.Ε», εταιρεία με κερδοσκοπικό χαρακτήρα χωρίς αντάλλαγμα, συνιστά λάθρα παραχώρηση της κυριότητας κοινοχρήστων πραγμάτων όπως είναι ο Λιμένας και η Χερσαία Ζώνη του και τούτο διότι η παραπάνω πράξη της Διυπουργικής Επιτροπή Αναδιαρθρώσεων και Αποκρατικοποιήσεων, εκδόθηκε κατά παράβαση πλέγματος διατάξεων του Συντάγματος και της κείμενης νομοθεσίας. Συγκεκριμένα:
1. Λόγω παράβασης ουσιώδους τύπου (παραβίαση του άρθρου 29 Α του ν. 1558/1985)
Κατά το άρθρο 29 Α του ν. 1558/1985, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει, έχει προβλεφθεί ως ουσιώδης τύπος για κάθε κανονιστική πράξη η αναγραφή στο προοίμιό της του μεγέθους της δαπάνης που η θέσπισή της συνεπάγεται, επί ποινή ακυρότητας της, εκτός εάν προδήλως δεν συνεπάγεται η εν λόγω πράξη οικονομική επιβάρυνση (βλ. σχετικά ΣτΕ (Ολομέλεια) 3217-8/2003, πρβλ. ΣτΕ 1770/2011, 216/2011). Στην προκειμένη περίπτωση η αποξένωση του Δημοσίου από επιχειρήσεις και ακίνητα, που αποτελούν τα φιλέτα της εθνικής οικονομίας και εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον, θα μειώσει δραματικά για πάντα τα δημόσια έσοδα, ενώ η πώλησή τους από μια κερδοσκοπική εταιρεία σε συνθήκες κρίσης και με πτώση της τιμής των μετοχών, θα συμβάλει δυσανάλογα στη μείωση του δημόσιου χρέους.
2. Λόγω αντίθεσης με το άρθρο 106 παρ. 3 του Συντάγματος και του άρθρου 8 του ν. 3049/2002
Το άρθρο 106 παρ. 3 του Συντάγματος προβλέπει «την αναγκαστική συμμετοχή (…) του Κράτους (…σε) επιχειρήσεις (… που) έχουν χαρακτήρα μονοπωλίου ή ζωτική σημασία για την αξιοποίηση των πηγών του εθνικού πλούτου, ή έχουν ως κύριο σκοπό την παροχή υπηρεσιών στο κοινωνικό σύνολο.»
Τις πιο πάνω ιδιότητες έχουν οι λιμένες της χώρας, λόγω της στρατηγικής σημασίας τους για την εθνική οικονομία, την άμυνα και την ασφάλεια της χώρας, τις μεταφορές και επικοινωνίες, δεν είναι δυνατό να ιδιωτικοποιηθούν, σύμφωνα με την ανωτέρω συνταγματική επιταγή.
3. Λόγω αντίθεσης στο άρθρο 43 παρ. 2, εδ.β’ του Συντάγματος (αντισυνταγματική εξουσιοδότηση για έκδοση κανονιστικής πράξης αντί κανονιστικού προεδρικού διατάγματος)
Στο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα υπάρχει μια αόριστη πρόβλεψη για την αποκρατικοποίηση λιμένων και τουριστικών λιμένων που δεν έχουν τη μορφή Α.Ε.
Ακόμα και αν υπάρχουν προβλέψεις στα προγράμματα των μνημονίων και του μεσοπρόθεσμου προγράμματος για την ιδιωτικοποίηση των λιμένων, όμως οι προβλέψεις αυτές έχουν χαρακτήρα απλώς πολιτικού προγράμματος και δεν έχουν νομικές συνέπειες. Αυτό κρίθηκε με την πρόσφατη απόφαση της Ολομέλειας 668/2012 επί του πρώτου μνημονίου, ως εξής (επί λέξει): «το Μνημόνιο δεν αναγνωρίζει αρμοδιότητες σε όργανα διεθνών οργανισμών ούτε θεσπίζει άλλους κανόνες δικαίου και δεν έχει άμεση εφαρμογή, αλλά, για να πραγματοποιηθούν οι εξαγγελλόμενες με αυτό πολιτικές, πρέπει να εκδοθούν σχετικές πράξεις από τα αρμόδια, κατά το Σύνταγμα, όργανα του Ελληνικού Κράτους (νόμοι ή κανονιστικές διοικητικές πράξεις κατ’ εξουσιοδότηση νόμου».
4. Γιατί τα κοινόχρηστα είναι αναπαλλοτρίωτα, αμεταβίβαστα και εκτός συναλλαγής.
Οι Λιμένες και οι χερσαίες ζώνες τους υπάγονται στη δημόσια περιουσία του κράτους ως κοινόχρηστα.
Η μεταβίβαση των λιμένων στην ανώνυμη εταιρεία με την επωνυμία «Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου Α.Ε», εταιρεία με κερδοσκοπικό χαρακτήρα χωρίς αντάλλαγμα, συνιστά λάθρα παραχώρηση της κυριότητας κοινοχρήστων πραγμάτων στην εν λόγω εταιρία και γίνεται κατά παράβαση των άνω συνταγματικών επιταγών, δεδομένου ότι σύμφωνα με τις άνω επιταγές, είναι ανεπίδεκτη μεταβίβασης.
Κοινόχρηστα ή κοινής χρήσης είναι τα πράγματα τα οποία το δίκαιο θέτει στην άμεση διάθεση του κοινού γενικά για χρήση σύμφωνα με τον προορισμό τους.
Σύμφωνα με το άρθρο 967 ΑΚ, ως πράγματα κοινής χρήσεως αναφέρονται «ιδία τα ελευθέρως και αενάως ρέοντα ύδατα, οι οδοί και οι πλατείες, ο αιγιαλός, οι λιμένες και οι όρμοι, οι όχθες πλευσίμων ποταμών, οι μεγάλες λίμνες και οι όχθες τους» . Όλα τα παραπάνω που ενδεικτικά απαριθμούνται συνιστούν και συγκροτούν το εθνικό κεφάλαιο της χώρας, επί του οποίου ασκείται η κυριαρχική εξουσία του Κράτους.
Σύμφωνα δε με το άρθρο 174 ΑΚ «Απαγορεύεται η μεταβίβαση πράγματος εκτός συναλλαγής. Κατά συνέπεια σχετική δικαιοπραξία μεταβιβάσεως είναι από την αρχή άκυρη» και τούτο γιατί απαγορεύεται η μεταβίβαση πράγματος εκτός συναλλαγής. Κατά συνέπεια σχετική δικαιοπραξία μεταβιβάσεως είναι κατά την ΑΚ 174, από την αρχή άκυρη (ΣτΕ 2286/1965)
Ακόμη η ιδιαίτερη προστασία της δημόσιας περιουσίας και το βασικά αναπαλλοτρίωτο αυτής πρέπει να θεωρηθεί ότι προκύπτουν ερμηνευτικά από το συνδυασμό των ακόλουθων συνταγματικών ρυθμίσεων και αρχών.
α) Από την αρχή της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας κατά τη διάταξη του άρθρου 5 παρ.1 Συντ. αφού η αφαίρεση δημοσίου πράγματος από τη δημόσια περιουσία και η μεταβίβαση και παραχώρηση αυτού σε ιδιώτες, (όπως εν προκειμένω με τον λιμένα) σε συνδυασμό και με τον τρόπο διαχείρισης αυτού από τον ιδιωτικό κύριο, είναι σίγουρο ότι θα οδηγήσει στην άρση της δημόσιας χρήσης του και της ελεύθερης πρόσβασης πολιτών σε αυτό και απόλαυσής του (πράγμα εξαιρετικά προφανές στην περίπτωση ιδίως των κοινοχρήστων πραγμάτων) και στη ματαίωση της εξυπηρέτησης των δημοσίων σκοπών, ιδίως μάλιστα όταν αυτοί προσανατολίζονται στην κάλυψη κοινωνικών αναγκών, ιδιαίτερα ουσιωδών για την ανάπτυξη της προσωπικότητας κάθε πολίτη όπως το περιβάλλον και η προστασία του.
β) Από την πρόσφατα εισαχθείσα ρητώς αρχή του κοινωνικού κράτους κατά το άρθρο 25 παρ,1 εδ. α΄Συντ. 1975/1985/2001 («αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου»).
Η διάταξη αυτή πρέπει να θεωρηθεί ως θέτουσα ένα εγγενές όριο στην άσκηση των ιδιοκτησιακών και επιχειρηματικών δικαιωμάτων, κατά τρόπο ώστε η άσκηση αυτών να μην οδηγεί στη ματαίωση των δημοσίων σκοπών και ιδίως εκείνων που τίθενται υπέρ του κοινωνικού συνόλου και της κοινωνικής και συλλογικής απόλαυσης ορισμένων δημοσίων αγαθών και το οικονομικό σύστημα της ελεύθερης αγοράς να μην αίρει την αρχή της κοινωνικής προστασίας.
γ) Τελικά, όμως, και από την ίδια την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας ως βάσης του δημοκρατικού πολιτεύματος (άρθρο1 παρ.2 Σ.) δεδομένου ότι, όπως βάσιμα υποστηρίζεται, η συγκρότηση της δημόσιας περιουσίας ως ουσιώδους προϋπόθεσης για την εξυπηρέτηση δημοσίων σκοπών και προορισμών δεν εκκινεί από το δικαίωμα στην ιδιοκτησία (άρθρο 17 Σ) αλλά από την ίδια την έννοια της (εσωτερικής) κρατικής κυριαρχίας και της ασκήσεως αυτής.
(πρβλ. και σχετική γνωμοδότηση του επίτιμου Αντιπροέδρου του ΣτΕ Μιχαήλ Δεκλερή, με τίτλο «Η ιδιωτικοποίηση της Δημόσιας Κτήσεως»)
Επομένως η πιο πάνω κοινή υπουργική απόφαση αντίκειται στις συνταγματικές επιταγές και το βασικά αναπαλλοτρίωτο των δημοσίων κοινοχρήστων πραγμάτων, η οποία επιτάσσεται από τον συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 1 παρ.2, 5, παρ.1 και 25 παρ.2 Σ.
5. Παράβαση των συνταγματικών επιταγών των άρθρων 1 παρ. 2, 24 παρ.1 και 25 παρ.2 Σ.
Πάγιοι και θεμελιώδεις σκοποί του Ελληνικού Κράτους ως κράτους δικαίου, όπως αυτοί προκύπτουν από τις οικείες συνταγματικές διατάξεις είναι α) η κυριαρχία (αρ. 1 παρ. 2), β) η βιωσιμότητα (αρ. 24 παρ. 1) γ) το κοινωνικό κράτος δικαίου (αρ. 25 παρ. 2).
Στην βάση των παραπάνω σκέψεων και παρατηρήσεων ενεργοποιούνται φορείς και δημιουργούνται σε όλη την Ελλάδα δίκτυα εναντίωσης στο ξεπούλημα του δημόσιου πλούτου και για την πρόσβαση όλων των πολιτών στα δημόσια αγαθά. Στα Χανιά, οι πολιτικοί φορείς και τα κινήματα μπορούν να πάρουν την σκυτάλη σε ένα ζήτημα που τους αφορά. Να αντισταθούν στο ξεπούλημα του δημόσιου πλούτου. Στη συγκεκριμένη περίπτωση να αντιταχθούν στην πώληση του Λιμανιών της Κρήτης και του Λιμανιού της Σούδας.
Νίκος Τζάρας
δικηγόρος μέλος του ΣΥΡΙΖΑ Χανίων