Του Σπύρου Δαράκη
1η Νοέμβρη 1996. Συμπληρώθηκαν 28 χρόνια που ο απροσκύνητος Αντάρτης, ο βιγλάτορας της Μαδάρας, η ζωντανή ιστορία του ΕΑΜικού κινήματος και της εποποιίας του Δημοκρατικού Στρατού των διωγμών στα πέτρινα χρόνια της αντιδικτατορικής πάλης δεν είναι κοντά μας. Αυτός, που μαζί με τον αχώριστο σύντροφό του ΣΠΥΡΟ ΜΠΛΑΖΑΚΗ έγιναν θρύλος στην πρώτη σειρά των απροσκύνητων του ταξικού αγώνα.
Μελετώντας το βιβλίο που έγραψαν οι δυο τους μετά την Μεταπολίτευση «35 χρόνια αντίσταση», αβίαστα θα υποστήριζε κανείς ότι το περιεχόμενό του, εκτός της ιστορίας, αποτελεί αντικείμενο έρευνας και άλλων κλάδων της επιστήμης. Είχα την τύχη να τον γνωρίσω ως μέλος της Κ.Ν.Ε. μετά το 1974. Αλησμόνητες στιγμές το προσκύνημα στο μνημείο του Κερίτη και στην συνέχεια αναπαράσταση πορείας στο ιστορικό χωριό Μεσκλά και αναπαράσταση διανομής Αντάρτικου συσσιτίου, όπου οι δύο αντάρτες, Γιώργης ΤΖΟΜΠΑΝΑΚΗΣ ΚΑΙ Σπύρος ΜΠΛΑΖΑΚΗΣ, ντυμένοι με τις στολές του Αντάρτη τους κινηματογραφούσε Σουηδικό συνεργείο. Εκδήλωση οργανωμένη από την Κ.Ν.Ε και το Κ.Κ.Ε.. Βαθιά χαραγμένη στην μνήμη μου είναι και η βαθιά συντροφική αγκαλιά που είχε με την θρυλική διμοιρίτισσα του Δημοκρατικού Στρατού Σκευάκη Γεωργία (Σκευογιωργία) στο σπίτι της στα Τρία Αλώνια Κισάμου όπου ζούσε με τον σύζυγό της Αναγνωστάκη Ζαχάρη από το Έλος Κισάμου, βετεράνο του Λαϊκού Κινήματος, απροσκύνητο κομουνιστή, με 20 χρόνια φυλακές και εξορίες.
Πολλά τους συνέδεαν με την θρυλική Σκευογιωργία στην χιονισμένη Μαδάρα, ως πρωταγωνιστές των μαχών του Δημοκρατικού Στρατού. Μεγάλη χαρά ένιωθε όταν εμείς οι νεολαίοι τότε τον πιέζαμε να μας διηγηθεί ιστορίες από τον ΕΛΑΣ και τον Δημοκρατικό Στρατό. Αυτός με σεμνότητα για τους συναγωνιστές και συντρόφους του, με το αετίσιο βλέμμα του, τα μετρημένα λόγια του, απαντώντας μας, μας διαπαιδαγωγούσε. Στο σπίτι του «Μουσείο» στο Κόκκινο Χωριό Αποκορώνου, μετά την κομματική δουλειά, φιλοξενία με την αλησμόνητη σύζυγό του και σύντροφό του Μαρία. Μια τέτοια μέρα μου έκανε την τιμή να κρατήσω το θρυλικό πολυβόλο του, την «Γερμανική Τουρτούρα», που σήμερα φυλάσσεται σαν ανεκτίμητο κειμήλιο στην έδρα της Κ.Ε. του Κ.Κ.Ε. στον Περισσό.
Πολλά έμαθα και διδάχτηκα από τον ξακουστό Αντάρτη και με βαθύ σεβασμό τον αποχαιρέτησα ως εκπρόσωπος της Τ.Ε.Δ.Κ. Χανίων στην εξόδιο ακολουθία στο Κόκκινο Χωριό, στις 2 Νοεμβρίου του 1996, μεταξύ των πολλών που τον τίμησαν. Όμως αξίζει εδώ να αναφερθεί πως τον αποχαιρέτησε ο άλλος θρύλος του Λαϊκού Κινήματος, ο σύντροφος του στον αγώνα Λευτέρης Ηλιάκης εκ μέρους της Π.Ε.Α.Ε.Α.. Έτσι θεωρώ πως τιμώνται δύο μεγάλοι αγωνιστές το παράδειγμα των οποίων έχουμε ανάγκη σήμερα.
«Όποιος δεν είχε γνώση για την αρρώστια που σιγότρωγε την ζωντάνια του ξακουσμένου Αντάρτη δυσκολευόταν να πιστέψει την θλιβερή είδηση που μεταδόθηκε σαν αστραπή στο Ν. Χανίων.
Ήτανε δύσκολο να πιστέψει πως ο καπετάν Τζομπάνης, ή Γιωργάρα, όπως συνήθιζαν να τον ονομάζουν οι σύντροφοί του, έπαψε να βρίσκεται στη ζωή. Κι ακόμα πιο δύσκολο να φανταστεί, πως ήταν δυνατόν σ’ ένα φέρετρο να χωρέσει τ’ αντρίκιο κορμί ενός γίγαντα, του σαραντάπηχου του παραμυθιού και μια ψυχή ανυπότακτη. Ενός γεννημένου Αντάρτη που ‘χε περπατήσει σπιθαμή προς σπιθαμή τις Χανιώτικες Μαδάρες και είχε διαβεί τα βαθιά φαράγγια και στις δυσκολοπερπάτητες λαγκαδιές. Που βρέθηκε πολλές φορές αντίκρυ με το θάνατο χωρίς να δειλιάσει και να φοβηθεί απ’ την παρουσία του.
Εδώ ταιριάζουν τα λόγια του ποιητή σε γνωστό επίγραμμα: «Δεν ήταν τούτο πάλεμα σε μαρμαρένια αλώνια, εδώ να στέκει ο Διγενής κι εκεί να στέκει ο χάρος». Δεν ήταν πάλεμα μιας στιγμής, μιας ώρας μ’ όποιο νικητή και μ’ όποιο νικημένο. Εδώ ήταν χαροπάλεμα 33 χρόνων. Μια ζωή ολόκληρη κρυφτούλι με το θάνατο στα πεδία των μαχών και των άλλων ενόπλων συγκρούσεων.
Κρυφτούλι με το θάνατο που παραμόνευε παντού στα μονοπάτια της Μαδάρας, στα σταυροδρόμια και στα περάσματα του κάμπου, ακόμα και σε μικρές απόμακρες νεροπηγές όπου απαγορεύονται οι ενέδρες ακόμη και στα πετεινά του ουρανού. Όπου ο χάρος έμπαινε από την πόρτα του φιλόξενου σπιτιού κι από την άλλη γλιστρούσε ο Αντάρτης στο σκοτάδι της νύχτας. Μια ζωή ολόκληρη νυχτοπερπατήματα, σε μονοπάτια δύσβατα, σε πλαγιές απόμακρες και στις άγριες θάλασσες του Αποκόρωνα. Με στρώμα τα χαμόκλαδα και κατοικία τις θεοσκότεινες σπηλιές και σε περιπτώσεις άγριας καταδίωξης ακόμη και τα έγκατα της γης. Και να κινδυνεύει η ζωή από την πιο μικρή αιτία. Από ένα βήξιμο, από τη μυρωδιά του τσιγάρου, από ένα μάτι που σε είδε χωρίς να το αντιληφθείς, ακόμη κι από το γαύγισμα του σκύλου που μπορεί να προδώσει το κρησφύγετό σου. Με μόνιμη συντροφιά την πείνα και τη δίψα ή το ξεθέωμα από την ολονύχτια πορεία. Να ‘χεις ανάγκη κι από το λάδι των ερημοκλησιών κι από τους άγριους καρπούς της φύσης για να ξεγελάσεις πολλές φορές την πείνα σου. Κι όλες αυτές τις σκληρές κι απίστευτες δοκιμασίες, που συναντά κανείς μόνο σε μυθιστορήματα, τις υπόφεραν καρτερικά χωρίς να έχουν ελπίδα για γρήγορο λυτρωμό, χωρίς να προβάλει στην άκρη του τούνελ η παραμικρή ακτίνα φωτός.
Οι δυσκολίες του προοδευτικού κινήματος ορθώνονταν αξεπέραστες και οι απογοητεύεις έρχονταν απανωτές. Από το τρομοκρατικό μεταπελευθερωτικό καθεστώς του δοσιλογισμού και της αντίδρασης στο Απριλιανό πραξικόπημα και την ανοιχτή δικτατορία της χούντας. Πως να στεριώσει η ελπίδα και πως να γίνει πιστευτό πως γρήγορα θα παραμερίσουν τα σύννεφα και θα φωτίσει ο ήλιος της λευτεριάς μαζί και της λευτεριάς της δικής τους;
Κι όμως, αν όλα ήταν γύρω σκοτεινά κι όλα τα ‘σκιαζε η φοβέρα, στην καρδιά του Γιώργη και τ’ ακριβού συντρόφου και συναγωνιστή του Σπύρου Μπλαζάκη έκαιγε άσβεστη η φλόγα με πυροδότη την πίστη σε υψηλά ανθρώπινα ιδανικά. Με ζωοδότη τις πατριωτικές παραδόσεις του κρητικού λαού και πιο πολύ ακόμη τα ιδανικά της εθνικής ανεξαρτησίας της λαϊκής κυριαρχίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης, τα ιδανικά και τις ηθικές αξίες που μεταλαμπάδευσε στην ψυχή τους το ΕΑΜ στις γραμμές του οποίου εντάχθηκαν απ’ τους πρώτους μήνες της ίδρυσής του.
Ο αγωνιστής που συνοδεύουμε σήμερα στην τελευταία του κατοικία γεννήθηκε στο Κόκκινο χωριό το 1919. Νέος, όλο ζωντάνια, ακούραστος δουλευτής της γης, δεινός κολυμβητής, που λάτρευε κυριολεκτικά τον τόπο του και τον γνώριζε χωράφι το χωράφι, δέντρο το δέντρο. Όνειρα πολλά για δημιουργία και προκοπή κι ελπίδες πολλές που τις διαψεύσαν τα δίσεκτα χρόνια που ακολούθησαν, όπου ξένοι και ντόπιοι δυνάστες φόρτωσαν στο λαό μας το σταυρό του μαρτυρίου που τον βαραίνει ακόμη και θα τον βαραίνει για πολύ στους ώμους του.
Στον πόλεμο του 1940 επιστρατεύθηκε σαν κληρωτός και το σύνταγμά του μεταφέρθηκε στον Τρίπολη για εκπαίδευση, κατέβηκε μετά στην Κρήτη και πήρε μέρος στην μάχη κατά των χιτλερικών επιδρομών.
Με την ίδρυση του ΕΑΜ ανταποκρίθηκε από τους πρώτους στο εθνοσωτήριο προσκλητήριό του και ρίχτηκε στον αγώνα με πίστη και ενθουσιασμό. Ξένα γι’ αυτόν ολότελα τα συναισθήματα του φόβου, αναλάμβανε κι έφερνε με επιτυχία σε πέρας επικίνδυνες αποστολές. Προσχώρησε στις γραμμές του μόνιμου ΕΛΑΣ, αλλά βρισκόταν παντού και δρούσε ακόμη και στην μύτη του κατακτητή. Ο ίδιος οργάνωσε την φυγή στο αντάρτικο, Αυστριακού αντιφασίστα υπαξιωματικού με μπόλικο πολεμικό υλικό που το μετέφεραν στο βουνό ομάδα μόνιμων και έφεδρων ΑνταρτοΕΠΟΝιτών.
Η τύχη που περίμενε το Γιώργη, όπως και δεκάδες άλλες χιλιάδες αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης μετά την απελευθέρωση, ήταν οι σκληρές διώξεις και οι κατατρεγμοί. Οι ηθικές αξίες ανατράπηκαν. Οι συνεργάτες των κατακτητών, οι ριψάσπιδες και οι κακοί συμβουλάτορες του λαού που καλλιεργούσαν το ραγιαδισμό και την παθητικότητα, ανακηρύχθηκαν θεματοφύλακες του έθνους και οι πραγματικοί πατριώτες, οι ανιδιοτελείς αγωνιστές της ΕΑΜικής Αντίστασης φυλακίστηκαν, εξορίστηκαν είτε στάλθηκαν στα εκτελεστικά αποσπάσματα.
Στον κατάλογο των πρώτων διωγμένων κι ο Γιώργης. Ζώστηκε πάλι τ’ άρματα έτοιμος γι’ άνιση πάλη κι αγώνα. Αντάρτης ξανά στον τόπο του που τον γνώριζε πέτρα στην πέτρα και τον είχε τον πρώτο καιρό ανακηρύξει ελεύθερη περιοχή αντιμετωπίζοντας αρκετές φορές μόνος πολυάριθμες ομάδες παρακρατικών. Ώσπου τα πράγματα ζορίστηκαν και προσχώρησε στις πρώτες οργανωμένες δυνάμεις του Δημοκρατικού Στρατού.
Μετά την κατάπαυση του ένοπλου αγώνα, μαζί με μια μικρή ομάδα Ανταρτών, συνέχισε τον αγώνα με πολιτικά μέσα κάτω από αφάνταστες δυσκολίες για την περίθαλψη, μετακίνηση και διαμονή τους. Δεκάδες αποσπάσματα ειδικά για την δίωξη των Ανταρτών, όργωναν βουνά και κάμπους, έστηναν ενέδρες σ’ ανύποπτα μέρη, παραμόνευαν στις πόρτες των σπιτιών, δηλητηρίαζαν ακόμη και πηγές από τις οποίες προμηθεύονταν νερό οι Αντάρτες. Πρόσφεραν μπόλικα τ’ αργύρια της προδοσίας με τον παλιό νόμο περί ληστείας, σε όσους θα δέχονταν να συμβάλουν με οποιονδήποτε τρόπο στην εξόντωσή τους.
Από το 1961 και μετά την αναχώρησης των υπολοίπων της ομάδας στην Σοβιετική Ένωση, ο Γιώργης έμεινε συντροφιά με το Σπύρο και η βασανιστική πορεία συνεχίζονταν ώσπου με τον ηρωικό ξεσηκωμό στο Πολυτεχνείο αναπτερώθηκαν οι ελπίδες και με την οριστική κατάρρευση της χούντας σήμανε και γι’ αυτούς η χαρμόσυνη καμπάνα της Λευτεριάς. Κι ο λαός των Χανίων, που προς μεγάλη του τιμή τους εξασφάλισε τριάντα και πάνω χρόνια την συντήρηση και σωτηρία, τους υποδέχθηκε δικαιολογημένα σαν ήρωες.
Γνωστές οι αδυναμίες, μικρές ή μεγάλες, σ’ όλους ανεξαιρέτως τους θνητούς, γνωστά κι αναπόφευκτα τα λάθη σε όλους, γιατί όπως φαίνεται η ζωή δεν προχωρεί μπροστά χωρίς λάθη. Κι απ’ το γενικό αυτό κανόνα δεν μπορούσε να ξεφύγει κι ο Γιώργης. Αυτό όμως που μετράει για κείνον είναι η αφοσίωση μιας ολόκληρης ζωής στον αγώνα για την ανθρωπιά και το δίκιο, για ιδανικά που η ζωή κάθε μέρα που περνά αποδείχνει πιο πιστευτά την ανάγκη υλοποίησης και πρακτικής εφαρμογής τους, όχι μόνο στην χώρα μας αλλά σε πανανθρώπινη κλίμακα.
Αυτό που μετράει για τον τιμημένο νεκρό μας είναι η βαθιά πίστη και αφοσίωση στο κόμμα του, στο ΚΚΕ ακόμη και σε στιγμές μεγάλων δυσκολιών και συγχύσεων, ακόμη και μετά τις δραματικές εξελίξεις στο σοσιαλιστικό στρατόπεδο και την προσωρινή νίκη του ιμπεριαλισμού.
Στις κρίσιμες στιγμές που περνά η πατρίδα μας, όπου αμφισβητείται και επίσημα η ανάγκη διατήρησης και εξασφάλισης της εθνικής μας ανεξαρτησίας και κυριαρχίας. Όπου με την ανοχή της πολιτείας ξεπουλιέται στους ξένους η αιματοβαμμένη μας γη και ο λαός μας άρχισε να γεύεται τα καλά της νέα ιδιόμορφης ξένης κατοχής, η αγωνιστική ζωή του Γιώργη, ζωή ασταμάτητης πάλης κι Αντίστασης, αποτελεί φωτεινό παράδειγμα για όλους όσοι φιλοδοξούν να συνεχίσουν χωρίς ιδιοτέλεια τον αγώνα τον καλό που σήμερα παίρνει τη μορφή της Αντίστασής τους στην πολιτική της υποτέλειας.
Αγαπητέ σύντροφε Γιώργη. Από μέρους του ΔΣ της Πανελλήνιας Ένωσης Αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης και του Παραρτήματος Χανίων της ΠΕΑΕΑ, σου απευθύνω τον ύστατο χαιρετισμό με την βεβαιότητα ότι η μνήμη σου θα μείνει αιώνια, γιατί δεν πέρασες απ’ αυτό τον τόπο αθόρυβα, αλλά άφησες βαθιές πατημασιές στο πέρασμά σου.
Ας είναι αιωνία η μνήμη σου».
Αποτελεί ιερή παρακαταθήκη το κοινό τους κείμενο που διάβασε ο Σπύρος Μπλαζάκης στο φαράγγι του Θερίσου όταν παρουσιάστηκαν στις 22-2-1975 οι απροσκύνητοί αντάρτες. Κατέβηκαν λίγο έξω από τα Χανιά, όπου τους υποδέχθηκαν φίλοι, σύντροφοι, δημοσιογράφοι και κάτοικοι της περιοχής. Εκ μέρους της ΚΕ του ΚΚΕ, τους δυο αγωνιστές υποδέχτηκε ο Γιώργης Τρικαλινός.
«Κατ’ αρχήν, θέλουμε να αποτίσουμε φόρο τιμής στους συντρόφους που πέσανε στα πεδία του αγώνα, όπου ελληνική γης. Μα θα μείνει για πάντα η μνήμη μας με ιδιαίτερη συγκίνηση στους κρητικούς αντάρτες που τα οστά τους βρίσκονται στις σπηλιές και τα φαράγγια της μαδάρας. Εμείς γυρίζουμε. Αυτοί θα μείνουν για πάντα εκεί πάνω. Όμως πιστεύουμε ότι τηρήσαμε τον όρκο πούχαμε δώσει μαζί τους πριν 35 χρόνια: να κρατήσουμε ψηλά τη σημαία της πατρίδας, του λαού μας και του κόμματός μας, τη σημαία της ελευθερίας και της δημοκρατίας, όπως άλλωστε έκαναν χιλιάδες και χιλιάδες σύντροφοι στις φυλακές και στις εξορίες. Αυτό ήταν άλλωστε και το νόημα της παρουσίας μας στα κρητικά βουνά μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου».
Χανιά 29-10-2024
* Πρόεδρος μαρτυρικής ΜΑΛΑΘΥΡΟΥ
Πρώην Δήμαρχος Μηθύμνης και
Μέλος του Δ.Σ. του Δικτύου Μαρτυρικών πόλεων και χωριών της Ελλάδος περιόδου 41΄- 45΄ (ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΑ)