του Στρατή Παπαμανουσάκη

«Εδιζησάμην εμεωυτόν» (Ηράκλειτος)

Μελαγχολικές οι σκέψεις μας στο γύρισμα του χρόνου, φορτωμένες οδύνη για το παρελθόν και απαισιοδοξία για το μέλλον.  Χρόνος, οδύνη, απαισιοδοξία, τα κυρίαρχα στοιχεία των ημερών μας. Ο χρόνος, συστατικό στοιχείο της ιστορίας, δεν νοημα-τοδοτεί πια το γίγνεσθαι ενός θεμελιώδους Είναι, που με μια διαλεκτική σύνθεση οδηγεί στην τελεολογική αντίληψη του κόσμου, ως ενότητα των πάντων. Από καιρό η ενότητα που πέτυχε η αθάνατη κλασική ελληνική φιλοσοφία στην τραγική πορεία της, ξεπερνώντας την ανατολική κληρονομία, έχει διασπαστεί στη Δύση στους πολλαπλούς διαχωρισμούς είναι και όντος,  φιλοσοφίας και επιστήμης, ανθρωπισμού και τεχνικής. Έμεινε στα μουσεία η αρχαιότητα, κρύφτηκε στους ναούς η μεσαιωνικότητα, τερμάτισε άδοξα τον βίο η νεοτερικότητα. Αναγέννηση, Μπαρόκ, Διαφωτισμός, Ρομαντισμός, Μοντερνισμός, καύχημα του νεοτερικού ανθρώπου, όλα θυσία στον Μολώχ του Μετά-, χωρίς ιδέες, αξίες, τέχνη, παιδεία, πολιτισμό, δίκαιο, ωραίο, μεγάλο αληθινό, προορισμένο να καταστραφεί πιασμένο στη λεγόμενη «παγίδα του Θουκυδίδη». Εφιάλτης ήδη ο κόσμος του μεταμοντέρνου ανθρώπου, χωρίς αρχές, πέρα από την ποσότητα, τη βία, την τεχνική μετάλλαξη, χωρίς τη φύση, το ιερό, τον νου, τα θεία δώρα στα σκουπίδια της ιστορίας. Και να ο πόλεμος προτιμητέος της ειρήνης, ο πελάτης υπεράνω του πολίτη, η ανοησία αντί  νοήματος, σε εκείνη τη «σωστή πλευρά της ιστορίας».

«Εδιζησάμην εμεαυτόν». Αναζήτησα τον εαυτό μου. Και είδα την οδύνη. Οδύνη η κατάρρευση των αξιών του πολιτισμού, η γενοκτονία στη Γάζα, η τραγωδία της Ουκρανίας, ο επανεξοπλισμός της Γερμανίας, η προοπτική του πυρηνικού ολέθρου, το αδιέξοδο της πολιτικής, η έλλειψη του μέλλοντος.

Έγραφα και άλλοτε, ήδη τον Μάρτιο του 2010, πριν από την περίοδο των «Μνημονίων», από τις ίδιες εδώ στήλες, για «Μια νέα επανάσταση». Ο χρόνος δυο εκατονταετιών είναι αρκετός για να κάνει τους νεοέλληνες να ξανασκεφτούν  τα γεγονότα, να βγάλουν τα συμπεράσματα και να εφαρμόσουν τα διδάγματα της νεότερης ιστορίας μας. Από τις περιόδους πολέμων, επαναστάσεων και κινη-μάτων, μέχρι τις εποχές ειρηνικών κοινωνικών και πολιτικών αγώνων, τις φάσεις προόδου και οπισθοδρόμησης, ανόδου και υποχώρησης, κατακτήσεων και ανατροπών. Τα διδάγματα από την απεμπόληση των ελληνικών αρχών, των ιδεών και  αξιών. Τη θεσμοποίηση της ήσσονος προσπάθειας, της απάθειας και του απονεκρωτικού εφησυχασμού.  Την αποδοχή της ρουσφετολογικής λογικής, του νεοπλουτίστικου αμοραλισμού, της ανερμάτιστης ανάπτυξης.

«Κυρίως όμως το βασικό δίδαγμα της ελληνικής ιστορίας, ότι  για την επιτυχία απαιτείται ενότητα, σκοπός, δράση. Ενότητα λαού και ηγεσίας, αντικειμενικός σκοπός με όραμα και προοπτική, συντονισμένη δράση με όλες τις δυνάμεις μας στον κοινό αγώνα. Μόνο με αυτές τις προϋποθέσεις, με ριζικές αλλαγές, με επαναστατικά μέτρα, μπόρεσε πάντοτε η χώρα να αντιμετωπίσει τις δύσκολες περιστάσεις, να τις ξεπεράσει και να μεγαλουργήσει. Η εθνικο-απελευθερωτική  Επανάσταση του 1821 αποτέλεσε την αφετηρία της νέας Ελλάδας. Η αντιστασιακή «Επανάσταση» του Πολυτεχνείου αποτέλεσε την απαρχή της σύγχρονης Ελλάδας. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, η Ελλάδα χρειάζεται μια νέα ειρηνική επανάσταση. Χρειάζεται μια επανάσταση συνειδήσεων και πρακτικών. Χρειάζεται μια επανάσταση πίστης στον εαυτό της, στην ιστορία και στον πολιτισμό της, στη δύναμη του λαού και στο Μέλλον. Αλλά μια τέτοια επανάσταση δεν μπορεί να γίνει στα πλαίσια και με τις αρχές του υπάρχοντος πολιτικοκοινωνικού συστήματος. Η περίοδος της μεταπο-λίτευσης έχει χρεοκοπήσει, όχι μόνο οικονομικά, αλλά και ηθικά και πολιτικά. Καμιά κυβέρνηση από τα κόμματα εξουσίας, ούτε καν με τη στήριξη μικρότερων κομμάτων, δεν μπορεί να πάρει τα αναγκαία μέτρα, που  άλλωστε είναι αντίθετα στις αρχές και στις επιδιώξεις αυτών των κομμάτων. Καμιά τέτοια κυβέρνηση δεν μπορεί να διαχειριστεί την κρίση, που τα ίδια τα κόμματα αυτά δημιούργησαν.

Μια τέτοια επανάσταση ή θα γίνει  έξω από τα πλαίσια αυτά ή δεν θα είναι καθόλου επανάσταση. Μπορεί οι ιδέες και οι επιδιώξεις μιας νέας επαναστατικής διαδικασίας να είναι ακόμη αδιόρατες, μολονότι και οι ενδείξεις  δεν λείπουν και η προορατικότητα πολλών μπορεί να τις διακρίνει. Εκφράζονται φόβοι για κοινωνικές εκρήξεις, όσο τα αναποτελεσματικά μέτρα για την οικονομία θα εντείνονται. Και οι σκεπτικιστές φοβούνται νέους εθνικούς κινδύνους την ώρα της μεγάλης αποδυνάμωσης της χώρας. Όσο είναι ακόμη καιρός πρέπει να αποτραπεί μια νέα τραγωδία. Όλοι οι σκεπτόμενοι έλληνες, όλοι εκείνοι που δεν έχουν συμφέροντα και εξαρτήσεις, όλοι όσοι οραματίζονται μια Ελλάδα περήφανη, ελεύθερη, δημοκρατική, αποτελούν τους εν δυνάμει φορείς αυτής της επαναστατικής διαδικασίας. Μια νέα επανάσταση, χωρίς βία, αλλά με πειθώ, θα γίνεται κάθε μέρα που περνά όλο και πιο επιτακτική και αναπότρεπτη.

Μια Νέα Επανάσταση ολόκληρου του ελληνισμού, εναντίον των κατεστημένων αντιλήψεων και του καθιερωμένου συστήματος, μια επανάσταση όλων μαζί και καθενός χωριστά, με μια νέα ηγεσία, που θα ανατρέψει το παλιό για να βάλει στη θέση του το νέο. Που, στις νέες συνθήκες, θα αναδείξει νέες πολιτικές δυνάμεις, νέες κοινωνικές δράσεις, νέες οικονομικές δομές, που θα δημιουργήσει σοβαρό, αξιόπιστο και υπολογίσιμο κράτος, που θα καταστήσει την Ελλάδα αντάξια της ιστορίας της, οδηγό στη Ευρώπη και σεβαστή στον κόσμο».

Τα προσυπογράφω όλα και σήμερα. Αλλά στο μεταξύ έχουν μεσολαβήσει τα γεγονότα της τελευταίας περιόδου, η ουσιαστική μετατροπή της ανεξαρτησίας της χώρας σε εξαρτημένο χώρο, οι καταστροφικές μνημονιακές κυβερνήσεις, το αντιπολιτευτικό αδιέξοδο, η συρρίκνωσή του πληθυσμού και το δημογραφικό πρόβλημα, η πτωχοποίηση της μεσαίας τάξης, ο αφανισμός της υπαίθρου και της αγροτιάς, οι Πρέσπες της Μακεδονίας και  η προετοιμασία των Πρεσπών του Αιγαίου. Έχουν χαθεί εκείνες οι ελπίδες  που κέντριζαν την περήφανη γενιά μας του 1-1-4,  του Πολυτεχνείου και της πρώτης Μεταπολίτευσης, γεμίζοντας απαισιοδοξία τις καρδιές μας.

Αρνητικός ο απολογισμός. Αλλά εκτός από τον καταστροφικό μηδενισμό υπάρχει και ο δημιουργικός μηδενισμός. Γιατί δεν γίνεται κόσμος χωρίς ελπίδα, δράση χωρίς αντίδραση, παρελθόν χωρίς μέλλον. Μόνο το σήμερα εξαφανίζεται ανάμεσα σε δυο στιγμές της ιστορίας, ενώ η προοπτική θα μένει πάντα πέρα από τα σύγχρονα γεγονότα. Και υπάρχουν και σήμερα ελπίδες, από τα Τέμπη ως τα Μπλόκα, από τα γνήσια λαϊκά κινήματα, από τη θέληση μας να αλλάξομε την πορεία αυτού του τόπου. Η προοπτική μιας νέας Επανάστασης φωτίζει τον ορίζοντα του νέου χρόνου.

Καλή Χρονιά.