27 Απριλίου 1914, Κολοράντο.
Χιλιάδες άνθρωποι ακολουθούν τη νεκρική πομπή με το σκήνωμα ενός 24χρονου άντρα. Ήταν ο ηγέτης των ανθρακωρύχων που αγωνίστηκαν για να βελτιώσουν τις ζωές στα ορυχεία του Ροκφέλερ. Τον έλεγαν Λούη Τίκα.
Την εποχή που ο Τίκας έφτασε στο Ντένβερ, στα ορυχεία υπήρχαν συνθήκες δουλείας. Το μεγάλο αφεντικό και εταιρικός μεσάζων ήταν ο Σκλήρης. Οι «Έλληνες του Σκλήρη» εργάζονταν για 1,75 δολάριο την ημέρα, ενώ οι υπόλοιπες εθνότητες έπαιρναν 2,50 δολάρια. Τα ημερομίσθια όλων βέβαια ήταν τόσο χαμηλά, ώστε πολλές οικογένειες ικανοποιούνταν με τις «αποζημιώσεις θανάτου» στα πάμπολλα εργατικά ατυχήματα.
Σπίτια και καταστήματα ανήκαν στην εταιρεία των ορυχείων, η οποία κοστολογούσε τη χρήση και τα ψώνια 25% ακριβότερα από την «ελεύθερη αγορά». Οι εργάτες «έπρεπε» να κατοικούν και να ψωνίζουν από την εταιρεία, η οποία τους πλήρωνε σε κουπόνια ανταλλάξιμα μόνο στα ταμεία των δικών της καταστημάτων.
Η χειρότερη σφαγή της εργοδοσίας στην ιστορία της Αμερικής
Ο Τίκας, σε επαφή με την Ένωση Ανθρακωρύχων Αμερικής, άρχισε να οργανώνει τους εργάτες εν μέσω απίστευτων εκφοβισμών. Ο «Λούης ο Έλληνας» ή «Λίο ο Κρητικός», όπως τον αποκαλούσαν, ο Ηλίας Σπαντιδάκης από το Ρέθυμνο, έγινε θρύλος της «άλλης» Αμερικής, της Αμερικής των κυνηγημένων και των περιθωριακών.
Η εταιρεία, για να καταπνίξει την απεργία, προέβη σε όποια τρομοκρατία μπορεί να φανταστεί ο νους του ανθρώπου, αλλά οι απεργοί δεν πτοήθηκαν. Ο καταυλισμός αυτών των «αμόρφωτων κι ανίκανων να λειτουργήσουν άνευ μαστιγίου» λειτούργησε σαν μια ειρηνική και για πρώτη φορά ελεύθερη από το «γραβατωμένο» έγκλημα πόλη: 500 άνδρες, 350 γυναίκες, 450 παιδιά ζούσαν χωρίς την Εταιρεία.
Ο εργατικός φούρνος πρόσφερε «ψωμί» για τα παιδιά και τους μεγάλους δίχως τις τερατώδεις υπερτιμολογήσεις.
Όταν ο Ροκφέλερ έστειλε μισθοφόρους της εταιρείας με στολές της Εθνοφρουράς και ένα θωρακισμένο αυτοκίνητο με πολυβόλο Death Special, ακολούθησε αυτό που ο Howard Zinn αποκάλεσε «τη χειρότερη σφαγή της εργοδοσίας στην ιστορία της Αμερικής».
Σύμφωνα με τη μαρτυρία της θρυλικής Mother Jones, «πάνω από σαράντα άτομα σκοτώθηκαν από σφαίρες και από ασφυξία, ενώ ένα αγοράκι δέχτηκε μια σφαίρα στο κεφάλι καθώς προσπαθούσε να σώσει το γατάκι του».
Ο Τίκας, βλέποντας να εξελίσσεται μία σφαγή, θέλησε να παρέμβει και ζήτησε να δει τον επικεφαλής της Εθνοφρουράς, λοχαγό Karl Linderfeld.
Κρατούσε στα χέρια του μια λευκή σημαία, όμως τα τσιράκια του Ροκφέλερ και του αμερικάνικου κράτους δε σέβονταν τίποτα. Οι αυτόπτες μάρτυρες είπαν ότι ο αξιωματούχος έσπασε με την καραμπίνα το κρανίο του Τίκα.
Οι εθνοφρουροί βάλθηκαν να πυροβολούν το άψυχο σώμα. Έπειτα, εισέβαλαν στον καταυλισμό, ρίχνοντας αδιακρίτως εναντίον ανδρών, γυναικών και παιδιών.
Μεταξύ των νεκρών ήταν και παιδιά από τριών μηνών έως 11 ετών.
Η Σφαγή του Λάντλοου και η Γέννηση της Βιομηχανίας Δημοσίων Σχέσεων
Η απεργία απέτυχε, αλλά η αιματηρή σφαγή του Λάντλοου ήταν μια καταστροφή για τη δημόσια εικόνα του Ροκφέλερ. Ήταν τόσο μεγάλη η καταστροφή, που συντέλεσε στη δημιουργία ενός ολόκληρου κλάδου, ο οποίος από τότε και στο εξής θα είχε ως σκοπό τη διαχείριση της εικόνας των εταιρειών.
Οι σύγχρονες εταιρείες δημοσίων σχέσεων έκτισαν τα θεμέλιά τους στο ποτισμένο με το αίμα των απεργών και του Λούη Τίκα έδαφος, στις στάχτες των σκηνών των ανθρακωρύχων, που άφησε πίσω της η βαρβαρότητα των πρακτικών του Ροκφέλερ.
Ο Ροκφέλερ και το Σχέδιο Διαχείρισης της Κρίσης
Μετά το μακελειό, ο Ροκφέλερ έκανε ό,τι θα έκανε κάθε καλός ολιγάρχης:
Προσπάθησε να λύσει το πρόβλημά του με την τεράστια περιουσία του.
Προσέλαβε τον γνωστό στρεψοδίκη Άιβι Λεντμπέττερ Λι, έναν πτυχιούχο οικονομικών του Πρίνστον και πρώην δημοσιογράφο, ο οποίος απογοητευμένος από τις χαμηλές αμοιβές του κλάδου είχε ιδρύσει μία από τις πρώτες εταιρείες δημοσίων σχέσεων της χώρας.
Ο χειρισμός της κρίσης από τον Λι θεωρήθηκε από πολλούς ως η απαρχή της εταιρικής διαχείρισης δημοσίων σχέσεων, αφού μέχρι τα γεγονότα του Λάντλοου, το πιο συνηθισμένο ήταν η συγγραφή άρθρων από πληρωμένους δημοσιογράφους.
Ivy Lee: Ο “Πατέρας” των Δημοσίων Σχέσεων
Για τον Ivy Lee, οι δημόσιες σχέσεις αφορούσαν τη στήριξη των εταιρειών, ώστε να βγαίνουν κερδισμένες μπροστά στις πιθανές αντιπαραθέσεις.
Πριν από τη σφαγή του Λάντλοου, ο Λι είχε ήδη αναλάβει μία υπόθεση για τις αμερικανικές σιδηροδρομικές εταιρείες, που δεν αναγνώριζαν καμία ευθύνη για τα θανατηφόρα ατυχήματα στις σιδηροδρομικές γραμμές.
Ο Λι φρόντισε να “ενημερωθούν” οι δημοσιογράφοι, να τους επιτραπεί η πρόσβαση στη σκηνή ενός πρόσφατου ατυχήματος και να θέσουν ερωτήσεις σε αξιωματούχους, αποτρέποντας έτσι την κριτική του Τύπου.
Ωστόσο, ο Λι δεν βασιζόταν μόνο στην πληροφόρηση. Ήταν επίσης μαθητής της “ψυχολογίας του πλήθους” και πίστευε ότι η δημοσιότητα λειτουργούσε καλύτερα όταν εκπαιδευμένοι επαγγελματίες στόχευαν “τη φαντασία ή το συναίσθημα του κοινού”.
Για τον Λι, η παρουσίαση είχε πρωταρχική σημασία και τα πραγματικά γεγονότα έρχονταν σε δεύτερη μοίρα.
Όπως είπε ο ίδιος, αποκαλύπτοντας τον κυνισμό του:
«Τι είναι άραγε ένα γεγονός; Η προσπάθεια να αποτυπώσω ένα απόλυτο γεγονός είναι απλώς μια προσπάθεια που κάνω για να σας δώσω τη δική μου ερμηνεία για τα γεγονότα».
Πώς ο Ροκφέλερ Από “Δολοφόνος” Μετατράπηκε σε “Μέγα Φιλάνθρωπο”
Νωρίτερα, ο Τζον Ντ. Ροκφέλερ Τζούνιορ, προσπαθώντας να εξωραΐσει την εικόνα του ληστή-βαρώνου πατέρα του, είχε καταθέσει στο Κογκρέσο, υποστηρίζοντας ότι οι ανθρακωρύχοι δεν χρειάζονταν συνδικάτα για να πετύχουν καλύτερες συνθήκες εργασίας.
Όταν ερωτήθηκε δύο εβδομάδες πριν από τη σφαγή εάν θα επέμενε στην αντίθεσή του στα συνδικάτα, ακόμα κι αν αυτό σήμαινε την απώλεια της περιουσίας του ή των ζωών των εργατών, απάντησε με σοκαριστική ψυχρότητα:
«Βεβαίως! Εγώ είμαι ένας άνθρωπος με Αρχές!».
Μετά το Λάντλοου, καθώς η κοινή γνώμη καταδίκαζε τον Ροκφέλερ, η ακτιβίστρια Mother Jones τον πολιορκούσε, ενώ ο δημοφιλής συγγραφέας Άπτον Σινκλέρ προειδοποιούσε ότι θα τον κατηγορούσε για φόνο “ενώπιον του λαού αυτής της χώρας”.
Ήταν η στιγμή για τον Ροκφέλερ να εφαρμόσει το σχέδιο διαχείρισης κρίσης που είχε σχεδιάσει ο Ivy Lee.
Το “Δελτίο Τύπου” του Ροκφέλερ και η Παραποίηση της Αλήθειας
Ο Lee, τον οποίο ο Σινκλέρ χαρακτήρισε “Poison Ivy” (Δηλητηριώδης Κισσός), προσελήφθη για να δώσει τη δική του ερμηνεία για τα γεγονότα.
Αρχικά, εξέδωσε ένα δελτίο τύπου—(ο Lee θεωρείται ο ιδρυτής της έννοιας του δελτίου τύπου)—το οποίο περιείχε ψευδείς ισχυρισμούς:
- Η σφαγή, σύμφωνα με την ανακοίνωση, ήταν έργο «καλοπληρωμένων ταραχοποιών που στάλθηκαν από το συνδικάτο».
- Η Mother Jones παρουσιάστηκε ως “πόρνη”.
- Οι γυναίκες και τα παιδιά που πνίγηκαν στο λάκκο είχαν, σύμφωνα με τον Lee, πέσει θύματα μιας “αναποδογυρισμένης σόμπας”.
- Το επεισόδιο, σύμφωνα με τη “επίσημη ανακοίνωση” του Ροκφέλερ, ήταν “θλιβερό” αλλά στην πραγματικότητα “ατυχές”, και οι “υπερασπιστές του νόμου και της ιδιοκτησίας” δεν είχαν καμία ευθύνη.
Και αυτή ήταν μόνο η αρχή της “αποκατάστασης” του Ροκφέλερ.
Η Μεταμόρφωση του Ροκφέλερ: Από “Δολοφόνος” σε “Φιλάνθρωπος”
Ο Ivy Lee πρότεινε στον Ροκφέλερ μια απλή αλλά εξαιρετικά αποτελεσματική τακτική:
Να μοιράζει χρήματα σε ανθρώπους που συναντούσε στον δρόμο για να βελτιώσει την εικόνα του.
Αφού πρώτα σκούπισε το αίμα από το πέτο του, ο Ροκφέλερ Τζούνιορ ανακοίνωσε δημόσια ότι αναγνώρισε το λάθος του στη διαχείριση της κατάστασης.
Την επόμενη χρονιά, αφού οι ανθρακωρύχοι είχαν επιστρέψει στις δουλειές τους—μη μπορώντας να κάνουν διαφορετικά—ο βιομήχανος πραγματοποίησε μια πολυδιαφημισμένη επίσκεψη στο Λάντλοου.
- Έφαγε μαζί με τους εργάτες.
- Ανακοίνωσε σχέδιο για την αντιμετώπιση των παραπόνων των εργαζομένων.
- Πραγματοποίησε φωτογραφική καμπάνια, όπου χορεύει με τις συζύγους των νεκρών ανθρακωρύχων—γυναίκες ανήμπορες να αντισταθούν, αναγκασμένες να συμμετάσχουν στο θέαμα.
Με την πάροδο του χρόνου, η εικόνα του Ροκφέλερ μέσω του έργου του Ivy Lee άλλαξε ριζικά. Από ηθικός αυτουργός μιας σφαγής, κατάφερε να αναγνωριστεί ως μεγάλος ανθρωπιστής και φιλάνθρωπος, μια φήμη που διατηρείται μέχρι και σήμερα.
Πώς η Σφαγή του Λάντλοου Διαμόρφωσε τις Δημόσιες Σχέσεις ως Επάγγελμα
Η Σφαγή του Λάντλοου ήταν μία από τις πρώτες μεγάλες εταιρικές κρίσεις που διαχειρίστηκαν με τακτικές δημοσίων σχέσεων (PR), διαμορφώνοντας τον σύγχρονο κλάδο των δημοσίων σχέσεων με διάφορους τρόπους:
- Επικοινωνία Κρίσεων: Ο Ivy Lee απέδειξε ότι οι επιχειρήσεις μπορούν να διαχειριστούν την κοινή γνώμη μέσω μιας στρατηγικά σχεδιασμένης επικοινωνίας.
- Επιρροή στα ΜΜΕ: Τα δελτία τύπου του Λι—που δημοσιεύονταν χωρίς καμία κριτική επεξεργασία από τις εφημερίδες—έδειξαν τη δύναμη της PR να διαμορφώνει την ειδησεογραφία.
- Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (CSR): Η ιδέα ότι οι εταιρείες πρέπει να προβάλλονται ως κοινωνικά ευαισθητοποιημένες—μέσω της φιλανθρωπίας του Ροκφέλερ μετά τη σφαγή—εμπεδώθηκε ως εργαλείο δημοσίων σχέσεων.
- Προπαγάνδα & Παραπληροφόρηση: Αν και ο Λι υποστήριζε τη σημασία της ακρίβειας, η δουλειά του στο Λάντλοου κατηγορήθηκε για χειραγώγηση και εξαπάτηση, δημιουργώντας το μοντέλο της εταιρικής προπαγάνδας που θα κυριαρχούσε στις επόμενες δεκαετίες.
Η Κληρονομιά του Λάντλοου και του Ivy Lee
Η Σφαγή του Λάντλοου παραμένει μία από τις πιο σκοτεινές σελίδες της αμερικανικής εργατικής ιστορίας, ενώ ο χειρισμός της από τον Ivy Lee εδραίωσε τις δημόσιες σχέσεις ως εργαλείο εταιρικής ισχύος.
Το έργο του Ivy Lee στο Λάντλοου δεν ήταν απλώς διαχείριση μιας κρίσης—απέδειξε ότι οι επιχειρήσεις μπορούν να διαμορφώσουν τη δημόσια εικόνα τους μέσω ελεγχόμενων μηνυμάτων.
Μετά το Λάντλοου, οι εταιρείες δεν περίμεναν απλώς να αντιδράσουν σε σκάνδαλα, αλλά άρχισαν να προετοιμάζουν την εικόνα τους εκ των προτέρων.
Αυτό οδήγησε στη δημιουργία:
- Γραφείων Τύπου & Τμημάτων Εταιρικής Επικοινωνίας: Οι επιχειρήσεις ίδρυσαν ειδικά τμήματα PR, ώστε να διαχειρίζονται τα ΜΜΕ και να διαμορφώνουν τη δημόσια αντίληψη προληπτικά.
- Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (CSR): Οι εταιρείες άρχισαν να προβάλλουν φιλανθρωπικές δράσεις, προνόμια εργαζομένων και ηθικές επιχειρηματικές πρακτικές, ως μέσο βελτίωσης της δημόσιας εμπιστοσύνης.
Ο Ροκφέλερ, υπό την καθοδήγηση του Ivy Lee, δεν περιορίστηκε απλώς στη διαχείριση της κρίσης του Λάντλοου, αλλά επένδυσε μεγάλα ποσά σε φιλανθρωπικά έργα, χρηματοδοτώντας:
- Σχολεία
- Βιβλιοθήκες
- Δημόσιες δομές υγείας
Μέσα από αυτή τη στρατηγική, η οικογένεια Ροκφέλερ κατάφερε να αναδιαμορφώσει την εικόνα της με διαχρονικά αποτελέσματα.
Edward Bernays και η “Μηχανική της Συναίνεσης”
Η προσέγγιση του Ivy Lee έθεσε τα θεμέλια για τους μεταγενέστερους στρατηγιστές των δημοσίων σχέσεων (PR), όπως ο Edward Bernays, ο οποίος τελειοποίησε περαιτέρω τη χρήση της ψυχολογίας και των ΜΜΕ για τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης.
Ο Bernays, ανιψιός του Sigmund Freud, εφάρμοσε ψυχολογικές γνώσεις στις δημόσιες σχέσεις, υποστηρίζοντας ότι η κοινή γνώμη μπορεί να χειραγωγηθεί μέσω προσεκτικής διαμόρφωσης μηνυμάτων—ακριβώς όπως οι κυβερνήσεις χρησιμοποίησαν προπαγάνδα στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Κύριες συνεισφορές του Edward Bernays
- “Μηχανική της Συναίνεσης” (1928) – Ο Bernays πίστευε ότι οι δημόσιες σχέσεις είναι εργαλείο ελέγχου της κοινής γνώμης, διαμορφώνοντας τι βλέπει, ακούει και πιστεύει το κοινό.
- Συναισθηματικές Προσεγγίσεις & Συμβολισμός – Σε αντίθεση με τον Ivy Lee, που επικεντρωνόταν στα δελτία τύπου, ο Bernays δημιουργούσε καμπάνιες που στόχευαν στα συναισθήματα και βαθύτερα ανθρώπινα ένστικτα.
- Χρήση Επιρροών & Ειδικών (Influencers & Experts) – Καθιέρωσε την τακτική της χρήσης τρίτων προσώπων, όπως επιστημόνων, γιατρών ή διασημοτήτων, για να προσδώσει αξιοπιστία στα μηνύματα των PR.
Το Παράδειγμα του Bernays: “Δάδες της Ελευθερίας”
Στη δεκαετία του 1920, ο Bernays συνεργάστηκε με την American Tobacco Company για να αυξήσει τις πωλήσεις τσιγάρων στις γυναίκες.
- Αναδιαμόρφωσε το τσιγάρο ως σύμβολο χειραφέτησης, αποκαλώντας το “Δάδα της Ελευθερίας”.
- Σύνδεσε το κάπνισμα με τη γυναικεία απελευθέρωση, πείθοντας φεμινίστριες να καπνίζουν δημόσια ως πράξη αντίστασης στους κοινωνικούς περιορισμούς.
Η Άνοδος του Πολιτικού PR και του Lobbying
Στη δεκαετία του 1930-40, οι δημόσιες σχέσεις έπαψαν να είναι αποκλειστικά εταιρικό εργαλείο και υιοθετήθηκαν από κυβερνήσεις, ιδιαίτερα σε περιόδους πολέμου και κρίσεων.
Αυτή η νέα χρήση των PR εδραίωσε την ιδέα ότι η κοινή γνώμη μπορεί να ελεγχθεί σε μαζική κλίμακα, οδηγώντας στην άνοδο του πολιτικού PR και του lobbying.
Η Συνεργασία του Ivy Lee με το Ναζιστικό Καθεστώς
Η διαμόρφωση της δημόσιας εικόνας του Rockefeller είναι μόνο ένα μικρό μέρος της κληρονομιάς του Ivy Lee.
Ο Lee θεωρείται ο δημιουργός του οδηγού δημοσίων σχέσεων για ολόκληρη τη βιομηχανία πετρελαίου—ένα εγχειρίδιο που εξακολουθεί να χρησιμοποιείται 100 χρόνια αργότερα.
Το DNA του Ivy Lee στη Βιομηχανία Παραπληροφόρησης
Οι τεχνικές του Ivy Lee βρίσκονται σε όλες τις εκστρατείες προπαγάνδας της βιομηχανίας πετρελαίου.
Χρησιμοποίησε τα ίδια εργαλεία που είχε εφαρμόσει για να αποκαταστήσει την εικόνα του Ροκφέλερ:
- Ψεύτικες ειδήσεις
- “Ηθοποιοί κρίσης” (crisis actors)
- Εταιρική φιλανθρωπία για τις ανάγκες δημοσίων σχέσεων
- Εκτροπή της προσοχής του κοινού από την κακή συμπεριφορά των εταιρειών
Αλλά ο Ivy Lee δεν σταμάτησε εκεί—έγινε επίσης σύμβουλος των Ναζί, βοηθώντας τους να βελτιώσουν τη δημόσια εικόνα τους.
Το PR των Ναζί: Η Συμβουλή του Ivy Lee στον Γκέμπελς
Στη δεκαετία του 1930, καθώς το καθεστώς του Χίτλερ εξαπλωνόταν στη Γερμανία αλλά αγωνιζόταν να αποκτήσει νομιμότητα στο εξωτερικό, ο Ivy Lee πρόσφερε τις υπηρεσίες του.
Εργαζόμενος ως σύμβουλος για τη γερμανική χημική εταιρεία IG Farben, ο Lee συναντήθηκε με τον υπουργό Προπαγάνδας του Χίτλερ, Τζόζεφ Γκέμπελς.
Τι του είπε;
- Να μην διώχνει τον ξένο Τύπο από τη Γερμανία.
- Να μην διαδίδει προπαγάνδα στις Ηνωμένες Πολιτείες.
- Αντίθετα, οι Ναζί έπρεπε να γίνουν φίλοι με τους Αμερικανούς δημοσιογράφους και να τους παρέχουν “αντικειμενικές” πληροφορίες.
Η συμβουλή του Ivy Lee ήταν ξεκάθαρη:
“κ. Γκέμπελς, ακόμα κι αν κάνετε φασιστικά πράγματα, δεν μπορείτε να ακούγεστε σαν φασίστας!”
Ντοκουμέντα που Επιβεβαιώνουν την Ιστορία
Μερικά ιστορικά έγγραφα επιβεβαιώνουν τη συνεργασία του Ivy Lee με τους Ναζί:
- Άρθρο των New York Times (1934) σχετικά με τη μαρτυρία του Lee στο Κογκρέσο για τη συνεργασία του με τη ναζιστική Γερμανία.
- Απόσπασμα από το ημερολόγιο (1934) του Αμερικανού Πρέσβη στη Γερμανία, Ουίλιαμ Ντοντ.
- Κατάθεση του Ivy Lee ενώπιον της Επιτροπής της Βουλής για Αντιαμερικανικές Δραστηριότητες.
Διαβάστε επίσης:
Δείτε εδώ:
