Η Κρήτη βιώνει τις πρώτες πολεμικές εμπειρίες αρκετούς μήνες πριν από το ΟΧΙ της 28ης Οκτωβρίου του 1940. Το περιστατικό που ακολουθεί, αφορά τους πρώτους (ανεπίσημα) αιχμαλώτους πολέμου που βρέθηκαν στο ηρωικό νησί.
Καθώς αερομαχίες και ναυμαχίες λάμβαναν χώρα νότια της Κρήτης, στην περιοχή του Λιβυκού πελάγους, οι Κρητικοί βρίσκονταν σε σημείο κλειδί μεταξύ των Συμμαχικών δυνάμεων και των Ιταλικών. Αιτία των συγκρούσεων αποτελούσε το γεγονός ότι τα Δωδεκάνησα, βρίσκονταν ακόμα υπό ιταλική κατοχή. (Τα Δωδεκάνησα ενώθηκαν με τη μητέρα Ελλάδα στις 27 Ιουνίου 1946) Από την άλλη, νότια της Κρήτης είχαν αναπτυχθεί σημαντικές βρετανικές νηοπομπές.
Ο δημοσιογράφος της εφημερίδα “Ελληνικόν Μέλλον”, Γεώργιος Λυδίας, ήταν απεσταλμένος της αθηναϊκής εφημερίδας στην Κρήτη, προκειμένου να καλύψει τις πολεμικές αντιπαραθέσεις ιταλικών και αγγλικών αεροσκαφών στο Λιβυκό πέλαγος. Έτσι μπόρεσε να κατέγραψε ένα επεισόδιο της πρώτης αιχμαλωσίας Ιταλών στρατιωτών, χωρίς όμως να του επιτραπεί να το δημοσιεύσει εξαρχής, λόγω των ενδεχόμενων επιπλοκών σε διπλωματικό επίπεδο.
Η πρώτη αναγκαστική προσγείωση ιταλικού μαχητικού, σε ελληνικό χώρο, σημειώθηκε στην κρητική κοιλάδα του Μεσαρά. Οι Ιταλοί έχοντας χτυπηθεί από βρετανικά πυρά 40 μίλια νότια των ακτών της Κρήτης, αναγκάστηκαν να προσγειώσουν το αεροσκάφος τους σε κρητικό έδαφος δίχως να υποστούν σημαντικούς τραυματισμούς οι πέντε επιβαίνοντες. “Τα βλήματα μας είχαν σπάσει το ντεπόζιτο της βενζίνης και μας είχαν αχρηστεύσει την μια μηχανή. Εν τούτοις βούτηξα και έρριψα τις βόμβες μου επάνω σ’ένα πολεμικό, που το είδα να βουλιάζει αμέσως… Έπειτα πήραμε την κατεύθυνση προς ξηρά, γιατί ήταν αδύνατο να γυρίσωμε στη Ρόδο… Άλλως τε από ένα αεροπλανοφόρο σηκώθηκαν πολλά “κάτσια ” – καταδιωκτικά – και άρχισαν να μάχονται με τους συντρόφους μας…” Το τρικηνητήριο “Σαβόι” είχε υποστεί μεγάλη καταστροφή, από τις τρεις μηχανές, μόνο η αριστερή απέμενε και εκείνη “ημικατεστραμμένη”.Στη συνέχεια οδήγησαν το σκάφος στις κρητικές ακτές και παραδόθηκαν … “σε έναν αγροφύλακα τρέμοντας από τον φόβον”.
( Από αριστερά, ο Ανδρέα Ράια (με τον αριθμό 1), ο λοχίας μηχανικός, Ντελαβάλλε (2), ο Φιορέττι (3), ο υποδιοικητής της χωροφυλακής Μεσαράς, Μίχας (4), ο δημοσιογράφος Γ. Λυδίας (5), ο υποσμηναγός Τορέλλι (6) και ο λοχίας ασυρματιστής Φιλορέτε (7).)
Η υποδοχή των κατοίκων περισσότερο έμοιαζε με φιλοξενία, παρά με αιχμαλωσία σε καιρό πολέμου, καθώς η χώρα δεν είχε ακόμη επίσημα εμπλακεί στις πολεμικές συρράξεις. Οι Μεσαρίτες τούς περιποιήθηκαν και φωτογραφήθηκαν μαζί τους. Το αρχικό ενδιαφέρον όμως των κατοίκων μετατράπηκε σε απέχθεια.
Ένας από τους Ιταλούς είχε τραυματιστεί. Ενώ όμως οι χωρικοί έσπευσαν να φωνάξουν ιατρική συνδρομή για τον τραυματία πολέμου, στη συνέχεια αποκαλύφθηκε ότι ο Ιταλός απλώς είχε “μαγκώσει το δάχτυλο” του στην προσπάθεια του να αποβιβασθεί από το αεροπλάνο!
Οι σκληροτράχηλοι Κρήτες, που πάντα σέβονται και εκτιμούν τους γενναίους, αλλά υποτιμούν όσους εκδηλώνουν φόβο, αντέδρασαν με απέχθεια: “Ήταν η στιγμή που έσπασεν εν μέσω ιλαρότητας και αηδίας των χωρικών, η αίγλη που είχε δημιουργηθεί από τα πρώτα εκείνα θύματα των Άγγλων”.
