Πριν 4 χρόνια, στις 2 Ιουνίου του 2010, στείλαμε την πρώτη επιστολή μας στους φορείς του νομού με μία ιδέα για το τι μπορεί να γίνει για να επιβιώσουμε της κρίσης και το ρόλο που θα κληθούν να παίξουν σε μία τέτοια εξέλιξη τα μέσα ενημέρωσης. Σήμερα, 4 χρόνια μετά, αυτή η προσπάθεια που ποτέ δεν ξεκίνησε, μοιάζει μια μεγάλη χαμένη ευκαιρία. Ακόμα αναρωτιόμαστε: γιατί;
Στην πρώτη αυτή επικοινωνία μας με τους φορείς του νομού, διαπιστώναμε ότι τώρα είναι η στιγμή πριν η κρίση βαθύνει, που η συνεργασία μεταξύ μέσων ενημέρωσης, τοπικών επιχειρήσεων και πολιτών επιβάλλεται να περάσει στο επόμενο στάδιο, με σκοπό την επιβοήθηση των κοινών προσπαθειών «για την ανάπτυξη του τόπου από τις τοπικές δυνάμεις».
Η αρχική αυτή πρόταση έγινε δεκτή με ενθουσιασμό και αν και ακόμα δεν είχε αναπτυχθεί πλήρως η ιδέα πίσω από την καμπάνια, διαφαινόταν ότι υπάρχουν προοπτικές για να εξελιχθεί σε κάτι μεγαλύτερο.
Σε κείμενο σχετικό αναλύσαμε:
«με την τοπική οικονομία να δέχεται σοβαρά πλήγματα από την κρίση που βιώνουμε και τον δύσκολο ανταγωνισμό με τις πολυεθνικές που έχουν εγκατασταθεί στα Χανιά, με τον κίνδυνο εκτεταμένων λουκέτων καθώς και με μια περαιτέρω αύξηση της ανεργίας και την περαιτέρω μείωση της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών να δημιουργούν αποπνικτικές συνθήκες για την οικονομία και την κοινωνία, ξεκινούμε από κοινού την προσπάθεια για τη λειτουργία μιας πρωτοβουλίας, για τη δημιουργία των συνθηκών στήριξης και προβολής των τοπικών επιχειρήσεων, στήριξης και ενημέρωσης του Χανιώτη εργαζόμενου και καταναλωτή. Γιατί λιγότερα χρήματα στην τοπική αγορά, σημαίνει εργαζόμενοι δίχως δουλειά, σημαίνει φτώχια και ανεργία, σημαίνει αδυναμία κατανάλωσης. Γιατί όποιος αγοράζει από πολυεθνικές ζημιώνει τον τόπο όπου ζει. Εντείνει την ακρίβεια, την ανέχεια, τη φτώχεια. Φτάνει πια! Ο κατηφορικός αυτός δρόμος δεν είναι μονόδρομος».
Στη συνέχεια, δώσαμε έμφαση στον ρόλο των πολυεθνικών και στην αναγκαιότητα συντονισμού των τοπικών πρωτοβουλιών:
«Σκοπός μας είναι τα χρήματα των Χανιωτών να μένουν στα Χανιά κι έτσι να επιστρέφουν στους Χανιώτες, στον τόπο, κι όχι να αποθησαυρίζονται στους τραπεζικούς λογαριασμούς των πολυεθνικών. Επιθυμούμε τη διασφάλιση των συνθηκών μίας ευημερίας στον τόπο μας, που σημαίνει πως στεκόμαστε υπεύθυνα κι αναλαμβάνουμε όλοι τις ευθύνες μας. Δε συμμεριζόμαστε την άποψη ότι οι μεγάλες πολυεθνικές προσφέρουν καλύτερη ποιότητα ή καλύτερες τιμές. Πιστεύουμε πώς ο κατακερματισμός των εμπορικών επιχειρήσεων του τόπου δε δίνει τη δυνατότητα σε αυτές να ανταπεξέλθουν αποτελεσματικά και να προβάλλουν τα συγκριτικά πλεονεκτήματά τους, τις προσφορές τους αφού αγωνίζονται μία άνιση μάχη ενάντια στις άλλες επιχειρήσεις του τόπου αλλά και τα υποκαταστήματα των πολυεθνικών. Το αποτέλεσμα αυτής της έλλειψης συντονισμού είναι ο εργαζόμενος – καταναλωτής, μην έχοντας την ευκαιρία να ενημερωθεί, να επιλέγει τον εύκολο δρόμο των μεγάλων ξένων πολυκαταστημάτων. Ουσιαστικά δε του δίνεται άλλη επιλογή, ιδιαίτερα εν μέσω κρίσης».
Με αυτό το σκεπτικό προχωρούσαμε στην πρότασή μας, για μία συντονισμένη αντεπίθεση ενημέρωσης, αυτή που θα αποτελούσε την αρχή για μία τόσο επείγουσα (έστω και σήμερα) «εκστρατεία συντονισμού των παραγωγικών δυνάμεων του τόπου μας».
Δεδηλωμένος στόχος ήταν «η δημιουργία στρατηγικής κυριαρχίας και απεγκλωβισμού του εργαζόμενου, του παραγωγού, του έμπορου και του καταναλωτή από τη μέγγενη μίας ασύδοτης αγοράς». Σε μία σχέση αλληλεξάρτησης το ζήτημα πλέον δεν ήταν απλά η ενημέρωση του καταναλωτή αλλά και η υπεύθυνη στάση των τοπικών επιχειρήσεων προς τον πολίτη – καταναλωτή για την εμπέδωση κλίματος εμπιστοσύνης.
Στο πρώτο σκέλος αυτής της εξίσωσης σημειώναμε την αναγκαιότητα στήριξης των τοπικών επιχειρήσεων: «Πιστεύουμε στην ανθρώπινη επαφή και τη σχέση μικρού καταστηματάρχη και πολίτη αυτού του τόπου, έλληνα ή μετανάστη, εργαζόμενου ή άνεργου, άντρα ή γυναίκας. Ζούμε εδώ μαζί. Στον τόπο που λέγεται Χανιά, στο νησί που λέγεται Κρήτη. Η στήριξη των επιχειρήσεών μας σημαίνει ενδυνάμωση της τοπικής οικονομίας. Σημαίνει χρήματα που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, επιστρέφουν στον τόπο μας, μετατρέπονται σε θέσεις εργασίας, σε περαιτέρω αγοραστική δύναμη, χρήματα που δίνονται για να μείνουν εδώ».
Για τους σκοπούς αυτής της ενημέρωσης προσφέραμε τα εξής:
– Προβολή μέσω σχετικών σποτ στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση της Καμπάνιας «Στηρίζουμε τις τοπικές επιχειρήσεις / Στηρίζουμε τον εαυτό μας».
– Στην εφημερίδα, σε εβδομαδιαία βάση ολοσέλιδη καταχώρηση – μακέτα για την καμπάνια η οποία θα προτρέπει τους Χανιώτες να επιλέγουν τις τοπικές επιχειρήσεις.
– Δημιουργία ιστοσελίδας για την πρωτοβουλία όπου θα δημοσιεύονται και τα κείμενα που θα γράφονται πάνω στο ζήτημα και θα ενημερώνει το κοινό σε καθημερινή βάση για το ποιες προσφορές υπάρχουν από τα τοπικά καταστήματα.
– Προβολή επιλεγμένων προσφορών (για ειδικές ομάδες του πληθυσμού) ανά εβδομάδα από συγκεκριμένα καταστήματα στα πλαίσια της καμπάνιας.
– Παραγωγή πόστερ / λογότυπου όπου θα αναρτείται στα καταστήματα που συμμετέχουν στην καμπάνια και θα ενημερώνει το κοινό για την πρωτοβουλία αποτελώντας συγχρόνως ένα διαπιστευτήριο ποιότητας και καλών τιμών.
Στο δεύτερο σκέλος όμως αυτής της εξίσωσης, του σεβασμού των πολιτών που δοκιμάζονται από την κρίση από τις τοπικές επιχειρήσεις, στα πλαίσια των κοινωνικών υποχρεώσεών τους και της υπεύθυνης στάσης που θα έπρεπε να τηρούν, αποφασίστηκε να υπάρχει ένα είδους ανταπόδοσης (κι όχι φιλανθρωπίας ή ελεημοσύνης). Οι επιχειρήσεις επιστρέφουν το «δώρο» αυτό που τους δίνει η κοινωνία, με απόλυτο σεβασμό προς τον πολίτη που αντιμετωπίζει κάποια πρόσκαιρη ή μόνιμη δυσκολία, σε μία σχέση ισοτιμίας.
Προτείναμε λοιπόν οι τοπικές επιχειρήσεις του νομού που θα συμμετείχαν στην πρωτοβουλία να καταθέτουν συγκεκριμένες προσφορές προς όλους τους πολίτες και ειδικές επιπλέον προσφορές προς κοινωνικές ομάδες που πλήττονται περισσότερο από άλλες. Οι ειδικές προσφορές θα γίνονταν για όσους κατείχαν:
- ΚΑΡΤΑ ΑΝΕΡΓΙΑΣ
- ΚΑΡΤΑ ΠΑΡΑΜΟΝΗΣ ή ΠΡΑΣΙΝΗ ΚΑΡΤΑ ή όποιο άλλο χαρτί αποδεικνύει τη μεταναστευτική ιδιότητα (για μετανάστες)
- ΦΟΙΤΗΤΙΚΟ ΠΑΣΟ
- ΚΑΡΤΑ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ
Επεξηγούσαμε για το πώς θα λειτουργούσε η διαδικασία:
«Αυτές οι επιχειρήσεις και οι προσφορές τους θα δημοσιεύονται σε ξεχωριστή σελίδα της εφημερίδας, ανά είδους επιχείρησης (ένδυσης, τροφίμων κλπ) μία φορά την εβδομάδα καθώς και στη σχετική ιστοσελίδα η οποία συνεχώς θα εμπλουτιζόται.
Κάθε βδομάδα, θα προβάλλονται επιλεγμένα ανά είδος επιχείρησης κάποιες προσφορές στο ραδιοφωνικό σταθμό ΚΡΗΤΗ FM 101,5. Οι επιχειρήσεις που θα προβάλλουν τις προσφορές τους μέσω του ραδιόφωνου, θα επιλέγονται από τους φορείς που συμμετέχουν με μία σειρά κριτηρίων.
– Για τους σκοπούς της επικοινωνίας δημιουργείται συγκεκριμένη ηλεκτρονική διεύθυνση για αποστολή σχετικών ειδήσεων ή και για τις επιχειρήσεις που επιθυμούν να δηλώσουν τη συμμετοχή τους.
– Ειδικό αυτοκόλλητο για τα προϊόντα που βρίσκονται σε προσφορές στις επιχειρήσεις που συμμετέχουν.
Σε ένα τρίτο επίπεδο, θα ζητούσαμε από γνωστές προσωπικότητες των Χανίων να γίνουν ενεργοί και να προχωρήσουν στη συγγραφή κειμένων
«που θα επιχειρηματολογούν για το αίτημα της στήριξης των τοπικών επιχειρήσεων, τα οφέλη που υπάρχουν γύρω από μία τέτοια κίνηση, τη διέξοδο που δίνει».
Πιο συγκεκριμένα σκοπεύαμε να δημιουργηθεί:
– Ειδικό τμήμα στην εφημερίδα για την «Καμπάνια» με κείμενα προσωπικοτήτων του τόπου για την ανάγκη στήριξη της τοπικής οικονομίας και τα οφέλη που προκύπτουν απ’ αυτήν. Τα κείμενα θα δημοσιεύονταν και σε σχετική ιστοσελίδα.
– Ειδική έκδοση που θα διανεμόταν ανά μήνα με επιλεγμένα κείμενα για την Καμπάνια από προσωπικότητες του τόπου και θα δινόταν δίχως αντίτιμο με την αγορά προϊόντων από καταστήματα που συμμετέχουν στην «Καμπάνια».
Τότε, ήταν πίστη μας πως εφόσον υπήρχε στήριξη αυτής της προσπάθειας, θα μπορούσε να εξελιχθεί σε κάτι πολύ ευρύτερο και να μπολιάσει και άλλα τμήματα του παραγωγικού ιστού του νομού. Πιστεύαμε πρώτ’ απ’ όλα ότι όλη αυτή η προσπάθεια συντονισμού για τις ανάγκες της καμπάνιας θα είχε θετικά αποτελέσματα, πιθανόν για τις δυνατότητες συνεργασίας και σε άλλα επίπεδα διεκδικήσεων ή λειτουργίας, των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων του νομού. Εφόσον υπήρχε ένας συντονισμός, τότε θα φανερώνονταν πολλές επιπλέον δυνατότητες. Πιστεύαμε ότι αυτό ήταν μία αρχή και πάνω σε αυτή τη βάση θα μπορούσαν να προστεθούν επιπλέον κομμάτια, να κτιστούν πάνω σε αυτόν τον κορμό, σε μία διαδικασία ζωντανή κι εξελίξιμη, συμβατή με τις ανάγκες της κοινωνίας. Πιστεύαμε ότι σε ένα δεύτερο επίπεδο, και αυτό προέκυπτε και μέσω συζητήσεων που είχαμε κάνει με προσωπικότητες και φορείς του νομού, ότι αυτό το μοντέλο θα μπορούσε να επεκταθεί και στον αγροτοκτηνοτροφικό τομέα, σε μια προσπάθεια «εξεύρεσης ενός νέου μοντέλου οργάνωσης της αγροτικής παραγωγής βασισμένο στις συνεργατικές διαδικασίες».
Πιστεύαμε ότι η αρχή βρισκόταν στη διαμόρφωση μίας ειλικρινούς σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ φορέων, πολιτών και επιχειρήσεων προς έναν κοινό στόχο που θα γινόταν διαρκώς όλο και πιο ζωτικός για την επιβίωση της κοινωνίας, υπό τις συνθήκες που διαμόρφωνε η κρίση.
Το γενικό σκεπτικό πίσω από την όλη κίνηση ήταν ότι η στήριξη της πραγματικής οικονομίας, των παραγωγικών δυνάμεων του τόπου είναι εις όφελός μας. Και αυτή η απόφαση είναι δική μας, όχι κάποιας κυβέρνησης. Όπως και η απόφαση των επιχειρήσεων να επιστρέψουν εν μέσω κρίσης, κάποια από τα οφέλη αυτής της τόσο αναγκαίας στήριξης για την επιβίωσή τους. Η ιδέα δεν ήταν κάτι το καινούργιο. Αυτό που ήταν πραγματικά καινούργιο ήταν το πολυεπίπεδο και το βάθος της συνεργασίας, το εξελίξιμο της διαδικασίας.
Υπό αυτό το πρίσμα καλούσαμε τον κάθε πολίτη να ενημερωθεί, να συμμετάσχει, να δραστηριοποιηθεί, να γίνει «ενεργός φορέας μίας αλλαγής»:
«Οι τοπικές επιχειρήσεις στηρίζουν τον πολίτη, ο πολίτης εμπιστεύεται και στηρίζει τις τοπικές επιχειρήσεις. Μαζί, μπορούμε να τα καταφέρουμε!»
Οι συζητήσεις κράτησαν περίπου 3 μήνες και ο αρχικός ενθουσιασμός που εξέφραζαν τόσο έντονα οι φορείς δεν φαινόταν να μεταφράζεται και σε ουσιαστική στήριξη.
Κάποιοι αντιδράσανε για το γεγονός ότι η καμπάνια θα συνέβαινε δια των μέσων ενημέρωσης «Αγώνας της Κρήτης», «ΚΡΗΤΗ FM 1015», «ΚΡΗΤΗ 1». Συμφωνήσαμε απόλυτα ότι, θα ήταν προτιμότερο η καμπάνια να πραγματοποιηθεί με όσα παραπάνω μέσα ενημέρωσης το επιθυμούν, εφόσον αυτό θα μεγάλωνε τον αντίκτυπό της. Όμως, αυτό αποτελούσε απλά την πρόφαση για τη μη θέληση φορέων και επιχειρήσεων – ίσως και μέσων ενημέρωσης – να στηρίξουν μία τέτοια προσπάθεια. Ο χρόνος πέρασε, και παρά του ότι βρήκαμε λύσεις για ακόμα πιο χαμηλό μπάτζετ τελικά η όλη προσπάθεια κατάρρευσε πριν καλά – καλά ξεκινήσει.
Για να καταλάβουν και οι αναγνώστες για τα ποσά που μιλάμε, το αρχικό μπάτζετ για το σύνολο της καμπάνιας έφτανε τα 8.000 ευρώ. Όμως, γι’ αυτό το ασήμαντο ποσό υπήρχαν αντιδράσεις και λίγοι ήθελαν να βάλουν το χέρι στην τσέπη. Αναγκαστήκαμε να ψάξουμε για άλλες, φθηνότερες λύσεις για την παραγωγή του υλικού. Το μπάτζετ έπεσε στα 1.100 ευρώ. Πάλι όμως, με πρόφαση την οικονομική κρίση και την έλλειψη χρημάτων, αρνήθηκαν να συνεισφέρουν. Εν τέλει, ο μόνος που στήριξε σθεναρά την όλη προσπάθεια ήταν η Ένωση Καταναλωτών Ελλάδας της ΓΣΕΕ. Να σημειώσουμε ότι, τότε, πρόεδρος στο τοπικό παράρτημα ήταν ο σημερινός δήμαρχος Πλατανιά Ιωάννης Μαλανδράκης. Οι υπόλοιποι φορείς και επιχειρήσεις παρά τις περί του αντιθέτου διαρκείς διαβεβαιώσεις, δε θέλησαν να βάλουν ούτε ένα ευρώ. Αυτό είναι η αλήθεια.
Ο αρχικός ενθουσιασμός που εκφράσανε όλοι όσοι συμμετείχαν στις συζητήσεις εξανεμίστηκε, οι συζητήσεις που έγιναν και αποδείκνυαν πως το όραμά μας θα μπορούσε με τις κατάλληλες ενέργειες και την κινητοποίηση και άλλων ανθρώπων να έχει πολύ σημαντικό αντίκτυπο, μέσα σε ένα διάστημα μόλις τριών μηνών έσβησε. Και εμείς μείναμε έκπληκτοι να αναρωτιόμαστε, τι συνέβη τελικά και αυτό που όλοι αναγνώριζαν ότι είχε πολλές προοπτικές, δε μπόρεσε να προχωρήσει; Ποιοι δεν ήθελαν να προχωρήσει; Και γιατί; Ακόμα προσπαθούμε να καταλάβουμε.
Κάποιοι που γνώριζαν την υπόθεση, μας προέτρεψαν να βρούμε τα χρήματα και να προχωρήσουμε μόνοι μας. Όμως μία τέτοια πρωτοβουλία, ο τρόπος που ήταν δομημένη, βασιζόταν στην ενεργοποίηση όλων: φορέων, επιχειρήσεων και ΜΜΕ. Αλλιώς, έχανε το νόημά της. Απλά, δε θα είχε το προσδοκούμενο αποτέλεσμα.
Και αυτό έγινε εμφανές το αμέσως επόμενο διάστημα όταν είδαμε να ξεπηδούν παρόμοιες πρωτοβουλίες, αποσπασματικά κακέκτυπα της δικής μας αρχικής ιδέας, με κανένα ουσιαστικό αντίκρυσμα. Κάποιες απ’ αυτές συνεχίζουν και σήμερα.
Ήταν πρωτοβουλίες που δεν είχαν σκοπό να διαμορφώσουν την πιθανότητα μιας πραγματικής προοπτικής διεξόδου απ’ αυτό που ήταν ολοκάθαρο ότι ερχόταν, την κρίση που βύθισε την ελληνική κοινωνία και τον επιχειρηματικό κόσμο στο τέλμα, αλλά που χρησιμοποιήθηκαν για την αυτοπροβολή μέσων ενημέρωσης με μικρό ή μηδαμινό αντίκτυπο στην οικονομία και την κοινωνία. Αυτή είναι η αλήθεια. Πολύ φασαρία για το τίποτα. Το γνωρίζουμε όλοι.
Άλλες πρωτοβουλίες που τμηματικά μονάχα πραγμάτωναν την ιδέα μας οργανώθηκαν από φορείς, λειτούργησαν για κάποια διαστήματα αλλά ξέφτισαν και απέτυχαν, επειδή ήταν αυτό που ήταν: μερικές προσπάθειες δίχως κάποιο πραγματικό σκοπό, όραμα ή σχέδιο, δράσεις για τη δράση, για να γίνεται κάτι τέλος πάντων. Για να μη λένε πως καθόμαστε με σταυρωμένα χέρια… Γιατί δε μπορούσαν να κάνουν και κάτι παραπάνω. Η αποτυχία, έτσι, ήρθε περίπου φυσιολογικά. Κανείς δεν έμεινε έκπληκτος. ‘Ηταν αναμενόμενο. Κανείς δεν πίστεψε άλλωστε πως η κατάληξη θα μπορούσε να είναι και διαφορετική. Τουλάχιστον «κάναμε κάτι», λένε. Για την τιμή των όπλων.
Σε όλες αυτές τις πρωτοβουλίες που πάρθηκαν οι μόνοι που έμειναν ικανοποιημένοι ήταν αυτοί που τις διοργάνωσαν, γιατί αυτοί στους οποίους στόχευαν ποτέ δεν τις αντιλήφθηκαν ή δεν ένιωσαν τον αντίκτυπο τους στις ζωές τους.
Τέλος, υπήρχαν και άλλου τύπου πρωτοβουλίες, αυτή τη φορά από κάποιες μεγάλες επιχειρήσεις του τόπου μας όπου και αυτές όμως απέτυχαν. Και πώς να συμβεί αλλιώς όταν και από εδώ απουσίαζε κάποιο συνολικό σχέδιο ή κάποιο όραμα που να ενώνει τους πολίτες με τον επιχειρηματικό κόσμο. Τώρα, με την κρίση να βρίσκεται στην κορύφωσή της, τέτοια καλέσματα ακούγονται περίπου γραφικά. Γιατί, ο πολίτης λίγη στήριξη βρήκε αυτά τα χρόνια της κρίσης απ’ αυτές τις μεγάλες εταιρείες του τόπου, και πλέον η καταστροφή έχει επέλθει για μία μεγάλη μερίδα του επιχειρηματικού κόσμου και για χιλιάδες απλούς ανθρώπους που έχουν μείνει άνεργοι ή έχουν δει τους μισθούς τους να περικόπτονται σε τέτοιο βαθμό ώστε με δυσκολία πλέον να ανταποκρίνονται στις καθημερινές τους ανάγκες. Πώς ζητούν, λοιπόν, την στήριξή τους όταν λίγη ή καμία στήριξη δεν έδωσαν τόσο καιρό; Δεν ήξεραν ότι ένας τόπος φτώχιας που στενεύει δε σηκώνει μεγάλες και πλούσιες επιχειρήσεις; Ποιοι περιμένουν, δηλαδή, να αγοράζουν; Και με τι χρήματα; Πλέον οι γραφικοί είναι αυτοί που δεν το έχουν ακόμα αντιληφθεί: η φτώχια γεννάει φτώχια.
Κι εδώ, όπως και στις άλλες περιπτώσεις που περιγράψαμε, φαίνεται να ισχύει αυτό που λένε στην Αγγλία: «Toolittle, toolate». Και όταν καίγεται το δάσος, και το πιο ψηλό το δέντρο, θα καεί μαζί με τα υπόλοιπα.
Το κόστος συνολικά όλων αυτών των διαφορετικών πρωτοβουλιών που πραγματοποιήθηκαν ή συνεχίζουν να πραγματοποιούνται αυτά τα 4 χρόνια, είναι υπερπολλαπλάσιο απ’ αυτό που θα είχε μία συνολική καμπάνια όπως αυτή που είχαμε εμείς προτείνει.
Σήμερα, αναρωτιόμαστε, τι θα είχε γίνει αν είχε στηριχθεί ουσιαστικά αυτό το εγχείρημα από τους τοπικούς επιχειρηματίες και φορείς και είχε έστω και μερική επιτυχία. Πόσες επιχειρήσεις θα είχαν σωθεί; Πόσοι λιγότεροι άνθρωποι θα είχαν μείνει άνεργοι; Πόσοι θα είχαν παραμείνει στον τόπο τους και δε θα είχαν μεταναστεύσει; Το κόστος ήταν μικρό, πολύ μικρό. Μόλις 8.000 ευρώ. Θα μπορούσε να είναι ακόμα μικρότερο αν οι διαφημιστές προσφερόταν να χαμηλώσουν κάπως τις τιμές για να στηρίξουν μία τέτοια προσπάθεια.
Το συγκεκριμένο εγχείρημα προσέφερε μία αγωνιστική πρόταση για την κρίση, συντελούσε στη διαμόρφωση καταναλωτικής συνείδησης και επιχειρηματικής υπευθυνότητας, αποτελούσε ένα κάλεσμα στην κοινωνία για συσπείρωση και αγώνα.
Εφόσον είχε μία κάποια επιτυχία στα Χανιά, θα μπορούσε να είχε επεκταθεί σε ολόκληρη την Κρήτη: έδινε διέξοδο. Θα άνοιγαν νέοι δρόμοι, νέες προοπτικές, μίας συλλογικής συνεταιριστικής απάντησης στην κρίση. Και μία τέτοια προσπάθεια θα μπορούσε να αποτελέσει παράδειγμα. Όχι τώρα, που έχει επέλθει η καταστροφή, αλλά τότε, πριν 4 χρόνια, τότε που η φωτιά ακόμα δεν είχε φουντώσει. Τότε που ήταν ακόμα νωρίς και τέτοιες πρωτοβουλίες είχαν μεγάλη σημασία αφού θα προλάμβαναν και θα λειτουργούσαν προληπτικά.
Τώρα, ακόμα και να λειτουργήσουν τέτοια μοντέλα, η ανεργία είναι στο 30%, οι νέοι άνθρωποι έχουν φύγει, τα «λεφτά» πραγματικά πλέον δεν «υπάρχουν». Η ελληνική κοινωνία έχει ζήσει μία τραγωδία, την ζει ακόμα. Οι εικόνες με τους πολίτες που παλεύουν μπας και αρπάξουν ένα μαρούλι δεν είναι απλά μία συνέπεια της κρίσης, είναι και η αποτυχία ενός συστήματος.
Όμως η ηγεσία του επιχειρηματικού κόσμου δεν ήταν έτοιμη για μία τέτοια προσπάθεια. Δεν θέλησε να κτίσει πάνω σε αυτήν. Είχε άλλες, διαφορετικές προτεραιότητες. Και πλέον βρισκόμαστε με το πιστόλι στον κρόταφο.
Όταν αρχίσαμε το κείμενο αυτό εκφράσαμε την έκπληξή μας. Αναρωτηθήκαμε γιατί μια τέτοια προσπάθεια που φαινόταν να έχει προοπτικές δεν ξεκίνησε ποτέ. Θέσαμε το ερώτημα, με αφέλεια είναι η αλήθεια, ενώ αυτό που θα έπρεπε να είχαμε καταλάβει εξαρχής είναι ότι αυτό το «γιατί;» εμπεριέχει την απάντηση που αναζητούσαμε.
Η απάντηση είναι ότι επειδή δεν ξέραμε τους λόγους που δεν ξεκίνησε ποτέ αυτή η προσπάθεια γι’ αυτό και δεν ξεκίνησε ποτέ. Επειδή, ποτέ δεν ήμασταν σε θέση να είμαστε μέσα σε κύκλους και παρέες ώστε να μη χρειάζεται να θέτουμε ένα τέτοιο ερώτημα ή να νοιώθουμε κάποια έκπληξη θέτωντας το. Επειδή, αν ήμασταν, θα ξέραμε εξαρχής πώς «τέτοιες πρωτοβουλίες δεν έχουν μέλλον», δε θα κάναμε τέτοιες προτάσεις ή θα τις τροποποιούσαμε «καταλλήλως» και ως εκ τούτου δε θα νοιώθαμε καμία έκπληξη, δε θα τεθόταν το ερώτημα. Επειδή, είναι προφανές πλέον, ότι «δεν ξέραμε πώς γίνονται , πώς λειτουργούν τα πράγματα εδώ». Επειδή ρωτούμε «γιατί;», να γιατί δε συνέβη. Επειδή «δεν γίνονται αυτά τα πράγματα». Όχι εδώ. Όχι τώρα.
Επειδή, συμφέροντα, σχέσεις εξάρτησης και παρέες παρεμβαίνουν και δεν επιτρέπουν να αναπτυχθεί μία συλλογική αντιμετώπιση των προβλημάτων. Επιθυμούν να ελέγχουν τις καταστάσεις για να εξυπηρετούν τις δικές τους ατζέντες. Συνεργάζονται και ανταγωνίζονται και δεν επιτρέπουν το οτιδήποτε μπορεί να διαταράξει τις ισορροπίες. Η πορεία του τόπου εξαρτάται από τις αποφάσεις κλικών. Να γιατί.
Κι όμως, η ιδέα υπήρχε. Ήταν εκεί.
Τώρα, ακόμα και οι πιο μεγάλοι τρέμουν.