Του Σπύρου Δαράκη *

‘’Είμαστε μεις οι Μοίρες του εαυτού μας.

Βρήκαμε μόνοι την αλήθεια

όξω μας και βαθιά μας,

που μας δείχνει τον άγιο μας σκοπό,

σκοπό για μας εδώ στη Γη.

Ιδανικό, Συφέριο, Δίκιο

το Δίκιο της Δουλειάς και της Ζωής

ενάντια στην Κλοπή,

το δίκιο των Πολλών και των Αγνών

ενάντια στους ολίγους Δυνατούς,

τους Ανεργους και τους Φονιάδες’’.

(«Το Φως που καίει», 1922)

Στις 16 Δεκεμβρίου 2023 συμπληρώθηκαν 49 χρόνια από το θάνατο του μεγάλου κομμουνιστή ποιητή Κώστα Βάρναλη, του δημιουργού ο οποίος με την Τέχνη του υπηρέτησε εκείνη την τέχνη που «δεν γελιέται ούτε γελάει, δεν στολίζει, μα ξεγυμνώνει».

Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι ο Κώστας Βάρναλης είναι ο ιδρυτής της επαναστατικής Τέχνης στη χώρα μας. Είναι ο πρώτος από τον κύκλο των ριζοσπαστικοποιημένων λογοτεχνών του καιρού του, επηρεασμένος σαφώς από την Οκτωβριανή Επανάσταση, που μετουσίωσε την κομμουνιστική ιδεολογία σε ποιητικό λόγο και ο πρώτος που προσπάθησε να επεξεργαστεί θέματα της αισθητικής και της κριτικής από μαρξιστική σκοπιά.

Με τα έργα του «Φως που καίει», «Σκλάβοι πολιορκημένοι», «Η αληθινή απολογία του Σωκράτη», «Ελεύθερος κόσμος», «Οργή Λαού», ο Βάρναλης γίνεται ο ποιητικός οργανωτής των διαθέσεων της εργατικής τάξης για «την κοινωνική της χειραφέτηση». «Προσπαθούμε να αισθητοποιήσουμε το “αύριο” του κόσμου. Κι αυτό το “αύριο”, με το να μην είναι ουτοπία μα ιστορική αναγκαιότητα, αποτελεί τη μεγαλύτερη πηγή της έμπνευσής μας και τη μεγαλύτερη ζωντάνια και δύναμη της τέχνης μας…».

Έκανε το έργο του εμβατήριο μάχης και εφόδου. Μακριά από αυτόν ότι σκοπός της Τέχνης είναι να μας εφησυχάζει, να μας κάνει απλά και μόνο να ξεχνιόμαστε. Ο Βάρναλης με το έργο του, με τη σατιρική και διεισδυτική του ματιά θέλει να συνειδητοποιεί ο ίδιος ο λαός την ανάγκη της αλλαγής, η ποίησή του να γίνει κίνητρο πράξης. Στόχος του να βγάλει το λαό από την αδράνεια και την παθητικότητα, να αφυπνίσει την εργατική τάξη και να τη βοηθήσει να αποκτήσει συνείδηση του εαυτού της, ως τάξης που αυτή πρέπει να πάρει την εξουσία. «Αν ξυπνήσεις μονομιάς θα ‘ρθει ανάποδα ο ντουνιάς», γράφει στην «Μπαλάντα του Κυρ Μέντιου». Γι’ αυτόν το λόγο, άλλωστε, με την ποίησή του δε «χαϊδεύει», δεν εξιδανικεύει. Στο στόχαστρό του μπαίνει η μοιρολατρία, η «σκλάβα σκέψη», που τους την πλάσανε «οι δυνατοί». Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι «Μοιραίοι». Ούτε «δίνει λέξες παρηγόρια».

Σε όλο του το έργο ο βραβευμένος με το Βραβείο Λένιν ποιητής καταδεικνύει ότι οι αξίες των αστών έχουν παλιώσει και η εργατική τάξη είναι η μόνη προοδευτική κοινωνική δύναμη. Την καλεί για τη δική της έφοδο στους ουρανούς.

‘’Τη λεφτεριά δεν τη ζητάν με παρακάλια, τήνε παίρνουν,

με τα δικά τους χέρια, μοναχοί.

Αν δεν υπάρχει όξω από σένα, ούτε και μέσα στην ψυχή σου

έργο δικό της θα την βρεις.

Από τους λίγους, που την έχουν, πάρ΄ τη να τήνε δώσεις σ’ όλους,

μ’ όλους μαζί να τη χαρείς…

Της Ιστορίας το Νόμο ακλούθα πρώτος φωτεινά, δεν έχεις

Μοίρα δικιά σου για οδηγό.

Από τη Βία δε σε λυτρώνουν παρακάλια, καλοσύνη

και το ξετύλιμα τ’ αργό…’’

Χανιά 18/12/2023

* Πρόεδρος της Μαρτυρικής Κοινότητας Μαλαθύρου

Πρώην Δήμαρχος Μηθύμνης

Μέλος του Δ.Σ. του  Δικτύου Μαρτυρικών πόλεων & χωριών της Ελλάδας

(περιοδ. 1940-1945 Ελληνικά Ολοκαυτώματα) τηλ. 6984324735