Του Σπύρου Δαράκη *
Η 8η του Μάρτη έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Μέρα της Γυναίκας, στη μνήμη των εργατριών στα υφαντουργεία και τα ραφτάδικα της Νέας Υόρκης, η κινητοποίηση των οποίων στις 8 Μάρτη 1857, πνίγηκε στο αίμα από τις αστυνομικές δυνάμεις.
Στην Ελλάδα, η πρώτη απεργία εργατριών έγινε στις 13 Απρίλη 1892, από τις υφάντριες του εργοστασίου των Αδελφών Ρετσίνα, στον Πειραιά. Εκείνη τη χρονιά, οι εργοδότες αποφάσισαν να μειώσουν την αμοιβή των εργατριών, από 80 σε 65 λεπτά το τόπι υφάσματος.
Τα επόμενα χρόνια, οι γυναίκες της εργατικής τάξης έλαβαν μέρος σε πολλές κινητοποιήσεις, δίνοντας και θύματα στον αγώνα για την κατάκτηση των εργασιακών τους δικαιωμάτων, κάνοντας το πρώτο ουσιαστικό βήμα για τη χειραφέτηση και την ισοτιμία τους.
Το 1924 οι καπνεργάτες κατεβαίνουν σε απεργία. Οι συνθήκες εργασίας τους ήταν άσχημες, τα μεροκάματά τους μικρά ενώ η εφεύρεση και η αξιοποίηση των μηχανών έφερναν ανεργία. Στην απεργία των καπνεργατών της Καβάλας σκοτώθηκε η καπνεργάτρια Μαρία Χουσιάδου.
Το 1926 στην απεργία στο εργοστάσιο «Παπαστράτος» στο Αγρίνιο, στην ομάδα των εργατών που περιφρουρούν την απεργία και τις συγκεντρώσεις συμμετείχε και η εργάτρια Βασιλική Γεωργαντζέλη, μητέρα 2 παιδιών και 6 μηνών έγκυος. Σκοτώθηκε στις 8 Αυγούστου 1926, κατά τη διάρκεια πορείας των απεργών, από τα πυρά της αστυνομίας. Το 1927 σκοτώθηκε η καπνεργάτρια Κωνσταντέλλη, επίσης από το Αγρίνιο. Αλλά και η Αναστασία Καρανικόλα, στις μεγάλες εργατικές κινητοποιήσεις των καπνεργατών της Θεσσαλονίκης, στις 9 Μάη 1936.
Στις 5 Ιουλίου του 1857 στο Βίντεραου της Σαξονίας γεννήθηκε μία από τις μεγαλύτερες γυναικείες φυσιογνωμίες του παγκόσμιου εργατικού κινήματος, η Γερμανίδα κομμουνίστρια Κλάρα Τσέτκιν. Εβδομήντα έξι χρόνια αργότερα, 15 μόλις ημέρες πριν γιορτάσει τα γενέθλιά της, στις 20 Ιουνίου του 1933, η Κλάρα Τσέτκιν άφησε την τελευταία της πνοή στο Αρχαγγέλσκοε, σ’ ένα θεραπευτήριο κοντά στη Μόσχα.
Ο πατέρας της ήταν δάσκαλος του χωριού κι έτσι ακολούθησε και αυτή τον ίδιο δρόμο σπουδάζοντας δασκάλα. Σχολείο πήγε στη Λειψία στο διδασκαλείο που διεύθυνε μια από τις πιο γνωστές αγωνίστριες του φεμινιστικού κινήματος της εποχής, η Αυγούστα Σμιθ. Η επαφή αυτή επέδρασε στην ιδεολογικοπολιτική της διαμόρφωση, αλλά πολύ σοβαρή επίδραση άσκησαν πάνω της το σοσιαλιστικό κίνημα της Γερμανίας, που ήταν το ισχυρότερο στην Ευρώπη, καθώς και οι Ρώσοι πολιτικοί εξόριστοι, με τους οποίους γνωρίστηκε στα φοιτητικά της χρόνια. Άλλωστε ανάμεσα σ’ αυτούς γνώρισε και παντρεύτηκε τον ΟσιπΤσέτκιν.
Κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1870 η Κλάρα Τσέτκιν αποκτάει ισχυρούς ιδεολογικοπολιτικούς δεσμούς με το γερμανικό επαναστατικό κίνημα και το 1881 γίνεται μέλος του – παράνομου τότε – Γερμανικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος.
Το 1882 αναγκάστηκε να φύγει για την Ελβετία, δεδομένου ότι ο άνδρας της απελάθηκε από τη Γερμανία ως ανεπιθύμητος ξένος. Στη συνέχεια, όμως, υποχρεώθηκε σε μια δεύτερη εξορία, αυτή τη φορά στη Γαλλία, όπου μαζί με την οικογένειά της πέρασαν χρόνια δύσκολα. Ο ΟσιπΤσέτκιν προσβλήθηκε από ανίατη αρρώστια και η Κλάρα ήταν υποχρεωμένη να σηκώνει όλα τα οικογενειακά βάρη.
Το 1907 με πρωτοβουλία της Τσέτκιν συγκλήθηκε η πρώτη Διεθνής Συνδιάσκεψη των γυναικών, όπου εκλέχτηκε γραμματέας της Διεθνούς Γραμματείας των Γυναικών. Το 1910 στη Διεθνή Συνδιάσκεψη των σοσιαλιστριών γυναικών στην Κοπεγχάγη με πρόταση της Τσέτκιν ψηφίστηκε απόφαση για το γιορτασμό της Διεθνούς Ημέρας των Γυναικών στις 8 Μαρτίου.
Η Τσέτκιν πάλευε ενεργά εναντίον του μιλιταρισμού και της ιμπεριαλιστικής αποικιοκρατικής πολιτικής. Το 1912 στο Συνέδριο της Β’ Διεθνούς στη Βασιλεία κάλεσε τους εργάτες όλων των χωρών να αγωνιστούν αποφασιστικά εναντίον της απειλής του ιμπεριαλιστικού πολέμου.
Πρωταγωνίστησε στην προετοιμασία της διεθνούς γυναικείας σοσιαλιστικής συνδιάσκεψης, που έγινε το Μάρτη του 1915 στη Βέρνη και συνεργάστηκε στενά με την Ρόζα Λούξεμπουργκ.
Υπήρξε ενεργό μέλος στην «Ενωση Σπάρτακος» και φυσικά ιδρυτικό, και στη συνέχεια ηγετικό, μέλος του Γερμανικού Κομμουνιστικού Κόμματος.
Η Οχτωβριανή Επανάσταση βρήκε στο πρόσωπο της Τσέτκιν ένα θερμό, μαχητικό υποστηρικτή. Το ίδιο και η Κομμουνιστική Διεθνής. Στο Τρίτο μάλιστα Συνέδριο της Κομιντέρν, η Κλάρα εκλέχτηκε μέλος του Προεδρείου της Εκτελεστικής της Επιτροπής και καθοδηγούσε τη διεθνή γυναικεία γραμματεία της. Προηγουμένως όμως είχε λάβει σοβαρότατες αποστολές για λογαριασμό της παγκόσμιας αυτής επαναστατικής οργάνωσης. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι από το 1920 εκλεγόταν συνεχώς βουλευτίνα του Γερμανικού ΚΚ στο Ράιχσταγ και από το 1924 και μετά ήταν μόνιμη πρόεδρος της Εκτελεστικής Επιτροπής της Διεθνούς Εργατικής Βοήθειας.
Η Κλάρα Τσέτκιν για το φαινόμενο του φασισμού σημείωνε πως είναι «εξαιρετικά επικίνδυνος και τρομερός εχθρός» και ότι «ο αγώνας κατά του φασισμού είναι υπόθεση ολόκληρου του προλεταριάτου» και πρόσθεσε: «Δύο τον χαρακτηρίζουν παντού: πρώτο, το δήθεν επαναστατικό του πρόγραμμα που προσαρμόζεται εξαιρετικά επιδέξια στις διαθέσεις, τα συμφέροντα και τις απαιτήσεις πλατιών κοινωνικών μαζών και, δεύτερο, η εφαρμογή της πιο άγριας και σκληρής τρομοκρατίας».
Το φασισμό η Τσέτκιν τον πολέμησε ως το τέλος ουσιαστικά της ζωής της και για του λόγου το αληθές σημειώνουμε την ιστορική ομιλία της στο Ράιχσταγ το 1932, όταν κλήθηκε να κηρύξει την έναρξη των εργασιών του, προεδρεύοντας σαν η αρχαιότερη βουλευτής. «Το αίτημα της στιγμής – είπε – είναι το ενιαίο μέτωπο όλων των εργαζομένων για να αποκρούσουν το φασισμό» και οι ναζιστές βουλευτές αποχώρησαν από την αίθουσα.
Η Κλάρα Τσέτκιν είχε γράψει αρκετά βιβλία και μπροσούρες, καθώς και πλήθος άρθρων στα έντυπα του γερμανικού και του διεθνούς επαναστατικού κινήματος. Ιδιαίτερα γνωστές είναι οι μελέτες της για το γυναικείο κίνημα, ενώ έχουν πολυδιαβαστεί και πολυσυζητηθεί οι αναμνήσεις της από συνομιλίες που είχε με τον Λένιν γύρω απ’ αυτό το ζήτημα.
Για όσους αγωνίζονται στον αγώνα τον απελευθερωτικό του προλεταριάτου, η Κλάρα Τσέτκιν έδωσε με τη ζωή της ολάκερη ένα μεγάλο παράδειγμα. Η ζωή της ήταν το έργο της, γιατί ήταν αφιερωμένη στον αγώνα»
* πρόεδρος μαρτυρικής Μαλαθύρου, π. ∆ήμαρχος Μηθύμνης
μέλος του ∆.Σ. του ∆ικτύου Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών της Ελλάδας Περιόδου
40–45 «Ελληνικά Ολοκαυτώματα»