Το φιλοκουρδικό Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα (HDP), στο οποίο συνασπίζονται κινήματα της φιλελεύθερης αριστεράς και της σοσιαλδημοκρατίας μπορεί να καθορίσει τη δυναμική της τουρκικής πολιτικής σκηνής, λένε δημοσκόποι και πολιτικοί αναλυτές, εν όψει της κρίσιμης για την Τουρκία εκλογικής χρονιάς του 2014.
Πέντε μήνες μετά τα γεγονότα του Πάρκου Γκεζί, στο Ταξίμ και τον μεγάλο θόρυβο που προκάλεσαν μέσα –αλλά και κυρίως έξω– από την Τουρκία, η ισορροπία του πολιτικού συστήματος δεν έχει αλλάξει καθόλου και η συνολική επιρροή του κυβερνητικού κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) εξακολουθεί να παραμένει σε ασυνήθιστα υψηλά επίπεδα.
Αντίθετα, η επιρροή των τριών κομμάτων της αντιπολίτευσης παραμένει σήμερα «εγκλωβισμένη» στις δημογραφικές, γεωγραφικές και πολιτιστικές εστίες της , κατά τον Μπεκίρ Αγιρντίρ, ανεξάρτητο δημοσκόπο και πολιτικό αναλυτή, που χαίρει γενικής εκτίμησης από όλες τις πλευρές.
Το Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα (HDP), δημιουργήθηκε με υπόδειξη του έγκλειστου στο νησί-φυλακή Ιμραλί, Αμπντουλάχ Οτσαλάν, στο πλαίσιο της νέας στρατηγικής που έχει υιοθετήσει. Αποτελεί –κατά κάποιο τρόπο– προέκταση του Κόμματος της Ειρήνης και της Δημοκρατίας (BDP).
Το HDP θέλει να δράσει πέρα από τα παραδοσιακά γεωγραφικά και εθνοτικά όρια της Νοτιοανατολικής Τουρκίας και των Κούρδων που έχουν μετακινηθεί στα μεγάλα αστικά κέντρα της Δυτικής Τουρκίας. Θέλει να εκφράσει μια νέα σύνθεση Τούρκων – Κούρδων που επαγγέλλεται η στρατηγική συμφωνία του πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με τον Αμπντουλάχ Οτζαλάν και οδήγησε στη «διαδικασία ειρήνης» και την απόσυρση των μάχιμων δυνάμεων του ένοπλου αυτονομιστικού κινήματος PKK από την Τουρκία.
Το HDP συγκεντρώνει πολλά κινήματα και πρόσωπα που είχαν κρίσιμο και πάντως πρωταγωνιστικό ρόλο στο κίνημα διαμαρτυρίας που ακολούθησε τα γεγονότα στο πάρκο Γκεζί. « Το HDP μπορεί να κερδίσει (στις δημοτικές εκλογές) πολλούς από τους ψηφοφόρους του CHP», είπε ο Μπιρτζάν Γιορουλμάζ, στέλεχος της ηγεσίας του νεοπαγούς κόμματος, αναφερόμενος στο Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Η έντονη εκπροσώπηση των Αλεβί στο HDP, μπορεί να ενισχύσει την διείσδυση του στους ψηφοφόρους του CHP – το 60% εξ αυτών υπολογίζεται ότι προέρχονται από την θρησκευτική κοινότητα των Αλεβιτών.
Εκπρόσωποι του HDP επισημαίνουν ακόμα ότι μεταξύ των Αλεβιτών, συγκαταλέγονται και ομάδες διαφόρων σεξουαλικών προσανατολισμών. Το HDP είναι το μόνο κόμμα που έχει εισάγει ποσόστωση για τους υποψήφιους στις εκλογές: 50% γυναίκες, 10% για ομάδες με ειδικά χαρακτηριστικά.
Οι δημοσκόποι κάνουν λόγο για μεγάλη δυνατότητα διείσδυσης από μέρους του HDP σε ομάδες ψηφοφόρων που υπό άλλες συνθήκες θα συσπειρώνονταν στο κεμαλικό CHP.
Στις δημοτικές εκλογές του Μαρτίου του 2014, ο κόσμος θα ψηφίσει με κριτήριο το πώς θα αποτρέψει την εξουσία του κόμματος που αντιπαθεί, σχολιάζει ο Αγιρντίρ. Και στελέχη του HDP τονίζουν ότι «πολλοί ψήφιζαν το CHP εξ ανάγκης, γιατί δεν υπήρχε εναλλακτική λύση».
Tο HDP αποπειράται να καλύψει αυτό το κενό, λέει ο εκπρόσωπος του Γιορουλμάζ. Στην κρίσιμη αναμέτρηση του Μαρτίου, ο ανταγωνισμός ανάμεσα στο HDP και το CHP θα είναι ιδιαίτερα σκληρός.
Στην Κωνσταντινούπολη, το HDP θα υποστηρίξει τον Σιρί Σιουρεγιά Οντέρ, βουλευτή ήδη με το BDP, διανοούμενο και σκηνοθέτη, ιδιαίτερα δημοφιλή μετά την εμφάνιση του κινήματος διαμαρτυρίας του Γκεζί το καλοκαίρι, υπολογίζοντας ότι έτσι θα συγκεντρώσει με μεγάλη ευκολία την ψήφο διαμαρτυρίας.
Δεν είναι όμως όλοι τόσο βέβαιοι για την ευκολία αυτή . «Αυτό που προτείνει (το HDP) δεν είναι καινούργιο, είναι παλιό: το προσέφερε ήδη το BDP”, σχολιάζει ο Μουχσίν Κιζιλκαγιά, γνωστός Κούρδος συγγραφέας και δημοσιογράφος, μέλος της «Επιτροπής Σοφών» που ανέλαβε να εξηγήσει στην Τουρκική κοινωνία την λεγόμενη ειρηνευτική διαδικασία.
Στελέχη της αριστεράς είναι επιφυλακτικά για την ικανότητα του HDP να ξεπεράσει την «κουρδική» σκιά που το συνοδεύει σε ένα πιο αμιγώς «τουρκικό» περιβάλλον. Το BDP θα συμμετάσχει στις δημοτικές εκλογές μόνο σε 21 επαρχίες της νοτιοανατολικής Τουρκίας. Στις υπόλοιπες επαρχίες, κυρίως της δυτικής Τουρκίας, θα υπάρχουν κατάλογοι του HDP. Τα δύο κόμματα σχεδιάζουν να συγχωνευθούν πριν από τις επόμενες βουλευτικές εκλογές, το 2015.
«Προς το παρόν δεν το βλέπω εύκολο να μπορέσει να δημιουργήσει συνέργειες με την αντιπολίτευση», λέει ο Ντογάν Τιλίτς, αρθρογράφος και συνιδρυτής της αριστερής εφημερίδας Μπιργκίν, ο οποίος εκφράζει αμφιβολίες για το εάν και κατά πόσον το HDP μπορεί να «μετεξελιχθεί σε τουρκικό κόμμα».
Άλλοι αναλυτές επιμένουν ωστόσο ότι το HDP, ιδιαίτερα στην Κωνσταντινούπολη, θα επιτύχει μόνο να συσπειρώσει το κίνημα διαμαρτυρίας του καλοκαιριού και θα βοηθήσει έτσι αποφασιστικά στην επανεκλογή του σημερινού δημάρχου, Καντίρ Τοπμπάς, που προέρχεται από το AKP και είχε υποστεί σοβαρές απώλειες κατά τη διάρκεια της διαμαρτυρίας.
Η επιλογή ενός παραδοσιακού στελέχους του CHP με βαθύτατα αυταρχική παράδοση, του Μουσταφά Σαριγκιούλ, ως υποψηφίου για την δημαρχία της Κωνσταντινούπολης, μάλλον ενισχύει αυτή την εκτίμηση.
Αυτό που δεν έχει γίνει ακόμη σαφές –κυρίως εκτός της Τουρκίας–, είναι ότι στόχος της διαμαρτυρίας του περασμένου Ιουνίου δεν ήταν μόνον η αυταρχική συμπεριφορά του πρωθυπουργού Ερντογάν, αλλά και τα κόμματα της αντιπολίτευσης που αδυνατούν να ανανεωθούν, σε πρόσωπα και ιδέες.
«Οι συγκρούσεις για τα θέματα ταυτότητας (μαντίλες, ηθική κ.λπ.) οδηγούν σε μια πόλωση που δεν εξυπηρετεί την ουσιαστική αλλαγή που έχουν ανάγκη τα κόμματα της αντιπολίτευσης», εκτίμησε ο Αγιρντίρ.
«Το HDP είναι η μόνη απόπειρα για να σπάσει αυτό το αδιέξοδο», πρόσθεσε κι εκτίμησε ότι το ένα τέταρτο του εκλογικού σώματος θα τοποθετηθεί «στρατηγικά», αποφαινόμενο για τη γενική κατεύθυνση που θέλει να πάρει η χώρα. Στην αναμέτρηση αυτή το κυβερνητικό κόμμα AKP και ο πρωθυπουργός Ερντογάν έχουν τεράστιο πλεονέκτημα απέναντι στην αντιπολίτευση, κάτι το οποίο επαληθεύεται σε όλες τις δημοσκοπήσεις μετά τα γεγονότα του καλοκαιριού.
Για τα γεγονότα του καλοκαιριού και το πώς επηρεάζουν την κατανόησή μας για την Τουρκία, ο Εϊτέν Μαχτσουπιάν, ένας αρμενικής καταγωγής διανοούμενος και δημοσιογράφος, έκανε μια ακόμα ουσιαστική παρατήρηση: «Η ρητορική που συνοδεύει το θέμα του αυταρχισμού είναι κάτι σαν κλισέ που αναπτύχθηκε από την αντιπολίτευση και συνεπώς έχει μικρή απήχηση στην κοινωνία».
«Οι μεταρρυθμίσεις ενισχύουν το κυβερνητικό κόμμα και αυξάνουν την εξουσία του. Η στρατηγική (της αντιπολίτευσης), που λέει ότι θέλει μεταρρυθμίσεις, αλλά θέλει ταυτόχρονα να μειώσει την επιρροή του κυβερνητικού κόμματος, είναι απλώς αντιφατική, δεν είναι ρεαλιστική».
Οι μεταρρυθμίσεις στις οποίες προχωρά το κυβερνητικό κόμμα είναι προσεκτικά μελετημένες, σε συνδυασμό πάντα με τις επιθυμίες των ψηφοφόρων , όπως καταγράφονται στις δημοσκοπήσεις. « Από την άποψη αυτή η συμπεριφορά της κυβέρνησης όχι μόνο είναι δημοκρατική, αλλά προσφέρει μια ουσιαστική απάντηση στα όνειρα μιας μεγάλης μερίδας της κοινωνίας για το μέλλον της», ανέφερε εξάλλου ο Μαχτσουπιάν.
Την λεπτή αυτή σχέση του κυβερνητικού «αυταρχισμού» με τις πολιτικές εξελίξεις οι οποίες κυοφορούνται επισήμανε άλλος ένας διανοούμενος και πολιτικός αναλυτής, ο Ιχσάν Γιλμάζ του πανεπιστημίου Μπαχτσεσεχίρ.
Ο Γιλμάζ εισήγαγε ένα νέο όρο στη συζήτηση, την έννοια του «Κεμαλοϊσλαμισμού»: «Χάρις στο κεμαλικό εκπαιδευτικό μας σύστημα, οι Τούρκοι ισλαμιστές έχουν υιοθετήσει και έχουν αναπτύξει περαιτέρω πολλά χαρακτηριστικά του Κεμαλισμού, με αποκορύφωμα την ‘’ιερότητα’’ του κράτους: Το κράτος έχει όραμα για την κοινωνία, έχει δικαίωμα να ελέγχει την κοινωνία», ανέφερε.
«Ενώ οι Κεμαλιστές εμπνέονταν από μια διεστραμμένη ερμηνεία του Διαφωτισμού και της Νεοτερικότητας στην Δύση, οι Κεμαλοϊσλαμιστές έχουν τους δικούς τους ουλεμάδες (σ.σ. ιεροδιδάσκαλους ερμηνευτές του κορανικού νόμου) που τους τροφοδοτούν με ιδεολογικές και δικαιοερμηνευτικές οδηγίες μέσω ιδιωτικών –αν όχι και μυστικών– φετφάδων», προσέθεσε ο Γιλμάζ, υποστηρίζοντας ότι μέσα στο κυβερνητικό κόμμα εξελίσσεται μια σύγκρουση που δύσκολα επηρεάζεται από εξωτερικούς παράγοντες.
«Μόνον ο χρόνος μπορεί να μας διαφωτίσει για το πώς εξελιχθούν τα πράγματα στο εσωτερικό του AKP», υποστήριξε. Η ηγεσία του AKP δεν επηρεάζεται από την τρέχουσα πολιτική αντιπαράθεση διότι «αντιμετωπίζει μια πολύ ασθενή, αντιδημοκρατική, ευρωφοβική αντιπολίτευση».
Η δημόσια συζήτηση και σύγκρουση μπορεί να μην επηρεάζει την ηγεσία του AKP που αισθάνεται πανίσχυρη, ωστόσο το αποτέλεσμα των δημοτικών εκλογών σίγουρα θα επηρεάσει.
«Οποιαδήποτε αλλαγή στα πολιτικά πράγματα θα φανεί μετά τις δημοτικές εκλογές» , λέει ο Σουάτ Κινικλίογλου. «Τα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών θα καθορίσουν το αν ο Ερντογάν θα διεκδικήσει την προεδρία οπότε και θα πρέπει να αναδειχθεί κάποιος άλλος (υποψήφιος) πρωθυπουργός. Oλα αυτά θα οδηγήσουν σε μεγάλες αλλαγές μέσα στο AKP».
Καταλύτης στις αλλαγές αυτές θα είναι το νεοπαγές HDP, προδικάζει ένας άλλος αναλυτής, ο Ορχάν Τσενγκίζ.
«Όπως κι αν εξελιχθούν τα πράγματα, η στρατηγική του HDP καταρχήν στις δημοτικές εκλογές του 2014 θα έχει σοβαρές εθνικές συνέπειες. Αυτό που θα κομίσει το πολύχρωμο μικρό αυτό κόμμα στην τουρκική πολιτική θα έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις», εκτίμησε. (ΑΜΠΕ)