Γράφει ο Ειρηναίος Μαράκης
Λατρεύω τις στιγμές που προηγούνται μιας θεατρικής παράστασης. Είναι εκείνη η ιερή στιγμή, όπου ντύνομαι τα “καλά” μου λες και πηγαίνω σε γιορτή, όπου αποφεύγω να φάω και να πιώ το οτιδήποτε για να εξασκήσω σώμα και ψυχή μπροστά στις προκλήσεις του έργου, στις όποιες προκλήσεις και όπου μελετώ ενδελεχώς διάφορα σχόλια, κείμενα και παρατηρήσεις γύρω από το έργο και τον συγγραφέα του. Άσχετα εάν μετά, πολύ συνειδητά, ξεχνάω τι διάβασα – αφήνοντας το υποσυνείδητο να αναλάβει την υπόλοιπη δουλειά.
Είναι μια παλιά συνήθεια που την ξεκίνησα ύστερα από τις υποδείξεις ενός φίλου μου θεατρολόγου, πριν κάμποσα χρόνια, και που την συνεχίζω πάλι κι ύστερα από καιρό. Αρχικά ξεκίνησε ως ένα πείραμα και για να είμαι ειλικρινής και με μία δόση χλευασμού απέναντι σε αυτό τον μεταφυσικό ιδεαλισμό ή και στον συντηρητισμό που εκπέμπει μια τέτοια άποψη και συνέχισε ως μία ανάγκη. Το σκεπτικό πίσω από όλο αυτό είναι πολύ απλό. Να γίνω ένα με τους ηθοποιούς, με το έργο και με το πνεύμα του συγγραφέα. Είναι μια ξεκάθαρη ασκητική πράξη αυτή. Αν δεν την δοκιμάσετε ίσως να μην καταλάβετε καν τι θέλω να πω.
Ύστερα και με το τέλος του έργου ακολουθεί μια άλλη, διαφορετική και όμως τόσο όμοια με την προηγούμενη διαδικασία. Μια διαδικασία κάθαρσης και περισυλλογής. Ξεκινάει με μία βόλτα στους δρόμους της πόλης, στα ενετικά σοκάκια και στις πλατείες και συνεχίζει κάπου με ένα ποτό, απομονωμένος μέσα στον κόσμο, θεατής και παρατηρητής της ζωής γύρω μου, κάνοντας και τους ανάλογους συσχετισμούς με το έργο, είτε είναι δραματικό, είτε κωμωδία.. Καμιά φορά το ποτό αντικαθίσταται με φαγητό, έτσι για να έρθω στα “ίσια” μου, καθώς λένε. Αυτά όταν παρακολουθώ ένα θεατρικό έργο μόνος μου, με παρέα ακολουθεί πάντα συζήτηση και για τους ίδιους λόγους, για την κατανόηση του έργου και για την προσωπική και συλλογική επικοινωνία με το πνεύμα του έργου. Ιδιαίτερα όταν είναι χειμώνας και βρέχει αυτή η διαδικασία φτάνει στα υπέρτατα όρια ψυχολογικής ηδονής. Ναι, εντάξει, φαίνεται κάπως όλο αυτό, ιδιόμορφο ίσως και προβληματικό αλλά καλό είναι να μην ξεχνάμε ότι το θέατρο έχει ξεχωριστή, μυσταγωγική ιδιοσυγκρασία κι οι ανάγκες διαφέρουν από των άλλων τεχνών – ίσως μόνο ο χορός μπορεί να συγκριθεί μαζί του, Όταν μάλιστα το έργο που έχω παρακολουθήσει δημιουργεί εντυπώσεις, συναισθήματα και ανοίγει θέματα για συζήτηση, τότε… οι καλύτερε προοπτικές ανοίγουν για εμένα και τους συνομιλητές μου.
Υπάρχουν βέβαια και εκείνα τα θεατρικά έργα που μπορούν με μία λέξη τους, με μία κίνηση, μομφή ή επισήμανση που θα αναδείξουν ως περιττή την προηγούμενη διαδικασία και θα την αναιρέσουν. Και θα την αναιρέσουν γιατί ο ίδιο το έργο, ο συγγραφέας του και φυσικά η απόδοσή του στη σκηνή είναι ανώτερες κάθε προσωπικής μυσταγωγίας και διάθεσης. Ένα από αυτά τα έργα είναι οι “Εμιγκρέδες” του Σλάβομιρ Μρόζεκ και συγκεκριμένα η θεατρική τους απόδοση από τον Θεατρικό Κύκλο που παρουσιάστηκε την προηγούμενη εβδομάδα στα Χανιά και στην Πύλη Σαμπιονάρα, σε σκηνοθεσία του Μανόλη Πουλή, σε μεταφραστική επιμέλεια της Αλεξάνδρας Στέφη και με τους Χάρη Αργυρόπουλο και Μανόλη Πουλή στους πρωταγωνιστικούς ρόλους.
Η υπόθεση είναι του έργου είναι απλή. Δύο μετανάστες βρίσκονται να συγκατοικούν σε ένα υπόγειο. Ο ένας διανοούμενος, πολιτικός εξόριστος. Ο άλλος εργάτης, οικονομικός μετανάστης. Παραμονή Πρωτοχρονιάς. Για τους ντόπιους, μέρα γιορτής. Γι’ αυτούς, απλώς άλλη μια μέρα σε ξένο τόπο. Μόνη διέξοδος τα όνειρα. Όσο αντέξουν κι αυτά, που δεν αντέχουν όταν πέφτει η νύχτα, όταν κρυώνεις, πεινάς και νιώθεις ξένος σε μια άγνωστη πολιτεία.
Είναι η ώρα που θα ξεδιπλωθούν οι φόβοι και οι αγωνίες μια τεράστιας και ετερόκλητης ομάδας ανθρώπων που διεκδικούν το μεγάλο όνειρο: να ζήσουν ελεύθεροι. Και θα αναζητήσουν να ζήσουν ελεύθεροι με χιλιάδες τρόπους, είτε καταφεύγοντας στην καλλιέργεια μιας κοινωνικής και ερωτικής ψευδαίσθησης, είτε αναζητώντας τον δρόμο στη λογοτεχνία και στην κοινωνική κριτική. Ο καθένας με τον τρόπο του, ο καθένας με τις αναμνήσεις του, χωρίς αυταπάτες, ψέματα, πικρία, τρομοκρατία, χωρίς… κι εδώ μπορείτε να συμπληρώσετε ότι θέλετε. Η καθημερινή μας συναναστροφή με τους χιλιάδες οικονομικούς μετανάστες και πολιτικούς πρόσφυγες της διπλανής πόρτας μπορεί να μας διδάξει πολλά και να γιατί αυτό το έργο δεν χρειάζεται καμία μυσταγωγία όπως αυτή που περιέγραψα για να αισθανθεί ο καθένας μας την αλήθεια του, ιδιαίτερα σε μία εποχή καφκική, οργουελική και τόσο μα τόσο αληθινά τρομακτική όπως η δική μας. Μην ξεχνάμε, αυτή την ώρα που εγώ σας γράφω από το ζεστό μου γραφείο, συνάνθρωποι μας δολοφονούνται στην Αμυγδαλέζα και χιλιάδες οικογένειες μεταναστών καθώς και μοναχικών ανθρώπων λιώνουν μέσα σε ανήλιαγα υπόγεια, σε φτωχικές κατοικίες, διεκδικώντας να ζήσουν κι αυτοί σαν άνθρωποι. Να ζήσουν σαν άνθρωποι! Όπως ακριβώς κι οι πρωταγωνιστές του έργου που προτείνω σε όλες και όλους σας να το παρακολουθήσετε, όποτε και όταν το επαναφέρει στη θεατρική σκηνή των Χανίων ο Θεατρικός Κύκλος ή οποιαδήποτε άλλη θεατρική ομάδα της πόλης μας.
Θα σταματήσω εδώ και θα αρκεστώ στο να επαινέσω την ομάδα που έφερε εις πέρας αυτή την εκπληκτική παράσταση, με τα λιτά στοιχεία, την αισθαντική και εξπρεσιονιστική αξιοποίηση του φωτισμού, με την υπέροχη και κατάλληλη ανά τις περιστάσεις χρήση της μουσική και φυσικά το πρωταγωνιστικό δίδυμο. Δεν κρύβω ότι σε αρκετές σκηνές του έργου συγκινήθηκα και προβληματίστηκα κι είναι αυτό που για μένα που κάνει το Θέατρο μία από τις σπουδαιότερες των τεχνών. Η προσπάθεια, μάλιστα, μέσω αυτής της παράστασης να αξιοποιηθεί ο χώρος της Πύλης Σαμπιονάρα ως ένας χώρος για να παρουσιάζονται θεατρικές παραστάσεις είναι αξιέπαινος κι ενισχύσει την όποια διαδικασία μύησης μας στον θεατρικό κόσμο – βέβαια η άσχημη ακουστική του χώρου δεν βοηθάει όσο θα ήθελε κανείς. Δεν παύει όμως να είναι μια πρόταση και μια πρωτοβουλία του Θεατρικού Κύκλου στη σωστή κατεύθυνση. Οι χώροι πολιτισμού της πόλης μας είναι για τους πολίτες και όχι για τους γάμους των μεγαλόσχημων και η θεατρική παράσταση των “Εμιγκρέδων” του Σλάβομιρ Μρόζεκ ανέδειξε αυτή την αναγκαιότητα.