Της Κριστιάνε Σλέτσερ*
Μόναχο. Όταν ο Έλληνας Αριστομένης Συγγελάκης ήταν 3 ετών, ο Γερμανός συγγραφέας Γκίντερ Βάλραφ αλυσοδέθηκε σε έναν φανοστάτη της κεντρικής αθηναϊκής πλατείας Συντάγματος μπροστά στη Βουλή σε ένδειξη διαμαρτυρίας εναντίον της δικτατορίας των συνταγματαρχών που τότε βρισκόταν βιαίως στην εξουσία. Ο Βάλραφ ξυλοκοπήθηκε αιματηρά και συνελήφθη, 77 μέρες έμεινε στη φυλακή. Αυτό συνέβη τον Μάιο του 1974. Ο Αριστομένης Συγγελάκης δεν θα μπορούσε φυσικά να το έχει αντιληφθεί αυτό ως παιδί, αργότερα όμως του το διηγήθηκαν και το έχει διατηρήσει στη μνήμη του. «Δεν μπορούμε να ξεχάσουμε την υποστήριξη του γερμανικού λαού κατά τη διάρκεια της χούντας» λέει ο 44χρονος.
Γεννημένος στην Κρήτη, επέλεξε για τη συνάντησή μας ένα λιτό καφέ στο κέντρο της Αθήνας. Θέλει να μιλήσει για τη Γερμανία και τις ελληνικές αξιώσεις αποζημιώσεων για τα εγκλήματα μιας άλλης σκοτεινής εποχής. Από εκείνη την εποχή ο Συγγελάκης έχει ακούσει επίσης πολλά. Του τα διηγήθηκαν οι πιο στενοί συγγενείς του. «Ο πατέρας μου έχει χάσει 20 μέλη της οικογένειάς του».
Στις 16 και 17 Σεπτεμβρίου του 1943 οι άντρες της Βέρμαχτ κατέστρεψαν στην Κρήτη 20 χωριά περίπου της ορεινής περιοχής του Βιάννου σκοτώνοντας περισσότερους από 400 ανθρώπους. Ως αντίποινα για μια επίθεση ανταρτών. Ένας εκ των δολοφονηθέντων λεγόταν επίσης Αριστομένης. Το γεγονός ότι φέρει το όνομά του για τον νεότερο συνιστά ηθικό χρέος. «Το να αφοσιώνεται κανείς στη δικαίωση δεν είναι ζήτημα μόνο της παλαιότερης γενιάς».
Ο Συγγελάκης συμμετέχει στο «Εθνικό Συμβούλιο Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα».
«Υπάρχουν 99 επισήμως αναγνωρισμένα μαρτυρικά χωριά» λέει ο Συγγελάκης, αλλά τα μέρη όπου έγιναν εγκλήματα είναι πολύ περισσότερα.
Ο Γερμανός διοικητής, στρατηγός Φρίντριχ – Βίλχελμ Μίλερ συνελήφθη το 1945 από τον Κόκκινο Στρατό στην Ανατολική Πρωσία και εκδόθηκε στην Αθήνα. Οδηγήθηκε σε στρατιωτικό δικαστήριο ως ένας από τους ελάχιστους κατηγορουμένους για τα εγκλήματα πολέμου που διεπράχθησαν στην Ελλάδα. Ο Μίλερ καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε το 1947.
Αποζημιώσεις για τις οικογένειες των θυμάτων στη Βιάννο δεν υπήρξαν ποτέ, λέει ο Συγγελάκης. «Ο πατέρας μου ήταν 7 ετών όταν έχασε τον πατέρα του στη σφαγή. Τώρα κοντεύει τα 80 και θα ήθελα να ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις με τη Γερμανία όσο εκείνος ακόμη ζει».
Ο Συγγελάκης έχει ακούσει για το Γερμανοελληνικό Ταμείο για το Μέλλον. Πριν από ένα χρόνο βρέθηκε και στους Λιγκιάδες, άλλον έναν τόπο αποτρόπαιων εγκλημάτων. Ήταν εκεί όταν ο πρόεδρος της Γερμανίας Γιόαχιμ Γκάουκ υποκλίθηκε μπροστά στο μνημείο και ζήτησε συγγνώμη. «Ήταν καλό που το ακούσαμε αυτό» λέει ο Έλληνας.
Στη συνέχεια δημιουργήθηκε το Ταμείο για το Μέλλον, χρηματοδοτούμενο με ένα εκατομμύριο ευρώ ετησίως, επί τέσσερα χρόνια, έως το 2017. Ήταν απόφαση του Ομοσπονδιακού Κοινοβουλίου. Το ταμείο σχεδιάστηκε ειδικά για την προώθηση της ιστορικής έρευνας νέων επιστημόνων, με σκοπό έναν κοινό «γερμανοελληνικό πολιτισμό μνήμης». Έτσι το έθεσε το υπουργείο Εξωτερικών, από τον προϋπολογισμό του οποίου προέρχονται τα χρήματα. Δεν του λέει πολλά αυτό του Συγγελάκη, η όλη η υπόθεση μάλλον υποψίες του έχει κινήσει: «Θα ξαναγραφτεί δηλαδή εκ νέου η Ιστορία όπως επιθυμεί η Γερμανία».
Σκεπτικισμός υπάρχει και σε άλλα μαρτυρικά χωριά. Ένα επιχείρημα λέει: Η Γερμανία θέλει με αυτό το ταμείο να «εξαγοράσει» τις αξιώσεις των αποζημιώσεων. Οι δήμοι όμως δεν συμφωνούν μεταξύ τους. Στα Καλάβρυτα, μια κωμόπολη βόρεια της Πελοποννήσου, που κάποτε καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Γερμανούς, εκσυγχρονίζουν με τη βοήθεια του ταμείου το τοπικό χιονοδρομικό κέντρο για να προαγάγουν τον τουρισμό. Σε μια άλλη κοινότητα τα χρήματα πηγαίνουν σε αναστήλωση εκκλησίας, μέχρι και τζαζ πρότζεκτ υπάρχει: «Τραγούδια για το Κομμένο». Στη Θεσσαλονίκη εξελίσσουν μια εφαρμογή για κινητά τηλέφωνα, το οποίο προτείνει περιπάτους στα χνάρια της εβραϊκής κοινότητας. Ολόκληρος σχεδόν ο εβραϊκός πληθυσμός εκτοπίστηκε στο Άουσβιτς.
Ο Συγγελάκης λέει: Στην Ελλάδα κάποτε πλούτισαν και γερμανικές επιχειρήσεις, ως εκ τούτου θα έπρεπε «να καταβάλλουν χρήματα στο ταμείο και εταιρίες», όπως έγινε και με το Ίδρυμα Καταναγκαστικών Εργατών που δημιουργήθηκε το 2000. «Θα ήταν ένα καλό μοντέλο».
* Από τη γερμανική εφημερίδα “Sueddeutsche Zeitung”, 17.4.2015