9 απαντήσεις για την αποχώρηση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα από τα hotspot

1. Γιατί οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα αποχωρούν από τα hotspot στην Ελλάδα;

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα αποφασίσαμε να αναστείλουμε όλες τις δραστηριότητές μας στα hotspot αφότου η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας άλλαξε τον ίδιο τον σκοπό των κέντρων αυτών. Από κέντρα καταγραφής που έδιναν τη δυνατότητα στους ανθρώπους να φύγουν από τα νησιά και να βρουν προστασία σε κάποια χώρα της Ευρώπης, έχουν μετατραπεί σε προ-αναχωρησιακά κέντρα που προσφέρουν ανεπαρκείς εγγυήσεις για τον σεβασμό των βασικών δικαιωμάτων των ανθρώπων. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, δεν θέλουμε η βοήθεια που παρέχουμε να εργαλειοποιηθεί και να πάρουμε μέρος στην υλοποίηση ενός πολιτικού σχεδίου που συνέλαβαν τα κράτη-μέλη της ΕΕ και το οποίο υποσκάπτει το δικαίωμα για αίτηση ασύλου και ανθρωπιστική βοήθεια. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα θα συνεχίσουμε όμως να υποστηρίζουμε τους πρόσφυγες σε όλα τα άλλα προγράμματα εκτός των hotspot και να παρακολουθούμε την κατάσταση γύρω από αυτά.

2. Με αυτή την απόφαση μήπως βάζετε τις αρχές πάνω από την ιατρική βοήθεια;

Αν συνεχίζαμε να δρούμε στα hotspot, θα γινόμασταν συνεργοί ενός συστήματος που δεν εγγυάται ότι οι ανάγκες, οι ευπάθειες ή το δικαίωμα για προστασία των ανθρώπων λαμβάνονται επαρκώς υπόψη. Δεν μπορούμε να γίνουμε συνεργοί ενός συστήματος απελάσεων που η μόνη του προτεραιότητα είναι να επιστραφούν αυτοί οι άνθρωποι. Υπό αυτές τις συνθήκες, πιστεύουμε ότι δεν πληρούνται πλέον οι προϋποθέσεις για την παροχή αμερόληπτης και ανεξάρτητης ανθρωπιστικής βοήθειας.

3. Δεν θεωρείτε ότι έτσι αφήνετε τους ανθρώπους χωρίς την απαραίτητη ιατρική φροντίδα;

Άλλες οργανώσεις συνεχίζουν να παρέχουν ιατρική φροντίδα στους ανθρώπους που βρίσκονται μέσα στα hotspot. Από την πλευρά μας, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα θα κάνουμε ό,τι μπορούμε για να μετριάσουμε τον αντίκτυπο αυτής της απόφασης στην υγεία και τις συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων που φτάνουν στα νησιά. Π.χ. στη Λέσβο θα συνεχίσουμε να διεξάγουμε δραστηριότητες διάσωσης στη θάλασσα και να εγγυόμαστε επείγουσα ιατρική φροντίδα μετά την άφιξη. Θα διασφαλίσουμε επίσης τη μεταφορά στο κέντρο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στον Μανταμάδο, όπου θα συνεχίσουμε να παρέχουμε κατάλυμα, βοήθεια και ιατρική φροντίδα. Ακόμη, μια κινητή ιατρική ομάδα θα λειτουργεί έξω από το κέντρο για να καλύπτει τις ανάγκες και θα εξακολουθήσουμε να παρακολουθούμε τις ιατρικές ανάγκες έξω από τη Μόρια.

4. Ποιοι ακριβώς είναι οι κίνδυνοι των μαζικών απελάσεων;

Δεν είμαστε σε θέση να ορίσουμε και να χαρακτηρίσουμε τις απελάσεις ως «μαζικές απελάσεις». Αυτό που μπορούμε να βεβαιώσουμε με ασφάλεια είναι ότι οι άνθρωποι που φτάνουν στις ευρωπαϊκές ακτές διακινδυνεύουν τη ζωή τους και τη ζωή των παιδιών τους αναζητώντας ασφάλεια. Η μεγάλη πλειοψηφία έχει ζήσει δραματικές εμπειρίες πολέμου και συγκρούσεων. Δεν θα έφευγαν αν είχαν άλλες επιλογές. Το να επιστραφούν χωρίς να ληφθούν σοβαρά υπόψη οι ευπάθειες και οι ανάγκες τους για προστασία, καθώς και το να ανατεθεί σε τρίτες χώρες αυτό που θα έπρεπε να είναι ευθύνη των ευρωπαϊκών κρατών είναι εξαιρετικά αντιδεοντολογικό και απάνθρωπο. Εάν η λογική αυτής της συμφωνίας εφαρμοζόταν από όλες τις χώρες, δεν θα υπήρχαν πρόσφυγες, καθώς όλα τα θύματα συγκρούσεων θα παγιδεύονταν στις εμπόλεμες ζώνες. Αυτό είναι τελείως απαράδεκτο.

Επίσης, ανεξάρτητα από τα νομικά ερωτήματα και ζητήματα σχετικά με τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας, ρωτάμε εάν η επιστροφή των ανθρώπων στην Τουρκία, μια χώρα που φιλοξενεί ήδη περισσότερους από 2,5 εκατομμύρια Σύρους, είναι ο καλύτερος τρόπος για να εξασφαλιστεί ότι οι άνθρωποι αυτοί θα έχουν δίκαιη μεταχείριση όσον αφορά το αίτημα προστασίας τους. Δεν υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με το πώς θα υλοποιηθεί αυτή η συμφωνία, ενώ υπάρχει πραγματικός κίνδυνος να μην υπάρχουν εγγυήσεις για τα δικαιώματα και την προστασία αυτών των ανθρώπων.

5. Στην Τουρκία δεν μπορούν οι άνθρωποι να ζητήσουν άσυλο στο πλαίσιο του προγράμματος μετεγκατάστασης;

Πρώτα και κύρια, είναι δύσκολο να κατανοήσουμε γιατί κάποιος πιστεύει ότι η μετεγκατάσταση από την Τουρκία πρόκειται να λειτουργήσει, όταν το πρόγραμμα επανεγκατάστασης εντός των κρατών-μελών της ΕΕ έχει ήδη αποτύχει παταγωδώς εξαιτίας της έλλειψης δέσμευσης των κρατών-μελών. Το πρόγραμμα μετεγκατάστασης που έχει ανακοινωθεί δεν είναι σαφές και δεν εγγυάται ότι τα ανθρωπιστικά δικαιώματα και τα δικαιώματα προστασίας θα γίνουν σεβαστά. Αντιθέτως, το μοντέλο μετεγκατάστασης που έχει ανακοινωθεί προβλέπει ότι για κάθε Σύρο που θα διακινδυνεύει τη ζωή του στη θάλασσα και θα επιστρέφεται στην Τουρκία, ένας άλλος θα έχει την ευκαιρία να γίνει δεκτός στην Ευρώπη. Αυτός ο υπολογισμός είναι κυνικός, δεν βασίζεται στις ατομικές ανάγκες και είναι τελείως απαράδεκτος. Επιπλέον, αυτό το πρόγραμμα υποτίθεται ότι αφορά μόνο τους Σύρους και δεν λαμβάνει υπόψη τα νόμιμα αιτήματα ανθρώπων άλλων εθνικοτήτων.

6. Θεωρείτε ότι η Τουρκία δεν είναι ασφαλής χώρα για τους πρόσφυγες;

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα δεν είναι σε θέση να συμβάλουν στη συζήτηση για το αν η Τουρκία είναι ασφαλής τρίτη χώρα.  Αυτό στο οποίο είμαστε αντίθετοι είναι η σκόπιμη επιλογή των κρατών-μελών της ΕΕ να αναθέσουν τη διαχείριση των συνόρων τους στην Τουρκία και να μην ανταποκριθούν στην υποχρέωσή τους να προστατεύουν και να βοηθούν τους ανθρώπους που βρίσκονται σε κίνδυνο.

7. Ποια είναι η κατάσταση τώρα στα hotspot;

Η εσπευσμένη ανακήρυξη των ανοιχτών χώρων καταγραφής σε κλειστά κέντρα απελάσεων δεν συνοδεύτηκε από την υλοποίηση ενός μηχανισμού βοήθειας για τους ανθρώπους που βρίσκονται εκεί. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση των συνθηκών διαβίωσης στον καταυλισμό. Υπεύθυνοι γι’ αυτό είναι εκείνοι που υπέγραψαν τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας. Επίσης, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ανησυχούμε ιδιαίτερα για όλα τα ευάλωτα άτομα που έχουν μείνει στα κέντρα (ασθενείς, ηλικιωμένους, έγκυες γυναίκες κ.λπ.). Δεν θα έπρεπε να βρίσκονται σε ένα τέτοιο κέντρο κράτησης. Επιπλέον, η έλλειψη πληροφοριών και σαφήνειας σχετικά με το καθεστώς πρόσφυγα/μετανάστη αυξάνει την απογοήτευση των ανθρώπων.

8. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παίρνουν πολιτική θέση; Δεν θα πρέπει να είστε ουδέτεροι; 

Συχνά η ιατρική βοήθεια από μόνη της δεν είναι αρκετή για να σωθούν ζωές και να μετριαστεί η δυστυχία. Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα πρέπει να μιλήσουμε ανοιχτά για πολιτικές ενέργειες που έχουν ανθρωπιστικές επιπτώσεις, όπως συμβαίνει στην Ελλάδα και ειδικά στα hotspot αυτή τη στιγμή. Οι ανθρωπιστικές επιπτώσεις της κατάστασης που βλέπουμε τώρα στα hotspot είναι ο λόγος που ασκούμε κριτική στη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας και που αποφασίσαμε να αποχωρήσουμε από αυτά. Δεν μπορούμε να είμαστε μέρος ενός συστήματος που στερεί από τους ανθρώπους τα θεμελιώδη δικαιώματά τους.

Υπάρχει, επίσης, η εσφαλμένη αντίληψη ότι οργανώσεις όπως οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα λειτουργούν σε πολιτικό κενό. Όταν οι πολιτικές αποφάσεις έχουν ανθρωπιστικές επιπτώσεις, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παίρνουμε ξεκάθαρη θέση και έχουμε την ηθική υποχρέωση να τις καταγγείλουμε. Για περισσότερο από έναν χρόνο υποκαθιστούμε τα ευρωπαϊκά κράτη όσον αφορά την παροχή βοήθειας σε ανθρώπους που την έχουν ανάγκη, σε μια κρίση που δεν ήταν αποτέλεσμα φυσικής καταστροφής ή σύρραξης αλλά απόρροια των πολιτικών και των αποφάσεων των ηγετών της Ευρώπης. Επίσης, καταγγέλλουμε έντονα την αντιδεοντολογική χρήση της ανθρωπιστικής βοήθειας ως εργαλείου για την επίτευξη πολιτικών αποτελεσμάτων στο πλαίσιο της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας.

9. Τι πρέπει να συμβεί για να ξαναρχίσουν οι δραστηριότητες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στα hotspot;

Η μόνη προϋπόθεση για να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε στα κέντρα αυτά είναι η εγγύηση ότι η πρόσβαση σε προστασία και ανθρωπιστική βοήθεια θα γίνει σεβαστή. Η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας δεν προσφέρει τέτοιες εγγυήσεις. Αντιθέτως, επισημοποιεί ένα σύστημα που βασίζεται σε αρχές αποτροπής και όχι ανθρωπισμού. Ως ανθρωπιστική οργάνωση που δραστηριοποιείται σε περισσότερες από 60 χώρες και ασχολείται καθημερινά με τις ανθρωπιστικές ανάγκες των προσφύγων σε όλο τον κόσμο, δεν μπορούμε σε καμία περίπτωση να δεχτούμε να συμμετάσχουμε σε ένα μοντέλο που θέτει σε κίνδυνο το δικαίωμα αίτησης ασύλου.