Έρευνα: Βάσεις της Σούδας, ένας κίνδυνος για την ελευθερία – Η ιστορία, το καθεστώς, ο ρόλος τους

Η ύπαρξη υπερμεγεθών στρατιωτικών εγκαταστάσεων είναι, υπό οποιαδήποτε κυβέρνηση, ένας κίνδυνος για την ελευθερία και θα πρέπει να θεωρούνται ιδιαίτερα μια απειλή για τις δημοκρατικές ελευθερίες

George Washington, Πρόεδρος των ΗΠΑ, 1796

Έρευνα: Γιάννης Αγγελάκης

Πριν μερικές βδομάδες πήρα την απόφαση να ετοιμάσω μια εργασία για το ειδικό καθεστώς που διέπει τη λειτουργία των βάσεων της Σούδας στα Χανιά. Θεώρησα ότι θα ήταν ένα χρήσιμο εργαλείο για όλους τους Χανιώτες που επιθυμούν να γνωρίζουν τι ακριβώς σηματοδοτεί η ύπαρξη αυτών των εγκαταστάσεων στον τόπο τους σε μία περίοδο όπου η ένταση στις σχέσεις μεταξύ υπερδυνάμεων αλλά και η γεωπολιτική ρευστότητα αυξάνεται.

Μίλησα για την απόφασή μου σε έναν φίλο. Η αντίδραση του με εξέπληξε:

“Μα ποιος ασχολείται πλέον με τις βάσεις της Σούδας;”, μου είπε

Στην προσπάθειά μου να αμυνθώ ανέφερα λόγους που θα έπρεπε να απασχολεί αυτόν και άλλους – όπως αρχικά θεώρησα αυτονόητο και φυσικό ότι θα αντιλαμβανόταν και αυτός ήταν άλλωστε και ο λόγος που ένιωσα έκπληκτος – όμως αυτός έστρεψε το βλέμμα του αλλού λες και η επισήμανσή μου αυτή δεν τον έβρισκε απλά αδιάφορο αλλά και για κάποιον λόγο του προκαλούσε δυσφορία, περίπου τον προσέβαλε.

Ο λόγος μου έμοιαζε περισσότερο με απολογία, όπως όταν ακούς από το στόμα κάποιου που δεν το περιμένεις μια άδικη κατηγορία για κάτι που δεν έχεις κάνει και η ετυμηγορία φαίνεται ότι έχει ήδη ληφθεί ανεξαρτήτως των επιχειρημάτων που προβάλλεις.

Μου δόθηκε η εντύπωση ότι θα έπρεπε περίπου να ντρέπομαι που δεν αντιλαμβάνομαι ότι κανείς πλέον δεν ασχολείται με τη Βάση της Σούδας. Λες και αυτό το γεγονός – ότι δεν αντιλαμβάνομαι και επαναλαμβάνω επιχειρήματα που πλέον δεν προκαλούν εντύπωση – με θέτει αυτόματα σε ένα είδος περιθωρίου που υπάρχει για όλους αυτούς που χρειάζονται εξηγήσεις για πράγματα που δε θα έπρεπε, που είναι ανίκανοι να αντιληφθούν την πραγματικότητα και να προχωρήσουν.

Λες και η επισήμανσή μου ότι θα έπρεπε να απασχολεί, προσέβαλλε τον συνομιλητή μου αφού οι λόγοι που προέβαλλα ήταν ήδη γνωστοί και δε χρειαζόταν να τους υπενθυμίζω.

Προσέβαλλε τον συνομιλητή μου για ένα επιπλέον λόγο, επειδή η επισήμανσή μου δεν αναγνώριζε ότι αυτός είχε κατακτήσει μια γνώση που εγώ δεν είχα, της οποίας η απουσία της δε μου επέτρεπε να προχωρήσω: Αυτός είχε εξελιχθεί – αυτοβούλως και συνειδητά – ενώ εγώ έμεινα στάσιμος – ανίκανος να προχωρήσω, περίπου προβληματικός – σχεδόν καταδικασμένος να ζω σε ένα προηγούμενο καθεστώς που δεν είχε ισχύη.

Αυτό ήταν και το νόημα της ρητορικής ερώτησης:

“Μα ποιος ασχολείται πλέον;”

Θα μπορούσε να είχε συνεχίσει και να μου είχε πει:

Οι πολίτες έχουν άλλα πιο σοβαρά προβλήματα και το ζήτημα των βάσεων μοιάζει μακρινό, σχεδόν μεταφυσικό, ασήμαντο σε σχέση με μια καθημερινότητα δύσκολη.

Όσο για τα επιχειρήματα που προβάλλεις; Έχουν όλα ακουστεί. Ουδείς διαφωνεί με αυτά, όμως η παρουσία των βάσεων – είναι κοινή λογική πλέον – θεωρείται φυσική και αναπόφευκτη, ανεξαρτήτως δίκαιου ή άδικου. Το δίκαιο ή το άδικο δεν έχει σχέση. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι “δεν υπάρχει εναλλακτική”. Όταν δεν υπάρχει εναλλακτική, δεν έχει σημασία.

Σε αυτό εδώ το κείμενο θα ασχοληθώ με τη Βάση της Σούδας, σαν ένας που δε μπορεί να καταλάβει ή που δε μπορεί να γνωρίζει.

Όχι επειδή δε μπορώ να καταλάβω ή δε μπορώ να γνωρίζω αλλά γιατί θεωρώ ότι αυτή η “γνώση” – η κοινή λογική περί μη ύπαρξης εναλλακτικής – μπορεί να είναι κοινή, αλλά δεν είναι καλή λογική.

Δεν αναγνωρίζω ότι η αποδοχή της στασιμότητας και της αδυναμίας κίνησης ως αναπόφευκτο αφήνει πολλά περιθώρια για βήματα προς τα μπρος και δεν αποδέχομαι ότι όσοι αποδέχονται αυτή τη λογική έχουν προχωρήσει μπροστά: Δεν τους έχει αφεθεί αυτό το περιθώριο. Ως εκ τούτου, δεν υπάρχει τίποτα το αυτόβουλο ή το συνειδητό σε αυτή την παραδοχή, αλλά μια επιβολή ενάντια στην ελευθερία βούλησης, ατομική και συλλογική.

Αυτό που πιστεύω είναι ότι, “αναπόδραστο” μπορεί να είναι μόνο αυτό από το οποίο απαγορεύεται να διαφύγεις – όπως μια φυλακή – και επειδή είναι αναπόδραστο και περιορίζει, είναι αυτό από το οποίο οι άνθρωποι προσπαθούν να αποδράσουν.

Ένα τέτοιο κυρίαρχο αναπόδραστο στην Κρήτη – που δεν επιτρέπεται η αμφισβήτησή του, για το οποίο καλό θα ήταν να μην ασχολούμαστε μαζί του – είναι το καθεστώς των βάσεων της Σούδας.

Εδώ και εκατονταετίες *.

Οι βάσεις της Σούδας είναι εδώ.

Στην εργασία που θα διαβάσετε, με κεντρικό σημείο αναφοράς την διαμορφωμένη πραγματικότητα στα Χανιά, θα εξετάσω αυτές που αναγνωρίζω ως τρεις κυρίαρχες πτυχές του καθεστώτος των βάσεων: τις ιστορικές διαστάσεις της ύπαρξης των βάσεων και του ειδικού καθεστώτος λειτουργίας τους στην Ελλάδα, την παγκόσμια διάσταση του φαινομένου των βάσεων και τη σύνδεσή του με την έννοια της αποικιοκρατίας και της αυτοκρατορίας, τα τοπικά χαρακτηριστικά αυτής της παγκόσμιας πραγματικότητας.

Όπως και αλλού, έτσι και εδώ υπάρχουν διαφορετικές οπτικές.

Θα προσπαθήσω να συνδέσω στοιχεία τα οποία όταν παρουσιάζονται μεμονωμένα έχουν ενδιαφέρον και προκαλούν εντύπωση αλλά αποπροσανατολίζουν με τον ειδικό χαρακτήρα τους. Ελπίζω ότι καθώς τοποθετώ αυτά τα στοιχεία σε μια σειρά, θα ενωθούν, για να σχηματίσουν την μεγαλύτερη εικόνα για τον ρόλο των βάσεων, το ειδικό καθεστώς που διέπει τη λειτουργία τους και τις συνέπειες αυτών στις ζωές όλων μας, που είναι πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές.

Θα προσπαθήσω επίσης να παρουσιάσω κάποια από τα επιχειρήματα αυτών που προασπίζονται το καθεστώς των βάσεων και να εξετάσω έως πιο σημείο εμπεριέχουν αλήθειες. Στα συμπεράσματα θα παρουσιάσω συνοπτικά  την προβληματική που αναπτύσσεται από την ύπαρξη των βάσεων στα Χανιά.

Οι βάσεις είναι εδώ, σε ένα τοπίο ρευστό, και είναι της “εξάρτησης και του θανάτου”.

Για την ενίσχυση της “συλλογικής ικανότης προς αντίστασην εναντίον ενόπλου επιθέσεως”

Όλα ξεκίνησαν πριν 63 χρόνια, τον Οκτώβρη του 1953, λίγο μετά τον εμφύλιο πόλεμο, όταν οι εκπρόσωποι των κυβερνήσεων ΗΠΑ και Ελλάδας προχώρησαν σε μια εκ κοινού ανακοίνωση για την ενίσχυση της «συλλογικής ικανότης προς αντίστασιν εναντίον ενόπλου επιθέσεως» με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα Χανιά:

«Εις εκπλήρωσιν των εκ του άρθρου 3 της Συνθήκης του Βορείου Ατλαντικού απορρεουσών υποχρεώσεών των, η κυβέρνησις του Βασιλείου της Ελλάδος με την έγκρισιν της Αυτού Μεγαλειότητος του Βασιλέως και η κυβέρνησις των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής υπέγραψαν σήμερον μίαν Διμερήν Συμφωνίαν, παρέχουσα εις τας Ηνωμένας Πολιτείας το δικαίωμα όπως βελτιώσωσιν και χρησιμοποιήσωσιν από κοινού μετά της ελληνικής κυβερνήσεως ορισμένα αεροδρόμια και ναυτικάς εγκαταστάσεις εν Ελλάδι. Η συμφωνία έχει ως προορισμόν, διευκολυνομένης της ολοκληρώσεως της αμύνης της Ελλάδος, της αναπτυχθείσης κατά τα τελευταία πέντε έτη με την αμερικανικήν βοήθειαν, εντός του αμυντικού συστήματος του ΝΑΤΟ, να ενισχύση την ασφάλειαν της περιοχής του Βορείου Ατλαντικού και να διαφυλάξη την διεθνήν ειρήνην και ασφάλειαν. Η κοινή προσπάθεια των δύο χωρών όπως βελτιωθή και ενισχυθή η συλλογική ικανότης προς αντίστασιν εναντίον ενόπλου επιθέσεως αντικατοπτρίζει το επικρατούν πνεύμα συνεργασίας και τους δεσμούς φιλίας ήτις υφίσταται μεταξύ Ελλάδος και Ηνωμένων Πολιτειών». [1]

Τις διαπραγματεύσεις είχε αναλάβει ο τότε Υπουργός Συντονισμού Σπύρος Μαρκεζίνης.

Με το ταξίδι του στις ΗΠΑ σκόπευε να διαπραγματευθεί ώστε να δοθεί 4ετή οικονομική βοήθεια στην Ελλάδα με αντάλλαγμα στρατιωτικές βάσεις.

Γράφει σχετικά, για την άνοιξη του 1953:

«Μετέφερα τότε εις Ουάσιγκτον, προς τον Πρόεδρο Αϊζενχάουερ τη σχετικήν πρότασιν του Στρατάρχου Παπάγου την οποίαν κατ’ αρχήν συνεζήτησα και με τον τότε υπουργόν των Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών, Φόστερ Ντάλες». [2]

Αντί όμως για συζήτηση και διαπραγμάτευση, βρέθηκε αντιμέτωπος με τον κυνισμό των ΗΠΑ.

Ο Μαρκεζίνης μίλησε με «ρεαλισμό» και προέβαλε ως επιχείρημα μιας ενδεχόμενης στήριξης της Ελλάδας την στρατηγική θέση των βάσεων, τη σημασία της οικονομικής ανάπτυξης της Ελλάδας και τον θετικό αντίκτυπο που θα είχε και για τις ΗΠΑ και υπενθύμισε ότι «η Ελλάς διέθετε για στρατιωτικές δαπάνες, κατ’ αναλογίαν, πολύ περισσότερα από τους άλλους εταίρους του ΝΑΤΟ».

Σε όλα αυτά ο Ντάλες επέδειξε αδιαφορία και κυνισμό.

Περιγράφει ο Μαρκεζίνης:

«… Η συνομιλία έληξε ουσιαστικώς χωρίς αποτέλεσμα. Ηταν φανερό ότι ο Ντάλες δεν είχε καμία διάθεση να κατανοήσει τα προβλήματα της Ελλάδος». [3]

Τελικώς, η Ελλάδα έκανε πίσω στις απαιτήσεις της και έδωσε εδάφη και βάσεις για τίποτα. Η «βοήθεια» των αμερικάνων έφθασε μόλις τα 75 εκ. δολάρια. Αυτό δεν εμπόδισε την κυβέρνηση Παπάγου από το να θριαμβολογεί.

Τι άλλο να κάνει άλλωστε;

Ο κυνισμός των κυρίαρχων ΗΠΑ και οι θριαμβολογίες της κυριαρχούμενης Ελλάδας

Ο Μαρκεζίνης δήλωνε στον αθηναϊκό τύπο στις 21 Μαϊου του 1953:

«Δύνασθε να αναγγείλετε ότι ο σκοπός του ταξιδιού μου εις την Αμερικήν επέτυχεν απ’ άκρου εις άκρον». [4]

Η πρόταση παρουσιάστηκε από τον ο Αλ. Παπάγο στη Βουλή, στις 27/11/1953 με θριαμβευτικά λόγια:

«Είμαι ευτυχής, κύριοι βουλευτές, και υπερήφανος, διότι υπεγράφη η συμφωνία περί στρατιωτικών ευκολιών, δι’ ής παραχωρούνται βάσεις εν Ελλάδι προς τας ενόπλους δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Πρέπει να σας είπω, ότι ευθύς ως εξελέγη ο στρατηγός Αϊζενχάουερ πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, απηύθυνα προς αυτόν προσωπικήν επιστολήν, διά της οποίας του εισηγούμην, όπως διά την καλυτέραν διασφάλισιν της αμύνης της Ελλάδος και εντός του πλαισίου του άρθρου 51 του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών και του άρθρου 3 του Οργανισμού του Βορειοατλαντικού Συμφώνου, συναφθή συμφωνία περί παραχωρήσεως βάσεων εκ μέρους της Ελλάδος προς τας Ηνωμένας Πολιτείας». [5]

Αλλά η αλήθεια, όπως είπαμε, καμία σχέση δεν είχε με θριάμβους.

Την περιέγραψε με έναν λόγο λιτό χωρίς φανφάρες ο Πρόεδρος Τρούμαν κατά την επεξήγηση του «δόγματός» του. Η Ελλάδα, «δεν πρόκειται για τέλεια Δημοκρατία», είπε ο Τρούμαν, και οφείλει να δεχθεί τη βοήθεια των ΗΠΑ, γιατί, όπως και η Τουρκία, η στρατηγική τους σημασία είναι τεράστια, αποτελούν τις πύλες για τη Μαύρη Θάλασσα και την καρδιά της ΕΣΣΔ. [6, 7]

Η συνέχεια – αν και η στάση των ΗΠΑ συντέλεσε στη διαμόρφωσή της – ήταν σύμφωνη με την περιγραφή Τρούμαν περί ατελούς Δημοκρατίας.

Κατά παράβαση κάθε έννοιας του Συντάγματος η Συμφωνία ποτέ δεν κυρώθηκε από την Ολομέλεια της Βουλής.

Το δημοσιευμένο κείμενο της Συμφωνίας – αλλά όχι τα απόρρητα παραρτήματα – περασαν από την Επιτροπή Εξουσιοδοτήσεων της Βουλής με τον Υπουργό Άμυνας να δηλώνει χαρούμενος γιατί «διά της συμφωνίας αυτής, η αλληλεγγύη των ΗΠΑ προς την Ελλάδα κατέστη έτι βαθυτέρα, έτι εντονωτέρα». [8]

Στο ίδιο μήκος κύματος και ο Γ. Παπανδρέου που είχε εκλεγεί βουλευτής με το Κόμμα του Παπάγου αλλά εκείνο το διάστημα είχε περάσει στο κόμμα των Φιλελευθέρων και ήταν συναρχηγός του (μαζί με τον Σοφοκλή Βενιζέλο).

Είπε:

«Η Αμερικανική δύναμις έρχεται εις την Ελλάδα ως εγγύησις ασφαλείας. Την χαιρετίζομεν».

Ενάντια στην Συμφωνία τάχθηκε μόνο η ΕΠΕΚ, (κόμμα του Πλαστήρα που παρέμενε στη Βουλή και μετά τον θάνατό του), το Δημοκρατικό Κόμμα Εργαζόμενου Λαού που είχε προέλθει από την ένωση του Δημοκρατικού Κόμματος του Γ. Καρτάλη με το ΣΚΕΛΔ του Αλ. Σβώλου ενώ από το χώρο της Αριστεράς, εναντίον της συμφωνίας τάχτηκε η ΕΔΑ (που δεν αντιπροσωπευόταν τότε στη Βουλή) και το παράνομο ΚΚΕ με το ΑΚΕ.

Η ΕΔΑ, με ανακοίνωση της Διοικούσας Επιτροπής της, χαρακτήρισε τη συμφωνία καίριο πλήγμα κατά των συμφερόντων του λαού και της εθνικής ανεξαρτησίας, ενώ το ΚΚΕ σε κοινή ανακοίνωσή του με το ΑΚΕ, στις 13/10/1953, έκανε λόγο για έγκλημα εθνικής προδοσίας, υπογραμμίζοντας, ανάμεσα στα άλλα, πως η «καινούρια πολεμική συμφωνία παραδίνει την Ελλάδα» και τους Ελληνες «χειροπόδαρα δεμένους στη διάθεση του Αμερικάνου γιάνκη επιδρομέα» [9].

Η Συμφωνία συμπληρώθηκε με επιπλέον εδάφια το 1956 που έδιναν το δικαίωμα στις ΗΠΑ να εγκαταστούν όσες και όποιες στρατιωτικές βάσεις ήθελαν, να διακινούν όσα στρατεύματα ήθελαν, έχοντας και το δικαίωμα της ετεροδικίας.

Ο Παπάγος πάντως επέμενε και δήλωνε «ευτυχής και υπερήφανος», λες και για να γίνει φανερό ότι ο κυνισμός των κυρίαρχων και η επιβολή της θέλησής τους, θα πρέπει να συνοδεύεται με τις κενές νοήματος θριαμβολογίες των κυριαρχούμενων, για την επιτυχή έκβαση των διαπραγματεύσεων.

[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=Fc5nQJQBu0c”]

Η ασάφεια είναι πάντα εις όφελος των ισχυρών

Η Συμφωνία όμως δεν είναι οριστική, διαρκώς εμπλουτίζεται, ενώ άλλα τμήματα χρήζουν διευκρίνησης. Κυρίαρχο στοιχείο είναι ότι όλες ανεξαιρέτως οι ελληνοαμερικανικές συμφωνίες αμυντικής συνεργασίας που υπογράφονται από το 1947 και μετά, ήταν και είναι ασαφείς. Μια ασάφεια, που δε λειτούργησε εις όφελος της Ελλάδας.

Αυτό παραδέχθηκε επισήμως και το υπουργείο Εξωτερικών στην εισηγητική έκθεσή του στη Βουλή για την κύρωση της συμφωνίας CTA (Comprehensive Technical Arrangement) το 2003.

Γράφουν σχετικά στην εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ»:

«Ούτε λίγο ούτε πολύ οι ΗΠΑ και η Ελλάδα συνήψαν άγνωστο αριθμό διμερών συμβάσεων κάθε μορφής από το 1947 οι οποίες ρύθμιζαν (και ρυθμίζουν) το νομικό καθεστώς των αμερικανικών δυνάμεων στην Ελλάδα, όπως συμφωνίες, ανταλλαγές επιστολών και ρηματικών διακοινώσεων, παραρτήματα συμφωνιών, νομοθετικά διατάγματα, απόρρητα παραρτήματα ­ ένα σωρό δηλαδή νομικοί (και πολλές φορές «ακαταλαβίστικοι») όροι που, όταν χρειαζόταν να εφαρμοσθούν, εφαρμόζονταν αιφνιδιαστικά, «αποικιοκρατικά και λεόντεια» εις βάρος της χώρας μας».

Χαρακτηριστική είναι και η δημόσια ομολογία – απολογία του τότε υφυπουργού Εξωτερικών κ. Α. Λοβέρδου στην εισήγησή του στη Βουλή κατά την κύρωση της CTA:

«Επειδή πολλές από τις ελληνοαμερικανικές ρυθμίσεις έγιναν σε εποχές παλαιότερες, κατά τις οποίες η καταγραφή στα αρχεία του υπουργείου Εξωτερικών δεν ήταν πάντοτε βέβαιη λόγω των συνθηκών που επικρατούσαν, η ελληνική πλευρά βρισκόταν στη δυσάρεστη θέση να αντιμετωπίζει την εμφάνιση από αμερικανικής πλευράς συμβατικών κειμένων, υπό μορφήν κυρίως ανταλλαγής επιστολών υπογεγραμμένων από στρατιωτικούς, των οποίων την ύπαρξη αγνοούσαμε και οι οποίες ήταν απόλυτα δεσμευτικές για τη χώρα»! [10]

(Διαβάστε το κείμενο της ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ CTA 2003)

Η σκληρή διαπραγμάτευση του Ανδρέα Παπανδρέου και η νέα συμφωνία του 1990

Λίγα χρόνια μετά, το 1980, άρχισαν οι νέες συνομιλίες για το καθεστώς των βάσεων στην Ελλάδα ανάμεσα στις ΗΠΑ και την κυβέρνηση της Ν.Δ. υπό τον Γ. Ράλλη.

Όμως, με τις εκλογές να πλησιάζουν, οι αμερικάνοι έκαναν ξεκάθαρο ότι η νέα συμφωνία θα πρέπει να συζητηθεί με και να υπογραφεί από τον Ανδρέα Παπανδρέου και το ΠΑΣΟΚ που θεωρούταν βέβαιο ότι θα είναι η νέα κυβέρνηση. Ο Α. Παπανδρέου τότε, από το οριστικό και αμετάκλητο «έξω οι βάσεις του θανάτου» και τις διακηρύξεις για ανεξαρτησία μετατοπίζεται στο αρκετά πιο ευέλικτο «η απομάκρυνση των βάσεων από το έδαφός μας μπορεί να περάσει από μια πρώτη φάση στεγανοποίησης». [11]

Λίγες μόνο ημέρες μετά τις τις εκλογές του 1981, ο τότε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Alexander Haig, μιλώντας σε δείπνο στη Φλόριδα, στις 15 του Νοέμβρη, καθησυχάζει το αμερικανικό ακροατήριο και συνιστά να μη λαμβάνονται υπόψη τα όσα λέει δημόσια ο νέος Ελληνας πρωθυπουργός:

«Η νέα σοσιαλιστική κυβέρνηση της Ελλάδας δεν απαιτεί την απομάκρυνση των αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων και του στρατιωτικού προσωπικού, παρά τις εικασίες που πιθανότατα συνδέονται με προεκλογική φρασεολογία…». [12]

Πάντως, στην ιδρυτική διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη  του ΠΑΣΟΚ έλεγε σαφώς ότι:

«Και βέβαια πρέπει η Ελλάδα να αποχωρήσει και από το στρατιωτικό και από το πολιτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Και βέβαια πρέπει να ακυρωθούν όλες οι διμερείς συμφωνίες που έχουν επιτρέψει στο Πεντάγωνο να μετατρέψει την Ελλάδα σε ορμητήριο για την προώθηση της επεκτατικής του πολιτικής. Μα πίσω από το ΝΑΤΟ, πίσω από τις αμερικάνικες βάσεις είναι οι μονοπωλιακές πολυεθνικές επιχειρήσεις και τα ντόπια υποκατάστατά τους». [13]

Κι αυτό ήταν ένα πρόβλημα.

Το άρθρο 12

Κι έτσι περάσαμε σε «σκληρή διαπραγμάτευση» με διάρκεια 9 μηνών, από τον Οκτώβρη του 1982 έως της 15 Ιουλίου του 1983, όπου πολλές φορές δόθηκε η εντύπωση ότι θα υπάρξει ναυάγιο στις συζητήσεις. Τελικώς, υπογράφηκε «συμφωνία» για «απομάκρυνση των βάσεων».

Αλλά οι βάσεις δεν απομακρύνθηκαν.

Το άρθρο 12 της Συμφωνίας ήταν ξεκάθαρο:

«Η συμφωνία αυτή θα τεθεί σε ισχύ όχι αργότερα από τις 31 Δεκεμβρίου 1983, με την ανταλλαγή επιστολών μεταξύ των δύο μερών που θα διευκρινίζουν ότι ρυθμίστηκαν οι αντίστοιχες συνταγματικές τους υποχρεώσεις. Η συμφωνία αυτή μπορεί να τερματιστεί μετά πέντε χρόνια με έγγραφη ειδοποίηση οποιουδήποτε των μερών, η οποία (ειδοποίηση) θα πρέπει να δοθεί πέντε μήνες πριν από την ημερομηνία κατά την οποία θα λάβει χώρα ο τερματισμός (της συμφωνίας)». [14]

Όμως το «μπορεί» απέχει μια μεγάλη απόσταση από το «τερματίζεται». Γιατί, τελικώς, οι πιθανότητες αυτής της ασάφειας έγειραν ξανά υπέρ του ισχύρου άρα και υπέρ της συνέχισης της λειτουργίας των βάσεων.

Σημειώνουμε ότι την ίδια εποχή είχαν υπογραφεί ανάλογες συμφωνίες των ΗΠΑ, λ.χ. με Ισπανία για 5 χρόνια και Φιλιππίνες για 6 χρόνια με παρόμοιους όρους, γεγονός που αν μη τι άλλο αποδεικνύει ότι υπήρξε πιθανότατα ένα γενικότερο πλαίσιο αναθεώρησης της στρατηγικής αναφορικά με το καθεστώς των βάσεων εκ μέρους των ΗΠΑ.

Οι νέες διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν τον Γενάρη του 1987.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου δήλωσε ότι παραμένει σταθερός στη θέση του περί απομάκρυνσης των βάσεων και κήρυξε την έναρξη των διαπραγματέυσεων επί μηδενικής βάσης. Στις 24 του Μάη λέει ότι όποιο κείμενο προκύψει θα τεθεί υπό την κρίση του ελληνικού λαού, με δημοψήφισμα.

Δημοψήφισμα όμως δεν έγινε.

Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου έπεσε και η πολύ πιο φιλική νέα κυβέρνηση Κ. Μητσοτάκη που εκλέχθηκε τον Απρίλη του 1990 υπέγραψε τη νέα συμφωνία για την παραμονή των βάσεων με τις υπογραφές, εκ μέρους της Ελλάδος, του Αντώνη Σαμαρά ως Υπουργού Εξωτερικών και του Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη ως Υπουργού Εθνικής Άμυνας. Από την πλευρά των ΗΠΑ αντιστοίχως υπέγραψαν ο Ντικ Τσέινι, τότε Υπουργός Εθνικής Άμυνας και ο Μάικλ Σωτήρχου, πρέσβης των ΗΠΑ εκείνη την περίοδο στην Ελλάδα. [15]

Νέο στοιχείο; Η κατ’ έτος ανανέωση της Συμφωνίας και ο εμπλουτισμός της μέσω Μνημονίων Κατανόησης (Memorandum of Understanding) επί διαφόρων ειδικών ζητημάτων. [16]

Στα Χανιά, η είδηση για υπογραφή νέας Συμφωνίας, σε πλήρη αντίθεση με τις βουλές των πολιτών, οδήγησε σε γενικευμένη εξέγερση που έμεινε στην ιστορία ως «γεγονότα της Νομαρχίας.

Χιλιάδες πολίτες των Χανίων επί τρεις ημέρες συγκρουόταν με τις αστυνομικές δυνάμεις. Η κατάσταση ήταν ανεξέλεγκτη, και ο νομός κηρύχθηκε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. [17]

Όμως τίποτα δεν άλλαξε. Η Συμφωνία είχε υπογραφεί και το μόνο που έμεινε ήταν οι μνήμες των γεγονότων που προέκυψαν από την αντίδραση του Χανιώτικου λαού στην επιβολή από την πολιτική τάξη της χώρας μιας πραγματικότητας ενάντια στην εκφρασμένη βούληση του, ένας “σπόρος για τους μελλοντικούς αγώνες”. [18]

Το καθεστώς γενικευμένης ετεροδικίας

Το ιδιαίτερο καθεστώς των βάσεων εμπλουτίστηκε στις 13 Ιουνίου του 2001 όταν στις Βρυξέλλες, υπογράφηκε μεταξύ των Υπουργών Εξωτερικών Ελλάδας Γ. Παπανδρέου (υπό την κυβέρνηση Κ. Σημίτη) και ΗΠΑ, Κόλιν Πάουελ συμπληρωματική συμφωνία με τον τίτλο «Συνολική Τεχνική Συμφωνία μεταξύ Ελληνικής Δημοκρατίας και ΗΠΑ».

Με τη συγκεκριμένη συμφωνία εγκαθιδρύθηκε καθεστώς γενικευμένης ετεροδικίας για όλους τους Αμερικάνους.

Πρόκειται ουσιαστικά για μια αναβάθμιση του καθεστώτος που ήδη ίσχυε ώστε να συμπεριλαμβάνονται, στρατιωτικό και πολιτικό προσωπικό, με κρατική αποστολή στην Ελλάδα. [19]

Πλέον στην Ελλάδα, πέραν του προσωπικού των βάσεων και των νατοϊκών εγκαταστάσεων, καθεστώς ετεροδικίας ισχύει για κάθε άλλο αμερικάνο πολίτη, εφόσον του δίδεται «χρίσμα» μέλους κάποιας αποστολής. Έτσι, μέλος οποιασδήποτε αποστολής των ΗΠΑ, εφόσον διαπράττει έγκλημα στην Ελλάδα, δεν κινδυνεύει να τιμωρηθεί από τον ελληνικό νόμο αφού οι ελληνικές αρχές έχουν παραιτηθεί από το δικαίωμα άσκησης ποινικής δίωξης κατά αμερικάνων.

Η «μη τέλεια Δημοκρατία», όπως είχε χαρακτηρίσει ο Τρούμαν το καθεστώς της Ελλάδας, σχεδόν 50 χρόνια μετά, σε σημεία της μοιάζει όλο και πιο έντονα με αποικία. [20]

Σύμφωνα με το άρθρο 4 περί ποινικής δικαιοδοσίας:

«Η Ελληνική Δημοκρατία αναγνωρίζει την ιδιαίτερη σημασία της ασκήσεως πειθαρχικού ελέγχου από τις στρατιωτικές αρχές των Ηνωμένων Πολιτειών στα μέλη της δυνάμεως και την επίδραση που έχει ο έλεγχος αυτός στην επιχειρησιακή ετοιμότητα. Οι αρμόδιες Ελληνικές αρχές, συμφώνως προς τις διατάξεις του Αρθρου 7, παράγραφος 3 (γ) της ΝΑΤΟ SOFA και της MDCA, θα εξετάσουν ταχέως και συμπαθώς την παραίτηση από το πρωταρχικό τους δικαίωμα για την άσκηση ποινικής δικαιοδοσίας».

Και συνεχίζει:

«Σε κάθε περίπτωση η παραίτηση θα θεωρείται παρασχεθείσα, εάν, εντός 45 ημερών από την ημερομηνία κατά την οποία ελήφθη το αίτημα από τη Μεικτή Επιτροπή, η αρμόδια Ελληνική αρχή δεν έχει γνωστοποιήσει στις στρατιωτικές αρχές των Ηνωμένων Πολιτειών ότι το αίτημα απερρίφθη ή δεν έχει ζητήσει διευκρινίσεις επί του αιτήματος». [21]

Η Συμφωνία, παρά κάποιες αρχικές αντιδράσεις, έγινε δεκτή. [22]

Από τότε, το καθεστώς των βάσεων εμπλουτίστηκε και με νέες Συμφωνίες, όπως το «Μνημόνιο Κατανόησης μεταξύ της Κυβέρνησης της Ελληνικής Δημοκρατίας και του Ανώτατου Στρατηγείου Συμμαχικών Δυνάμεων της Ευρώπης (Supreme Headqarters Allied Power Europe – SHAPE) σχετικά με την παροχή υποστήριξης Φιλοξενούντος Έθνους κατά τη διάρκεια επιχειρήσεων του ΝΑΤΟ» το οποίο ψηφίστηκε τον Αύγουστο του 2009, από θερινό τμήμα της Βουλής με διαδικασία κατεπείγοντος τόσο από τη Νέα Δημοκρατία όσο και από το ΠΑΣΟΚ.

Μεταξύ των προβλέψεων του Μνημονίου είναι η διέλευση ΝΑΤΟικών στρατευμάτων από τη χώρα και η ανάπτυξη από μέρους τους οποιασδήποτε δραστηριότητας επιθυμούν, χωρίς να χρειάζεται κανενός είδους συμφωνία με την κυβέρνηση ή έγκριση της Βουλής.

Επίσης, δίνεται νομική κάλυψη ακόμα και σε χρησιμοποίηση – εμπλοκή των ΝΑΤΟικών δυνάμεων στο εσωτερικό της χώρας και της εδαφικής ακεραιότητας, αφού επιτρέπει τη δράση τους και σε περιπτώσεις κρίσεων και έκτακτων καταστάσεων. [23]

Το «Κρηπίδωμα Κ-14»

Μετά, υπάρχουν και οι απόρρητες συμφωνίες.

Ένα παράδειγμα σχετικά πρόσφατο αποτελεί η συμφωνία, «για τη χρήση του Κρηπιδώματος Κ-14/Σούδας – Ναυστάθμου Κρήτης» (Συμφωνία ΠΝ – US NAVY περί χρήσης κρηπιδώματος Κ-14 Ναυστάθμου Κρήτης (17 Δεκ 1994))

Το «Κρηπίδωμα Κ-14», χρησιμοποιείται για τον ελλιμενισμό αεροπλανοφόρων και πυρηνοκίνητων υποβρυχίων.

Πρόκειται για μια καλά φρουρούμενη προβλήτα, βάθους 14 μέτρων (τα συμβατικά πολεμικά πλοία συνήθως χρησιμοποιούν προβλήτες βάθους πέντε μέτρων), η οποία κατασκευάστηκε για χρήση του ΝΑΤΟ, πλην όμως το 1990, επί κυβερνήσεως Κ. Μητσοτάκη (και με τη δικαιολογία της έλευσης στην Κρήτη του προέδρου Μπους), ανέλαβαν τον εκσυγχρονισμό και την ανακατασκευή της καταβάλλοντας το 94% των εξόδων. Το υπόλοιπο 6% των εξόδων κατέβαλαν το ΝΑΤΟ και η ελληνική κυβέρνηση.

Από τότε το «Κρηπίδωμα Κ-14» ανήκει ουσιαστικά στους Αμερικανούς, οι οποίοι είναι αυτοί που παραχωρούν άδεια για ελλιμενισμό οποιουδήποτε άλλου νατοϊκού σκάφους. [24]

Άξιοι ευσήμων

Τα χρόνια πέρασαν και λίγα πράγματα άλλαξαν. Η Βάση της Σούδας όλα αυτά τα χρόνια βρέθηκε πολλές φορές στο επίκεντρο των εξελίξεων. Όπως στον Αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1973.

Όπως ανέφερε και ο ναύαρχος του 6ου Στόλου Όλμο Ζούμγουλντ, σε ομιλία του στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον το 1975:

«Tο δημοκρατικό Iσραήλ διασώθηκε το 1973 μόνο χάρη στην ύπαρξη της φασιστικής Πορτογαλίας, όπου προσγειώνονταν τα αεροπλάνα της αμερικανικής αερογέφυρας (σ.σ.: βάση Aζορών) της φασιστικής Iσπανίας, υπεράνω της οποίας ανεφοδιάζονταν, και της φασιστικής Eλλάδας, από τα λιμάνια της οποίας επιχειρούσαν ο 6ος στόλος και οι νηοπομπές». («Bήμα», 4.5.76).

Ενώ για τη στάση της Ελλάδας και τον ρόλο των βάσεων είπε:

«Tην εποχή των συγκρούσεων μεταξύ Aιγύπτου και Iσραήλ, τον Oκτώβριο του 1973, με επισκέφθηκε στην Oυάσιγκτον ο τότε αρχηγός του Eλληνικού Nαυτικού Eπιτελείου, ο οποίος βρισκόταν εκείνες τις ημέρες στην Oυάσιγκτον και μου είπε: Mην ακούτε τι λένε στην Eλλάδα δημοσίως. Nα χρησιμοποιήσετε τις βάσεις σας στην Eλλάδα όπως θέλετε». [25]

Στον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας η βάση της Σούδας εξυπηρέτησε τις επιχειρησιακές ανάγκες του ΝΑΤΟ είτε ως κατασκοπευτικό κέντρο είτε ως κέντρο για τις επιχειρήσεις των ΝΑΤΟϊκών αεροπορικών επιθέσεων. [26]

Παρόμοιο ρόλο έπαιξε και στην επίθεση των ΗΠΑ στη Λιβύη το 1986 [27], αλλά και στην επίθεση στον Περσικό Κόλπο το 1991 (Καταιγίδα της Ερήμου) [28], στον 2ο πόλεμο του Κόλπου το 2003 (Σοκ και Δέος), στον πόλεμο στο Αφγανιστάν το 2003 [29] και στον πόλεμο της Λιβύης το 2011 [30]. Συμμετοχή είχε και στον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία ενώ υπήρχαν πληροφορίες ότι κεντρικό ρόλο έπαιξε και στην καταστροφή των χημικών της Συρίας ως Κέντρο Συντονισμού [31].

Η προσφορά της βάσης της Σούδας στην εξυπηρέτηση των αμερικανικών σχεδίων στην περιοχή είναι ιδιαίτερα σημαντική κι αυτό καταγράφεται διαρκώς σε εκθέσεις, αναλύσεις στρατιωτικών ινστιτούτων, υπενθυμίζεται από υψηλόβαθμα στελέχη, ως και προέδρους των ΗΠΑ. [32,33]

Όπως ο πρόεδρος Τζωρτζ Μπους ο οποίος με δήλωσή του στις 19 Ιουλίου του 1991, επί κυβέρνησης Κώστα Μητσοτάκη, και κατά την επίσκεψή του στα Χανιά και στη Βάση της Σούδας, παρουσία του τότε πρωθυπουργού Κώστα Μητσοτάκη, του Υπουργού Εξωτερικών Αντώνη Σαμαρά και του Υπουργού Αμύνης Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη, είπε για τη συμβολή της Βάσης στον 1ο Πόλεμο του Κόλπου:

“Από τις 2 Αυγούστου του 1990 η Σούδα συντήρησε 97 πλοία, φόρτωσε και ξεφόρτωσε 13.000 τόνους, εξυπηρέτησε 31.000 πτήσεις και τροφοδότησε αεροσκάφη με 4.500 λίβρες υγρών καυσίμων. Λειτούργησε 24 ώρες το 24ώρο με εξουθενωτικούς ρυθμούς, 300-400% πιο γρήγορα από τους κανονικούς. Κάθε μέρα η βάση καλούνταν να διατηρεί τον ανεφοδιασμό των γραμμών και κάθε μέρα έπραττε το καθήκον της κατά τρόπον άψογον”  [34]

[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=wX3ONlrheyQ”]

Αμέσως μετά, ο πρόεδρος έσπευσε να παρασημοφορήσει το προσωπικό των βάσεων, για την προσφορά τους και τη συμβολή της Σούδας στη νίκη στον πόλεμο του Κόλπου. [35]

Παρόμοια εύσημα για τη λειτουργία της Σούδας έλαβε και η κυβέρνηση Κώστα Σημίτη όταν υψηλόβαθμοι παράγοντες των ΗΠΑ, σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας «Τα Νέα» (1/4/2008) σημείωναν:

«Η αεροναυπηγική βάση της Σούδας ήταν το Νο2 στήριγμά μας στις επιχειρήσεις στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν μετά το 2001» [36]

Άξιοι ευσήμων λοιπόν.

Η Ελλάδα έχει συμβατικές υποχρεώσεις

Σε όλες αυτές τις περιόδους, οι πολιτικοί, από τον χουντικό πρωθυπουργό Σπύρο Μαρκεζίνη έως τον Ανδρέα Παπανδρέου, και τον Αλέξη Τσίπρα, παροδικά και φαινομενικά μόνο εξέφραζαν αντιρρήσεις αλλά εν τέλει ικανοποιούσαν κάθε αίτημα.

Όπως το 2003, όταν ο Χρήστος Πρωτόπαππας, ως εκπρόσωπος της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ και σε ερώτηση δημοσιογράφου για το τι θα κάνει με τη βάση της Σούδας η κυβέρνηση ενόψει και της επέμβασης των ΗΠΑ στο Ιράκ έκανε ξεκάθαρο ότι:

«Υπάρχουν διεθνείς συμφωνίες της χώρας, οι οποίες τηρούνται. Και δεν είναι σημερινές, είναι πριν από πολλά χρόνια και ισχύουν επί πολλά χρόνια. Σας πληροφορώ ότι δε συμβαίνει αυτό μόνον με την Ελλάδα, συμβαίνει με πάρα πολλές χώρες». [37,38]

Και πώς τήρησε τις συμφωνίες η Ελλάδα;

Μέσα σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα μέχρι και λίγες ημέρες μετά την έναρξη της επιδρομής των ΗΠΑ στο Ιράκ, κατά τον 2ο Πόλεμο του Κόλπου, στην αεροπορική βάση είχαν προσγειωθεί 1.726 μεταγωγικά και 193 μαχητικά αεροσκάφη, αμερικανικά και βρετανικά. [39] Στη δε ναυτική βάση της Σούδας ελλιμενίστηκαν μέσα στο Φλεβάρη 86 «συμμαχικά» πολεμικά πλοία, ανάμεσά τους πυρηνοκίνητα αεροπλανοφόρα και υποβρύχια. [40]

Το μήνυμα επαναλαμβάνεται διαρκώς, αλλάζουν μόνο τα λόγια, αλλάζουν οι κυβερνήσεις και οι υπουργοί, όμως επαναλαμβάνεται, λες και για να αποτυπωθεί όσο πιο ξεκάθαρα στο μυαλό των πολιτών το αναπόφευκτο, η απουσία εναλλακτικής.

Kαι ο τότε Υπουργός Εθνικής Αμύνης της κυβέρνησης Καραμανλή κ. Ευάγγελος Μεϊμαράκης, είπε το 2006: «Η Ελλάδα εδώ και πολλά χρόνια έχει συμβατικές υποχρεώσεις απέναντι στους συμμάχους της, τις οποίες και εκπληρώνει», για την περίπτωση χρήσης των εγκαταστάσεων σε επίθεση των ΗΠΑ στο Ιράν. [41, 42]

Πιο πρόσφατα και όταν σε αίτημα του ΝΑΤΟ για ανεφοδιασμό σκαφών ζητήθηκαν τα λιμάνια του Ηρακλείου και των Χανίων, ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας προσέφερε επιπλέον και τη Λέρο και τη Λήμνο. [43] Άλλωστε, κατά δήλωση του κ. Καμμένου, η Κρήτη είναι το «αβύθιστο αεροπλανοφόρο» των ΗΠΑ:

«Η Κρήτη, με τις εκτεταμένες υψηλής ποιότητας και επιχειρησιακής αξίας αεροναυτικές της εγκαταστάσεις και τις μοναδικές, σε συμμαχικό επίπεδο, εγκαταστάσεις ναυτικής εκπαίδευσης, υποστήριξης και επισκευών ναυτικών μονάδων και οπλικών συστημάτων, αποτελεί ένα, κομβικά τοποθετημένο, “γιγάντιο αεροπλανοφόρο”. [44, 45]

Δίχως αμφισβήτηση ή αμφιβολίες, η Ελλάδα έχει υποχρεώσεις. Και τις εκπληρώνει. Είναι “αναπόφευκτο”.

Η υπερ-βάση της Σούδας

Σήμερα, 63 χρόνια μετά την πρώτη συμφωνία του 1953, η βάση της Σούδας είναι η μόνη καθαρά αμερικανική βάση επί ελληνικού εδάφους. Εκεί συγκεντρώθηκαν και όσες από τις λειτουργίες θεωρούνταν απαραίτητες από τις άλλες αμερικανικές βάσεις στην Ελλάδα, οι οποίες έκλεισαν μετά τη συμφωνία του 1990. Οι βάσεις δεν έκλεισαν επειδή το θέλησε η Ελλάδα αλλά επειδή άλλαξε ο στρατηγικός σχεδιασμός των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ παγκοσμίως. Δεν έφυγαν, πήγαν στη Σούδα, η οποία μεταβλήθηκε σε υπερ – βάση. [46]

Ποια είναι όμως η Βάση της Σούδας;

Κατ’ αρχάς η Βάση της Σούδας δεν είναι μία. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα πλέγμα στρατιωτικών εγκαταστάσεων (Souda Bay Complex) με διαφορετικές λειτουργίες, διάσκορπες στην περιοχή του Ακρωτηρίου.

Εγκαταστάσεις υπάρχουν στο χωριό Μουζουράς, βορειοανατολικά του αεροδρομίου Χανίων αλλά και στο Μαράθι, με αεροπορική και ναυτική βάση όπου προσαράζουν τα πολεμικά και μεταφορικά πλοία των ΗΠΑ. Επίσης υπάρχει το ΝΑΤΟϊκό Κέντρο Εκπαίδευσης Ναυτικής Αποτροπής (ΚΕΝΑΠ) αλλά και το ΝΑΤΟϊκό Πεδίο Βολής Κρήτης, εξαιρετικής σημασίας, το μοναδικό τέτοιου τύπου στην Ευρώπη.

Επίσης, οι Αμερικανοί διατηρούν δικό τους τμήμα, που το διοικούν αποκλειστικά οι ίδιοι, εντός της 115 Πτέρυγας Μάχης. Εκεί μπορούν να φιλοξενηθούν όλοι οι τύποι αεροσκαφών, από μαχητικά ως και μεταγωγικά C-130. Επίσης υπάρχει Διεύθυνση πυρομαχικών και Διεύθυνση Καυσίμων του ΝΑΤΟ.

Μέσα στις λειτουργίες πέρα από την υποδοχή πτήσεων, τη συντήρηση και υποστήριξη πολεμικών αεροσκαφών και αεροσκαφών ηλεκτρονικών κατασκοπείας, βομβαρδιστικών και άλλων, πέρα από την αποθήκευση, συναρμολόγηση και συντήρηση ναρκών και αποθήκευση κάθε είδους οπλικού συστήματος, η βάση της Σούδας αποτελεί και κέντρο για τις επικοινωνίες του 6ου Στόλου ενώ γίνεται και ανάλυση και αποστολή στοιχείων που λαμβάνονται από δορυφόρους. [47,48, 49]

Τα τελευταία χρόνια οι εγκαταστάσεις στη Σούδα έχουν εξoπλιστεί και αναλαμβάνουν και ρόλο «Μεγάλου Αδελφού» στην περιοχή, εναέρια και θαλάσσια. Τη Βάση της Σούδας επισκέπτονται και τα κατασκοπευτικά αεροπλάνα AWACS και αεροσκάφη Ρ-3 με δυνατότητες ηλεκτρονικής κατασκοπίας. [50]

Eπίσης, ανά καιρούς έχει ακουστεί ότι οι βάσεις στη Σούδα έχουν χρησιμοποιηθεί ως κέντρα κράτησης για τρομοκράτες (black sites) αλλά και ως Κέντρα Ψυχολογικής Υποστήριξης (rehab centres) στρατιωτών που επιστρέφουν από το πεδίο των μαχών.

Στη Σούδα υπάρχει επίσης ένα από τα ελάχιστα ανά τον κόσμο κέντρα Foracs. Πρόκειται για κέντρο στο οποίο επισκευάζονται τα ηλεκτρονικά συστήματα πολεμικών πλοίων όταν αυτά απομαγνητίζονται και αποσυντονίζονται. Ανάλογες δυνατότητες υπάρχουν σε ελάχιστες χώρες, όπως οι ΗΠΑ και η Γαλλία. [51, 52] 

Σχετική είναι και η δημιουργία σταθμού μετρήσεων μαγνητικού πεδίου (Deep Water Degaussing Facility) στο Ναύσταθμο Κρήτης που συμφωνήθηκε πρόσφατα, τον Φεβρουάριο του 2016,  μεταξύ διοικητή του αμερικανικού 6ου Στόλου αντιναύαρχου James Foggo με τον αρχηγό ΓΕΝ αντιναύαρχο Γεώργιο Γιακουμάκη. [53]

Τον Οκτώβρη του 2004 οι αρχές των ΗΠΑ κατέθεσαν αίτημα για δημιουργία ραδιοφωνικού σταθμού των βάσεων στη Σούδα (AFN SOUDA BAY). Σύμφωνα με διευκρινήσεις του ΕΣΡ, η χορήγηση ραδιοφωνικής άδειας δίχως διαγωνισμό προκύπτει από τη διακρατική συμφωνία Ελλάδας – ΗΠΑ για τις αμερικάνικες βάσεις. [54]

[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=BDT20FEJ9Ao”]

Το μέλος του ΕΣΡ κ. Μορώνης είχε διευκρινήσει ότι,  στις υποχρεώσεις της ελληνικής πλευράς ήταν και η δυνατότητα δημιουργίας τηλεοπτικού σταθμού, αν και τελικά αυτό το σενάριο δεν έγινε πραγματικότητα. [55]

Επίσης, υπάρχει το κηκρίδωμα Κ-14 το οποίο φιλοξενεί πυρηνοκίνητα αεροπλανοφόρα και υποβρύχια. Το μήκος του υπολογίζεται περίπου στα 300 μέτρα και το πλάτος του στα 100 μέτρα. Αυτό το στοιχείο προσφέρει συγκριτικό πλεονέκτημα στη Σούδα, καθώς πρόκειται για τη μοναδική τέτοια εγκατάσταση στη Μεσόγειο. Τα εγκαίνια της προβλήτας έγιναν κατά τη διάρκεια της επιχείρησης “Σοκ και Δέος” στο Ιράκ με τη φιλοξενία 16 υποβρυχίων. [56]

Το Κέντρο Ναυτικής Αποτροπής

Ειδικότερα τώρα, όσον αφορά την πιο σημαντική επέκτασή των Βάσεων τα τελευταία χρόνια, το Κέντρο Ναυτικής Αποτροπής, σύμφωνα με το τμήμα δημοσίων σχέσεων του ΓΕΕΘΑ δημιουργήθηκε ως κέντρο αντιμετώπισης της τρομοκρατίας στα πλαίσια του πολέμου που είχαν κηρύξει οι ΗΠΑ και οι συμμαχικές δυνάμεις καθώς και για την αντιμετώπιση παλαιότερων μορφών απειλών που οι πρακτικές τους έχουν εκσυγχρονιστεί. [57]

Η απόφαση για την ίδρυση Κέντρού Εκπαίδευσης και Επιχειρήσεων Ναυτικής Αποτροπής με την ονομασία (ΝΑΤΟ Maritime Interdiction Operations Training Center – M.I.O.T.C.) στη Σούδα είχε ληφθεί από τον Ιούνιο του 2003 στις Βρυξέλλες κατά την σύνοδο των Υπουργών του Ν.Α.Τ.Ο. [58]

Η εγκατάσταση του εν λόγω κέντρου στην Σούδα – η οποία επικυρώθηκε με τη σύμφωνη γνώμη της Ελληνικής κυβέρνησης – έχει τα παρακάτω πλεονεκτήματα για τις δυνάμεις των ΗΠΑ:

-Εγγύτητα στην ενδεχόμενη περιοχή επιχειρησιακού ενδιαφέροντος του Ναυτικού σκέλους της Δύναμης Ταχείας Αντίδρασης του Ν.Α.Τ.Ο. ( Μέση Ανατολή, Β. Αφρική , Υποσαχάρια Αφρική ) με βάση ότι η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου είναι κόμβος των θαλασσίων γραμμών επικοινωνίας και εμπορίου.

-Δυνατότητα εκμετάλλευσης των ευκολιών του Πεδίου Βολής Κρήτης και της υποδομής διοικητικής μέριμνας του Ναυστάθμου Κρήτης.

-Αυξημένες δυνατότητες διαθεσιμότητας αεροπορικών μέσων λόγω γειτνίασης του αεροδρομίου της Πολεμικής Αεροπορίας.

-Γειτνίαση με τις εγκαθιδρυμένες περιοχές περιπολίας της επιχείρησης Active Endeavour

Το Κέντρο, από πλευράς διοίκησης, δεν υπάγεται στη «σύνθετη διοίκηση» του Ν.Α.Τ.Ο. στην Νάπολι, ούτε στο Ευρωπαϊκό Στρατηγείο αλλά ούτε και σε οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή δομή του Ν.Α.Τ.Ο.

Σύμφωνα με γραπτές ανακοινώσεις του Ν.Α.Τ.Ο. υπάγεται εξ ολοκλήρου στη Συμμαχική Διοίκηση Μετατροπής (A.C.T.) στο στρατηγείο Norfolk στη Βιρτζίνια των Η.Π.Α.

Αυτό μπορεί να αποτελεί τυπικά Νατοϊκό στρατηγείο, στην ουσία όμως αυτονομείται από το Ν.Α.Τ.Ο., αφού ανώτατος διοικητής του είναι ο Αρχηγός Γενικού Επιτελείου Άμυνας των Η.Π.Α. [59, 60]

Συνεπώς το Κέντρο της Σούδας ( M.I.O.T.C. ) δεν ανήκει στην Ελλάδα αλλά στο Γενικό Επιτελείο των Η.Π.Α. όπως δηλώνει και γραπτά το Ν.Α.Τ.Ο. και αποτελεί «αντιτρομοκρατική» Βάση του Αμερικανικού Στρατού αφού το γενικό στρατηγείο (A.C.T.) χαρακτηρίζεται και καταγράφεται επίσημα ως στρατηγείο «για την ασφάλεια των Η.Π.Α.» .

Το Κέντρο διευρύνει συνεχώς τις δραστηριότητές του. Το προσωπικό που εκπαιδεύεται στην Κρήτη, προέρχεται από όλο τον κόσμο, καθώς το Κέντρο έχει πλέον καθιερωθεί ως η μόνη πλήρως πιστοποιημένη εγκατάσταση εκπαίδευσης του ΝΑΤΟ. [61]

Στις εγκαταστάσεις του Κέντρου Εκπαίδευσης Ναυτικής Αποτροπής στην Σουδα, έχει συνεδριάσει και η Ομάδα Εργασίας των Ειδικών Δυνάμεων του ΝΑΤΟ η οποία εστίασε το ενδιαφέρον της στις Επιχειρήσεις των Ειδικών Δυνάμεων στο θαλάσσιο περιβάλλον. [62, 63]

Σύμφωνα και με το ΓΕΕΘΑ:

“Η αποστολή του ΚΕΝΑΠ είναι να διεξάγει συνδυασμένη εκπαίδευση σε μονάδες του ΝΑΤΟ, με σκοπό την επαύξηση της ικανότητας τους στην εκτέλεση αποστολών επιτηρήσεως επιφανείας, αέρος και υποθαλάσσιες, καθώς και στην εκτέλεση ειδικών επιχειρήσεων, προς υποστήριξη αντίστοιχων Ναυτικής Αποτροπής”.

Η χρηματοδότησή του Κέντρου, σύμφωνα με το “μνημόνιο συνεργασίας” που έχει υπογραφεί μεταξύ Ελλάδας και ΝΑΤΟ, γίνεται από την Ελλάδα ενώ οι σχέσεις που διέπουν το προσωπικό του με τις ελληνικές αρχές καθορίζονται από το καθεστώς της ετεροδικίας. [64]

Αυτή η πληθώρα δραστηριοτήτων είναι η “Βαση της Σούδας”.

Μια σειρά στρατηγικής σημασίας εγκαταστάσεων για τους σχεδιασμούς των ΗΠΑ στην ευρύτερη περιοχή της Σούδας και του Ακρωτηρίου που – με τις υπογραφές ελληνικών κυβερνήσεων – εμπλουτίζεται διαρκώς και έχει εξελιχθεί σε υπερ-βάση, τόσο από άποψη εγκαταστάσεων όσο και από πλευράς λειτουργιών, υπό ειδικό καθεστώς νομικής ασυλίας.

Το καθεστώς των βάσεων όμως δεν είναι αυτόνομο, το φαινόμενο δεν είναι ελληνικό. Εντάσσεται σε γενικότερους σχεδιασμούς των ΗΠΑ στα πλαίσια μιας στρατηγικής παγκόσμιας κυριαρχίας.

Για να καταλάβουμε λοιπόν το πλέγμα σχέσεων στο οποίο αποκτά νόημα η ύπαρξη της Βάσης της Σούδας, θα πρέπει να δούμε σε ποια στρατηγική εντάσσεται και τι σκοπούς έχει.

Η Σούδα μέρος ενός παγκόσμιου δικτύου 800 βάσεων

H “Bάση της Σούδας” είναι άλλο ένα κομμάτι ενός παγκόσμιου δικτύου με πάνω από 800 αμερικάνικες βάσεις σε 80 διαφορετικές χώρες. Η πλειοψηφία αυτών των βάσεων δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Στην συντριπτική πλειοψηφία αυτών, εξαιτίας των ιδαίτερων συνθηκών κατά τις οποίες συνάπτονται οι Συμφωνίες, επικρατει ειδικό καθεστώς στη λειτουργία τους.

Αν και οι ΗΠΑ έχουν εγκαταστήσει πάνω από 800 βάσεις σε όλο τον κόσμο (άλλοι ανεβάζουν αυτό τον αριθμό στις 900 ή και περισσότερες), δεν υπάρχει καμία ξένη βάση σε αμερικάνικο έδαφος. Η αμέσως επόμενη χώρα σε αριθμό στρατιωτικών βάσεων σε ξένες χώρες είναι η Ρωσία με 8, ακολούθως η Μεγάλη Βρετανία με 7, και η Γαλλία με 5. [65]

Συνολικά όλες οι υπόλοιπες χώρες του κόσμου έχουν μόλις 30 βάσεις σε ξένες χώρες. Αυτό σημαίνει ότι οι ΗΠΑ ελέγχουν το 95% των στρατιωτικών βάσεων σε ξένες χώρες παγκοσμίως. [66] Μέσω του δικτύου αυτού είναι ξεκάθαρο ότι οι ΗΠΑ επιθυμούν να επιβάλλουν την τάξη ασκώντας ένα μονοπώλιο στη βία.

Οι ΗΠΑ έχουν αναπτύξει το μεγαλύτερο δίκτυο βάσεων σε ξένες χώρες από οποιαδήποτε άλλη αυτοκρατορία στην ιστορία του ανθρώπινου γένους. Παρόλα αυτά, πολλοί λίγοι έχουν δώσει τη σημασία που θα έπρεπε στο εύρος του ελέγχου που ασκούν οι ΗΠΑ μέσω των στρατιωτικών βάσεών τους.

Η χώρα με τον μεγαλύτερο αριθμό βάσεων των ΗΠΑ στο έδαφός της είναι η Γερμανία (174), με δεύτερη την Ιαπωνία (113), και ακολούθως τη Νότια Κορέα (83). [67]

Βάσεις υπάρχουν από την Αρούμπα έως την Αυστραλία και τις Φιλιπίννες, το Μπαχρέιν, τη Βουλγαρία, τη Κολομβία, την Κένυα και το Κατάρ, το Ιράκ αλλά και την Ιταλία και την Ισπανία και βεβαίως την Ελλάδα.

Το κόστος ετησίως μόνο για τη συντήρηση των εγκαταστάσεων στο εξωτερικό φθάνει τα 86 δις δολλάρια. Μαζί με το κόστος της παρουσίας στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ τα χρήματα που δαπανούν οι ΗΠΑ ξεπερνά το αστρονομικό ποσό των 156 δισσεκατομυρίων δολλαρίων. [68]

Άλλοι πάλι, ανεβάζουν το κόστος μόνο για τη συντήρηση και λειτουργία βάσεων των ΗΠΑ στο εξωτερικό πολύ υψηλότερα, στα 170 δις δολλάρια [69]

Το 2015 ο συνολικός προϋπολογισμός για την άμυνα έφτασε τα 601 δις δολλάρια, που είναι όσο το συνολικό ποσό που ξοδεύουν οι 7 επόμενες χώρες του κόσμου με τους μεγαλύτερους προϋπολογισμούς για την άμυνα. Το μεγαλύτερο ποσό αυτών των 601 δις δολλαρίων πηγαίνει για τη λειτουργία, τον εκσυγχρονισμό και τον εξοπλισμό των βάσεών, στο εσωτερικό της χώρας και στο εξωτερικό. Χαρακτηριστικό είναι ότι μόνο για τη λειτουργία αυτού του τεράστιου δικτύου ξοδεύτηκαν το 2015 περίπου 200 δις δολλάρια. [70]

Ουσιαστικά οι ΗΠΑ αποτελούν μια αυτοκρατορία βάσεων, των οποίων η ύπαρξη στρατιωτικοποιεί κάθε γωνιά του πλανήτη. Για τη διατήρησή τους, συμφέρον έχουν – όπως είναι φανερό και από τα πολύ σημαντικό ποσά που ξοδεύονται – πολυεθνικές και στρατιωτικές βιομηχανίες.

Όπως σημειώνει και ο Chalmers Johnson, συγγραφέας του βιβλίου “The Sorrows of Empire: Militarilsm, Secrecy and the End of the Republic”:

«Αν και η λογική λέει ότι αυτό το δίκτυο βάσεων μας κάνει πιο ασφαλείς, έχω φθάσει στο αντίθετο συμπέρασμα: Με μία πλειάδα τρόπων οι βάσεις, μας κάνουν λιγότερο ασφαλείς, βλάπτοντας τους πάντες, από το στρατιωτικό προσωπικό των ΗΠΑ και τις οικογένειές τους έως τους κάτοικους των περιοχών όπου εδρεύουν, αλλά και αυτούς τους φορολογούμενους  στις ΗΠΑ που πληρώνουν τα υπέρογκα κόστη για τη συντήρησή τους… Είμαστε πλέον μία χώρα στρατιωτικών βάσεων που επεκτείνεται σε όλο τον κόσμο». [71, 72]

“Η αμερικάνικη εκδοχή της αποικίας είναι οι στρατιωτικές βάσεις της”

Κάποια ιστορικά στοιχεία, ίσως φανούν χρήσιμα.

Η έκρηξη του αριθμού των βάσεων των ΗΠΑ στο εξωτερικό συνδέθηκε με τις συνθήκες που δημιούργησε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος.

Αρχικά, οι ΗΠΑ απέκτησαν ένα σημαντικό αριθμό βάσεων μετά τη συμφωνία «Destroyers for Bases Agreement» που υπογράφηκε το 1940 μεταξύ του προέδρου των ΗΠΑ Φρανκλίνου Ρούσβελτ και του πρωθυπουργού της Μεγάλης Βρετανίας Ουίνστον Τσώρτσιλ. Σύμφωνα με όσα συμφωνήσανε οι ΗΠΑ θα παρέδιδαν πολεμικά πλοία στη Μεγάλη Βρετανία και η Μεγάλη Βρετανία σε αντάλλαγμα θα παρέδιδε στις ΗΠΑ γη και εγκαταστάσεις σε αποικίες της. Πρόκειται λοιπόν για ένα ειδικό καθεστώς που κατ’ ένα τρόπο αποτελεί συνέχεια της αποικιοκρατικής πραγματικότητας. [73]

O Chalmers Johnson πάλι σε άρθρο του για το Global Policy Forum με τίτλο “America’s Empire of Bases” αναφέρει:

Κάποτε, αναγνώριζες την επέκταση της αυτοκρατορίας μετρώντας αποικίες. Η σημερινή αμερικάνικη εκδοχή της αποικίας είναι οι στρατιωτικές βάσεις της. Μιλιταρισμός και αυτοκρατορία είναι σα τα σιαμαία δίδυμα: Το ένα ζει από το άλλο. Σύντομα, η ζημιά για τους δημοκρατικούς θεσμούς μας θα είναι θανάσιμη. [74]

Παρόμοιες συνθήκες υπογράφηκαν σε μία σειρά άλλες χώρες.

Φτάνοντας στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο αριθμός των βάσεων ξεπερνούσε τις 2.000 παγκοσμίως. Πλέον οι ΗΠΑ, εις το όνομα της ασφάλειας και της ειρήνης, έλεγχαν το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη.

Οι ΗΠΑ δημιούργησαν βάσεις στα εδάφη ηττημένων πολέμου (Γερμανία – Ιαπωνία), μετά από κατάκτηση (Κούβα), μετά από παροχή οικονομικών ανταλλαγμάτων σε διεφθαρμένες κυβερνήσεις ή δικτάτορες (Φιλιππίνες, Τουρκία, Ισπανία), μετά από αλλαγή καθεστώτων (Aίγυπτος), στα εδάφη “συμμαχικών” χωρών για την καταπολέμηση του κομμουνιστικού κινδύνου (Ελλάδα).

[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=gU8rQWh_qtc”]

Το τέλος του πολέμου, σηματοδότησε μία μείωση περίπου στο μισό των εγκαταστάσεων, αν και παρέμεινε υπό τον έλεγχο των ΗΠΑ μεγάλος αριθμός βάσεων ως «θεσμός σταθερότητας». Μέχρι το τέλος της Σοβιετικής Ένωσης ο αριθμός πάλι αυξήθηκε φθάνοντας τις 1.600 βάσεις με 300.000 στρατιώτες να είναι μόνιμα σταθμευμένοι στην Ευρώπη.

Αν και κατά τη δεκαετία του 90’ το στρατιωτικό προσωπικό μειώθηκε κατά 60% (λόγω της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης αλλά και των τεχνολογικών εξελίξεων), οι δομές παρέμειναν σταθερές.

Την τελευταία δεκαετία ο αριθμός των βάσεων μειώθηκε, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ασία. Και πάλι όμως πάνω από 250.000 στρατιώτες βρίσκονται μόνιμα εγκατεστημένοι σε βάσεις ανά τον κόσμο.

Παρά του ότι ο αριθμός των βάσεων έχει μειωθεί περίπου στο μισό σε σχέση με το 1989, ο αριθμός των χωρών όπου υπάρχουν βάσεις έχει διπλασιαστεί, από 40 σε 80. Πρόκειται λοιπόν, για μια διαδικασία όχι μείωσης της παρουσίας ή της ισχύος των ΗΠΑ, αλλά αλλαγής στρατηγικής, ένας επανασχεδιασμός για μια πιο “οικονομική” και αποτελεσματική λειτουργία, με επανακαθορισμό και της στρατηγικής σημασίας εγκαταστάσεων, εξαιτίας και της δυναμικής των νέων τεχνολογιών. [75]

[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=BiPqBXO3xfU”]

Στην Ευρώπη, οι ΗΠΑ, αν και προχώρησαν στο κλείσιμο μιας σειράς βάσεων, τα τελευταία χρόνια ξοδεύουν δισεκατομμύρια δολλάρια για την κατασκευή νέων βάσεων ή τον εκσυγχρονισμό αυτών που θεωρούν πιο κεντρικών για τους σχεδιασμούς τους. Αυτή είναι η πραγματικότητα και στην Ελλάδα όπου αν και έχουν κλείσει κάποιες βάσεις, όπως των Γουρνών ή του Ελληνικού, η Βάση της Σούδας ισχυροποιήθηκε, εμπλουτίσθηκε με νέες λειτουργίες και εκσυγχρονίσθηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό.

Σύμφωνα με τη Sasha Davis, ο στρατός των ΗΠΑ μετακινεί τις επιχειρήσεις του και εμπλουτίζει τη δραστηριότητα των βάσεών όχι μόνο με κριτήριο τη στρατηγική σημασία της περιοχής. Σημαντικά κριτήρια επίσης αποτελούν η ελευθερία κινήσης που προσφέρουν κυβερνήσεις στη λειτουργία των εγκαταστάσεών αλλά και η απουσία λαϊκών αντιστάσεων. Τέτοια ελευθερία κινήσεων και απουσία αντιστάσεων υπάρχουν σε πρώην αποικιοκρατικά καθεστώτα, αλλά και σε χώρες οικονομικά ή πολιτικά εξαρτημένες και εξασθενημένες.  [76]

Το δίκτυο των Βάσεων, αποτέλεσε συνέχεια μιας αποικιοκρατικής πραγματικότητας, επεκτάθηκε με αφορμή τον πόλεμο ενάντια στη φασιστική Γερμανία και παρέμεινε σε ισχύ για την καταπολέμηση του «κινδύνου» της Σοβιετικής Ένωσης στα πλαίσια του Ψυχρού Πολέμου. Σήμερα, παραμένει ενεργό, “προληπτικά”, στον “πόλεμο ενάντια στην τρομοκρατία” και για τη διασφάλιση της “ασφάλειας” σε περιοχές κρίσιμες για τα συμφέροντα των ΗΠΑ.

Σε διαρκή κατάσταση πολέμου

Οι πιο κυνικοί λένε ότι οι ΗΠΑ, με μία οικονομία 15 τρισεκατομμυρίων δολαρίων είναι σε διαρκή εξάρτηση με τον υπόλοιπο κόσμο. Οποιαδήποτε αναστάτωση θα έθετε σε κίνδυνο την οικονομία των ΗΠΑ, οπότε η στρατιωτική παρουσία σε κάθε γωνιά του κόσμου είναι επιβεβλημμένη και αναπόφευκτη.

Προχωρούν μάλιστα ένα βήμα παραπέρα και τονίζουν ότι η ισχύς της αμερικάνικης οικονομίας κτίστηκε πάνω στην παρουσία των στρατιωτικών βάσεων. Δίχως αυτές, η πιθανή αλλαγή της σχέσης κυριαρχίας και η δημιουργία νέων σφαιρών επιρροής θα επέφερε σημαντική αναστάτωση που θα επηρέαζε άμεσα την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας. Συμπεραίνουν ότι, αν οι ΗΠΑ δεν αποδεχθούν αυτό τον ρόλο, κάποιος άλλος θα αναλάβει να καλύψει το κενό εξουσίας και τα αποτελέσματα μπορεί να είναι πολύ χειρότερα για όλο τον πλανήτη. Για αυτό λοιπόν, καταλήγουν ότι, η διασφάλιση των συμφερόντων των ΗΠΑ, ταυτίζονται με την ασφάλεια όλου του κόσμου και την “ειρήνη”. [77]

Όμως υπάρχουν και αυτοί που διαφωνούν.

Αν και οι ΗΠΑ επαναλαμβάνουν διαρκώς ότι η ύπαρξη των βάσεων «διασφαλίζει την ειρήνη» και ότι αποτελούν «σύμβολα της δέσμευσης των ΗΠΑ προς τους συμμάχους και φίλους της» [78], η αλήθεια είναι ότι το κόστος των βάσεων είναι τεράστιο.

Κάποιοι λένε ότι οι βάσεις δίνουν τη δυνατότητα στις ΗΠΑ να ξεκινούν πολέμους, ή, για να το πούμε πιο απλά, κάνουν ευκταία μια στρατιωτική δράση.

Όπως είπε η ανθρωπολόγος Catherine Lutz, «όταν το μόνο όπλο στη φαρέτρα σου είναι ένα σφυρί, όλα αρχίζουν να μοιάζουν με καρφιά». [79] Υπό αυτό το πρίσμα, η ύπαρξη βάσεων σε διαφορετικά σημεία του πλανήτη δεν αποτρέπουν πολέμους αλλά αυξάνουν την πιθανότητα να έχουμε πολέμους.

Το οξύμωρο όπου η μείωση των θανάτων από πολέμους δε συνοδεύεται από περισσότερη ειρήνη

Τα στοιχεία, πάντως, αποδεικνύουν ότι από το 1987 και μετά υπάρχει μια μεγάλη μείωση όχι στον αριθμό των πολεμικών συρράξεων παγκοσμίως [80, 81], αλλά στον αριθμό των νεκρών από πολεμικές συρράξεις.

Την τελευταία δεκαετία οι θάνατοι από πολέμους έφθασαν τους 55.000 ανά έτος, περίπου οι μισοί θάνατοι σε σχέση με τη δεκαετία του 90’ (100.000 ανά έτος), το ένα τρίτο σε σχέση με την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου (180.000 θάνατοι ανά έτος στην περίοδο μεταξύ 1950 έως 1989) και το ένα εκατοστό σε σχέση με τους θανάτους την περιόδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αν συνυπολογίσουμε την αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού που έχει τετραπλασιαστεί τον τελευταίο αιώνα, η μείωση του ποσοστού του αριθμού των θανάτων είναι ακόμα μεγαλύτερη. [82,83,84]

Πολέμοι μεταξύ μεγάλων εθνικών στρατών δε συμβαίνουν πλέον με την ίδια συχνότητα όπως μέχρι και πριν 50 χρόνια γιατί σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη εποχή, δε χρειάζονται ένοπλες συρράξεις για την αρπαγή του πλούτου άλλων χωρών. [85]

Πριν 200 χρόνια οι πιο πλούσιες χώρες του πλανήτη ήταν 3 φορές πιο πλούσιες από τις πιο φτωχές. Τη δεκαετία του ’60 το χάσμα ήταν πολύ μεγαλύτερο, οι πλουσιότερες χώρες ήταν 35 φορές πιο πλούσιες από τις πιο φτωχές. Σήμερα, την εποχή του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού, οι πλουσιότερες χώρες είναι 80 φορές πιο πλούσιες από τις πιο φτωχές. Σήμερα, ο πλούτος 300 ανθρώπών αντιστοιχεί στον πλούτο 3.000.000.000 ανθρώπων και τo 1% του κόσμου έχει συγκεντρώσει άνω του 50% του παραγόμενου πλούτου. Το υπόλοιπο 99%  του πληθυσμού συσσωρεύει μεν το 50% του πλούτου αλλά συγκεντρώνει συγχρόνως και τη συντριπτική πλειοψηφία των χρεών όλου του κόσμου. Το φτωχότερο 50% του παγκόσμιου πληθυσμού έχει μόλις 1% του παγκόσμιου πλούτου. [86, 87]

Αυτό που παλιότερα οι χώρες πετύχαιναν με έναν πόλεμο ή με δημιουργία αποικιοκρατικών καθεστώτων σήμερα το κατορθώνουν πιο οικονομικά με τους φόρους, την υπερεκμετάλλευση, με μνημόνια κατανόησης ή με μια εμπορική συμφωνία. [88]

Χαρακτηριστικά είναι και τα εξής δεδομένα:

Οι πλούσιες χώρες δίνουν κάθε χρόνο 130 δις δολλάρια στις φτωχές χώρες. Όμως κάθε χρόνο, πολυεθνικές με βάση τις χώρες της Δύσης δεν πληρώνουν φόρους στις φτωχές χώρες αξίας 900 δις δολλαρίων. Kάθε χρόνο οι φτωχές χώρες αναγκάζονται να πληρώνουν 600 δις δολλάρια στις πλούσιες χώρες για χρέη από δάνεια που έχουν πληρώσει πολλές φορές. Επίσης, οι φτωχές χώρες χάνουν περίπου 500 δις δολλάρια από εμπορικές συμφωνίες που αναγκάζονται να υπογράψουν ενάντια στα συμφέροντά τους. [89]

Συνολικά, οι φτωχές χώρες δίνουν κάθε χρόνο πάνω από 2 τρισεκατομμύρια δολλάρια στις πλούσιες χώρες.

Οπότε, θα είναι αλήθεια αν πούμε ότι αν και οι νεκροί από πολέμους μειώνονται, ο κόσμος μας γίνεται όλο και λιγότερο ειρηνικός. Η φτώχια και οι ακραίες οικονομικές ανισότητες αλλά και ο αριθμός των πολέμων που δε μειώνεται σκιαγραφούν έναν πλανήτη βίαιο, όχι ειρηνικό, παρά τις διαφορετικές οπτικές. [90, 91]

[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=DJtOhfpGlZ8″]

H πραγματικότητα της βίας αντικατοπτρίζεται και στον αριθμό των προσφύγων, όπου το 2015 για 4η συνεχή χρονιά καταγράφεται ιστορικό ρεκόρ στους ανθρώπους που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις εστίες τους, λόγω πολέμων, συγκρούσεων ή διώξεων. Συνολικά, 65,3 εκατομμύρια άνθρωποι έφυγαν από τις εστίες τους το 2015, δηλαδή, 24 άνθρωποι κάθε λεπτό, ο υψηλότερος αριθμός προσφύγων που έχει καταγραφεί στη σύγχρονη ιστορία. [92]

Συγκριτικά, το 2005, οι άνθρωποι που έφυγαν από τις εστίες τους δεν ξεπερνούσαν τους 37,5 εκατομμύρια ενώ χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι το 2014 μόλις 126,800 πρόσφυγες κατάφεραν να επιστρέψουν στις πατρίδες, ο μικρότερος αριθμός τα τελευταία 31 χρόνια [93, 94].

Την ίδια στιγμή, μπορεί επισήμως πλέον οι ΗΠΑ να συμμετέχουν μόλις σε 6 πόλεμους (Ιράκ, Αφγανιστάν, Υεμένη, Πακιστάν, Σομαλία, Συρία), αλλά το 2015, οι ΗΠΑ είχαν εμπλοκή σε στρατιωτικές επιχειρήσεις σε 135 διαφορετικές χώρες του κόσμου, είτε με συμμετοχή σε μάχες με ειδικές δυνάμεις (SOF), σε ειδικές αποστολές, για την εκπαίδευση ξένων δυνάμεων. Η αύξηση της εμπλοκής των ΗΠΑ σε στρατιωτικές επιχειρήσεις σε διαφορετικές χώρες του πλανήτη  ήρθε σταδιακά μετά την 11η Σεπτεμβρίου του 2001. Οι πιο πολλές επιχειρήσεις πραγματοποιούνται στα πλαίσια του “πολέμου ενάντια στην τρομοκρατία”. [95, 96]

Ο κόσμος της Pax Americana (Αμερικάνικης Ειρήνης), που διασφαλίζεται μέσω της στρατιωτικοποίησης του πλανήτη από τις βάσεις, είναι ένας κόσμος νεοφιλελεύθερης επεκτατικότητας και υπερεκμετάλλευσης και είναι ο πιο άνισος κόσμος στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η βία δεν σταμάτησε να υπάρχει: διέπεται από συγκεκριμένους κανόνες, εσωτερικεύεται, κανονικοποιείται, γίνεται φυσική και αναπόδραστη.

Μείωση των νεκρών, κατακόρυφη αύξηση των ποσών που δίνονται για στρατιωτικούς εξοπλισμούς

Η ακραία στρατιωτικοποίηση του πλανήτη είναι φανερή και στα εξής στοιχεία:

Ο στρατός των ΗΠΑ ξοδεύει 80% περισσότερα χρήματα σε σχέση με πριν μία δεκαετία. Το ποσό που ξοδεύει σήμερα ξεπερνά τα 601 δισσεκατομύρια δολλάρια ετησίως (άλλοι ανεβάζουν το ποσό στα 675 δις δολλάρια ή και στα 773 δις δολάρια), ποσό 30% μεγαλύτερο σε σχέση με αυτά που ξόδευαν οι ΗΠΑ την περιόδο του Ψυχρού Πολέμου και περίπου 50% σε σχέση με τα 312 δισεκατομμύρια δολλάρια που ξόδευε πριν την περίοδο της 11^ης Σεπτεμβρίου. [97]

Χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι 6 από τις 10 μεγαλύτερες βιομηχανίες όπλων στον κόσμο έχουν την έδρα τους στις ΗΠΑ ενώ οι ΗΠΑ είναι ο μεγαλύτερος έμπορος όπλων αφού οι εταιρείες με έδρα τις ΗΠΑ ελέγχουν το 78,1% της παγκόσμιας αγοράς. Μεταξύ των χωρών που ξοδεύουν τα μεγαλύτερα ποσά για όπλα είναι η Σαουδική Αραβία, η Ινδία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Αίγυπτος και το Πακιστάν. [98, 99]

Παρά την οικονομική κρίση, τα κόστη για τους στρατιωτικούς εξοπλισμούς αυξήθηκαν κατακόρυφα. Οι ΗΠΑ ξοδεύουν περίπου το 50% του παγκόσμιου προϋπολογισμού σε εξοπλισμούς. [100]

Υπάρχει μια αυξημένη εξάρτηση της αμερικάνικης οικονομίας με τη βιομηχανία του πολέμου.

Η μεγαλύτερη αύξηση στα κόστη για στρατιωτικούς εξοπλισμούς στην ιστορία των ΗΠΑ από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά παρατηρείται την περίοδο μετά το 1998, δηλαδή μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, εν καιρό “ειρήνης”. [101]

Αυτό που αποδεικνύεται είναι ότι οι ΗΠΑ είναι μια οικονομία εξαρτημένη από τον πόλεμο και τις στρατιωτικές βιομηχανίες.

Στο επίκεντρο αυτής της στρατιωτικοποίησης και τροφοδότης αυτής της οικονομίας πολέμου είναι το παγκόσμιο δίκτυο βάσεων.

Τους κινδύνους από μια τέτοια εξέλιξη για την ίδια τη δημοκρατία, είχε επισημάνει και ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Dwight Eisenhower. [102, 103, 104]

Ένας τέτοιος πιθανός κίνδυνος είναι και ο υποψήφιος πρόεδρος των ΗΠΑ με τους Ρεπουμπλικάνους, Donald Trump. [105]

[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=8y06NSBBRtY”]

Ζούμε λοιπόν το οξύμωρο ότι ενώ μειώνεται ο αριθμός των νεκρών από πολεμικές συρράξεις, τα κόστη για τον εκσυγχρονισμό στρατιωτικών εγκαταστάσεων και εξοπλισμών αυξάνονται. Aυτά, σε έναν κόσμο ακραίων ανισοτήτων στον οποίο η διασφάλιση της “ομαλής” αδιασάλευτης λειτουργίας του επιτυγχάνεται μέσω της διαρκούς στρατιωτικοποίησής του.

Πρόκειται για ένα μείγμα εξαιρετικά εκρηκτικό και ασταθές που είναι άγνωστο πού θα καταλήξει.

[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=d3M3tMfTf98″]

Προς έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο;

Ένα από τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούν οι υποστηρικτές της ύπαρξης σταθερών βάσεων σε ξένες χώρες είναι ότι πρέπει να υπάρχουν γιατί δίνουν τη δυνατότητα άμεσης επέμβασης στην περίπτωση κάποιου αμυντικού πολέμου ή για τις ανάγκες κάποιας επιχείρησης ανθρωπιστικής βοήθειας. Όπως επισημαίνουν οι βάσεις συντελούν στην αποτροπή δυσάρεστων καταστάσεων πριν εξελιχθούν σε πραγματικούς κινδύνους.

Όμως ερευνες όπως αυτή τoυ συντηρητικού think tank Rand κατά την περίοδο της διακυβέρνησης Τζ. Μπους αποδεικνύουν ότι οι δυνατότητες που πλέον υπάρχουν στις μεταφορές έχουν εξαφανίσει το όποιο πλεονέκτημα από τη σταθερή παρουσία στρατιωτικών μονάδων στο εξωτερικό. [106] Οπότε το επιχείρημα αυτό, καταρρίπτεται.

Αυτό που αποδεικνύει η πραγματικότητα είναι ότι, η ύπαρξη τόσων πολλών αμερικάνικων βάσεων σχετίζεται με τον έλεγχο στρατηγικών περιοχών και με τη δημιουργία σφαιρών επιρροής ενώ ωθεί και άλλες χώρες σε μία κούρσα εξοπλισμών και δημιουργίας νέων στρατιωτικών βάσεων. Όπως ο πόλεμος ενάντια στην τρομοκρατία δημιούργησε μια έκρηξη τρομοκρατικών επιθέσεων, η δημιουργία βάσεων στα σύνορα με τη Ρωσία ή την Κίνα δε θα λειτουργήσει ως δικλείδα ασφαλείας αλλα είναι πιθανό να δημιουργήσει τις συνθήκες ενός νέου Ψυχρού Πολέμου, θα οδηγήσει σε μια νέα κούρσα εξοπλισμών και θα αυξήσει τις πιθανότητες ενός μεγάλου καταστροφικού πολέμου. Ήδη συμβαίνει αυτό. [107, 108, 109, 110]

Ο Προέδρος Ομπάμα στον προϋπολογισμό των ΗΠΑ για το 2017 προγραμματίζει μια αύξηση 200% του προϋπολογισμού για εξοπλισμό στρατιωτικών εγκαταστάσεων στην Ευρώπη με στόχο κυρίως τη Ρωσία ενώ ο προϋπολογισμός προβλέπει και μία εκρηκτική αύξηση 50% για την καταπολέμηση του ISIS.

Την ίδια στιγμή η Κίνα μεταξύ 2000 και 2012 έχει αυξήσει κατά 325% τα ποσά που ξοδεύει σε στρατιωτικούς εξοπλισμούς και η Ρωσία την ίδια περίοδο κατά 179%. Αύξηση παρουσιάζουν και πολλές ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γερμανία που επανέρχεται δυναμικά μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου [111]

Πάντως, η μεγαλύτερη αύξηση σε πραγματικό αριθμό χρημάτων που ξοδεύονται αντιστοιχεί στις ΗΠΑ που αν και κατέγραψαν αύξηση μόλις (!) 70%, αύξησαν τον προϋπολογισμό τους κατά 275 δισεκατομμύρια δολλάρια, ποσό τεράστιο σε σχέση με την αύξηση κατά 121 δισεκατομμύρια δολλάρια της Κίνας και την αύξηση κατά 58 δισεκατομμύρια δολλάρια της Ρωσίας. [112]

Ο πιο μεγάλος κερδισμένος από μια τέτοια διαδικασία δεν είναι η ασφάλεια, δεν είναι η ειρήνη, αλλά η βιομηχανία του πολέμου. [113]

Το κόστος για τη διατήρηση όλων αυτών των βάσεων και εγκαταστάσεων είναι δυσθεώρατο. Όμως τα κέρδη που παράγονται για τις στρατιωτικές βιομηχανίες και εργολάβους όπως η βιομηχανία DynCorp και η Halliburton είναι ασύλληπτα.

Το κόστος μόνο για τη διατήρηση του πυρηνικού οπλοστασίου των ΗΠΑ φθάνει τα 55 δισεκατομμύρια δολλάρια (στοιχεία 2011), ποσό πολύ μεγαλύτερο από τα 35 δισεκατομμύρια δολλάρια ανά έτος την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. [114]

Μόνο για την ανανέωση του πυρηνικού της οπλοστασίου οι ΗΠΑ θα ξοδέψουν 500 δις δολλάρια τα επόμενα 20 χρόνια. [115]

Και μπορεί οι νεκροί από εμπόλεμες συρράξεις να είναι λιγότεροι, όμως οι χώρες συνεχίζουν να καταστρέφονται. Τα συμβόλαια που δίνονται, για την ανοικοδόμηση χώρων, όσο και σε χώρες από όπου εκκινούν οι μηχανές του πολέμου για να καταστρέψουν, δημιουργούν υπερκέρδη.

Ο πολιτισμός του πόλεμου – που τμήμα του είναι και ο συνεχής εκσυγχρονισμός της στρατιωτικής μηχανής – είναι μια μεγάλη μπίζνα.

Υπερκέρδη για τις βιομηχανίες, υποβάθμιση για τις τοπικές κοινότητες

Από αυτά τα υπερκέρδη τίποτα δεν καταλήγει στις κοινότητες που εξωθούνται σε συμβίωση με τις βάσεις.

Είναι γεγονός ότι σε κάποιες υποβαθμισμένες και φτωχές περιοχές του πλανήτη παρουσιάζεται κάποια βραχυπρόθεσμη ανάπτυξη, λ.χ., από τις θέσεις εργασίες που παραδικά δημιουργούνται κατά την κατασκευή νέων εγκαταστάσεων. Όμως μακροπρόθεσμα, σπάνια δημιουργούνται συνθήκες υγιούς ανάπτυξης των τοπικών οικονομιών. Αντιθέτως, αυτό που παρατηρείται στην πλειοψηφία των περιπτώσεων είναι η ανάπτυξη παρασιτικών μορφών οικονομίας, από το εμπόριο λευκής σάρκας, ως το παρεμπόριο και τη διακίνηση ναρκωτικών. [116, 117, 118, 119, 120, 121]

Σε σύγκριση με άλλες μορφές οικονομικής δραστηριότητας, η δημιουργία βάσεων είναι μια σπάταλη χρήση γης, στην οποία γη βρίσκουν δουλειά λίγοι άνθρωποι με το κόστος για τη συντήρησή τους να είναι δυσβάστακτο, από το οποίο κόστος ελάχιστα καταλήγουν στην τοπική οικονομία.

Έρευνες όπως αυτή του Ινστιτούτου Brookings αλλά και του think tank RAND Corporation, αποδεικνύουν ότι όταν κλείνουν οι βάσεις τα αρνητικά αποτελέσματα είναι ελάχιστα και για συγκεκριμένες μόνο ομάδες του πληθυσμού (όπως το πολιτικό προσωπικό των βάσεων). Μάλιστα στην πλειοψηφία των περιπτώσεων παρουσιάζονται θετικές επιπτώσεις άμεσα αφού δημιουργείται πραγματική και υγιής οικονομική ανάπτυξη με τη δημιουργία σπιτιών, δομών ή και με την προώθηση άλλων περισσότερων αποδοτικών χρήσεων γης μέσω επενδύσεων. [122, 123, 124]

Στην ουσία, αν αποδεικνύει κάτι η ύπαρξη ενός τέτοιας κλίμακας δικτύου βάσεων στον κόσμο, είναι ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται σε μία διαρκή στρατιωτική ετοιμότητα με μία οικονομία εξαρτημένη για την επιβίωσή της από τη δυνατότητα να ελέγχει στρατηγικά σημεία για τα συμφέροντά της και να εμπλέκεται σε πολεμικές συρράξεις, εφόσον είναι αναγκαίο. Και αυτό, μικρή σχέση έχει με τη δημοκρατία ή την ασφάλεια.

Η δημιουργία των βάσεων συνήθως καθορίζεται σε ανώμαλες δημοκρατικά περιόδους που παράγουν ειδικά καθεστώτα λειτουργίας τους, με το προσωπικό, πολιτικό και στρατιωτικό, να απολαμβάνει αποικιοκρατικού τύπου προνόμια. Αποδεικνύεται, από πολλές απόψεις, ότι η ύπαρξή τους δεν εμβαθύνει, δεν υποστηρίζει αλλά υποσκάπτει τη δημοκρατική λειτουργία στον πυρήνα της.

Η μειωμένη δημοκρατική λειτουργία, αυτή που διαμορφώνει ειδικά καθεστώτα για τις βάσεις παράγει ατιμωρησία νομικά κατωχυρωμένη. Η δράση δεν έχει συνέπειες, κι αυτό αναπόφευκτα οδηγεί και σε περιβαλλοντικά ατυχήματα ή και εγκλήματα. Κυρίαρχο άλλωστε στοιχείο του πολιτισμού του πολέμου είναι η απόκρυψη.

Όπως αποδεικνύει σειρά ερευνών, οι βάσεις προκαλούν μεγάλη περιβαλλοντική καταστροφή στις τοπικές κοινότητες κυρίως εκ της ίδιας της λειτουργίας τους αλλά και εξαιτίας διαρροών, ατυχημάτων και σε κάποιες περιπτώσεις εξαιτίας και της σκόπιμης απόρριψης επικίνδυνων αποβλήτων. Όταν συμβαίνουν, πρόκειται για εγκλήματα δίχως τιμωρία. [125, 126, 127]

Όπως είπε και ο Gary Vest, βοηθός αναπληρωτή του Υφυπουργού Άμυνας των ΗΠΑ για θέματα περιβαλλοντικής Ασφάλειας:

“δεν υπάρχει καμία αμερικάνικη βάση στον κόσμο που δεν έχει κάποιου είδους μόλυνση, είτε στο νερό, είτε στο έδαφος. Αυτό είναι δεδομένο. Θα έλεγα ότι μόλυνση υπάρχει παντού” [128]

Σε πολλές χώρες που υπάρχουν βάσεις καταγγέλλονται περιπτώσεις δολοφονιών, βιασμών και άλλες πράξεις βίας από το στρατιωτικό προσωπικό ενώ σε κάποιες ανίσχυρες χώρες οι πολίτες εξωθήθηκαν βίαια, δίχως να μπορούν να αντιδράσουν – όπως στην περίπτωση της εκκένωσης του νησιού Diego Garcia, αλλά και στη Γροιλανδία, στο Πουέρτο Ρίκο και στην Ιαπωνία – μακριά από τη γη τους για την κατασκευή τεράστιων στρατιωτικών εγκαταστάσεων. [129, 130, 131, 132, 133]

Όσο πιο πολύ κοιτάζουμε τα στοιχεία τόσο πιο πολύ γίνεται φανερό ότι η πραγματικότητα των Χανίων δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια μικρογραφία μιας γενικότερης πραγματικότητας που ισχύει σε πολλές γωνιές του πλανήτη όπου και υπάρχουν στρατιωτικές βάσεις των ΗΠΑ.

Στρατός των ΗΠΑ, μόλυνση και περιβαλλοντικά ατυχήματα

Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, στο στρατό των ΗΠΑ άνηκαν 29.819.492 στρέμματα γης για τη λειτουργία βάσεων, δηλαδή, 121.405 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Όλη η Ελλάδα είναι 131.957 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Στους συγκεκριμένους υπολογισμούς δεν καταγράφονται βάσεις στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ, στο Ισραήλ, στο Κιργιστάν, στο Κατάρ και το Ουζμπεκιστάν, χιλιάδες μικρότερου τύπου εγκαταστάσεις αλλά και μυστικές εγκαταστάσεις αποθήκευσης καυσίμων, πυρομαχικών και πυρηνικών όπλων. [134, 135, 136]

Κάθε χρόνο ο στρατός των ΗΠΑ, σύμφωνα με την κυβέρνηση των ΗΠΑ, καταναλώνει πάνω από 100 εκατομμύρια βαρέλια καυσίμων, όμως οι αναφορές ποικίλλουν με άλλους να ανεβάζουν την κατανάλωση στα 360 εκατομμύρια βαρέλια ετησίως. [137, 138, 139] Στον 2ο Πόλεμο του Κόλπου, ο στρατός των ΗΠΑ χρειάστηκε 40 εκατομμύρια γαλόνια καυσίμων για μια περίοδο 3 βδομάδων. Η ποσότητα αυτή αντιστοιχεί σε όλη την ποσότητα που κατανάλωσαν όλες οι συμμαχικές δυνάμεις στα τέσσερα χρόνια που διάρκησε ο 1ος Παγκόσμιος Πόλεμος. [140]

Το Πεντάγωνο – αν και τα τελευταία χρόνια καταγράφεται μία κίνηση προς καθαρότερες μορφές ενέργειας – είναι και με διαφορά ο μεγαλύτερος χρήστης πετρελαίου στον κόσμο. [141]

Παρά αυτού του γεγονότος, απολαμβάνει διεθνούς ασυλίας αναφορικά με όλους τους διεθνείς κανόνες και τη νομοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος και την αλλαγή του κλίματος.

Όπως είπε και η ερευνήτρια Sara Flounders:

“Η διεθνής ασυλία που απολαμβάνει ο αμερικάνικος στρατός σε σχέση με την παραγωγή αερίων που συνεισφέρουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου συμπεριλαμβάνει τη λειτουργία περισσότερων από 1.000 στρατιωτικών εγκαταστάσεων και βάσεων σε 130 διαφορετικές χώρες του κόσμου, καθώς και όλα τα αεροσκάφη, τα πλοία και τα αεροπλανοφόρα. Επίσης, υπάρχει ειδική εξαίρεση για τη δοκιμή οπλικών συστημάτων καθώς και για όλες τις στρατιωτικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ σε κάθε γωνιά του πλανήτη” [142]

Μεταξύ 2003 και 2007 ο πόλεμος δημιούργησε πάνω από 141 εκατομμύρια μετρικούς τόνους διοξείδιου του άνθρακα, περισσότερο δηλαδή από την ποσότητα που παράγουν 139 χώρες σε όλο τον κόσμο. Για το επανακτίσιμο του κατεστραμμένου Ιρακ χρειάζονται εκατομμύρια τόνοι τσιμέντου, όταν το τσιμέντο είναι μία από τις κύριες πηγές παραγωγής αερίων του θερμοκηπίου. [143, 144, 145]

Ο Αμερικάνικος Στρατός παράγει πάνω από ένα τόνο επικίνδυνων χημικών και τοξικών αποβλήτων κάθε λεπτό, 750.000 τόνους τοξικών και χημικών αποβλήτων ετησίως. Τα χημικά της Συρίας που καταστράφηκαν στη μέση της Μεσογείου τον Αύγουστο του 2014 δεν ξεπερνούσαν τους 600 τόνους. [146, 147, 148, 149]

Όπως συμπεραίνει έκθεση της Sharon Weiner για το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασσαχουσέτης, σχεδόν κάθε στρατιωτική εγκατάσταση των ΗΠΑ είναι υπεύθυνη για κάποιου είδους περιβαλλοντική μόλυνση:

H μεγάλη πλειοψηφία της παραγωγής τοξικών αποβλήτων προέρχεται όχι από κάποιο ατύχημα αλλά απλά από την καθημερινή λειτουργία των βάσεων, όπως λ.χ., από τον καθαρισμό των αεροσκαφών. Για τον καθαρισμό χρησιμοποιούνται ειδικές ουσίες trichloroethylene (TCE), οι οποίες είναι εξαιρετικά επικίνδυνες και μετατρέπονται άμεσα σε αέρια μορφή. [150]

Για τους κινδύνους της ουσίας TCE έχουν αναφερθεί πολλοί, ήδη από τη δεκαετία του ’50. Μπορεί να προκαλέσει ζημιά στα νεφρά, στο συκώτι και στο νευρικό σύστημα ενώ έχει συνδεθεί με επιθετικής μορφής καρκίνους, όπως η λευχαιμία. Διαποτίζει το έδαφος και τον αέρα. Και χρησιμοποιείται σχεδόν σε όλες τις βάσεις των ΗΠΑ όπου σταθμεύουν αεροπλάνα. [151, 152, 153, 154]

Η μόλυνση παράγεται κυρίως από την ίδια τη λειτουργία των βάσεων, όμως, όταν γίνεται διαχείριση τέτοιων επικίνδυνων υλικών και υπό το ειδικό καθεστώς λειτουργίας των βάσεων που προσφέρει ασυλία, τότε γίνονται και πολλά ατυχήματα. Ακόμα και στις ΗΠΑ.

Στις ΗΠΑ

Στο στρατόπεδο πεζοναυτών Lejeune, υπήρξε σοβαρότατο πρόβλημα μόλυνσης των πηγών νερού από το 1953 έως το 1987. Όλο αυτό το διάστημα οι στρατιώτες και οι οικογένειές τους χρησιμοποιούσαν νερό μολυσμένο με επικίνδυνα χημικά. Αρκετοί ανέπτυξαν καρκίνο και άλλες σοβαρές παθήσεις. Τα θύματα κατηγόρησαν τους διοικητές της μονάδας ότι απέκρυψαν το πρόβλημα και δεν έπραξαν τα δέοντα για να ενημερώσουν το προσωπικό ότι κινδυνεύει η υγεία τους. [155, 156]

850 πρώην κάτοικοι της βάσης κατέθεσαν μήνυση ζητώντας 4 δισεκατομμύρια δολλάρια αποζημίωση από τον στρατό. Περισσότερα από 70 διαφορετικά είδη χημικών βρέθηκαν μέσα στο νερό που υπήρχε στις βάσεις. [157]

Έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2005 έδειξε συσχέτιση περιστατικών παιδικής λευχαιμίας με την κατανάλωση του νερού της Βάσης. [158]

Σύμφωνα με την Προεδρική Έκθεση για τον Καρκίνο της περιόδου 2008 – 2009, πάνω από 500.000 άνθρωποι μπορεί να κατανάλωσαν μολυσμένο νερό γύρω από την περιοχή της βάσης Lejeune στη Νότια Καρολίνα στο διάστημα μεταξύ 1953 και 1987 [159].

Τα πηγάδια των βάσεων έκλεισαν στα μέσα της δεκαετίας του ’80 όμως άνοιξαν ξανά μετά από κάποια χρόνια.

Όπως αναφέρουν πηγές, υπάρχει μια μακρά ιστορία κακής διαχείρισης και ψευδών αναλύσεων και αποτελεσμάτων εκ μέρους του στρατού των ΗΠΑ αναφορικά με τα επίπεδα μόλυνσης, ακόμα και στις ΗΠΑ. Η έρευνα του στρατού για τη βάση Lejeune απέκρυψε πολλά είδη χημικών που υπήρχαν στο νερό και αρχικά κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η μόλυνση δεν είναι σε τέτοιο βαθμό ώστε να δημιουργεί προβλήματα υγιείας. Δίχως τον αγώνα των πολιτών τίποτα δε θα είχε αποκαλυφθεί. [160]

Νέα έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2010 από υπηρεσία της κεντρικής κυβέρνησης απέδειξε ότι υπήρχαν «αναμφισβήτητα» κίνδυνοι από το νερό στη Βάση Lejeune. [161]

Το 2012 ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα υπέγραψε νόμο για να δοθεί ιατρική βοήθεια σε όλους αυτούς που μολύνθηκαν. [162] Μετά από έρευνα που δημοσιοποιήθηκε το 2014 από το Κέντρο για τον Έλεγχο Ασθενειών και την Πρόληψη, επιβεβαιώθηκε ότι ότι το μολυσμένο νερό στη Βάση συντέλεσε στη δημιουργία καρκίνου των νεφρών και του συκωτιού σε προσωπικό των βάσεων. Το προσωπικό της βάσης είχε 35% παραπάνω πιθανότητα να προσβληθεί από καρκίνο των νεφρών, 42% από καρκίνο του συκωτιού, 47% από λέμφωμα hodgkin, 68% από πολλαπλό μυέλωμα και 100% από ALS. [163]

Σε άλλες βάσεις των ΗΠΑ, έχει αναφερθεί ακόμα και ραδιενεργή μόλυνση, όπως στην περίπτωση της ναυτικής βάσης Treasure Island στο Alameda [164]

Σύμφωνα με την Usa Today, υπάρχουν 130 βάσεις με σοβαρή μόλυνση σε 39 Πολιτείες των ΗΠΑ. [165]

Σύμφωνα με την Maureen Sullivan, υπεύθυνη των περιβαλλοντικών προγραμμάτων του Πενταγώνου, υπάρχουν πάνω από 39.000 εγκαταστάσεις με κάποιου είδους μόλυνση μόνο στις ΗΠΑ. [166]

Mόνο στις ΗΠΑ υπάρχουν πάνω από 1300 τοποθεσίες (Superfund sites) με πολύ υψηλά επίπεδα μόλυνσης, εκ των οποίων η πλειοψηφία τους είναι στρατιωτικές εγκαταστάσεις [167, 168]

Τα πραγματικά μεγέθη της μόλυνσης εν πολλοίς παραμένουν άγνωστα ακόμα και εντός των ΗΠΑ αφού ο αμερικάνικος στρατός είναι εξαιρετικά μυστικοπαθής, και τυγχάνει προνομιακής αντιμετώπισης υπό ειδικά καθεστώτα λειτουργίας.

Ότι στοιχειο ήρθε στη δημοσιότητα δε δόθηκε αυτοβούλως αλλά μετά από πολύχρονους αγώνες και πιέσεις που άσκησαν κινήσεις πολιτών στο Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ, στην Υπηρεσία Περιβαλλοντικής Προστασίας και στο Κογκρέσο των ΗΠΑ.

Ένα επιπλέον σημαντικό στοιχείο:

Μέχρι τη δεκαετία του ’80 πουθενά στον κόσμο δεν υπήρχαν αυστηροί έλεγχοι ή νόμοι για τη διάθεση, αποθήκευση και απόρριψη επικίνδυνων αποβλήτων. Όπως παραδέχονται οι ίδιοι, τα πράγματα είναι πάρα πολύ χειρότερα όσον αφορά τις βάσεις των ΗΠΑ σε ξένες χώρες. [169]

Σύμφωνα με το think tank Foreign Policy in Focus:

• Οι ΗΠΑ δεν έχουν κάποιο πρόγραμμα που να ανταποκρίνεται στην περιβαλλοντική μόλυνση που παράγεται στις ξένες βάσεις τους

• Λειτουργώντας δίχως ξεκάθαρους νομικούς περιορισμούς, το Πεντάγωνο έχει επιλέξει για πολλά χρόνια να εφαρμόζει μόνο τα πιο βασικά περιβαλλοντικά προγράμματα

Σύμφωνα με το think tank, όπως και στο εσωτερικό έτσι και στο δίκτυο βάσεων των ΗΠΑ στο εξωτερικό, στις βάσεις παρουσιάζονται προβλήματα με τοξικά στο νερό και στο έδαφος, και μόλυνση από τις εκρηκτικές ύλες που χρησιμοποιούνται σε Πεδία Βολής. Στο εσωτερικό των ΗΠΑ το Υπουργείο Άμυνας έχει αναλάβει ένα μεγάλο πρόγραμμα καθαρισμού του εδάφους και του νερού των βάσεων. Όμως στο εξωτερικό, το Υπουργείο κρύβεται πίσω από ελλείψεις που παρουσιάζονται στις Συμφωνίες και αρνείται να καθαρίσει όποια μόλυνση παράγεται από τις δραστηριότητες σε βάσεις και στρατιωτικές εγκαταστασεις. [170]

Πάντως, όπως διαπιστώνουν ερευνητές, και στις ΗΠΑ οι υπηρεσίες που θα έπρεπε να διασφαλίζουν την προστασία του περιβάλλοντος, είναι εν πολλοίς διεφθαρμένες [171]

Χαρακτηριστικό της προχειρότητας της διαχείρισης επικίνδυνων, τοξικών και χημικών αποβλήτων είναι ότι πριν το 1980 ο στρατός των ΗΠΑ κρατούσε ένα απλό βασικό αρχείο για τις ακριβείς τοποθεσίες και τις ποσότητες χημικών και εκρηκτικών που χρησιμοποιούσε. H συνήθης πρακτική ήταν απλά να τα πετάνε στη θάλασσα ή να τα θάβουνε στη γη ή ακόμα και να τα καίνε. [172, 173] 

Πέραν των ατυχημάτων με τοξικές και χημικές ουσίες, ανά περιόδους έγιναν γνωστά σειρά ατυχημάτων με στρατιωτικά αεροπλάνα, υποβρύχια ή πλοία που μεταφέρουν πυρηνικά όπλα ή έχουν πυρηνικούς αντιδραστήρες. O όρος που χρησιμοποιείται για την περιγραφή τέτοιου είδους ατυχημάτων είναι “Broken Arrow”. Μόνο μεταξύ 1950 και 1968 υπήρξαν περισσότερα από 1.000 ατυχήματα με πυρηνικά όπλα:

[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=70s1gCN38z0″]

[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=BQjNvxWVHAk”]

[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=FS1ZTAkMh04″]

[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=788vclRFhtA”]

[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=owvbRU5Ry9w”]

Tο καθεστώς των βάσεων σε άλλες χώρες στηρίζεται σε Συμφωνίες που στην πλειοψηφία των περιπτώσεων υπογράφτηκαν σε εποχές που οι γνώσεις γύρω από το περιβάλλον και τις επιπτώσεις από τη μόλυνση ήταν ελάχιστες και έτσι περιέχουν εξαιρετικά ασαφείς περιβαλλοντικούς περιορισμούς. Αυτό συνεπάγεται περιορισμένα μέτρα προστασίας. Και ατυχήματα.

Τέτοια είναι η πραγματικότητα και στην Ιαπωνία.

Στην Ιαπωνία

Τo 1947, οκτώ άνθρωποι δηλητηριάστηκαν από αρσένιο λόγω μόλυνσης από τις βάσεις. Από το 1972 και μετά υπήρξαν πολλά περιστατικά με μόλυνση από πετρελαιοκηλίδες. Κανένα μέτρο προστασίας δεν πάρθηκε για να αποφευχθεί η μόλυνση. Ακόμα και σήμερα, οι πολίτες μαθαίνουν για κάποια μόλυνση μόνο όταν δημιουργηθεί η ζημιά και εφόσον αυτή η ζημιά είναι εκτός των ορίων της βάσης και υπάρχει ο κίνδυνος να γίνει αντιληπτή.

H κυβέρνηση της Ιαπωνίας δε μπορεί να διεξάγει έρευνα για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις στα εδάφη των βάσεων των ΗΠΑ.

Τις τελευταίες δεκαετίες το περιβάλλον γύρω από τις βάσεις έχει μολυνθεί από αρσένιο, απεμπλουτισμένο ουράνιο, αέρια νεύρων, χημικά που χρησιμοποιούνται στη δημιουργία agent orange και μια μεγάλη ποικιλία καρκινογόνων ουσιών. Ανεξαρτήτως των κινδύνων από τη μόλυνση, το Πεντάγωνο κάνει ότι περνά από το χέρι του για να αποφυγει τον οποιοδήποτε έλεγχο στα εδάφη ή την οποιαδήποτε ανάληψη ευθύνης για τις ζημιές που έχουν προκαλέσει οι βάσεις. [174, 175, 176, 177]

[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=5tRkP2b3dsM”]

Το 1987 οι αρχές των βάσεων απέκρυψαν μεγάλης έκτασης μόλυνση στη βάση της Kadena στην Οκινάουα

Σύμφωνα με έγγραφα των βάσεων που διέρρευσαν στη δημοσιότητα, οι αρχές των βάσεων δεν ανέφεραν τίποτα για τη μόλυνση γιατί φοβόντουσαν ότι με τις δημοτικές εκλογές να πλησιάζουν, η είδηση περί μόλυνσης θα έβλαπτε τις πιθανότητες εκλογής πολιτικών που υποστηρίζουν την παρουσία στρατιωτικών βάσεων στην περιοχή της Οκινάουα. [178]

Κοντά στη συγκεκριμένη βάση υπήρχε το στάδιο ποδοσφαίρου της πόλης Οκινάουα. Ο χώρος έκλεισε το 2013 για να γίνουν βελτιώσεις. Κατά τις εργασίες τους οι εργαζόμενοι βρήκαν 100 βαρέλια γεμάτα χημικά από τις βάσεις κάτω από το γκαζόν του γηπέδου. Μετά την εύρεση των βαρελιών και σε έρευνες που έγιναν για την ποιότητα του νερού βρέθηκαν διοξίνες, αρσένιο, και άλλες επικίνδυνες για τον άνθρωπο τοξίνες. [179, 180, 181]

Πιο πρόσφατα, το 2015, και πάλι στη βάση Kadena της πόλης Οκινάoυα στην Ιαπωνία, σύμφωνα με τους Japan Times, υπήρξε μόλυνση των πηγών νερού. Όπως αποκαλύφθηκε η μόλυνση προκλήθηκε εξαιτίας πολλαπλών ατυχημάτων στις στρατιωτικές βάσεις των ΗΠΑ.

Οι πληροφορίες που δόθηκαν στη δημοσιότητα αποδεικνύουν ότι μέσα σε ένα διάστημα μόλις 15 ετών υπήρξαν μια σειρά ατυχημάτων με πάνω από 21.000 λίτρα χημικών, εξαιρετικά τοξικών, να καταλήγουν στο νερό. [182]

Μεταξύ αυτών, υπήρξε η περίπτωση ατυχήματος με ευθύνη μεθυσμένου στρατιώτη που είχε ως αποτέλεσμα τη διαρροή 1.500 λίτρων ειδικού αφρού καθαρισμού που περιέχει χημικά που μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο, νευρολογικές και αναπαραγωγικές ανωμαλίες. Ο αφρός έφτασε στις πηγές του νερού της πόλης, όμως οι αρχές της Βάσης απέφυγαν να ενημερώσουν τις αρχές. [183, 184, 185]

[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=Grf1LzXHpEk”]

Ο Masami Kawamura, Διευθυντής του Δικτύου Πολιτών για τη Βιοποικιλία στην Οκινάουα είπε σε συνέντευξή του στο Al Jazeera:

«Οι κάτοικοι της Οκινάουα έχουν κουραστεί να αγωνίζονται για να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα που δημιουργούν οι βάσεις. Πρόκειται για μια σπατάλη ενέργειας, χρημάτων και ανθρώπινων πόρων που εμποδίζουν την υγιή ανάπτυξη της περιοχής» [186]

Πιο πρόσφατα, στις 21 Φεβρουαρίου του 2016, πάνω από 28.000 άνθρωποι στο Τόκυο περικύκλωσαν το κοινοβούλιο της Ιαπωνίας. Το αίτημα τους; Να μη δημιουργηθεί νέα βάση των ΗΠΑ στην Οκινάουα. Δεκάδες παρόμοιες διαδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν σε όλη τη χώρα. [187, 188, 189, 190]

Ο δήμαρχος της Οκινάουα συμπαρατάχθηκε μαζί με τους πολίτες που διαμαρτύρονται και υπενθύμισε στην πρωθυπουργό της χώρας ότι οι πολίτες σε τρεις διαφορετικές ψηφοφορίες τάχθηκαν ενάντια στα σχέδια για δημιουργία νέας βάσης στην περιοχη.

Υπάρχουν επίσης πολλά προβλήματα από μόλυνση σε περιοχές που ήταν έδαφος βάσεων και επιστράφηκαν στην Ιαπωνία.

Στο έδαφος του πρώην Κέντρου Επικοινωνιών στην περιοχή Onna το 1996 βρέθηκαν κάδμιο, υδράργυρος, PCB, μόλυβδος και αρσένιο. Κατά τις συζητήσεις μεταξύ των ιαπωνικών αρχών και των αξιωματικών των βάσεων για τη διαχείριση των τοξικών αποβλήτων, η Αμερικάνικη κυβέρνηση αρνήθηκε να αποκαταστήσει οποιαδήποτε ρύπανση του εδάφους.

Υποστήριξαν ότι η Συμφωνία ΗΠΑ – Ιαπωνίας δεν τους αναγκάζει να επιστρέψουν τη γη στην κατάσταση που την έλαβαν. Ακόμα και σήμερα η Ιαπωνία πληρώνει πολύ σημαντικά ποσά για τη φύλαξη του μολυσμένου έδαφους. [191, 192, 193]

Αλλά αυτό δεν είναι το μοναδικό περιστατικό. Τον Ιανουάριο του 2002, βρέθηκαν θαμμένα βαρέλια με τοξικές ουσίες σε εργοτάξιο στην πόλη Τσατάν. Η κυβέρνηση της Ιαπωνίας πλήρωσε 84 εκατομμύρια γιεν για την ασφαλή απόρριψή τους.  [194, 195, 196]

Στο έδαφος της πρώην βάσης στο Kuwae βρέθηκε μόλυβδος 20 φορές πάνω από τα επιτρεπόμενα όρια, όπως επίσης και αρσένιο, PCB και άλλες εξαιρετικά επικίνδυνες ουσίες. [197]

Στη βάση της Γιοκότα στο Τόκιο, σε ένα διάστημα 7 ετών, από τις 30 Σεπτεμβρίου του 1992 έως τις 10 Μαϊου του 2006, υπήρξαν 90 περιπτώσεις διαρροών επικίνδυνων χημικών. 9 από αυτές τις διαρροές ήταν σημαντικές και θα μπορούσαν να γίνουν εξαιρετικά επικίνδυνες για τον πληθυσμό. 56% των περιπτώσεων διαρροών αφορούσαν καύσιμα αεροσκαφών.

Στην περίπτωση της Yokota έχουν παρουσιαστεί και άλλες περιπτώσεις μόλυνσης, που σχετίζονται με τη διαχείριση τοξικών υλικών και τη μη ορθή επεξεργασία και απόρριψή τους. [198]

Παρόμοιες πρακτικές με ίδιας μορφής περιστατικά μόλυνσης παρατηρούνται σε μια σειρά άλλες βάσεις. Έχουν καταγραφεί και περιστατικά με εκρήξεις που η αιτία τους ποτέ δεν εξηγείται επαρκώς [199]

[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=W9F0MZEHq-M”]

[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=l1Pnm9zDG9w”]

Όπως και στην περίπτωση της Ελλάδας, έτσι και στην περίπτωση της Ιαπωνίας και της Νότιας Κορέας, οι βάσεις λειτουργούν υπό ειδικό καθεστώς.

Ο στρατός των ΗΠΑ και οι βάσεις τους εξαιρούνται από την εφαρμογή του περιβαλλοντικού νόμου τόσο των χωρών που φιλοξενούνται οι βάσεις, όσο και από τον περιβαλλοντικό νόμο των ΗΠΑ. Επίσης, η κυβέρνηση των ΗΠΑ εξαιρείται από τα κόστη για την αποκατάσταση του εδάφους των βάσεων. Το κόστος, αντιθέτως, το αναλαμβάνουν οι κυβερνήσεις των χωρών όπου βρίσκονται οι βάσεις. Σε όλες τις περιπτώσεις επικρατεί μια κουλτούρα του μυστικού, όπου πληροφορίες και γεγονότα αποκρύπτονται για λόγους ασφαλείας. [200, 201, 202]

Στις Φιλιππίνες

Oι Φιλιππίνες αρχικά ήταν αποικία της Ισπανίας. Oι ΗΠΑ αγόρασαν τις Φιλιππίνες για 20 εκατομμύρια δολλάρια.

Οι ΗΠΑ ήταν τα νέα αποικιοκρατικά αφεντικά της από την περίοδο που ξεκινά από το 1898 και φτάνει έως και το 1946 όπου έγιναν ανεξάρτητο κράτος. Από το 1952 και μετά εγκαθιδρύθηκε ένα πολύπλοκο σύστημα εξάρτησης της χώρας με παρουσία στρατιωτικών βάσεων και στρατού των ΗΠΑ για τη “διασφάλιση της ειρήνης”. [203, 204]

Το καθεστώς των αμερικάνικων βάσεων στις Φιλιππίνες αποτελεί ξεκάθαρα συνέχεια μιας αποικιοκρατικής πραγματικότητας και ως εκ τούτου η αντίσταση σε αυτό συνδέθηκε με τους αγώνες εκατονταετιών των ανθρώπων στις Φιλιππίνες για ανεξαρτησία και εθνική κυριαρχία.

Το καθεστώς της αμερικάνικης παρουσίας στις Φιλιππίνες έχει περάσει αρκετά στάδια, όμως με τη νέα 10ετή συμφωνία που υπογράφηκε το 2014 μεταξύ προέδρου των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα και του προέδρου των Φιλιππίνων Benigno Aquino III η παρουσία των αμερικάνικων στρατευμάτων στις Φιλιππίνες επανήλθε σε προηγούμενα επίπεδα. [205, 206, 207, 208]

Πάντως, το 1992, η Βουλή των Φιλιππίνων αρνήθηκε να εγκρίνει τη νέα 10ετή Συμφωνία. [209] Οι αμερικάνικες δυνάμεις αποσύρθηκαν αρχικά από τη βάση Clark το 1991, εξαιτίας μιας έκρηξης ηφαιστείου, και μετά, εξαιτίας της άρνησης της Βουλής των Φιλιππίνων, και από τις βάσεις της περιοχής Subic το 1992. To γεγονός γιορτάσθηκε ως η αρχή της ανεξαρτησίας των Φιλιππίνων. Η απουσία του αμερικάνικου στρατού κράτησε μόλις ένα χρόνο.

Οι βάσεις Clark και Subic πριν την επιστροφή της γης τους στον έλεγχο των Φιλιππίνων, συνδέθηκαν με σοβαρά περιβαλλοντικά ατυχήματα που προκάλεσαν μόλυνση, είτε από διαρροές καυσίμων, από διαρροές τοξικών, ή από την απόρριψη χημικών. Μετά όμως από την παράδοση των βάσεων, ο στρατός των ΗΠΑ απέτυχε να διαχειριστεί με ασφάλεια τα τοξικά απόβλητα και δεν ενδιαφέρθηκε να καθαρίσει τη μόλυνση που είχε προκαλέσει η παρουσία τους τόσα χρόνια. [210, 211, 212]

Χαρακτηριστικό είναι ότι πρόσφυγες που κατέφυγαν σε καταφύγια στους χώρους της πρών βάσης Clark, μετά την έκρηξη του ηφαιστείου Pinatubo το 1991, δεν ενημερώθηκαν ότι το έδαφος και το νερό της βάσης ήταν μολυσμένα από τοξικά απόβλητα. [213, 214] Οι άνθρωποι έπιναν το νερό από  τα πηγάδια της βάσης με αποτέλεσμα αργότερα να αντιμετωπίσουν σοβαρότατα προβλήματα υγείας. [215] Παρόμοια προβλήματα παρατηρήθηκαν και στη βάση Subic, όπου σύμφωνα με αναφορές υπήρξε μεγάλος αριθμός θυμάτων, κυρίως από εργαζόμενους στις επισκευές πλοίων.

Σύμφωνα με την Δρ. Rosalie Bertell, η τοξική σκόνη και η μόλυνση του νερού εξαιτίας των βάσεων συνδέεται με την υψηλή συχνότητα προβλημάτων υγιείας σε κοινότητες κοντά στη Βάση Clark. [216, 217]

Σύμφωνα με την «Λαϊκή Επιτροπή για τον Καθαρισμό των Βάσεων», μια Μη Κυβερνητική Οργάνωση από τις Φιλιππίνες, οι θάνατοι από μόλυνση στις βάσεις Clark και Subic μέχρι τον Απρίλη του 2004 ξεπερνούσαν τους 1.060. Όσοι επιβίωσαν, αντιμετωπίζουν σοβαρότατα προβλήματα υγείας, μεταξύ άλλων καρκίνο και αρρώστιες του δέρματος. [218]

Ειδικοί από τις ΗΠΑ και τις Φιλιππίνες συμφωνούν ότι το κόστος για τον καθαρισμό των περιοχών φτάνει τα αρκετά δισεκατομμύρια δολάρια. Τα αποτελέσματα της τοξικής μόλυνσης στις βάσεις στις Φιλιππίνες ήταν τόσο τρομακτικά ώστε το CNN να παρουσιάσει μία ειδική έκθεση το 1994 με τον τίτλο “Military Mess”. [219, 220, 221]

Ο στρατός των ΗΠΑ, στις Φιλιππίνες όπως και σε άλλες χώρες, αρνείται να προχωρήσει στον οποιοδήποτε καθαρισμό της περιοχής ή να αποζημιώσει τα θύματα. Σύμφωνα με τη Συμφωνία που υπογράφηκε το 1947 μεταξύ Φιλιππίνων και ΗΠΑ, οι ΗΠΑ δεν έχουν καμία ευθύνη για την αποκατάσταση των περιοχών. [222, 223, 224]

Κάτι που δε φαίνεται να αλλάζει ούτε με την Συμφωνία που υπογράφηκε το 2014:

“Το πρόβλημα κρύβεται κάτω από το χαλί, και από την κυβέρνηση των ΗΠΑ και από την κυβέρνηση των Φιλιππίνων”. [225]

Η ίδια ιστορία παντού

Μπορούμε να δώσουμε πολλά ακόμα παραδείγματα όπως λ.χ. από βάσεις στο Πουέρτο Ρίκο, ή στη Νότια Κορέα με περιστατικά μόλυνσης του περιβάλλοντος και ανεύθυνης ή επικίνδυνης διαχείρισης εκ μέρους των αρχών των στρατιωτικών βάσεων και του στρατού των ΗΠΑ. [226, 227, 228]

[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=5t8nY03LwfU”]

Παρόμοια η πραγματικότητα και στη γειτονική Ιταλία με το καθεστώς των βάσεων να καθορίζεται δύο χρόνια μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου με μυστικές συμφωνίες και, όπως και στην περίπτωση της Ελλάδας, ποτέ δεν έλαβαν της έγκρισης του Ιταλικού κοινοβουλίου. Η μόλυνση σε συγκεκριμένες περιοχές όπως στη Σαρδηνία συνδέεται με τερατογεννήσεις και θανάτους από λευχαιμία αλλά και άλλη είδη καρκίνου,  καρκίνο του λεμφώματος, του θυροειδή και άλλες αυτοάνοσες αρρώστιες. [229, 230, 231, 232]

[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=fNMphIQIHqk”]

Η εμπειρία από άλλες χώρες, όπως μερικώς μόνο παρουσίασα σε αυτό εδώ το κείμενο, θα γίνει φανερό κι αργότερα ότι παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες με το καθεστώς των βάσεων όπως καταγράφεται στα Χανιά.

Συνοπτικά:

• Η δημιουργία τους και το καθεστώς που διέπει τη λειτουργία των βάσεων των ΗΠΑ στο εξωτερικό διαμορφώνεται σε περιόδους πολιτικής ανωμαλίας, από δικτατορικά καθεστώτα ή σε χώρες μειωμένης εθνικής κυριαρχίας, σε πολλές περιπτώσεις αποτελουν ξεκάθαρα συνέχεια αποικιοκρατικών καθεστώτων ενώ η έγκριση του καθεστώτος λειτουργίας τους συχνά δεν εγκρίνεται μέσω μιας κοινοβουλευτικής διαδικασίας. To ίδιο ισχύει και για τις (εξαιρετικά λιγότερες σε αριθμό) βάσεις άλλων χωρών, όπως της Ρωσίας, της Γαλλίας, της Αγγλίας.
• Όπου υπάρχουν βάσεις παρατηρείται ανάπτυξη παρασιτικών μορφών οικονομίας, όπως ναρκωτικά και πορνεία, αλλά και εγκληματικότητα, όπως βιασμοί και δολοφονίες.
• H επιχειρηματογία περί οφελών για την τοπική κοινωνία από τη λειτουργία των βάσεων επαναλαμβάνεται σε κάθε χώρα που υπάρχουν βάσεις, ακόμα και αν πληθώρα ερευνών, ακόμα και συντηρητικών think tank στις ΗΠΑ αποδεικνύουν ότι κάτι τέτοιο δεν ευσταθεί.
• Οι μόνοι που πλήττονται από το κλείσιμο των βάσεων είναι το προσωπικό που εργάζεται σε αυτές. Όμως, όπως δείχνει πληθώρα ερευνών, η υγιής ανάπτυξη που σε σύντομο χρονικό διάστημα δημιουργείται στον χώρο που καταλαμβάνουν εκτάσεις που ανήκαν στις βάσεις, παράγει πολλές παραπάνω θέσεις εργασίας.
• Σε όλες τις βάσεις καταγράφεται μόλυνση. Η μόλυνση δεν είναι αναγκαίο να παράγεται εξαιτίας κάποιου ατυχήματος αλλά σχετίζεται κυρίως με την εν γένει καθημερινή λειτουργία τους.
• Όμως συμβαίνουν και ατυχήματα. Τα πιο συνήθη ατυχήματα αφορούν διαρροές τοξικών, που προκαλούν μόλυνση του εδάφους ή του νερού. Μεταξύ των ατυχημάτων, έχουν καταγραφεί ατυχήματα και με πυρηνικά όπλα.
• Στην πλειοψηφία τους οι συνέπειες των ατυχημάτων αλλά και η μόλυνση από την εν γένει χρήση των βάσεων αποκρύπτονται ενώ ο στρατός των ΗΠΑ αποφεύγει να αναλάβει την ευθύνη σε περιπτώσεις σοβαρών ατυχημάτων ή για την αποκατάσταση ζημιών που έχει προκαλέσει.
• Το κόστος για τον καθαρισμό του εδάφους των βάσεων, όταν αυτές φεύγουν, είναι εξαιρετικά μεγάλο εξαιτίας της μόλυνσης του εδάφους και των υδάτων.
• Η ασέβεια προς τους περιβαλλοντικούς κανόνες είναι κοινός παρανομαστής στις βάσεις των ΗΠΑ εντός της χώρας των ΗΠΑ όσο και στις βάσεις τους στο εξωτερικό.
• Τα πράγματα είναι χειρότερα στις βάσεις των ΗΠΑ στο εξωτερικό αφού λειτουργούν δίχως ξεκάθαρους νομικούς περιορισμούς ή υπό ειδικά καθεστώτα που παράγουν ασυλία, ειδικά προνόμια άρα μερική ή ολική ασυδοσία και ατιμωρησία.
• Το καθεστώς ασυλίας επεκτείνεται και στο ανθρώπινο δυναμικό των στρατιωτικών εγκαταστάσεων. Διαμορφώνεται έτσι ένα καθεστώς όπου ο γηγενής πληθυσμός πρέπει να εφαρμόζει νόμους του κράτους που δεν ισχύουν για το προσωπικό των βάσεων. Εγκαθιδρύεται έτσι η αντίληψη ότι το έγκλημα μπορεί να μένει ατιμώρητο και ότι ο νόμος είναι σχετικός. Έτσι, οι βάσεις φανερώνονται ως συνέχεια αποικιοκρατικών καθεστώτων.
• Ο στρατός των ΗΠΑ προτιμά στις περιοχές όπου βρίσκονται βάσεις να υπάρχουν εκλεγμένες αρχές φιλικές προς την παρουσία τους. Υπενθυμίζουμε ότι στην Ιαπωνία, στην περιοχή της Kadena, οι αρχές των βάσεων επέλεξαν να αποκρύψουν ένα σοβαρό ατύχημα που προκάλεσε μόλυνση ώστε να μη βλάψουν τις πιθανότητες εκλογής δημάρχου ευνοϊκού προς την παρουσία τους.
• Υπάρχουν περιοχές όπου πληθυσμοί εξωθήθηκαν μακριά από τον τόπο τους για να δημιουργηθούν βάσεις.
• Αντιβασικά κινήματα υπάρχουν σε πολλές διαφορετικές γωνιές του κόσμου, από την Ιαπωνία, τη Νότιο Κορέα και τις Φιλιππίνες, ως την Ιταλία. Σε κάποιες χώρες έχουν κατορθώσει να διώξουν τις βάσεις.

Με δυο κουβέντες, οι βάσεις, ανεξαρτήτως για ποιον λόγο και υπό ποιες συνθήκες δημιουργούνται, στις ΗΠΑ ή στο εξωτερικό, παράγουν μόλυνση, λειτουργούν υπό ειδικά καθεστώτα, η δράση τους είναι πολλές φορές υπεράνω του νόμου και η ύπαρξή τους βασίζεται σε μια κουλτούρα του μυστικού, στην οποία η απόκρυψη σημαντικών γεγονότων ή των συνεπειών από τη λειτουργία τους, νομιμοποιείται εις το όνομα της “ασφάλειας”… Είναι μια κουλτούρα διαρκούς κατάστασης έκτακτης ανάγκης, άρα και μειωμένης δημοκρατικής λειτουργίας.

Τα Χανιά δε θα μπορούσαν να αποτελούν εξαίρεση.

Στα Χανιά

Όπως και σε σχεδόν όλες τις περιοχές όπου υπάρχουν στρατιωτικές εγκαταστάσεις και βάσεις των ΗΠΑ, η μόλυνση παράγεται ανεξαρτήτως αν συμβεί κάποιο ατύχημα ή όχι. Όμως, υπάρχουν και κάποια ξεχωριστά γεγονότα που αποτελούν ενδείξεις κάποιου σημαντικού ατυχήματος και αξίζει να τα επισημάνουμε.

Ένα τέτοιο γεγονός φαίνεται ότι συνέβη στα Χανιά τον Ιούλιο του 1979.

Τότε, παρατηρήθηκε ένα πρωτοφανές περιστατικό για την περιοχή μας, ο εκβρασμός στον Κόλπο Κισσάμου σε ημιθανή κατάσταση διάφορων ειδών ψαριών και ιδιαίτερα ροφών, σφυρίδων, βάρους 3 έως 5 κιλών το καθένα σε μεγάλες ποσότητες.

Πιο αναλυτικά, σύμφωνα με την έρευνα που είχε γίνει τον Νοέμβρη του 1979 από τον καθηγητή Στυλιανό Κιλικίδη, μετέπειτα Διευθυντή του Εργαστηρίου Οικολογίας και Προστασίας Περιβάλλοντος του Τμήματος Κτηνιατρικής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης:

“τα περισσότερα από αυτά ήταν ζωντανά, με μειωμένες αντιδράσεις στα εξωτερικά ερεθίσματα. Επιπλέανε με την κοιλιακή χώρα στραμμένη προς τα πάνω και συλλαμβάνονταν εύκολα από ψαράδες ή εκβράζονταν στις ακτές. Υπολογίστηκε ότι μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου του ίδιου έτους εκβράστηκαν συνολικά 5 έως 6 τόνοι ψάρια”.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτονται σε αυτήν την έρευνα τα ψάρια παρουσίαζαν αλλοιώσεις στη στοματική κοιλότητα, στα βράγχια και στη βάση των πτερυγίων, Ο κερατοειδής χιτώνας ήταν θολερός…Το στομάχι τους ήταν άδειο και τα τοιχώματα τους παχυμένα. Τα παρεγχυματικά όργανα, το ήπαρ, η σπλήνα και η καρδιά παρουσίαζαν εστίες εκφύλισης. [233]

Παρόμοια περιστατικά έχουν εμφανιστεί και σε άλλες περιοχές των Χανίων την δεκαετία του 80′ του 90′ αλλά και πιο πρόσφατα, όπως τον Φεβρουάριο του 2003 στον Κόλπο της Σούδας. [234]

Βέβαιη μόλυνση παράγεται και από τις ρίψεις πυραύλων.

Μεταξύ άλλων στο Π.Β.Κ. έχουν γίνει ανά καιρούς ρίψεις με πυραύλους τύπου Nike, Hawk, Roland, Sting, Mistral/Redeye, Naval, ενώ οι ρίψεις πυραύλων Patriot συνεχίζονται στο Πεδίο Βολής Κρήτης από νατοϊκές δυνάμεις όσο και από τις δυνάμεις των ΗΠΑ.

[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=PjklBFV7PMY”]

Χαρακτηριστικό είναι ότι ο διοικητής της Βάσης της Σούδας είχε εκφράσει την περηφάνειά του γιατί η πρώτη ρίψη πυραύλου Patriot σε όλη την Ευρώπη πραγματοποιήθηκε στην Σούδα το 1999 παρουσία και Γερμανικών στρατευμάτων [235]

Οι χρησιμοποιημένοι πυραύλοι όλων των τύπων δεν περισυλλέγονται παρά κάποιες αοριστόλογες υποσχέσεις επισήμων περί του αντιθέτου. Ανέλκυση γίνεται μόνο σε περιπτώσεις μικρών αεροπλάνων από την ιδιωτική εταιρεία Dornier – Meteor σε συνεργασία με έλληνες δύτες για τη διαφύλαξη της τεχνογνωσίας. [236]

Στη θάλασσα και στις γύρω ακτές παραμένουν επίσης και οι βοηθητικές εξέδρες (booster) που χρησιμοποιούνται για την αυτόνομη κίνηση των πυραύλων.

[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=-AAXaTbBP34″]

[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=IT_TnytZo14″]

Μόνο οι πύραυλοι τύπου Lance που επί 20 χρόνια έπεφταν στην θάλασσα των Χανίων περιείχαν στην δεξαμενή τους 200 λίτρα UDMH. Στην θάλασσα, η διάχυση αυτού του συστατικού πολλαπλασιάζει την τοξικότητα του αλλά και την έκταση μόλυνσης. Πρόκειται για μια εξαιρετικά τοξική, καρκινογόνα ουσία που συνδέεται με μεταλλάξεις [237, 238, 239, 240, 241]

Μετά την υπογραφή της ενδιάμεσης Συνθήκης ενάντια στη χρήση πυραύλων με πυρηνικά όπλα που υπογράφηκε μεταξύ ΗΠΑ και Σοβιετικής Ένωσης το 1987 από τους Γκορμπατσόφ και Ρήγκαν, οι ΗΠΑ άρχισαν να αποσύρουν τους πυραύλους Lance. [242]

Όμως στην Κρήτη συνέχισαν να τους χρησιμοποιούν και να τους δοκιμάζουν για αρκετά χρόνια με τη σιωπηρή ή ολοφάνερη συναίνεση των ελληνικών κυβερνήσεων. Όλα αυτά παρά τους μεγάλους αγώνες των κρητικών ενάντια στις βάσεις και την επισήμανση των κινδύνων από τη χρήση τους. [243]

Οι βολές γινόταν στο νατοϊκό Πεδίο Βολής Κρήτης (NAMFI), κατ’ εξακολούθηση και για πολλά χρόνια και μάλιστα υπάρχει πλούσιο υλικό το οποίο έχει αναρτηθεί και στο διαδίκτυο.

[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=640-AVbYBWw”]

Η απόσυρσή τους έγινε τελικά το 1992 μετά και από τις σημαντικές αποκαλύψεις της εφημερίδας «Αγώνας της Κρήτης» και την παρουσίαση εγγράφων που αποδείκνυαν την επικινδυνότητα των συγκεκριμένων πυραύλων. [244]

Να σημειώσουμε ότι το 1990, υπήρχαν πάνω από 700 πύραυλοι Lance με πυρηνικές κεφαλές, οι επονομαζόμενοι και ως “neutron bombs” αν και παραμένει άγνωστος ο τύπος πυραύλου που χρησιμοποιήθηκε στα Χανιά. [245, 246, 247]

Σύμφωνα με στοιχεία της έκθεσης “Η κατάσταση του περιβάλλοντος στην Ελλάδα” της οικολογικής οργάνωσης “Μεσόγειος SOS”, έρευνα της αρμόδιας για θέματα περιβάλλοντος υπηρεσία του ΝΑΤΟ CCMS, στα αεροδρόμια που χρησιμοποιεί το ΝΑΤΟ διαπιστώθηκε ότι το εξαιρετικά τοξικό χημικό (διαλύτης) τριτοχλωραιδυλένιο (ΤCE) που απορροφάται γρήγορα από τον υδροφόρο ορίζοντα βρίσκεται σε περιεκτικότητα 0,5% στο χώμα του σημείου απόρριψης του και 0,1% σε δείγματα νερού κοντά στις βάσεις. Ανάμεσα στις βάσεις που αναφέρονται, συγκαταλέγεται και οι βάσεις της Σούδας. [248, 249, 250, 251, 252, 253]

Σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες καταγγελίες, οι στρατιώτες των Βάσεων κατάναλωναν ανά περιόδους εμφιαλωμένο νερό που έφερναν από άλλες περιοχές. Παρόμοιες εντολές, για κατανάλωση εμφιαλωμένου νερού, έχουν λάβει στρατιώτες των ΗΠΑ σε περιοχές με μεγάλη μόλυνση, όπως στη Νάπολι [254]

Σύμφωνα με την ίδια έκθεση, οικολογική ρύπανση προκαλείται και από τις πτήσεις πολεμικών αεροσκαφών που πετούν χαμηλά πάνω από τα Χανιά και καίνε σε πλήρη λειτουργία έως και 40.000 λίτρα κηροζίνης την ώρα.

Όπως και σε άλλες χώρες έτσι και στην Ελλάδα, στα εδάφη των πρώην βάσεων παρουσιάζεται σημαντική μόλυνση. Τέτοια είναι η περίπτωση στην πρώην αμερικάνικη βάση στον Μαραθώνα με τη μόλυνση από κλοφέν. Το ίδιο ισχύει και με την πρώην βάση στο Ελληνικό. Όπως αναφέρει η εφημερίδα “Το Βήμα”:

“Όπου οι αμερικάνοι εγκαταλείπουν τις βάσεις τους αφήνουν πίσω τους μια οικολογική καταστροφή” [255, 256]

Σύμφωνα με έγγραφο που παρουσιάσαμε στην εφημερίδα «Αγώνας της Κρήτης» με ημερομηνία 22 Δεκεμβρίου του 1979 ραδιενεργά υλικά και άλλα απόβλητα και από το Πεδίο Βολής Κρήτης κατέληγαν στο βυθό της θάλασσας σε σημείο μεταξύ Πελοποννήσου και Κρήτης. [257]

Όπως και σε άλλες περιπτώσεις σε άλλες χώρες την ίδια περιόδο, δεν υπάρχουν ακριβείς αναφορές για την ποσότητα των αποβλήτων και τη συχνότητα της ρίψης αφού μέχρι τη δεκαετία του ’80, η συνήθης πρακτική ήταν να μην κρατούνται αναλυτικά αρχεία. [258, 259]

Η εικόνα που δίνεται από το έγγραφο είναι πως η συγκεκριμένη πρακτική ήταν αρκετά διαδεδομένη στον ελληνικό στρατό και επαναλαμβανόταν ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Παρόμοιες καταγγελίες, δίχως να μπορούν να επαληθευτούν, έχουν ακουστεί και για τον στρατό των ΗΠΑ. Πάντως, σύμφωνα με αποστρατιωτικοποιημένα έγγραφα αποτελούσε συνήθης πρακτική η απόρριψη χημικών όπλων στη θάλασσα. Μέχρι το 1993 αποτελούσε συνήθης πρακτική και από τις ΗΠΑ η απόρριψη ραδιενεργών ή πυρηνικών αποβλήτων στη θάλασσα [260, 261, 262]

Στον δεύτερο πόλεμο του Κόλπου υπάρχουν καταγγελίες ότι ο καθαρισμός των αρμάτων μάχης γινόταν στη Σούδα και τα τοξικά απόβλητα κατέληγαν στη θάλασσα.

Παρά την πληθώρα στοιχείων για μόλυνση οι ελληνικές αρχές διαρκώς παρέμεναν καθησυχαστικές. Χαρακτηριστικές είναι και οι δηλώσεις του τότε Υφυπουργού Άμυνας κ. Αποστολίδη από τον Φεβρουάριο του 2003, εν μέσω λαϊκών κινητοποιήσεων:

“Οι ανησυχίες που αφορούν τα ζητήματα τα περιβαλλοντικά, της υγείας, της ασφάλειας, βρίσκονται στο πλέον ικανοποιητικό βαθμό. Πέρα από ‘κει όμως και η πολιτική και η στρατιωτική ηγεσία, επαγρυπνούμε 24 ώρες το 24ώρο σ’ αυτά τα πεδία, να είμαστε απόλυτα αποτελεσματικοί, διότι κανείς δεν μπορεί να παίξει με ζητήματα του περιβάλλοντος, της υγείας και της ασφάλειας”. [263]

Τον Φεβρουάριο του 2015 το Υπουργείο Αμύνης των ΗΠΑ αποχαρακτήρισε μια σειρά απόρρητων εγγράφων σχετικά με τον αριθμό πυρηνικών όπλων που οι ΗΠΑ είχαν σε πλοία στη θάλασσα μεταξύ 1953 και 1991. Τα έγγραφα δείχνουν τον συνολικό αριθμό πυρηνικών όπλων που ήταν σε πλοία – μεταξύ αυτών αεροπλανοφόρα, πολεμικά πλοία, φρεγάτες, υποβρύχια στον Ατλαντικό Ωκεανό, στον Ειρηνικό Ωκεανό και στη Μεσόγειο.

Ο αριθμός των πυρηνικών όπλων στη Μεσόγειο, αν και όχι τόσο μεγάλος όσο αυτός στον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό, έφτασε τα 600 πυρηνικά όπλα στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Αλλά ο αποχαρακτηρισμός δείχνει ότι από το 1987 και μετά ο αριθμός των πυρηνικών στη θάλασσα έπεσε στο μηδέν. Προφανώς, οι ΗΠΑ αποφάσισαν να ξεφορτώσουν τα όπλα από τα πλοία του 6^ου Στόλου και τα υποβρύχια. Γιατί συνέβη αυτό δεν είναι ξεκάθαρο. [264, 265]

Πάντως, τα νούμερα που παρουσιάζονται είναι απλά μια “φωτογραφία” της πραγματικότητας αφού καταγράφεται ο αριθμός των πυρηνικών όπλων μιας συγκεκριμένης ημέρας μέσα στον χρονο (30 Σεπτεμβρίου) και άρα δε μπορεί να είναι ξεκάθαρο τι ακριβώς συνέβαινε τις υπόλοιπες ημέρες του χρόνου. Επίσης, στον αριθμό των πυρηνικών όπλων δε συμπεριλαμβάνονται πυρηνικές κεφαλές σε πλοία που εισήλθαν στη Μεσόγειο μέσω του Ατλαντικού Ωκεανού, οπότε ο αριθμός πρέπει να είναι αρκετά μεγαλύτερος.

Αυτό δε σημαίνει ότι τα πυρηνικά όπλα έπαψαν να υπάρχουν μέσα σε πλοία.

Χαρακτηριστικό είναι ότι, όπως αναφέρουν τα έγγραφα που παρουσίασε ο Σύνδεσμος Αμερικάνων Επιστημόνων (Federation of American Scientists), υποβρύχια με πυρηνικά όπλα συνέχισαν να πραγματοποιούν επισκέψεις σε λιμάνια της Μεσογείου. Μία από αυτές τις επισκέψεις έγινε στις 12 με 16 Δεκεμβρίου του 1999 στο λιμάνι της Σούδας με το πλοίο Louisiana να μεταφέρει 24 πυραύλους Trident και πάνω από 192 πυρηνικές κεφαλές. [266]

Τακτικές επισκέψεις πραγματοποιεί και το USS Florida. Βρέθηκε στη Σούδα στις 7 Μαρτίου του 2011 και ξανά τον Αύγουστο του 2013 και τον Νοέμβριο του 2014 [267, 268, 269]

Το USS Florida είναι ένα πυρηνοκίνητο υποβρύχιο που χαρακτήριζεται από τον στρατό των ΗΠΑ ως ένα “υπερόπλο” ικανό να προκαλέσει ένα “πυρηνικό ολοκαύτωμα”. Είναι φορτωμένο “με αρκετά πυρηνικά όπλα για να εξαφανίσουν από τον χάρτη όλη την πρώην Σοβιετική Ένωση”, όπως αναφέρουν οι ίδιοι.

Χαρακτηριστικό της ισχύς του είναι ότι η καταστροφή που μπορούν να προκαλέσουν οι βόμβες που μεταφέρει είναι 5.000 φορές μεγαλύτερη από αυτή της Χιροσίμα [270]

Μπορούμε να συμπεράνουμε ότι, πυρηνικά όπλα δεν έχουν σταματήσει να διακινούνται στη Μεσόγειο ή στη Σούδα. Απλώς, τα στοιχεία δε δημοσιοποιούνται.

Όπως παραδέχονται και στις δικές τους αναφορές, από το 1992 και μετά τα «στρατηγικά» υποβρύχια συνεχίζουν να μεταφέρουν πυρηνικά όπλα, μία πρακτική που θα συνεχιστεί έως το 2080. Κάποια από αυτά τα υποβρύχια έχουν εμπλακεί στο πέρασμα των χρόνων σε ατυχήματα. Λίγα έγιναν γνωστά. Για τέτοιες επιχειρήσεις και περιστατικά υψηλού ρίσκου και σημασίας, αν δεν υπάρξει κάποια διαρροή εκ των έσω ή δεν υπάρχουν αυτόπτες μάρτυρες, ποτέ δεν πρόκειται να μάθουμε ότι συνέβησαν.

Όμως δε χρειάζεται να γίνει ατύχημα για να προκληθεί μόλυνση.

Ο πυρηνικός φυσικός καθηγητής κ. Ανδρέας Θεοφίλου, σε παλιότερη συνέντευξή του είχε δηλώσεις για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον από τα πυρηνοκίνητα πλοία και υποβρύχια των ΗΠΑ που καταπλέουν στο Μαράθι:

«πάντα προκαλούν μόλυνση γιατί σε ότι έχει σχέση με στρατιωτικές δραστηριότητες, δεν τηρούνται οι περιβαλλοντικές προδιαγραφές. Οι στρατοί θεωρείται ότι είναι πάνω απ’ όλα. Έχει αποδειχτεί εν πάση περιπτώσει ότι όσες φορές έρχονται πυρηνοκίνητα υποβρύχια σε κάποιο λιμάνι, υπάρχει αυξημένη μόλυνση ραδιενέργειας». [271]

Ωστόσο, τόνισε ότι οι μετρήσεις αυτές πρέπει να γίνονται όταν θα βρίσκεται στη Σούδα κάποιο πυρηνοκίνητο υποβρύχιο και όχι όταν θα έχει φύγει.

Σε ερώτηση, αν οι επιστήμονες ήταν ενημερωμένοι για την ύπαρξη πυρηνικών υλικών ή πυρηνοκίνητων πλοίων στη Σούδα ή πυρηνικών όπλων αποθηκευμένων σε ειδικές εγκαταστάσεις, απάντησε:

«Υπάρχουν έντυπα μέσα από τα όποια ξέρουμε ότι στις βάσεις της Κρήτης είναι αποθηκευμένα και πυρηνικά όπλα και πυρηνικά βλήματα. Δεν χρειάζεται να μας ενημερώσουν υπηρεσιακά βέβαια. Αλίμονο, εμάς δεν μας ενημερώνουν για τίποτα. Αυτά θεωρούνται μυστικά του στρατού. Εμείς τα μαθαίνουμε από τη διεθνή βιβλιογραφία. Αυτά που θεωρούνται μυστικά, μπορεί να τα βρει κανείς σε βιβλία, όπως στις ετήσιες εκθέσεις, 500 με 1000 σελίδων, τις οποίες εκδίδει το ινστιτούτο ειρηνικών ερευνών της Στοκχόλμης, το SIPRI, που όσα αναφέρει είναι έγκυρα. Υπάρχουν, λοιπόν πυρηνικά βλήματα. Θυμόμαστε και παλιότερα ενώ οι διάφορες κυβερνήσεις της χώρας διέψευδαν την ύπαρξη πυρηνικών όπλων, κάποια στιγμή μας πληροφόρησαν ότι οι ΗΠΑ θα τα απέσυραν λόγω παλαιότητας» [272]

Σύμφωνα με τον καθηγητή, κάποια από τα βραχύβια απόβλητα των πυρηνικών αντιδραστήρων των υποβρυχίων καταλήγουν στη θάλασσα.

Ο κ. Θεοφίλου στην ίδια συνέντευξη είχε δηλώσει ότι οι βολές που γίνονται στο Πεδίο Βολής Κρήτης δημιουργούν προβλήματα. Όπως τονίσε, τα βλήματα όταν σκάνε εκπέμπουν ραδιενεργό Ουράνιο 238. Η σκόνη αυτή εφόσον παρασυρθεί λόγω ανέμων σε κατοικημένες περιοχές  δημιουργεί κινδύνους για την υγεία των κατοίκων, γι’ αυτό «δεν πρέπει να γίνονται τέτοιου είδους βολές με βλήματα απεμπλουτισμένου ουρανίου τα οποία σκάνε» κοντά σε κατοικημένες περιοχές.

Τη διακίνηση επικίνδυνων αποβλήτων είχε καταγγείλει και ο τότε νομάρχης Χανίων Γιώργος Κατσανεβάκης.

Σύμφωνα με έγγραφα, γινόταν παράνομη διακίνηση και εισαγωγή στη βάση στο Μαράθι, τοξικών και επικίνδυνων αποβλήτων με πλοία του Αμερικάνικου Πολεμικού Ναυτικού. Μάλιστα, το Κλιμάκιο Ελέγχου Ποιότητας Περιβάλλοντος είχε επιβάλλει πρόστιμο 280.000 ευρώ το οποίο πάντως ποτέ δε συλλέχθηκε. Στην προσπάθειά του Κλιμακίου να πραγματοποιήσει αυτοψία στη βάση και να διενεργήσει μετρήσεις, κατόπιν και σχετικής έγκρισης από το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας, οι αρχές των Αμερικάνικων Βάσεων αρνήθηκαν και απέτρεψαν τη διεξαγωγή έρευνας.

Ο Γιώργος Κατσανεβάκης είχε δηλώσει τότε:

«Mπορεί -πρόσθεσε- όλοι μας στο μυαλό μας να έχουμε ότι το αμερικανικό έδαφος της βάσης της ναυτικής και αεροπορικής ευκολίας είναι ξέφραγο αμπέλι, που ελεύθερα εισέρχονται πολεμοφόδια, καύσιμα, πύραυλοι, όπλα για τον απάνθρωπο πόλεμο στο Iράκ, όμως τα προσχήματα σε ορισμένες λειτουργίες δευτερεύουσες έπρεπε να είχαν τηρηθεί».

Και συνέχισε:

«Η παράνομη εισαγωγή των εξακριβωμένων τοξικών και επικινδύνων αποβλήτων με διαβεβαιώσεις γραπτές και ενυπόγραφες των εταιρειών διακίνησης και διαχείρισης αυτών των αποβλήτων, είναι μια διαδικασία εκτός νόμου. Oι νόμοι του Σικάγο και της Mαφίας τουλάχιστον στο βαθμό που η δύναμή μας το επιτρέπει, δεν θα ισχύσουν στην περιοχή του Nομού Xανίων». [273, 274, 275]

Σύμφωνα με τα έγγραφα που είχε δώσει στη δημοσιότητα η Νομαρχία Χανίων, δεκάδες τόνοι επικίνδυνων και τοξικών αποβλήτων διακινούνταν μέσω της Σούδας.

Χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι μέχρι τα μέσα του 2.000 δεν υπήρχε καμία μελέτη διαχείρισης των αποβλήτων, ούτε βιολογικού καθαρισμού.

Τη διακίνηση αποβλήτων είχε παραδεχτεί και το ΓΕΝ σε σχετική ανακοίνωσή του. Πάντως τόνισε ότι «τα όποια απόβλητα δημιουργηθούν από εργασίες που σχετίζονται με καθαρισμούς χώρων πολεμικών πλοίων, διακινούνται σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις ασφαλείας και τους περιβαλλοντικούς κανονισμούς του ΥΠΕΧΩΔΕ, χωρίς να δημιουργούν περιβαλλοντικούς κινδύνους στην ευρύτερη περιοχή». [276, 277, 278, 279, 280]

Σχετικά με τις ρίψεις πυραύλων είναι γνωστό ότι εκατοντάδες βλήμματα που χρησιμοποιήθηκαν σε βολές έχουν καταλήξει στη θάλασσα του Ακρωτηρίου.

Μέλη του Χανιώτικου Συλλόγου «Φίλοι του Βυθού» το 2001 φωτογράφησαν τον βυθό ο οποίος είναι διάσπαρτος με βλήμματα. Ο πρόεδρος του συλλόγου Χάρης Καραβαράκης είχε δηλώσει:

«Το πρόβλημα είναι γνωστό σε όλη την περιοχή κοντά στο πεδίο βολής. Τα υπολείμματα βλημάτων από τις δοκιμές που κάνουν οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ, πέφτουν στη θάλασσα. Αυτό μας έχει ενοχλήσει και θορυβήσει και γι’ αυτό έχουμε κάνει σχετικές έρευνες στην περιοχή. … Θέλουμε να δει και ο κόσμος το μέγεθος του προβλήματος, διότι άλλο είναι να λέγεται και άλλο να βλέπει κανείς το πρόβλημα κατάματα.»

Όπως είπε ο κ. Καραβαράκης, «τα υπολείμματα βλημμάτων είναι εκατοντάδες» αν και πρόσθεσε ότι δεν γνωρίζει αν τα βλήμματα είναι τοξικά ή όχι ή από τι είδους όπλα προέρχονται. [281]

Όμως υπάρχουν και κάποια επιπλέον ερωτήματα:

• Γιατί δεν υπάρχει Σταθμός Μέτρησης Ποιότητας Αέρα στα Χανιά, όπως υπάρχει σε αντίστοιχες περιοχές όπου υπάρχουν πανεπιστημιακά τμήματα που ασχολούνται με το περιβάλλον;
• Άγνωστο παραμένει ακόμα και σήμερα που καταλήγουν τα χημικά και τοξικά απόβλητα των στρατιωτικών εγκαταστάσεων. Υπάρχουν έγγραφα και τιμολόγια που να αποδεικνύουν ότι τα απόβλητα των στρατιωτικών εγκαταστάσεων παραλαμβάνουν εξειδικευμένες εταιρείες προς καταστροφή τους; Αν υπάρχουν, από ποια χρονολογία και μετά; Πριν από τις συγκεκριμένες χρονολογίες τι συνέβαινε με τα συγκεκριμένα χημικά, τοξικά ή / και ραδιενεργά απόβλητα; Κατέληγαν σε τρύπες; Τους έβαζαν φωτιά, όπως είναι η πρακτική σε άλλες χώρες; Τα πετούσαν στη θάλασσα; Αληθεύει ότι υπήρχαν περίοδοι πριν το 1991 όπου βαρέλια με χημικά και τοξικά απόβλητα θάβονταν στο έδαφος των βάσεων; Αν κι εφόσον έχει μολυνθεί το έδαφος, τι μέτρα σκοπεύουν να λάβουν προς αποκατάσταση της μόλυνσης;
• Οι χώροι στους οποίους γίνονται οι ακτινογραφίες για τα ραντάρ LANTIRN των αεροπλάνων F-16 είναι επαρκώς προστατευόμενοι; [282] Αληθεύει ότι η ισχύς ραδιενέργειας σε αυτούς τους χώρους πλησιάζει τα 3 rem; Τι μέτρα λαμβάνονται για την προστασία του προσωπικού και της περιοχής από τυχόν διαρροή; [283]
• Υπάρχουν περιοχές περιμετρικά της θαλάσσιας περιοχής της Κρήτης όπου γίνεται ή γινόταν στο παρελθόν ρίψη χημικών ή ραδιενεργών αποβλήτων; Σήμερα, ποια μέθοδος ακολουθείται από τις ελληνικές και τις νατοϊκές αρχές;
• Αληθεύει ότι οι Αμερικάνοι φροντίζουν να ανανεώνουν το προσωπικό της βάσης κάθε 6 μήνες και αν ναι, ποιος ο λόγος;
• Τι ακριβώς συνέβη τον Σεπτέμβρη του 2012 όταν πολίτες αναστατώθηκαν από εκρήξεις δίχως ουδείς να τους ενημερώσει; [284]
• Υπήρξαν παλιότερα αναφορές ότι συγκεκριμένοι τύποι καρκίνου και παθήσεις του θυρεοειδούς παρουσίαζαν έξαρση, ιδίως στις περιοχές κοντά στο πεδίο βολής. Ξεχωριστή αναφορά είχε γίνει για τα χωριά γύρω από τα Κεραμιά. Ισχύουν οι αναφορές;  [285, 286, 287] 

Όμως, όπως αποδεικνύει η έρευνά μας, η βλάβη προέρχεται από αυτούς που επιλέγουν τη σιωπή.

Το ευκταίο θα ήταν να φύγουν οι βάσεις των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ από τα Χανιά. Όμως, έως ότου γίνει αυτό θα πρέπει το αίτημα των Χανιωτών να είναι, όπως θα ήταν το αίτημα του κάθε ενεργού πολίτη στις ΗΠΑ, να υπάρχει συνεχή ενημέρωση και απόλυτη διαφάνεια στα ζητήματα προστασίας του περιβάλλοντος.

Κάτι τέτοιο, σήμερα, και  υπό τις παρούσες συνθήκες μοιάζει απίθανό. Και αυτό γιατί το ειδικό καθεστώς που επικρατεί που στηρίζεται σε διακρατικές Συμφωνίες και η υποτέλεια των ελληνικών αρχών, η αδυναμία των υπηρεσιών του ελληνικού κράτους να ασκήσουν ακόμα και υποτυπώδη έλεγχο στις δραστηριότητες των στρατιωτικών εγκαταστάσεων και η προκλητική παράκαμψη δημοκρατικών διαδικασιών, διαμορφώνει μια πραγματικότητα όπου οι των στρατιωτικών βάσεων δε χρειάζεται να δίνουν αναφορά για την καθημερινή λειτουργία, πόσο μάλλον να λογοδοτήσουν για κάποιο πιθανό περιστατικό μόλυνσης.

Η απουσία περιορισμών στην τήρηση βασικών κανόνων μετατρέπεται σε απουσία περιορισμών γενικά και στην εγκαθίδρυση ενός καθεστώτος ατιμωρησίας.

Γιατί, είναι γνωστό:

«Δεν γνωρίζουμε περιορισμούς καθ’ οποιαδήποτε χρονική στιγμή στην πρόσβαση, τις υπερπτήσεις ή την ανάπτυξη ακόμη και των πιο ευαίσθητων στρατιωτικών υλικών στη βάση» [288]

Και των πιο ευαίσθητων στρατιωτικών υλικών. Ανεξέλεγκτα. Δίχως περιορισμούς. Υπό καθεστώς ετεροδικίας.

Υπό αυτό το πρίσμα, η σιωπή της πλειοψηφίας των φορέων και των βουλευτών στο πέρασμα των χρόνων είναι αποδοχή συνενοχής. Αποτελεί την αποδοχή αυτή της ιδιαίτερης πραγματικότητας ως αναπόδραστης.

Είναι μια πραγματικότητα που προσβάλλει την όποια έννοια δημοκρατικής λειτουργίας στην Ελλάδα, και στα Χανιά δημιουργεί επιπλέον κινδύνους.

Τα τελευταία χρόνια μάλιστα ζήσαμε το φαινόμενο θεσμικοί και άλλοι φορείς του τόπου να τάσσονται υπέρ των πιθανών ευεργετημάτων από την παρουσία των βάσεων, σπεύδοντας να διαμορφώσουν καλές δημόσιες σχέσεις με τις αρχές των βάσεων.

Η εικόνα αυτή, υπό τις συνθήκες που φανερώνεται, παραπέμπει όχι στις σχέσεις μεταξύ συμμαχικών χωρών αλλά σε αποικιοκρατικά καθεστώτα.

Η στάση αυτή όμως αποτελεί και οξύμωρο σχήμα. Γιατί αποτελούσε οξύμωρο η στάση της πλειοψηφίας αυτών των φορέων που τόσο εύκολα σιωπούν στα του καθεστώτος των βάσεων, να απαιτούν φωναχτά την απόλυτη τήρηση των διαδικασιών για την προστασία του περιβάλλοντος σε σχέση με την καταστροφή των χημικών της Συρίας.

Επίσης, είναι γεγονός ότι στις ελάχιστες περιπτώσεις όπου υπήρχαν εκλεγμένες αρχές στο νομό Χανίων που διαμαρτυρήθηκαν, ζητώντας την εφαρμογή και τήρηση των νόμων του ελληνικού κράτους, δέχτηκαν την επίθεση από βουλευτές, αλλά και ΜΜΕ.

Τέτοια περίπτωση αποτελούσε ο μετριοπαθής πολιτικά νομάρχης Χανίων Γιώργος Κατσανεβάκης, όπου στην καθόλα νόμιμη απαίτησή του για περιβαλλοντικούς ελέγχους στις βάσεις, αντιμετωπίστηκε από ΜΜΕ και πολιτικούς περιπαιχτικά, χαρακτηρίστηκε “ριζοσπάστης”, ενώ κάποιοι απαίτησαν να σταματήσει να μιλάει για αυτά τα θέματα αφού δεν είναι της αρμοδιότητάς του, ή, όπως χαρακτηριστικά λέγανε, δεν είναι «Υπουργός Εξωτερικών».

Κριτική στάση ανα καιρούς τήρησαν επίσης ο πρώην Δήμαρχος Σούδας Γιώργος Περράκης όσο και ο Δήμαρχος Ακρωτηρίου Αντώνης Γιαννακάκης – που συνυπήρξαν την ίδια περιόδο με τον Γιώργο Κατσανεβάκη  – εκφράζοντας αντιρρήσεις για μια σειρά ζητήματα, κυρίως περιβαλλοντικά, απαιτώντας την εφαρμογή των νόμων και συμμετέχοντας στις κινητοποιήσεις.

Η χαρά που εξέφρασε ο πρώην αμερικάνος πρέσβης κ. Ρις σε εμπιστευτικό τηλεγράφημά του στις 27 Μαρτίου 2007, που αποκάλυψε το Wikileaks, είναι χαρακτηριστική της πραγματικότητας στο νομό. Στο μήνυμά του επεσήμανε, ότι αποτελούσε πρόβλημα η παρουσία του κ. Κατσανεβάκη (και όχι η απουσία τήρησης των νόμων) και ότι πλέον η υποδοχή των αρχών των βάσεων, με την αλλαγή προσώπων μετά τις αυτοδιοικητικές εκλογές και την εκλογή του Γρηγόρη Αρχοντάκη ως νομάρχη, του Κυριάκου Βιρβιδάκη ως Δήμαρχου Χανίων και του Μιχάλη Κυνηγού ως Δήμαρχου Ακρωτηρίου, είναι πολύ διαφορετική από τις «παγερές συναντήσεις µε την παλιά αριστερίστικη τοπική ηγεσία» . [289, 290]

Αν μη τι άλλο, οι δηλώσεις του κ. Ρις αποδεικνύουν ότι η ανάληψη των ευθυνών που αντιστοιχούν από τη χρήση των βάσεων, η διαφάνεια στη λειτουργία και η τήρηση των περιβαλλοντικών κανόνων, δεν είναι στις προθέσεις των ΗΠΑ που προτιμούν πειθήνιους συνομιλητές από άλλους που είναι έτοιμοι να προβούν σε οποιασδήποτε μορφής κριτική ή ζητούν να ασκήσουν κάποιας μορφής έλεγχο στις δραστηριότητες των βάσεων. Αυτό που φανερώνεται είναι ότι το πρόβλημα για τις ΗΠΑ είναι η κριτική όταν ασκείται για πιθανές ελλείψεις και προβλήματα και η απαίτηση εξεύρεσης λύσης, όχι το πρόβλημα για το οποίο γίνεται η κριτική.

Αλλά αν φανερώνεται και κάτι άλλο είναι ότι σε αυτή τη στάση που τηρεί ο στρατός των ΗΠΑ βρίσκει πολλούς συμπαραστάτες σε τοπικούς φορείς, ΜΜΕ αλλά κυρίως σε εκλεγμένους εκπροσώπους του λαού που τάσσονται ευνοϊκά στο ειδικό καθεστώς λειτουργίας των βάσεων και των οποίων η εκλογή τους χαιρετίζεται ως θετική εξέλιξη από τις αρχές των βάσεων.

Για τον γιατρό Νάσο Γαλή, πρόεδρο της Επιτροπής Ειρήνης Χανίων, και σε σχετική εισήγησή του σε διεθνές συνέδριο για την ειρήνη που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Αγώνας της Κρήτης» στις 26 Φεβρουαρίου του 2006, οι αρχές των βάσεων πάντα επιζητούσαν να παίζουν ενεργότερο ρόλο και στα πολιτικά πράγματα του νομού «ακόμα και στα αποτελέσματα των εκλογικών αναμετρήσεων, αλλά και στην εν γένει ζωή του τόπου».

Η ανάμειξη των ΗΠΑ στις διεργασίες, και σε εθνικό επίπεδο, αναγνωρίζεται και μέσω Έκθεσης του 1970 της Υποεπιτροπής για τις Συμφωνίες Ασφαλείας και Δεσμεύσεις στο Εξωτερικό της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων των ΗΠΑ:

“Οι βάσεις στο εξωτερικό, η παρουσία στρατιωτικών δυνάμεων των ΗΠΑ, ο κοινός σχεδιασμός και οι κοινές ασκήσεις, τα προγράμματα εκτεταμμένης στρατιωτικής βοήθειας, όλα διασφαλίζουν την ανάμειξη των ΗΠΑ στις εσωτερικές υποθέσεις των χωρών που φιλοξενούν τέτοιες δραστηριότητες”. [291]

Για τη γενικευμένη και “ενορχηστρωμένη επίθεση” που δέχεται ο Χανιώτης πολίτης να αποδεχθεί τη στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ ως αναγκαίο και καλό αναφέρθηκε στις 23 Μαρτίου του 2006 (Α.τ.Κ.) και το Ελληνικό Κοινωνικό Φόρουμ που διαπίστωνε ότι:

«Με έκπληξη παρακολουθούμε τις τελευταίες ημέρες στον τοπικό τύπο μπαράζ δηλώσεων από θεσμικούς και μη φορείς… σχετικά με το πόσο «λάθος» κάνουμε ως Νομός που με κάθε ευκαιρία διαδηλώνουμε την αντίθεσή μας στην ύπαρξη και λειτουργία των βάσεων του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ στον τόπο μας». [292]

Στα πλαίσια της ισχυροποίησης της παρουσίας των βάσεων στα Χανιά πραγματοποιούνται ανά καιρούς και εκστρατείες δημοσίων σχέσεων για τον εξωραϊσμό της εικόνας της ΝΑΤΟϊκής στρατιωτικής παρουσίας στα Χανιά, σε συνεργασία πολλές φορές με τις δημοτικές αρχές ενώ οι αρχές των βάσεων επιζητούν τη διαμόρφωση καλών σχέσεων με δημοσιογράφους και ΜΜΕ αλλά και με εκλεγμένους εκπροσώπους του λαού, τοπικά και εθνικά. Οι σχέσεις αυτές διασφαλίζουν την ισχυροποίηση του καθεστώτος παρουσίας τους και αποτελούν ζητούμενο για τις αρχές των βάσεων. Δυστυχώς, λίγοι έχουν το σθένος να αρνηθούν [293, 294, 295, 296].

[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=ZCFhvYu76W4″]

Επίσης, δεν απουσιάζουν περιστατικά όπου οι αρχές προσπαθούν να αποκρύψουν γεγονότα που μπορεί να δημιουργήσουν αντιδράσεις για το καθεστώς των βάσεων. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί ο ξυλοδαρμός της Ασημίνας Κάλλου τον Φλεβάρη του 2002 όταν οι αστυνομικές αρχές επέλεξαν να αποκρύψουν το γεγονός το οποίο ήρθε στη δημοσιότητα μόνο μετά από έρευνες δημοσιογράφων [297, 298] 

H αυξημένη υποτέλεια των ελληνικών αρχών αποτυπώνεται και πιο πρόσφατα σε μια σειρά δηλώσεων του νυν Υπουργού Εθνικής Άμυνας Πάνου Καμμένου όπου διαφήμιζε την Κρήτη ως «αβύθιστο αεροπλανοφόρο» για τις ανάγκες των αμερικάνικου στρατού σε αξιωματούχους του στρατού και της κυβέρνησης των ΗΠΑ, προσδοκώντας σε οικονομικά και άλλα ανταλλάγματα. Η πραγματικότητα αυτή αποτυπώνεται και πιο πρόσφατα, στην παρουσία δύο υπουργών της ελληνικής κυβέρνησης σε δεξίωση προς τιμήν της νέας αμερικανίδας διοικητού της διακλαδικής διοίκησης συμμαχικών δυνάμεων Νεαπόλεως και των ναυτικών δυνάμεων Ευρώπης και Αφρικής των ΗΠΑ, ναυάρχου Μισέλ Χάουαρντ εντός του αεροπλανοφόρου USS Harry S. Truman, στη Σούδα [299].

Είναι λογικό ότι σε μια χώρα μειωμένης εθνικής κυριαρχίας, υπό καθεστώς επιτήρησης, το καθεστώς εξάρτησης βαθαίνει. Ακόμα και με “κυβέρνηση Αριστεράς”, ακόμα κι όταν οι 4 βουλευτές του νομού Χανίων είναι εκλεγμένοι με κόμμα της Αριστεράς.

Αυτό άλλωστε αποτυπώνεται και στην ίδια στρατηγική του στρατού των ΗΠΑ που επιλέγει να μετακινεί τις επιχειρήσεις του και να εμπλουτίζει τη δραστηριότητα βάσεων ανάλογα και με την ελευθερία κίνησης που προσφέρουν κυβερνήσεις. Τέτοια ελευθερία κινήσεων προσφέρουν χώρες οικονομικά ή πολιτικά εξαρτημένες και εξασθενημένες, όπως η Ελλάδα.  [300]

Το ζήτημα λοιπόν εδώ δε σχετίζεται με κάποιον μονόχνωτο αντιαμερικανισμό αλλά με τα ίδια τα θεμέλια της δημοκρατικής λειτουργίας στον τόπο μας, τους κινδύνους που δημιουργούνται από την περαιτέρω στρατιωτικοποίηση του νομού που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια σε μια περίοδο εξαιρετικής ρευστότητας, και – σε δεύτερο βαθμό – την απειλή για την υγεία των πολιτών που προκύπτει από την μόλυνση του περιβάλλοντος που παράγει η εν γένει λειτουργία των βάσεων. Οπωσδήποτε, δεν είναι ζητήματα που αφορούν μόνο την Ελλάδα, αλλά και μια σειρά άλλες χώρες. Αφορούν όψεις μιας προβληματικής πραγματικότητας, για την οποία και πολίτες στις ΗΠΑ κρατούν μια έντονα κριτική στάση.

Το μονοπώλιο της εξουσίας

Οι ΗΠΑ, λένε ότι πολεμούν για τη δημοκρατία και την ελευθερία. Όμως οι βάσεις σε κάθε άκρη του πλανήτη – που διασφαλίζουν μια Pax Americana – κτίστηκαν πάνω σε καθεστώτα ειδικών συνθηκών και υποσκάπτουν τη δημοκρατική λειτουργία. Το γεγονός ότι το 95% των βάσεων στον πλανήτη είναι αμερικάνικες αποτυπώνει, αν μη τι άλλο, ένα μονοπώλιο.

Πάντως, θα ήταν λάθος να κρίνουμε την ύπαρξη στρατιωτικών βάσεων στον πλανήτη ως ένα αμιγώς στρατιωτικό φαινόμενο. Οι βάσεις αποτελούν ένα είδος χαρτογράφησης της αυτοκρατορικής σφαίρας επιρροής των ΗΠΑ και της επέκτασής της προς την περιφέρεια. Δίχως την ύπαρξη των βάσεων παγκοσμίως και τις στρατιωτικές επεμβάσεις όπου κρίνεται σκόπιμο, θα ήταν αδύνατο να ελεγχθούν πολλές περιοχές που θα ξέφευγαν από τον οικονομικό έλεγχο των ΗΠΑ. Σε αυτό το πλαίσιο, και άλλες χώρες δεμένες σε αυτή την οικονομική λειτουργία εξαρτώνται από τις ΗΠΑ και επιζητούν την παρουσία τους, αφού αποτελούν τον κύριο εκφραστή της επιβολής της θέλησής τους για τήρηση των “κανόνων του παιχνιδιού”.  [301]

Θα μπορούσαν τα πράγματα να είναι χειρότερα δίχως την επιβολή αυτής της ιδιόμορφης τάξης; Σε αυτό δε μπορώ να απαντήσω.

Όμως αυτό που γνωρίζω είναι ότι σήμερα οι ΗΠΑ ηγούνται ενός κόσμου ακραίων ανισοτήτων, θέτουν τους όρους και δεν επιτρέπουν την οποιαδήποτε αλλαγή στη λειτουργία του. Έναν κόσμο τόσο άνισο όσο δεν έχει υπάρξει ποτέ στην ιστορία του ανθρώπου στον πλανήτη γη.

Και μπορεί να μην είναι ο κόσμος με τους περισσότερους νεκρούς από πολέμους στην ιστορία, είναι όμως ο κόσμος που ένας πόλεμος μπορεί να αποδειχθεί απόλυτα καταστρεπτικός.

Οι ΗΠΑ είναι ο αυτοκράτορας αυτού του κόσμου που επιβάλλει μέσω και των στρατιωτικών βάσεων την “ειρήνη” του “τέλους της ιστορίας”, της απουσίας εναλλακτικών, του νεοφιλελεύθερου φονταμενταλισμού. Το τεράστιο δίκτυο βάσεων είναι οι αρτηρίες της αυτοκρατορίας που ενώνουν κάθε γωνιά του πλανήτη, είναι το σημείο προβολής της αυτοκρατορικής εξουσίας και η επέκτασή της.

Για όλους όσους αντιτίθονται σε αυτές τις εξελίξεις δε μπορεί να υπάρχει καμία αυταπάτη. Η παγκόσμια επέκταση της στρατιωτικής δύναμης εκ μέρους του ηγεμονικού κράτους του παγκόσμιου καπιταλισμού είναι συνδεδεμένη με τον έλεγχο γεωστρατηγικά σημαντικά περιοχών, με τη δημιουργία σφαιρών επιρροής στα πλαίσια των διαδικασιών της οικονομικής παγκοσμιοποίησης.

Η αντίθεση λοιπόν στο καθεστώς των βάσεων είναι και αντίθεση σε μια παγκόσμια πραγματικότητα που αναπαράγει και τροφοδοτεί συνθήκες ακραίας ανισότητας, αυτές που πλέον βιώνουμε με ένταση και στην Ελλάδα. Και στο κέντρο της προβληματικής που γεννά την αναγκαιότητα για αγώνα είναι το αίτημα για κατάργηση των ειδικών καθεστώτων που γεννούν ατιμωρησία, το αίτημα για δημοκρατία και ελευθερία.

Το αίτημα για ειρήνη. Πραγματική ειρήνη, αυτή που αποδίδει οικονομική και κοινωνική Δικαιοσύνη. Δικαιοσύνη που δεν αναγνωρίζει ειδικά καθεστώτα ασυλίας.

Τέλος, ο αγώνας ενάντια στο καθεστώς των βάσεων – σύμφωνα και με την εμπειρία που παρουσίασαμε από άλλες χώρες – είναι ένας αγώνας που έχει συγχρόνως τοπικές, εθνικές, παγκόσμιες επιπτώσεις.

Και αυτό γιατί, σε αντίθεση με άλλες μορφές αγώνων όπου το διακύβευμα είναι πιο ξεκάθαρο, στη συγκεκριμένη περίπτωση εμπλέκονται στρατηγικά συμφέροντα εθνών κρατών σε σημεία που είναι λιγότερο ή περισσότερο καίρια για τη διασφάλιση της κυριαρχίας τους. Την ίδια στιγμή, οι βάσεις αποτελούν παράγοντα εξάρτησης και ο αγώνας ενάντια στο καθεστώς τους είναι αγώνας ενάντια στην ίδια την πολιτική τάξη που έχει αποδεχθεί την εξάρτηση ως αναπόφευκτη. Είναι λογικό λοιπόν, οι αντιδράσεις, των Χανιωτών – όπως και σε άλλες γωνιές του πλανήτη που οι πολίτες οργανώνονται και αντιδρούν – επειδή μπορεί να έχουν σημαντικό εθνικό και παγκόσμιο αντίκτυπο, να μην επιτρέπεται να έχουν καθόλου αντίκτυπο, ανεξαρτήτως της βούλησής τους.

Μια απειλή για την ελευθερία

Τον Ιούλιο του 1990, ήμουν μόλις 11 χρονών.

Στις 22 του μήνα, θυμάμαι τον εαυτό μου σε ένα αυτοκίνητο καθ’ οδόν προς τη “Βάση της Σούδας”. Από το αυτοκίνητο ακουγόταν η φωνή του Νίκου Ξυλούρη.

Δεν ήξερα και πολλά για τις “βάσεις” μόνο ότι ήταν του “θανάτου” και ότι από εκεί ξεκινούσαν πόλεμοι.

Θυμάμαι ότι ήταν πολλές εκατοντάδες άλλα αυτοκίνητα μαζί μας. Πήγαιναν αργά, λες και για να ταιριάζουν με τον μακρόσυρτο ήχο της κόρνας που κτυπούσαν, σε μία ατελείωτη ουρά με σημαίες.

Όταν φθάσαμε, ο κόσμος συγκεντρώθηκε γύρω από τους ομιλητές. Χειροκροτούσε πιο δυνατά όταν αυτό που άκουγε το έβρισκε σωστό και ξεκάθαρο ή αν αναγνώριζε μια ειλικρίνεια στον λόγο του ομιλητή, αν ο λόγος ήταν πηγαίος, λες και αυτό αρκούσε για να επιβραβευθεί με χειροκρότημα. Σε πηγαδάκια που στήνανε ανά σημεία οι άνθρωποι συζητούσαν για την επόμενη μέρα. “Φαίνεται ότι τελικά θα υπογραφεί η νέα Συμφωνία. Οι βάσεις δε θα φύγουν.” Υπήρχε μια προσδοκία μέχρι πριν μερικές ημέρες, δεν υπήρχαν όμως ψευδαισθήσεις.

Όμως στα Χανιά υπήρχε και ένα ισχυρο κίνημα, οργανωμένο γύρω από την Επιτροπή Φορέων Κατά των Βάσεων και της Εξάρτησης. Την επόμενη μέρα, όταν θα ψηφιζόταν η επικύρωση της νέας Συμφωνίας, θα προχωρούσαν σε περικύκλωση της νομαρχίας Χανίων και σε διαδήλωση διαμαρτυρίας. Όπως έλεγαν θα διαδηλώσουν “έστω για την τιμή των όπλων”.

Η συμβολική περικύκλωση της Νομαρχίας από κάποιες εκατοντάδες διαδηλωτές αντιμετωπίστηκε με τη βία των πρωτοεμφανιζόμενων στα Χανιά δυνάμεων των ΜΑΤ.

Η 23η Ιουλίου του 1990, έμεινε στην ιστορία ως “τα γεγονότα της νομαρχίας”. Ο νομός Χανίων κηρύχθηκε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Χιλιάδες πολίτες βγήκαν στους δρόμους για να σταθούν δίπλα σε αυτούς που αναίτια χτυπήθηκαν αλλά και για να προασπίσουν την αξιοπρέπειά τη δική τους και του τόπου τους ενάντια σε αποφάσεις πολιτικών που δε σεβάστηκαν την εκφρασμένη βούλησή τους. Βγήκαν στους δρόμους, φώναξαν συνθήματα, συγκρούστηκαν, δεν ήθελαν να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Ηττήθηκαν.

Τα χρόνια πέρασαν, και οι βάσεις δεν έφυγαν. Έγιναν και άλλοι αγώνες. Συνεχίζονται.

Η εργασία αυτή έχει ως αφορμή και αυτές τις εμπειρίες που έζησα ως παιδί όπως και χιλιάδες άλλοι, τις μέρες του καλοκαιριού του 1990.

Σήμερα, 26 χρόνια μετά, το αίτημα παραμένει το ίδιο: “Έξω οι βάσεις του θανάτου και της εξάρτησης”.

Όχι εξαιτίας κάποιου πολιτικού ριζοσπαστισμού, αλλά επειδή αυτό τεκμηριώνεται με επιχειρήματα, επειδή είναι το δίκαιο και το λογικό και σήμερα το δίκαιο και το λογικό είναι αναγκαία πιο πολύ από ποτέ άλλοτε.

Γιατί, όπως είπε και το παιδί απαντώντας στον βασιλιά Shahdov στην ταινία “A King in New York”:

“Το μονοπώλιο της εξουσίας είναι μια απειλή για την ελευθερία”

 

Παραπομπές:

1. Αλέκος Χατζηκώστας, Φλεβάρης 1958: Πώς το αστικό κράτος αντιμετώπιζε τον αγώνα κατά των βάσεων, atexnos.gr

2. Γιώργος Πετρόπουλος, 12 Οκτώβρη 1953: Η Συμφωνία για τις βάσεις στην Ελλάδα, εφημερίδα «Ριζοσπάστης»,

3. Γιώργος Πετρόπουλος, Η ελληνοαμερικάνικη Συμφωνία για τις βάσεις, εφημερίδα «Ριζοσπάστης»,

4. Γιώργος Πετρόπουλος, Έξω οι Βάσεις του Θανάτου, εφημερίδα “Ριζοσπάστης“,

5. Γιώργος Πετρόπουλος, 12 Οκτώβρη 1953: Η Συμφωνία για τις βάσεις στην Ελλάδα, εφημερίδα «Ριζοσπάστης»,

6. Truman Doctrine, President Harry S. Truman’s address before a joint session of Congress, March 12, 1947,

7. Truman Doctrine, historylearningsite.co.uk

8. Γιώργος Πετρόπουλος, 12 Οκτώβρη 1953: Η Συμφωνία για τις βάσεις στην Ελλάδα, εφημερίδα «Ριζοσπάστης»,

9. “Έξω οι βάσεις του θανάτου”: 12 Οκτωβρίου 1953 – 12 Οκτωβρίου 2014 – 61 χρόνια από τη Συμφωνία του αίσχους, agonaskritis.gr

10. Νίκος Χασαπόπουλος, Τι χρωστάμε στους Αμερικάνους: Μυστικές είναι οι «συμβατικές υποχρεώσεις» που απορρέουν από τις συμφωνίες με τις ΗΠΑ, tovima.gr

11. Το ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση ο Λαός στην Εξουσία, 4 Οκτωβρίου 1981

12. Στέφανος Κρητικός, Η εγκατάσταση των αμερικάνικων βάσεων στην Ελλάδα, εφημερίδα «Ριζοσπάστης»

13. Διακήρυξη της 3^ης του Σεπτέμβρη, el.wikisource.org

14. Στέφανος Κρητικός, Η εγκατάσταση των αμερικάνικων βάσεων στην Ελλάδα, εφημερίδα «Ριζοσπάστης»

15. Δέσποινα Κουρουπάκη, Εδώ Βάσεις!, tvxs.gr

16. Οι αμερικάνικες στρατιωτικές βάσεις στην Ελλάδα, εφημερίδα «Ριζοσπάστης»

17. 25 χρόνια μετά τα γεγονότα «ΑΙΜΑ ΚΑΙ ΜΑΤ» της Νομαρχίας – Όταν ο Μητσοτάκης είπε στα σώματα ασφαλείας: «Εσείς είστε το κράτος», εφημερίδα “Αγώνας της Κρήτης”

18. Γιάννης Αγγελάκης, “O σπόρος που έχει σπαρεί, αργά ή γρήγορα καρπίζει”: Το πρωτοπόρο πείραμα της Επιτροπής Φορέων και τι έχει να μας διδάξει σήμερα – Η μαρτυρία του Κ. Ντουντουλάκη, εφημερίδα “Αγώνας της Κρήτης”

19. Στέφανος Κρητικός, Η εγκατάσταση των αμερικάνικων βάσεων στην Ελλάδα, εφημερίδα «Ριζοσπάστης»

20. Γενικευμένη ετεροδικία, εφημερίδα «Ριζοσπάστης»

21. Συνολική Τεχνική Συμφωνία μεταξύ της Ελληνικής Δημοκρατίας και των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, 10 Φεβρουαρίου 2003, nomoi.info

22. Δεκτή έγινε από την αρμόδια επιτροπή της Βουλής η τεχνική συμφωνία Ελλάδας – ΗΠΑ, news.in.gr

23. Γεράσιμος Λιβιτσάνος, Όλη η Ελλάδα μια Νατοϊκή βάση, εφημερίδα «ΠΡΙΝ»,

24. Νίκος Χασαπόπουλος, Τι χρωστάμε στους Αμερικάνους: Μυστικές είναι οι «συμβατικές υποχρεώσεις» που απορρέουν από τις συμφωνίες με τις ΗΠΑ, εφημερίδα “ΤΟ ΒΗΜΑ”

25. Ο ρόλος της Βάσης της Σούδας στον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1973, το ψεύτικο «όχι» του Μαρκεζίνη και πώς οι φασίστες των χωρών του νότου έσωσαν το Ισραήλ, εφημερίδα «Αγώνας της Κρήτης»

26. Στέφανος Νικήτας, Η στρατηγικής σημασίας βάση της Σούδας και οι «διευκολύνσεις» στους Αμερικάνους, news247.gr

27. Δέσποινα Κουρουπάκη, Εδώ Βάσεις!, tvxs.gr

28. Α’ Πόλεμος του Κόλπου, sansimera.gr

29. Η Ακροδεξιά προπαγάνδα και ο φαύλος κύκλος της τρομοκρατίας, vathikokkino.gr

30. Κώστας Μαρδάς, Όταν η Σούδα σκότωσε τον Καντάφι, onalert.gr

31. Ποιος είναι ο ρόλος της βάσης της Σούδας στη διαδικασία καταστροφής των χημικών της Συρίας;, εφημερίδα “Αγώνας της Κρήτης”

32. ΑΗΙ, Lexington Institute Co-host Presentation Announcing Release of Souda Bay White Paper, ahiworld.org

33. Daniel Goure, Souda Bay: NATO’s Military Gem in the Eastern Mediterranean, lexingtoninstitute.org

34. George W. Bush, Remarks to United States and Greek Armed Forces in Souda Bay, Crete, July 19, 1991, presidency.ucsb.edu

35. Για ένα λεπτομερή απολογισμό των συνεπειών στο περιβάλλον από αυτές τις δραστηριότητες δες εφημερίδα “Αγώνας της Κρήτης”, Τετάρτη 12 Μαρτίου 2003, σ.27

36. Νίκος Μπογιόπουλος, Η Σούδα και τα «Παράσημα»…, εφημερίδα “Ριζοσπάστης”

37. Νυν υπέρ πάντων οι… ΗΠΑ!, εφημερίδα «Ριζοσπάστης»

38. Αμερικάνικο έδαφος η Σούδα, εφημερίδα «Ριζοσπάστης»

39. Το πέρασμα της Σούδας, εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ»

40. Στρατηγικής σημασίας βάση για τα σχέδια των Αμερικάνων, εφημερίδα «Ριζοσπάστης»

41. Έχουμε υποχρεώσεις: Διαθέσιμη η Σούδα για τους συμμάχους, δηλώνει ο Β. Μεϊμαράκης, news.in.gr

42. Η χώρα μας έχει συμβατικές υποχρεώσεις, επαναλαμβάνει η κυβέρνηση για τη Σούδα, news.in.gr

43. Έτοιμη η Αθήνα να διευκολύνει τα πλοία του ΝΑΤΟ που θα περιπολούν στο Αιγαίο, εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ»

44. «Αεροπλανοφόρο που δε μπορεί να βυθιστεί»: Σε εκδήλωση για τη γεωστρατηγική σημασία της βάσης της Σούδας στο Καπιτώλιο ο Πάνος Καμμένος – Διαθέσιμη όποτε τη χρειαστούν, λέει ο Υπ. Άμυνας, εφημερίδα «Αγώνας της Κρήτης»

45. Η Ελλάδα, η γεωγραφία της και ο Ιμπεριαλιστικός πόλεμος, εφημερίδα “Ριζοσπάστης” – «Γιγάντιο αεροπλανοφόρο» η Κρήτη: Με αναφορά στη σημασία των νατοϊκών εγκαταστάσεων η ομιλία Καμμένου στη Σούδα, εφημερίδα “Αγώνας της Κρήτης”

46. Κυριάκος Ζηλάκος, Όλη η Ελλάδα μία βάση – ΝΑΤΟϊκό ορμητήριο, εφημερίδα «Ριζοσπάστης»

47. Η Βάση της Σούδας: Καθεστώς – Ρόλος – Συνέπειες, Κείμενο της Συνέλευσης Χανίων του Ελληνικού Κοινωνικού Φόρουμ, Ιούνιος 2003

48. Στέφανος Νικήτας, Η στρατηγικής σημασίας βάση της Σούδας και οι «διευκολύνσεις» στους Αμερικάνους, news247.gr

49. US Naval Support Activity (NSA) Souda Bay, Greece, naval-technology.com

50. Σούδα: Ετοιμότητα και αφίξεις κατακοπευτικών αεροσκαφών για Συρία, εφημερίδα «Αγώνας της Κρήτης»

51. Daniel Goure, Souda Bay: NATO’s Military Gem in the Eastern Mediterranean, lexingtoninstitute.org

52. Έλεγχοι ακριβείας για όλα τα πλοία του ΝΑΤΟ στη Σούδα, onalert.gr

53. Κατασκευάζουν σταθμό μετρήσεων μαγνητικού πεδίου (Deep Water Degaussing Facility) στο Ναύσταθμο Κρήτης, εφημερίδα “Αγώνας της Κρήτης”

54. Φτιάχνουν αμερικάνικο ραδιοσταθμό στη Σούδα, εφημερίδα «Ριζοσπάστης»

55. «Υφίσταται διακρατική συμφωνία»: Διευκρινήσεις ΕΣΡ για τη χορήγηση ραδιοσυχνότητας στην αμερικάνικη βάση της Σούδας, news.in.gr

56. Στέφανος Νικήτας, Η στρατηγικής σημασίας βάση της Σούδας και οι «διευκολύνσεις» στους Αμερικάνους, news247.gr

57. Κύρωση του Μνημονίου Κατανόησης μεταξύ του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας της Ελληνικής Δημοκρατίας, του Στρατηγείου της Ανώτατης Συμμαχικής Διοίκησης Μετασχηματισμού (HQ SACT) και του Ανώτατου Συμμαχικού Στρατηγείου Δυνάμεων Ευρώπης (SHAPE) επί της Λειτουργικής Σχέσης του Κέντρου Επιχειρησιακής Εκπαίδευσης Ναυτικής Αποτροπής του ΝΑΤΟ (ΚΕΝΑΠ), hellenicparliament.gr

58. ΝΑΤΟ Maritime Interdiction Operations Training Centre – M.I.O.T.C., nmiotc.nato.int

59. Νατοϊκό Κέντρο Ναυτικής Αποτροπής: Απειλή για την ειρήνη και τους λαούς, εφημερίδα «Ριζοσπάστης»,

60. Οικολογική Πρωτοβουλία Χανίων, Ανακοίνωση – καταγγελία σχετικά με το νέο Νατοϊκό Κέντρο στη Σούδα

61. Κέντρο Εκπαίδευσης Ναυτικής Αποτροπής: Επιβεβαιώνεται η σημασία του στους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς, 902.gr

62. ΓΕΕΘΑ, Διεξαγωγή 9^ης Ομάδας Εργασίας Ειδικών Δυνάμεων του ΝΑΤΟ στο ΚΕΝΑΠ, geetha.mil.gr

63. ΚΕΝΑΠ Σούδας: Αμερικάνοι κομάντος εκπαιδεύονται σε αντιτρομοκρατικές και αντιπειρατικές δράσεις, εφημερίδα «Αγώνας της Κρήτης»

64. Στο επίκεντρο ξανά η Σούδα: Άτυπη Συνάντηση της Στρατιωτικής Επιτροπής της Ε.Ε. (EUMC), εφημερίδα «Αγώνας της Κρήτης»

65. David Vine, The United States probably has more foreign military bases than any other people, nation, or empire in history, “The Nation”  – Louis Jacobson, Ron Paul says U.S. has military personnel in 130 countries and 900 overseas bases, politifact.com

66. Ann Wright, Challenging US overseas military bases, consortiumnews.com

67. Annalisa Merelli, These are all the countries where the US has a military presence, qz.com

68. US spending over $150 billion annually on overseas military bases, mintpressnews.com

69. David Vine, Picking up a $170 billion tab, The Huffington Post

70. David Vine, The United States probably has more foreign military bases than any other people, nation, or empire in history, “The Nation”

71. Skye Bould and Jeremy Bender, Here’s how the U.S. military spends its billions,  businessinsider.com

72. David Vine, Base Nation: How U.S. Military Bases Abroad Harm America and the World, Metropolitan Books, 2015

73. Destroyers for Bases Agreement, en.wikipedia.org

74. Chalmers Johnson, America’s Empire of Bases, globalpolicy.org

75. Enrico Parenti and Thomas Fazi, Standing Army, rt.com – Takafumi Ohtomo, Understanding U.S. Overseas Military Presence after World War II, japan.tsukuba.ac.jp

76. US to quadruple defence budget for Europe, bbc.com – Sasha Davis, The U.S. military base network and contemporary colonialism: Power projection, resistance and the quest for operational unilateralism, researchgate.net

77. Quora Question: Why do other countries allow the U.S. to have so many military bases abroad? quora.com

78. Noam Chomsky, American Power Under Challenge, The Huffington Post

79. David Vine, The United States probably has more foreign military bases than any other people, nation, or empire in history, “The Nation”

80. Sudden rise in the number of wars, uu.se

81. Kathryn Hadley, Alarming increase in wars, historytoday.com

82. Joshua S. Goldstein, Think again: War, foreignpolicy.com

83. Neil Conan, War and Violence on the Decline in Modern Times, npr.org

84. Steven Pinker and Andrew Mack, The World is not falling apart, Slate, slate.com

85. Max Roser, War and Peace after 1945, ourworldindata.org

86. Jason Hickel, Global inequality may be much worse than we think, The Guardian

87. Alex Gray, 3 charts than explain global inequality, weforum.org – Jeff Cox, Companies drowning in debt despite almost 2 trillion $ in cash, cnbc.com

88. Jason Hickel, The truth about extreme global inequality, Al Jazeera

89. Inequality video fact sheet, therules.org

90. Ben Chu, Global income inequality is indeed falling – but we still should be wary, The Independent

91. Branko Milanovic, Global inequality: A new approach for the age of globalization, Financial Times

92. UNHCR, Global Trends 2015, Figures at a Glance, unhcr.org

93. UNHCR, Global forced displacement hits record high, unhcr.org

94. UNHCR, Worldwide diplacement hits record high as was and persecution increase, unhcr.org

95. Timothy McGrath, The US is now involved in 134 wars, mintpressnews.com

96. Nick Turse, How many wars is really the U.S. fighting?, The Nation

97. A better, not fatter defence budget, The New York Times – Kimberly Amadeo, S. Military Budget: Components, Challenges, Growth, useconomy.about.com

98. Samuel Weighley, 10 companies profiting most from war, USA Today

99. Gilbert Mercier, Global War Economy: The Empire of US Military Industrial Complex, newsjunkiepost.com

100. Anup Shap, World Military Spending, globalissues.org

101. Chuck Spinney, Defence Dependency, nation.time.com

102. Spencer Ackerman, Defence Industry: Keep paying or the economy dies, Wired

103. Military – Industrial Complex, en.wikipedia.org – Military – Industrial Complex Speech, Dwight D. Eisenhower, 1961, coursesa.matrix.msu.edu

104. Chuck Spinney, Defence Dependency, nation.time.com

105. Daniel Goure, Would president Trump be able to save the U. Defence Industrial Base?, Lexington Institute, lexingtoninstitute.org

106. RAND Corporation, Overseas basing of U.S. Military Forces, rand.org

107. David Vine, The United States probably has more foreign military bases than any other people, nation, or empire in history, “The Nation”

108. Dave Majumbar, Get Ready, Chine: America to base stealth bombers in Asia?, nationalinterest.org

109. Gordon Lubold and Julian E. Barnes, Pentagon Readies more robust U.S. Military Presence in Eastern Europe, Wall Street Journal

110. Luciano Fontana, Putin: “Publish a world map and mark all the U.S. military bases on it. You will see the difference between Russia and the US”, mintpressnews.com

111. H Γερμανία εγκαταλείπει τον ιδιότυπο αφοπλισμό της για πρώτη φορά μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, Huffington Post

112. Anup Shah, World Military Spending, globalissues.org

113. Dana Rohrabacher, Why is America Restarting the Cold War with Russia?, nationalinterest.org

114. USA spending more on nukes now than during Cold War, rt.com

115. Center for Nonproliferation Studies, U.S. Nuclear Weapons Budget: An Overview, nti.org

116. David Vine, The United States probably has more foreign military bases than any other people, nation, or empire in history, “The Nation”

117. S. Soldiers involved in drug smuggling ring, abcnews.go.com

118. United States: Adress role of U.S. military fuelling global sex trafficking, equalitynow.org

119. Samuel Black, After 12 years of war, labor abuses rampant on US bases in Afghanistan, america.aljazeera.com

120. Jessica Schulberg, The American government is funding human trafficking, newrepublic.com

121. Dan Lamothe, The U.S. military’s long, uncomfortable history with prostitution gets new attention, The Washington Post

122. Sydney J. Freedberg, Closing bases can be good for business, Brookings scholars say, breakingdefense.com

123. Ken Gepfert, Ignore the Doomsayers: Base closing can be good, The Wall Street Journal – Alfredo R. Paloyo, Colin Vance, Matthias Vorell, The Regional Economic Effects of Military Base Realignments and Closures in Germany, Ruhr Economic Papers #181

124. RAND Corporation, The Effects of Military Bases Closures on Local Comminities, rand.org

125. David Vine, The United States probably has more foreign military bases than any other people, nation, or empire in history, “The Nation”

126. Franklin Fisher, Study finds high pollution levels at most U.S. bases in S. Korea, Stars and Stripes

127. S. Military Base and Toxic Waste Dumping in the Philippines, library.ecc-platform.org

128. David Armstrong, Toxic impract spreads far pollution at US bases worldwide, armstrongjournalism.com

129. Paul Monaghan, The ethnic cleansing of the Chagos Islands, politicsfirst.org.uk

130. Depopulation of Chagossians from the Chagos Archipelago, en.wikipedia.org

131. Matt Peppe, Bad policy, bad ethics: U.S. Military Bases Abroad, counterpunch.org

132. Ari Shapiro, Islanders pushed out for U.S. base hope for end to 40-year exile, npr.org

133. Wilbert van der Zeijden, Uprooted: Foreign military bases and forced deplacement, tni.org

134. Chalmers Johnson, 737 U.S. Military Bases = Global Empire, από το βιβλίο «NEMESIS: The Last Days of the American Republic», 2006

135. Jules Dufour, The Worldwide Network of US Military Bases, globalresearch.ca

136. Cora Fabros, Bases of Empire: The Global Spread of US Military and Intelligence Bases, bibliotecapleyades.net

137. The U.S. Military and Oil, ucsusa.org

138. Patricia Hynes, Pentagon Pollution, 7: The military assault on global climate, climateandcapitalism.com

139. Sarah Mayer, The Pentagon and Oil, globalresearch.ca

140. Sohbet Karbuz, The US military oil consumption, resilience.org

141. Ed King, US military to war game climate change threats, climatechangenews.com

142. Joyce Nelson, The Pentagon’s Carbon Boot Print, counterpunch.org

143. Naomi Klein, Fight Climate Change, Not Wars, naomiklein.org

144. Sara Flounders, Pentagon’s Role in Global Catastrophe: Add Climate Havoc to War Crimes, globalpolicy.org

145. Patricia Hynes, Pentagon Pollution, 7: The military assault on global climate, climateandcapitalism.com

146. Duane Cady, The biggest burden on the environment: War, startribune.com

147. John Kyriakou, How the Pentagon is trying to cover up the toxic effects of the deadly burn pits, truthdig.com

148. Patricia Hynes, Military hazardous waste sickens land and people, truth-out.org

149. A new book links US military open-air burn pits with rare cancers and respiratory diseases, businessinsider.com

150. Sharon K. Weiner, Environmental concerns at U.S. overseas military installations, Center for International Studies Massachusetts Institute of Technology, web.mit.edu

151. Bruce Watson, Cleaning up the toxic legacy of closed military bases, dailyfinance.com

152. Health hazards of chemicals commonly used on military bases, sciencecorps.org

153. Contamination: The facts, militarycontamination.com

154. S. Environmental Protection Agency, Toxicological review of Trichloroethylene, yosemite.epa.gov

155. Camp Lejeune water contamination, en.wikipedia.org

156. Camp Lejeune: Contamination and compensation; Looking back, moving forward, Hearing before the subcommittee on investigations and oversight, gpo.gov

157. Howard Altman, Lejeune water haunts marines, fightingforfrederick.org

158. Agency for toxic substances and disease registry, Camp Lejeune, North Carolina, atsdr.cdc.gov

159. Marine Corps Base Camp Lejeune, en.wikipedia.org

160. Contaminated water at base spurs suit, The Washington Times 

161. October 22, 2010 letter from Dr. Poitier, ATSDR to Donald Schregardus, Deputy Assistant Secretary of the Navy

162. Amanda Wilcox, Push continues for Lejeune toxic water victims, pilotonline.com

163. Maggie Fox, Camp Lejeune study finds higher cancer death risk, nbcnews.com

164. Matt Smith, Treasure Island cleanup exposes navy’s mishandling of its nuclear past, thebulletin.org

165. Pentagon pollution: Military bases cleanup efforts, usatoday30.usatoday.com

166. Alexander Nazaryan, The US Department of Defence is one of the world’s biggest polluters, europe.newsweek.com

167. List of superfund sites, en.wikipedia.org

168. See and avoid, seeandavoid.org

169. Patricia Hynes, Military hazardous waste sickens land and people, truth-out.org

170. Nock Morgan and John Lindsay-Poland, Overseas Military Bases and Environment, Foreign Policy in Focus, fpif.org

171. Evaggelos Valianatos, The Military is burning awful explosive stuff out in the open, The Huffington Post 

172. Committee on Review of the Conduct of Operations for Remedation of Recovered Chemical Warfare Material from Burial Sites, Remedation of Buries Chemical Warfare Material

173. Congressional Research Service, U.S. disposal of chemical weapons in the ocean: Background and issues for Congress, fas.org

174. Jon Mitchell, Okinawa: The junk heap of the Pacific, japantimes.co.jp

175. Yomekoto Masafumi, Hayashi Kiminori, Oshima Ken’ichi, Overcoming American Military Base pollution in Asia: Japan, Okinawa, Philippines, The Asia Pacific Journal, apjjf.org

176. Jon Mitchell, Agent Orange Dioxin, Toxic Dumps, fish kills at Okinawa US military base, apjjf.org

177. Susan Webb, U.S. covered up massive PCB contamination at Okinawa base, peoplesworld.org

178. Jon Mitchell, Agent Orange on Okinawa, jonmitchellinjapan.com

179. Exvacation begins in Okinawa field where barrels previously found, stripes.com

180. Jon Mitchell, Pollution rife on Okinawa’s U.S. returned base land, japantimes.co.jp

181. Jon Letman, Okinawans decry noise, chemical pollution at US bases across island, america.aljazeera.com

182. Andrea Germanos, New docs link polluted drinking water supply to massive US military base, commondreams.org

183. Jon Mitchell, FOIA DOCS: US air base contaminating water supply on Okinawa, jonmitchellinjapan.com

184. Jon Mitchell, U.S. Military parents on Okinawa demand truth about toxic contamination near base schools, apjjf.org

185. Jon Mitchell, Drunk US Marine’s dump of toxic foam among accidents polluting Okinawa water supply, truth-out.org

186. Jon Letman, Okinawans decry noise, chemical pollution at US bases across island, america.aljazeera.com

187. Fiond Keating, Thousands surround Japan’s parliament in protest against US military base in Okinawa, ibtimes.co.uk

188. US Military in Okinawa: 70 years of crimes, militarism, pollution, rt.com

189. Thousands protest U.S. Okinawa base, abcnews.go.com

190. Shannon Tiezzi, Beyond Futenma: Okinawa and the US base conundrum, thediplomat.com

191. Jon Mitchell, U.S. Military report suggests cover-up over toxic pollution in Okinawa, japantimes.co.jp

192. Jon Mitchell, Pollution rife on Okinawa’s U.S. returned base land, japantimes.co.jp

193. Jon Mitchell, Military contamination on Okinawa: PCBs and Agent Orange at Kadena Air Base, apjjf.org

194. Yomekoto Masafumi, Hayashi Kiminori, Oshima Ken’ichi, Overcoming American Military Base pollution in Asia: Japan, Okinawa, Philippines, The Asia Pacific Journal

195. Jon Mitchell, Agent Orange on Okinawa: Buried Evidence?, apjjf.org

196. Jon Mitchell, Contamination: The human cost of dioxin, PCBs and pollution at Kadena Air Base, japantimes.co.jp

197. Yomekoto Masafumi, Hayashi Kiminori, Oshima Ken’ichi, Overcoming American Military Base pollution in Asia: Japan, Okinawa, Philippines, The Asia Pacific Journal

198. Yomekoto Masafumi, Hayashi Kiminori, Oshima Ken’ichi, Overcoming American Military Base pollution in Asia: Japan, Okinawa, Philippines, The Asia Pacific Journal

199. Brendan O’ Connor, Explosions reported at U.S. military base in Japan, gawker.com

200. Ryukyu Shimpo, Pollution from Kadena reminds us that there is no choice but to revise the SOFA, english.ryukyushimpo.jp

201. U.S. – Japan Status of Forces Agreement, en.wikipedia.org

202. Masaaki Kameda, U.S. – Japan environmental agreement on U.S. bases flawed, experts say, japantimes.co.jp

203. Juliet Eilperin, U.S., Philippines reach 10-year defence agreement amid rising tensions, washingtonpost.com

204. History of the Philippinew (1898 – 1946), en.wikipedia.org

205. Javier C. Hernandez, Floyd Whaley, Philippine Supreme Court Approves Return of U.S. troops, nytimes.com

206. Stop US support for state terror, repression and impunity in the Philippines, bayanusa.org

207. Enhanced Defence Cooperation Agreement, en.wikipedia.org

208. Andrew Tilghman, The US military is moving into these 5 bases in the Philippines, militarytimes.com

209. David E. Sanger, Philippines orders U.S. to leave strategic navy base at Subic Bay, nytimes.com

210. Nautilus Institute for Security and Sustainability, Toxic Bases in the Pacific, nautilus.org

211. Seeking Fairness and Justice: Toxic wastes left behind at the former US military installations in Clark and Subic, Philippines, globaldale.files.wordpress.com

212. Technical Review Report environmental baseline survey former United States navy installation Subic Bay, Philippines June 30, 1998, bluewaternavy.org

213. Military Bases, Philippine Bases, toxicspot.com

214. Jorge Emmanuel, Environmental destruction caused by U.S. military bases, guamagentorange.info

215. Benjamin Pimentel, Dangerous ground: Leftover bombs, chemicals wreak havoc at former U.S. bases in Philippines, sfgate.com

216. Clark Airforce Base: Toxic waste victims’ class suit against the U.S. and Philippine governments, yonip.com

217. Military Bases, Philippine Bases, toxicspot.com

218. Yomekoto Masafumi, Hayashi Kiminori, Oshima Ken’ichi, Overcoming American Military Base pollution in Asia: Japan, Okinawa, Philippines, The Asia Pacific Journal

219. Victoria Bayoneto, The former U.S. bases in the Philippines: An argument for the application of U.S. environmental standards to overseas military bases, Fordham Environmental Law Review, ir.lawnet.fordham.edu

220. Kim D. Chanbonpin, Holding the United States accountable for environmental damages caused by the U.S. military in the Philippines, a Plan for the Future, Asian Pacifil Law & Policy Journal; Vol. 4, Issue 2,

221. Military Bases, Philippine Bases, toxicspot.com

222. Clark Airforce Base: Toxic waste victims’ class suit against the U.S. and Philippine governments, yonip.com

223. Yomekoto Masafumi, Hayashi Kiminori, Oshima Ken’ichi, Overcoming American Military Base pollution in Asia: Japan, Okinawa, Philippines, The Asia Pacific Journal

224. Environmental challenges in the US troops rebasing in PH and the Asia – Pacific Region, kalikasan.net

225. Ted Regencia, Toxic trail shadows US-Philippine bases deal, aljazeera.com

226. The US legacy on Vieques, aljazeera.com

227. Council on Hemispheric Affairs, Clearing out without clearing up: The U.S. and Cieques island, coha.org

228. Heejin Han and Yooil Bae, Reality revealed: U.S. military bases, environmental impact and civil society in South Korea, academia.edu

229. Mauro Cristaldi, Cristiano Foschi, Germana Szpunar,Carlo Brini, Fiorenzo Marinelli,  Lucio Triolo, Toxic Emissions from a military test site in the territory of Sardinia, Italy, U.S. National Library of Medicine, ncbi.nlm.nih.gov

230. Emma Reynolds, Dark truth behind Sardinia’s holiday oasis, news.com.au

231. Claudia Tavani, The Sardinian minority and “Quirra Syndrome”, blogs.essex.ac.uk

232. David Vine, Italy: Home of pizza, pasta, wine and the U.S. military, theguardian.com

233. Οι Βάσεις των πολλαπλών θανάτων είναι εδώ, εφημερίδα “Αγώνας της Κρήτης”

234. Νεκρά ψάρια στον κόλπο της Σούδας, εφημερίδα “Ριζοσπάστης”

235. US naval support activity Souda Bay, globalsecurity.org

236. NAMFI – NATO Missile Firing Installation, needatestrange.net

237. Lance Field Artillery Missile System

238. Carlsen, OA Kesenova, SE Batyrbekova, A preliminary assessment of the potential environmental and human health impact of unsymmetrical dimethylhydrazine as a result of space activities, ncbi.nlm.nih.gov

239. Jena S., Sahu S.K., Raj R.A., Panda R.B., Dispersion of toxic exhausts from liquid rocket propellant combustion, icontrolpollution.com

240. Liao Qili, Feng Changeen, Li Wang, Biodegradation of Unsymmetrical Dimethylhydrazine in Solution and Soil by bacteria isolated from activated sludge, Applies Sciences, mdpi.com

241. Nauryzbaev, S. Batyrbekova, A. Urazalin, G. Permenev, H. Ivanova, M. Turmukhanova, Contamination of soils, water and plants in Kazakhstan by components of rocket fuel as a result of rocket-related activity, unece.org

242. Intermediate – Range Nuclear Forces Treaty, en.wikipedia.org

243. MGM-52 Lance, globalsecurity.org

244. Sharon Watkins Lang, SMDC History, Lance missile concludes second career, army.mil

245. MGM-52 Lance, missilethreat.com

246. Neutron bomb, en.wikipedia.org

247. Lance missile, manuelsweb.com

248. Οι Βάσεις των πολλαπλών θανάτων είναι εδώ, εφημερίδα “Αγώνας της Κρήτης”

249. Sharon K. Weiner, Environmental concerns at U.S. overseas military installations, Center for International Studies Massachusetts Institute of Technology, web.mit.edu

250. Bruce Watson, Cleaning up the toxic legacy of closed military bases, dailyfinance.com

251. Health hazards of chemicals commonly used on military bases, sciencecorps.org

252. Contamination: The facts, militarycontamination.com

253. S. Environmental Protection Agency, Toxicological review of Trichloroethylene, yosemite.epa.gov

254. Barbie Latza Nadeau, Italy’s triangle of death: Naples residents blame child cancer rates on mob disposal of toxic chemicals, thedailybeast.com

255. Στοιχεία – σοκ για το κλοφέν στο Σχοινιά, εφημερίδα «Ριζοσπάστης»

256. Δημήτρης Γαλάνης, Τοξικός κίνδυνος στο Ελληνικό, εφημερίδα  “ΤΟ ΒΗΜΑ”

257. Γιάννης Αγγελάκης, Χωματερή στρατιωτικών ραδιενεργών αποβλήτων νότια της Πελοπονήσου – Τι συμβαίνει στην Κρήτη;, εφημερίδα “Αγώνας της Κρήτης”

258. Committee on Review of the Conduct of Operations for Remedation of Recovered Chemical Warfare Material from Burial Sites, Remedation of Buries Chemical Warfare Material

259. Congressional Research Service, U.S. disposal of chemical weapons in the ocean: Background and issues for Congress, fas.org

260. Γιάννης Αγγελάκης, Χωματερή στρατιωτικών ραδιενεργών αποβλήτων νότια της Πελοπονήσου – Τι συμβαίνει στην Κρήτη;, εφημερίδα “Αγώνας της Κρήτης”

261. David M. Bearden, C.R.S. Report for Congress: U. disposal of chemical weapons in the ocean: Background and issues for Congress, fas.org

262. Ocean disposal of radioactive waste, en.wikipedia.org

263. Αμυντική ομπρέλα για την Ελλάδα και η Κρήτη, εφημερίδα “Πατρίς”

264. Robert S. Norris, Hans M. Kristensen, Declassified: U.S. nuclear weapons at sea during the Cold War, tandfonline.com

265. Hans M. Kristensen, Federation of American Scientists, Declassified: U.S. nuclear weapons at sea, fas.org

266. Hans M. Kristensen, Federation of American Scientists, Declassified: U.S. nuclear weapons at sea, fas.org

267. Πυρηνοκίνητο υποβρύχιο των ΗΠΑ στη Σούδα, onalert.gr

268. Με ορμητήριο την Σούδα το αμερικάνικο υποβρύχιο USS Florida απέπλευσε για Συρία, pronews.gr

269. Στη Σούδα το αμερικάνικο πυρηνοκίνητο υποβρύχιο USS Florida, defenceline.gr

270. Rebeca Leung, The deadliest weapon ever, cbsnews.com

271. Ραδιενεργά απόβλητα στη Σούδα: Κατηγορηματικός για τις επιπτώσεις πυρηνικός φυσικός του «Δημόκριτου», εφημερίδα “Πατρίς”

272.Ραδιενεργά απόβλητα στη Σούδα: Κατηγορηματικός για τις επιπτώσεις πυρηνικός φυσικός του «Δημόκριτου», εφημερίδα “Πατρίς”

273. Μέσω Σούδας: Διακίνηση επικίνδυνων αποβλήτων, εφημερίδα «Χανιώτικα Νέα», 8/4/2003

274. Σούδα: Οι Αμερικάνοι απαγορεύουν και ελέγχους για τα απόβλητα, εφημερίδα “Ριζοσπάστης”

275. Βάση Σούδας: Πρόστιμο για τα τοξικά απόβλητα, εφημερίδα «ΕΘΝΟΣ, 8/4/2003

276. Οι Αμερικάνοι ξεφόρτωσαν τοξικά απόβλητα, εφημερίδα «ΑΥΓΗ», 8/4/2003

277. Εμπόδια στη διενέργεια ελέγχων καταγγέλλει ο νομάρχης Χανίων: «Παράνομα τοξικά απόβλητα στη Σούδα», εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», 8/4/2003

278. Και στη Βουλή τα τοξικά της Σούδας, εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», 10/4/2003

279. ΓΕΝ: Διακινούνται απόβλητα μέσω της βάσης της Σούδας, εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», 10/4/2003

280. Παράνομη εισαγωγή τοξικών και αποβλήτων στη Σούδα, εφημερίδα «ΑΥΓΗ»», 10/4/2003

281. Μας «τυφλώνουν» για τα επικίνδυνα και τοξικά του καρκινώματος της Κρήτης, εφημερίδα «Αγώνας της Κρήτης», 11/4/2003

282. Lantirn, en.wikipedia.org

283. Roentgen equivalent man (Rem) Για να καταλάβουμε το μέγεθος των 3 Rem αρκεί να πούμε ότι μία ακτινογραφία θώρακος είναι 20 millirem. Ο χρόνος που χρειάζεται για μία τέτοια «ακτινογραφία» είναι περίπου ένα τέταρτο της ώρας ενώ στις απλές ακτινογραφίες είναι κλάσματα δευτερολέπτου.

284. Γιάννης Αγγελάκης, Ανύπαρκτοι, εφημερίδα “Αγώνας της Κρήτης”

285. Η αμερικάνικη αποικία στη Σούδα, εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», 12/4/2003

286. Γιάννης Λυβιάκης, Στατιστική Μελέτη Γιατρού: Αυξάνονται τα κρούσματα καρκίνου στις Καλύβες και τα γύρω χωριά, εφημερίδα «Χανιώτικα Νέα», 2/6/2003

287. Θάνατος και ραδιενεργός μόλυνση από τις βάσεις, εφημερίδα «Αγώνας της Κρήτης», 7/6/2003

288. Wikileaks: Απρόσκοπτη η χρήση της Σούδας από τις ΗΠΑ, tvxs.gr

289. Wikileaks: Αμερικάνικο Προτεκτοράτο τα Χανιά, εφημερίδα “Αγώνας της Κρήτης”

290. Wikileaks, Sea Change at Souda Bay: New local politicians seek better relations, wikileaks.org

291. U.S. Military Bases and Empire, Monthly Review, Issue 10, Volume 53, monthlyreview.org

292. Οι «μοιραίοι» του νομού Χανίων και η Βάση της Σούδας, εφημερίδα “Αγώνας της Κρήτης”

293. «Με αφορμή μια προ(σ)κληση»: «ΟΧΙ» από τον Γιάννη Κυριακάκη στην πρόσκληση των αμερικάνων του USS Harry Truman, εφημερίδα “Αγώνας της Κρήτης”

294. Ελάτε στο αεροπλανοφόρο: Πρόσκληση στον Αντιπεριφερειάρχη Χανίων απηύθυνε η ηγεσία του Harry S. Truman, εφημερίδα “Αγώνας της Κρήτης”

295. Σε ρόλο καθαριστριών ναύτες των ΝΑΤΟϊκών στρατευμάτων στο Δημοτικό Γηροκομείο Χανίων, εφημερίδα “Αγώνας της Κρήτης”

296. Αποστολή στο Αεροπλανοφόρο «Χάρρυ Τρούμαν» – Μοναδικές εικόνες και βίντεο, flashnews.gr

297. Αμερικάνοι στρατιωτικοί δέρνουν και ληστεύουν, εφημερίδα “Ριζοσπάστης”

298. Φυγάδευσαν τον «ράμπο» πριν τη δίκη του, http://www.rizospastis.gr/story.do?id=1731553

299. Ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας και ο Υπουργός Εσωτερικών στο αεροπλανοφόρο USS Harry S. Truman, εφημερίδα “Αγώνας της Κρήτης”

300. Sasha Davis, The U.S. military base network and contemporary colonialism: Power projection, resistance and the quest for operational unilateralism, researchgate.net

301. S. Military Bases and Empire, Monthly Review, Issue 10, Volume 53, monthlyreview.org

 

Σημείωση:

Μια σύντομη ιστορική αναφορά για τον κόλπο της Σούδας

Ο κόλπος της Σούδας, βρίσκεται 8 χιλιόμετρα ανατολικά των Χανίων και είναι ένα από τα ασφαλέστερα φυσικά λιμάνια της Μεσογείου. Κύρια χαρακτηριστικά του είναι ο ευνοϊκός προσανατολισμός, το ικανοποιητικό βάθος, το στενό στόμιο με πλάτος 2.6 χλμ. και μήκος 8 χλμ. και οι πολλαπλές του διευκολύνσεις.

Η στρατηγική του θέση και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του μετέτρεψαν το λιμάνι σε ναύσταθμο των ισχυρών στο πέρασμα έξι αιώνων.

Η ιδιαιτερότητα του λιμανιού της Σούδας αντικατοπτρίζεται και στο το όνομα που προέρχεται από τη λατινική λέξη sudes, sudis που σημαίνει πάσσαλος, χαράκωμα, στενή δίοδος.

Από την περιοχή έχουν περάσει πειρατές, όπως ο Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα, όσο και αυτοκρατορίες όπως των Βενετών και των Οθωμανών Τούρκων, οι “Μεγάλες Δυνάμεις”, και αργότερα οι”Συμμαχικές Δυνάμεις”.

Όταν τα Χανιά έπεσαν στα χέρια των Τούρκων το 1645, οι Βενετοί συνθηκολογούν με τον όρο να διατηρήσουν τις νησίδες Γραμβούσα, Σούδα και Σπιναλόγκα.

Οι Τούρκοι δεν κατάφεραν να κατακτήσουν τη Σούδα σχεδόν για μισό αιώνα μετά την κατάληψη της Κρήτης το 1669, και το φρούριο της Σούδας αποτέλεσε ανεπίσημη πρωτεύουσα του Βασιλείου της Κρήτης που οι Ενετοί το ονόμασαν «Οφθαλμός του Βασιλείου».

Από το 1715 και μετά πέρασε υπό τον έλεγχο των Τούρκων που δημιούργησαν σταθερές στρατιωτικές εγκαταστάσεις, με πολεμικό ναύσταθμο, μόνιμο αγκυροβόλιο και σταθμό ανεφοδιασμού του Οθωμανικού Στόλου.

Στην περίοδο της Κρητικής Πολιτείας το λιμάνι της Σούδας ήταν το μόνιμο αγκυροβόλιο των Μεγάλων Δυνάμεων υπό την κηδεμονία των οποίων τελούσε η Κρήτη.

Στη νησίδα της Σούδας έγινε η υποστολή της σημαίας που δήλωσε με τον πιο επίσημο τρόπο το τέλος της επικυριαρχίας του Σουλτάνου στην Κρήτη στις 14 Φεβρουαρίου του 1913.

Το λιμάνι της Σούδας ήταν στο επίκεντρο και της Μάχης της Κρήτης αφού ήταν μεγάλης στρατηγικής σημασίας για τους Γερμανούς και τους συμμάχους.

Στην ευρύτερη περιοχή της Σούδας βρίσκονται σήμερα οι αμερικανονατοϊκές βάσεις.

Ο Νίκος Καζαντάκης αναγνώρισε αυτή τη σπουδαιότητα της Σούδας, στον “Καπετάν Μιχάλη” του με αυτά τα λόγια:

– Αδέρφια, ακούστε, Θεού φώτιση, βρήκα πώς να λευτερωθεί η πατρίδα! Να σηκωθούμε όλοι οι Κρητικοί, άντρες, γυναίκες και παιδιά, και να πάμε να ρίξουμε από μιαν πέτρα στη Σούδα. Να μολώσει η άτιμη, να γίνει στεριά, να μην τη ζηλεύουν πια οι δυνατοί του κόσμου· αλλιώς λευτεριά δε θα δούμε. Εμπρός, αδέρφια, ξεσηκωθείτε, κάντε το σταυρό σας, πάρτε από μιαν πέτρα και πάμε!»

 

"google ad"