Ο Ιδομενεύς Ιωάν. Παπαγρηγοράκης γεννήθηκε στις 27 Ιουνίου 1888, στο χωριό Ροδοβάνι της επαρχίας Σελίνου Χανίων. Οι γονείς του απέκτησαν οκτώ παιδιά. Ο πατέρας του Ιωάννης ήταν ο ιερέας του χωριού.
Τον Ιδομενέα βάπτισε ο Βασίλειος Τωμαδάκης από το χωριό Αγριλές, πατέρας του διαπρεπούς καθηγητή του πανεπιστημίου Αθηνών Νικολάου Β. Τωμαδάκη.
Το αρχαίο Κρητικό όνομα που του έδωσε, επηρέασε την αγάπη του και το ζήλο που είχε στα γράμματα από μικρή ηλικία, όπως έγραψε ο ίδιος ο Ιδομενεύς Παπαγρηγοράκης στο βιβλίο του, που εξέδωσε στα Χανιά το 1963 για το γενεαλογικό δένδρο του, υπό τον τίτλο «Η οικογένεια των εκ Ροδοβανίου (Σελίνου) Παπαγρηγοράκηδων (Καρμπάδων). Γενεαλογία και δράσις αυτής κατά τους 19ον και 20ον αιώνας».
Μεγάλωσε στο Ροδοβάνι με τις νουθεσίες και την καθοδήγηση του πατέρα του, ιερέα Ιωάννη και σε ηλικία δέκα πέντε ετών (1903) ως μαθητής Γυμνασίου άρχισε «να χτίζει» αυτοδύναμα την επαγγελματική σταδιοδρομία του, όπως περιγράφεται παρακάτω, που αναφέρεται η δράση του.
Ήταν γόνος της μεγάλης οικογένειας των καταγόμενων από το Σέλινο Παπαγρηγοράκηδων, από τους οποίους πολλοί διέθεταν ισχυρή προσωπικότητα και κύρος στην κοινωνία, διακριθέντες ως ανώτεροι και ανώτατοι αξιωματικοί, ως ανώτεροι και ανώτατοι λειτουργοί του Κράτους, ως επιστήμονες αλλά και ιερωμένοι. Πολλοί τιμήθηκαν αρμοδίως για την Εθνική δράση τους κατά τους απελευθερωτικούς αγώνες της Κρήτης και άλλων περιοχών της Ελλάδος κατά τον 19ο και 20ο αιώνα. Ένας από αυτούς ήταν και ο πατέρας του, που για τη δράση του κατά τις Κρητικές επαναστάσεις είχε τιμηθεί με το βαθμό του χιλίαρχου.
(Σχετικά στοιχεία αναγράφονται στο προαναφερόμενο βιβλίο του Ιδομενέα Παπαγρηγοράκη και στους φακέλους αγωνιστών του Ιστορικού Αρχείου Κρήτης (Χανιά) καθώς και στα βιβλία «Ιστορία της Κρήτης» του Βασ. Ψιλλάκη και «Ιστορία της Κρήτης» του Ι. Μουρέλλου).
Ως φυσιογνωμία είχε πολλά φυσικά και επίκτητα χαρίσματα και εδώ αναφέρω μόνο μερικά από αυτά:
Ήταν ενάρετος, ευθύς, ανιδιοτελής, φιλειρηνικός, φιλεργατικός, ιδιοφυής. Ήταν φίλος της ελευθερίας ως θεμελιώδους αξίας και της Δημοκρατίας ως πολιτεύματος. Επίσης ήταν υπερασπιστής της αξιοκρατίας και οπαδός των Κρητικών παραδόσεων.
Σε αυτές τις παραδόσεις πίστευε ότι σημαίνουσα θέση έχουν τα Κρητικά ριζίτικα τραγούδια, που εκτρέφουν και συντηρούν το εθνικό φρόνημα. Γι αυτό θεωρούσε ότι πρέπει να τα γνωρίζομε, να τα μελετάμε και να τα τραγουδάμε.
Ως οικογενειάρχης έχαιρε πάντοτε άριστης φήμης και υπόληψης. Παντρεύτηκε στα Χανιά και απέκτησε έξι παιδιά, από τα οποία ένα πέθανε όταν ήταν έξι ετών. Τα υπόλοιπα πέντε ανατράφηκαν σύμφωνα με τα Κρητικά ιδεώδη και τις παραδόσεις. Σε αυτά περιλαμβάνονται τα εξής τρία για τα οποία διαθέτω στοιχεία: α)ο Ιωάννης (1916-1992) που ήταν ανώτατος αξιωματικός του Στρατού ξηράς. β)ο Εμμανουήλ, που είναι πτυχιούχος της σχολής Νομικών και Οικονομικών επιστημών του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και από το 1951 έως 1980 υπηρέτησε αρχικά ως στέλεχος και μετέπειτα ως Δ/ντής της Οικονομικής Υπηρεσίας του Οργανισμού των Ελληνικών Ταχυδρομείων (ΕΛ-ΤΑ )και σχεδόν ταυτόχρονα υπήρξε ιδιοκτήτης, εκδότης και Διευθυντής του ιστορικού, λαογραφικού και λογοτεχνικού περιοδικού (στα Χανιά και μετέπειτα στην Αθήνα) «Κρητική Εστία» (Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών το 1976) και γ)η Αλεξάνδρα, σύζυγος του Εμμανουήλ Τσαρνά, που ήταν τμηματάρχης του Υπουργείου Οικονομικών.
Η όλη δράση του ως πολίτης υπήρξε διττή.
Αφενός ως Κρατικός Λειτουργός και αφ’ ετέρου ως δημιουργός έργων του πνεύματος.
Αναλυτικά:
Α) ως Κρατικός Λειτουργός: Την 5 Οκτωβρίου 1905 στην ηλικία των 17 ετών, κατόπιν δημοσίου διαγωνισμού που συμμετείχαν πολλοί νέοι στα Χανιά, έλαβε μέρος και ήλθε πρώτος επιτυχών, οπότε άρχισε και η σταδιοδρομία του.
Προσλήφθηκε αρχικά στο Ταχυδρομικό Γραφείο Χανίων. Διετέλεσε στη συνέχεια προϊστάμενος διαφόρων Ταχυδρομείων και Τηλεγραφικών Γραφείων της Κρήτης. Το 1923 προήχθη στο βαθμό του Διευθυντή Τ.Τ.Τ. και από τότε διετέλεσε Επιθεωρητής Τ.Τ.Τ. Κρήτης μέχρι και το 1946.
ο 1946 προήχθη σε Περιφερειακό Δ/ντή Τ.Τ.Τ. και μετατέθηκε στην Κομοτηνή, όπου ανέλαβε ως Περιφερειακός Δ/ντής Τ.Τ.Τ. Θράκης μέχρι και το έτος 1950. Τότε μετατάχθηκε στο νεοσύστατο (1949) Ο.Τ.Ε. και μετατέθηκε στην Περιφέρεια Ο.Τ.Ε. Κρήτης με έδρα τα Χανιά.
Από τη θέση αυτή αποχώρησε το 1953 λόγω ορίου ηλικίας, λαμβάνοντας σύνταξη βαθμού Γενικού Διευθυντή.
Διετέλεσε επίσης καθηγητής της Τηλεγραφίας και έπειτα της Τηλεγραφικής Εκμεταλλεύσεως της δημόσιας σχολής Τ.Τ.Τ. που λειτούργησε στα Χανιά. Και το έτος 1948 διορίστηκε καθηγητής όμοιας σχολής που λειτούργησε στην Κομοτηνή και συγχρόνως υπηρέτησε και ως Διευθυντής της σχολής.
Β) ως Δημιουργός έργων του πνεύματος:
Όταν ήταν Επιθεωρητής Τ.Τ.Τ. Κρήτης με έδρα τα Χανιά οι περιοδείες που εκτελούσε στα χωριά, του έδωσαν την ευκαιρία να διερευνήσει την Κρητική λαογραφία. Άρχισε το έργο του ερευνητή και του συλλέκτη, που παρά το ότι ήταν δύσκολο και επίπονο, το συνέχισε επί πολλά χρόνια, με αγάπη και οίστρο. Έτσι, «έδωσε το παρών», ως ακάματος παράγοντας του Πνεύματος, κατά τρόπο εντυπωσιακά ευδόκιμο και αξιοζήλευτο, παρά το ότι δεν ήταν φιλόλογος: Κατόρθωσε να συντάξει, εκδώσει και δημοσιεύσει τα εξής:
1)Το βιβλίο «Συλλογή ξενόγλωσσων λέξεων της ομιλουμένης εν Κρήτη», Χανιά 1952 (Βραβείο πανελλήνιου γλωσσικού διαγωνισμού της παρά την Ακαδημία των Αθηνών λειτουργούσης Γλωσσικής Εταιρείας (Με υπογραφή του Μανώλη Τριανταφυλλίδη, τ. καθηγητή της Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης).
Για το ίδιο βιβλίο εστάλησαν στο συγγραφέα οι βιβλιοκριτικές: Τιμητική επιστολή του Γ. Κ. Σπυριδάκη (του 1952, τότε Υφηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών (Λαογραφικό Αρχείο Ακαδημίας Αθηνών). Επαινετική επιστολή του Φαίδωνος Κουκουλέ, Ακαδημαϊκού. Επιδοκιμαστική επιστολή του Ι. Καλλιτσουνάκη, Ακαδημαϊκού, ομότιμου Καθηγητή Πανεπιστημίου.
Επίσης του εστάλησαν και άλλες τιμητικές επιστολές επαϊόντων επιστημόνων, τις οποίες ο χώρος δε μας επιτρέπει να καταχωρήσομε (δημοσιεύθηκαν στο βιβλίο του Ιδομενέα Παπαγρηγοράκη «Τα Κρητικά ριζίτικα τραγούδια» Χανιά 1957, σελ. 3 και 4.)
2) Το βιβλίο «Τα Κρητικά ριζίτικα τραγούδια», τόμος Α, Χανιά 1957.
Ένα έργο άθλος, ογκώδες, σελίδες 424. Είναι συλλογή 565 αποθησαυρισμένων τραγουδιών, συνοδευόμενων από χρήσιμη κατηγοριοποίηση, σχόλια, επεξηγήσεις, πίνακες, μουσικές νότες, λεξιλόγιο και ευρετήρια. Συλλογή πρωτότυπη, μεθοδική, λίαν πολύτιμη.
3) Δύο γλωσσολογικές εργασίες, που έτυχαν το 1949 ισάριθμων βραβείων υπό της, παρά την Ακαδημία των Αθηνών λειτουργούσης Γλωσσολογικής Εταιρείας (βλέπε βιβλίο «Η οικογένεια των εκ Ροδοβανίου (Σελίνου) Παπαγρηγοράκηδων….» σελίδα 80).
4) Το βιβλίο: «Η οικογένεια των εκ Ροδοβανίου (Σελίνου) Παπαγρηγοράκηδων (Καρμπάδων). Γενεαλογία και δράσις αυτής κατά τους 19ον και 20ον αιώνας» Χανιά 1963.
5) Διάφορα προσωπικά δημοσιεύματα ιστορικά και λαογραφικά του Ιδομενέα Παπαγρηγοράκη στα τεύχη του περιοδικού «Κρητική Εστία».
6) Το Παγκρήτιο ιστορικό, λαογραφικό και λογοτεχνικό περιοδικό «Κρητική Εστία» (1952-Δεκ. 1965). Υπήρξε ιδιοκτήτης, εκδότης και Δ/ντής, αρχικώς ως συνιδιοκτήτης και από Ιανουαρίου 1957 έως και Δεκ. 1965 μόνος ιδιοκτήτης εκδότης και Διευθυντής.
Τον Ιανουάριο 1966, λόγω κωλύματος υγείας του, παρέδωσε και επέτυχε να συνεχιστεί η έκδοση από τον γιό του Εμμανουήλ Παπαγρηγοράκη.
Κατά την εν λόγω πολυετή διεύθυνση επί του εκδοτικού αυτού έργου αφιερώθηκε ολόψυχα και εξασφάλισε τη σημαντική πρόοδο του περιοδικού. Η εκδοτική αυτή επιτυχία αναγνωρίστηκε και επίσημα. Η Ακαδημία των Αθηνών το 1976 απένειμε το βραβείο της στο περιοδικό «Κρητική Εστία» για τη συμβολή του στη μόρφωση του λαού και τη διάδοση της επιστημονικής γνώσης. Είναι προφανές ότι η μακρόχρονη έκδοση του περιοδικού του προσέδωσε ανυπολόγιστη αξία διότι αποτελεί θησαυροφυλάκιο γνώσεων.
Ο Ιδομενεύς Παπαγρηγοράκης με το πολυετές, επίπονο αλλά και μεστό έργο του, επιστημονικής και εθνικής χρησιμότητας, στον ερευνητικό, συλλεκτικό, συγγραφικό και εκδοτικό τομέα της Πνευματικής Κρήτης και με τις βραβεύσεις του από την Ακαδημία των Αθηνών και την Πολιτεία αλλά και την πάνδημη αναγνώριση του, δικαίως και αυταπόδεικτα κατέλαβε διακεκριμένη θέση στη χορεία των συγχρόνων διανοουμένων της Κρήτης.
Πηγές:
1) Τα έργα του
2) Πληροφορίες από ανθρώπους που τον γνώρισαν η συνεργάστηκαν μαζί του καθώς και ανθρώπους από τον τόπο της καταγωγής του.
Λουκάς Μπασιάς
Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ και Μαθηματικός,
με μεταπτυχ. σπουδές.
Πρόεδρος του Συλλόγου Επιστημόνων Σελίνου.