Του Δρ. Ηλία Κοπανάκη
(Και μονίμως παραλειπόμενος από την διδακτέα ύλη στα σχολικά εγχειρίδια, τις ονοματοθεσίες κεντρικών οδών και λεωφόρων και τις προτομές και ανδριάντες που κοσμούν τις πλατείες της χώρας)
Τυχαία έπεσε στα χέρια μου ένα μικρό βιβλίο που πριν 40 χρόνια, ο Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων (που καταργήθηκε το 2012) είχε εκδώσει, με αφορμή τον τότε εορτασμό των διακοσίων ετών από την γέννηση του πρώτου Κυβερνήτη της Νεότερης Ελλάδος Ιωάννη Καποδίστρια. Τομίδιο στο οποίο υπάρχουν αποσπάσματα επιστολών του Κυβερνήτη. Μέσα από τις επιστολές αυτές, το σύνολο των οποίων εκδόθηκαν με επιμέλεια του Ιωάννη Κορνιλάκη το 2011, ο Κυβερνήτης ζει και μας διδάσκει. Τα γραπτά και τα έργα του Καποδίστρια θα αποτελούν τώρα και στο μέλλον λαμπρή παρακαταθήκη για την δική μας, μα και τις επόμενες γενιές Ελλήνων.
Ο κυβερνήτης μέσα σε λίγα χρόνια κατάφερε να βάλει τις βάσεις και να οργανώσει το νέο ελληνικό κρατίδιο σε ευρωπαϊκά πρότυπα. Δε πρόλαβε να ολοκληρώσει το έργο του καθώς, από ελληνικές σφαίρες και στιλέτα, θα έπεφτε νεκρός τα ξημερώματα της Κυριακής 27 Σεπτέμβριου 1831 ενώ κατευθύνονταν πεζός προς τον Άγιο Σπυρίδωνα Ναυπλίου όπου συνήθιζε να εκκλησιάζεται.
Η μορφή του Καποδίστρια αποτελεί φωτεινό φάρο για εμάς σήμερα, ικανό να μας βοηθά στην πολιτική μας σκέψη και πράξη. Ο ιδιοφυής αυτός διπλωμάτης, καταξιωμένος στις ευρωπαϊκές αυλές, υπόδειγμα ουσιαστικής μορφώσεως και βαθειάς παιδείας και ζώντας ο ίδιος λιτά και βοηθώντας από το φτωχικό του βαλάντιο τους ζητώντας βοήθεια, αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση, τόσο όσων θα ήθελαν θα υπηρετήσουν την πατρίδα από θέσεις ευθύνης, όσο και εκείνων, με την ψήφο των οποίων οι πρώτοι εκλέγονται. Η χριστιανική του αγωγή και πίστη, κι η αγάπη του για την Ορθόδοξη παράδοση, αποτέλεσαν την λυδία λίθο στην συγκρότηση αυτής της ολοκληρωμένης και λαμπρής προσωπικότητας, που το μέγεθός της ξεπέρασε τα εθνικά σύνορα. Σήμερα πλέον θεωρείται από πολλούς ευρωπαίους ιστορικούς ως ο μεγαλύτερος διπλωμάτης του 19ου αιώνα, ενώ ανδριάντες του κοσμούν κεντρικές πλατείες στην Ρωσία, την Ελβετία, την Ιταλία, την Σλοβενία…
Σταχυολογώντας κάποια αποσπάσματα του προαναφερθέντος τομιδίου αντιλαμβάνεται ο αναγνώστης το μέγεθος της προσωπικότητας του Καποδίστρια. Ας δούμε μονάχα λίγα μικρά αποσπάσματα από επιστολές του πρώτου Κυβερνήτη.
«Αρνούμαι να εγγίσω μέχρι και του οβολού τα δημόσια χρήματα, ενώ ευρισκόμεθα εις το μέσον ερειπίων και ανθρώπων βυθισμένων εις εσχάτην πενίαν»
«Αποτελεί εντροπήν να είσθε Έλληνες και να αγνοήτε την μητρικήν ημών γλώσσαν, την ευγενεστέραν του κόσμου»
«Αν η παρούσα γενεά δεν ενισχυθή δι’ ανθρώπων μορφωθέντων εν αρίστω σχολείω, ιδίως κατά τους κανόνας της αγίας ημών θρησκείας και των ηθών ημών, αμφιβάλλω ότι θα δυνηθή να καταστή αξία του προορισμού, ον φαίνεται ότι η Θεία Πρόνοια επιφυλάττει αυτή»
«Έκαστος ημών δύναται με ευκολίαν ν’ αναλογισθή την έκτασιν της ωφελείας την οποίαν ήθελε προξενήσει, αν η θεία χάρις τον καταστήση ικανόν ν’ αναθρέψη Ελληνόπαιδας τινάς εις τα στοιχειώδεις γνώσεις της ιεράς ημών θρησκείας, να τους εκπαιδεύση εις την πάτριον αυτών γλώσσαν και να τους προπαρασκευάση ακολούθως επιτηδείους να διατρέξουν χωρίς κίνδυνον ή φιλολογικόν στάδιον ή επιστημονικόν ή προς τας τέχνας και τας χειρωναξίας αναφερόμενον και φερ’ ειπείν και προς τα δημόσια πράγματα»
«Νομίζω ότι οφείλω από τώρα να φροντίσω να φέρω εις χρήσιν όλων των Ελλήνων το βιβλίον των προσευχών το επιγραφόμενον «Σύνοψις», αλλά επιμελημένον κατά τρόπον ώστε έκαστος παρακαλών τον Θεόν να καταλαμβάνη και τί λέγει, συγχρόνως δε να γυμνάζεται, να διαβάζη και να λαλή ορθώς την γλώσσαν του»
«Ο Θεός είναι μετά της Ελλάδος και υπέρ της Ελλάδος και αύτη σωθήσεται. Εκ ταύτης της πεποιθήσεως αντλώ πάσας μου τας δυνάμεις και πάντας τους πόρους»
Να με συγχωρέσουν οι αναγνώστες για το φτωχικό μονοτονικό που χρησιμοποίησα στην αντιγραφή των κειμένων του Κυβερνήτη. Να σημειωθεί ότι τα ανωτέρω αποσπάσματα προέρχονται από επιστολές των ετών 1827 και 1828 και ενόσω ο Καποδίστριας ήταν Κυβερνήτης της χώρας. Αυτά τα λίγα για έναν σπουδαίο πολιτικό που διετέλεσε Υπουργός των Εξωτερικών της Τσαρικής Ρωσίας, υπήρξε ο θεμελιωτής του Ελβετικού κράτους, μα πάνω απ’ όλα ήταν ένας εξαίρετος Κυβερνήτης και Δάσκαλος για την πατρίδα μας.