Του Αρχιμανδρίτη Ιγνάτιου Θ. Χατζηνικολάου
Θεολόγου, Λυκειάρχη
Γήρας γαρ τίμιον ου το πολυχρόνιον ουδέ αριθμώ ετών μεμέτρηται. Παλιά δε εστί φρόνησις ανθρώποις και ηλικία γήρως βίος ακηλίδωτος» (Σ. Σολ. 4, 8-9)
Πορευόμενοι στον καινούργιο χρόνο με πληθώρα συναισθημάτων, προπαντός απαισιόδοξων, φορτωμένοι άλλον ένα χρόνο με απρόβλεπτο μέλλον για την ανθρωπότητα, κάθομαι και διαβάζω, και γράφω και συλλογιέμαι… Ο καιρός βαρυχειμωνιάτικος με όλα τα φαινόμενα: αέρηδες, βροχές και κρύο. Κάποιες δεκαοκτούρες που φωλιάζουν στο μεγάλο, ψηλό και φυλλοβόλο δέντρο, έχουν κουρνιάσει.
Ο αέρας φυσά. Σταματώ κάθε ενασχόλησή μου και κοιτάζω, αφοσιώνομαι στο δέντρο που βρίσκεται απέναντι μου. Με την βροχή που πέφτει, και τον αέρα που φυσά, το βλέπω κυριολεκτικά να χορεύει. Το ίδιο και τα παλιά του φύλλα κι αυτά χορεύοντας πέφτουν στο χώμα. Ξερά, κιτρινωπά, καστανά. Ένα τρελλό πανηγύρι, θα έλεγα. Λες και πηγαίνουν για γάμο και έστησαν χορό.
Και πράγματι, και το δέντρο και αυτά, δεν πεθαίνουν. Απλών πάνε να ξεκουραστούν, να αναμειχθούν και να λιώσουν μέσα στην ίδια γη απ’ όλου ήλθαν. Δεν υπάρχει λύπη, ούτε θρήνος γι’ αυτό, αλλά απεριόριστη ειρήνη, καθώς πέφτουν για να ξεκουραστούν στην αιωνιότητα. Έτσι όπως συμβαίνει σε όλα τα ζώντα και φυσικά και στον άνθρωπο. Γι’ αυτό και η Εκκλησία εύχεται να έχει τα τέλη της ζωής του «ανώδυνα, ανεπαίσχυντα, ειρηνικά».
Βεβαίως αυτός ο θάνατος δεν είναι το τέλος, αλλά η απαρχή μιάς άλλης, αιώνιας ζωής. Και όχι μόνο αυτό, αλλά με τον θάνατον κάποιου δεν σημαίνει ότι τέλειωσε η ζωή. Η ζωή συνεχίζεται, ή, όπως θα λέγαμε ανακυκλώνεται. Η ύπαρξις γνωρίζει μόνο την κυκλική αλλαγή: από την γέννηση στον θάνατο, από τον θάνατο στην γέννηση. Κι αυτό είναι μια αέναη διαδικασία.
Κάθε γέννησις οδηγεί στον θάνατο, και κάθε θάνατος οδηγεί στην γέννηση. Κάθε γέννησις προηγείται του θανάτου και κάθε θάνατος προηγείται της γεννήσεως. Γι’ αυτό όλη η ύπαρξις δεν φοβάται.
Μας έχουν συμβεί χιλιάδες γεννήσεις και χιλιάδες θάνατοι, κι εκείνοι που μπορούν να δουν καθαρά μπορούν να το καταλάβουν ακόμα πιο βαθιά, γιατί είναι κάτι που συμβαίνει κάθε στιγμή. Κάθε στιγμή κάτι πεθαίνει σ’ εσένα – στον καθένα – και κάτι καινούργιο γεννιέται.
Η ζωή και ο θάνατος δεν είναι ξεχωριστά, συμβαίνουν κάθε μέρα. Δεν είναι κάτι που συμβαίνει με διαφορά εβδομήντα, ογδόντα ετών. Διάβαζα κάπου πως κι η ζωή και ο θάνατος είναι σαν τις δυο φτερούγες του πουλιού, που κινούνται ταυτόχρονα.
Όπως άλλωστε υπάρχει ανατολή υπάρχει και η δύσεις. Η ημέρα μετακινείται προς την νύκτα και η νύκτα μετακινείται προς την ημέρα. Ως άνθρωποι μιλάμε για αρχή και για τέλος, ενώ στην ουσία αυτό δεν συμβαίνει, εννοούμε βεβαίως το γενικό τέλος.
Όσο μεγαλώνομε. Όσο οι βοριάδες και οι ακατάσχετες βροχές ταρακουνούν το δέντρο μας – τον εαυτό μας και πέφτουν από πάνω μας τα φύλλα – οι δυνάμεις μας – με όλα τα συμπτώματα, τόσο βιώνομε την αρχή και το τέλος μας, που, λόγω των παραπάνω συνήθως είναι οδυνηρό. Και όπως λέγει ο Ευρυπίδης και τακτικά το λένε οι ηλικιωμένοι «φοβού το γήρας, ου γαρ έρχεται μόνον». Κάποιος άλλος έλεγε πως τα γηρατειά είναι η μεγαλύτερη αρρώστια. Μια πραγματικότητα, που δεν πρέπει να ξεχνάμε. Είναι κάτι το αναμενόμενο και αναπόφευκτο. Γι’ αυτό δεν χρειάζονται μουρμούρες. Γι’ αυτό δεν χρειάζονται παραξενιές και μάλιστα απαιτήσεις από εκείνους που έχουν την αγάπη και την ψυχική δύναμη να μας υπηρετούν. Θα πρέπει να τους καταλαβαίνομε και με την συμπεριφορά μας να τους επιτρέπομε να μας υπηρετούν. Θα πρέπει επίσης να ξέρομε ότι και αυτοί είναι σαν κι εμάς και δεν είναι από σίδερο. Ευγνώμονα, λεπτά, υπομονετικά θα πρέπει να τους συμπεριφερόμαστε.
Πολλοί γέροι, προπαντός με προβλήματα υγείας, όχι μόνο γίνονται απαιτητικοί, αλλά δεν δέχονται καμμία συμβουλή. Έχουν τρομερό πείσμα και τρομερή υποχωρητική δυσκαμψία. Γι’ αυτό κι ο Διογένης συμβούλευε: «Είναι το ίδιο να θεραπεύεις τον νεκρόν και να συμβουλεύεις τον γέροντα». Και κάπου πρέπει να πάρεις απόφαση «Μη νουθετείς τον γέροντα όταν σφάλει. Είναι δύσκολο να μεταφυτεύσεις παλιό δέντρο».
Όσο σεβασμό και τιμή τρέφομε στους ηλικιωμένου – γερόντους, θα πρέπει να γνωρίζουν ότι και οι άλλο είναι άνθρωποι, και οι άλλοι έχουν προβλήματα και ότι πολλές φορές φταίνε οι ίδιοι που οι άλλοι παραιτούνται από κάθε προσπάθεια. Επίσης δεν σημαίνει ότι επειδή γέρασες άγιασες κιόλας. Άλλωστε, τα χρόνια δεν είναι εκείνα που μετρούν, ή που «αγιάζουν» τον ανθρωπο.
Και θέλομε αυτό πολύ να το τονίσομε, γι’ αυτό και βάλαμε στην αρχή – αρχή του γραφτού μας τα λόγια της Αγίας Γραφής διά της Σοφ. Σειράχ, τα οποία καταληκτηρίως και κατ’ έννοιαν και επαναλαμβάνομε «Το γήρας, το έχον τιμήν, αξίαν (=τίμιον) δεν είναι εκείνο, το οποίον αριθμεί πολλούς χρόνους, ουδέ η αξία μετράται με τον άριθμόν των ετών. Η αρετή (=φρόνησις) κάνει την παλιά κεφαλή στους ανθρώπους και ο ακηλίδωτος βίος κάνει το γήρας».
Αλήθειες που κάποτε πρέπει να μας προσγειώσουν.