Tην ημέρα της πρώτης εκλογικής νίκης του ΣΥΡΙΖΑ, τον Ιανουάριο του 2015, έβαλε τα κλάματα, όταν ο Αριστείδης Μπαλτάς τής έστειλε ένα e-mail που έγραφε: «Αυτή είναι η τελευταία ημέρα της παλιάς εποχής».
Τον ξανασυνάντησε σε ένα συνέδριο στην Αθήνα, λίγες ώρες μετά την υπογραφή της ταπεινωτικής συνθηκολόγησης με τους δανειστές, το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς. «Πώς φτάσατε ώς εδώ;» τον ρώτησε στα λίγα δευτερόλεπτα που είχαν στη διάθεσή τους πριν αυτός ανέβει στο βήμα. Εκείνος απλώς σήκωσε τους ώμους.
Για την επόμενη μισή ώρα επιχειρούσε να πείσει το ακροατήριο πως αν η Ελλάδα δεν είχε δεχτεί τους όρους και έβγαινε από το ευρώ δεν θα υπήρχε… νερό στα νησιά. Δίπλα του ο Ταρίκ Αλι χρησιμοποιούσε για πρώτη φορά τις λέξεις «άνευ όρων παράδοση» (capitulation) για να περιγράψει τι είχε συμβεί.
Χιλιάδες μικρές ιστορίες σαν κι αυτήν παρουσιάζονται στο νέο βιβλίο της φιλοσόφου Ελενα Σίχαν με τίτλο «Το κύμα του ΣΥΡΙΖΑ». Πρόκειται ίσως για το πληρέστερο ημερολόγιο της κρίσης και της μετάλλαξης του κυβερνώντος κόμματος.
Αυτό που πραγματικά διαφοροποιεί όμως τη Σίχαν από δεκάδες άλλους αυτόπτες μάρτυρες αλλά και πολιτικούς και οικονομολόγους, που αναζητούν τα αίτια της μεταστροφής, είναι η ματιά της φιλοσόφου.
Οταν οι περισσότεροι επικριτές του ΣΥΡΙΖΑ περιορίζουν την ανάλυσή τους στο ότι το κόμμα μετατρέπεται σε ένα νέο ΠΑΣΟΚ, αυτή επισημαίνει ότι… ο Μαρξ δίνει τη θέση του στον Χέγκελ. «Αυτό ακριβώς το πέρασμα -μου εξήγησε- πρότεινε στον Τσίπρα ο Ζίζεκ και στην ίδια γραμμή βρισκόταν και ο Κώστας Δουζίνας». Πρόκειται, όπως λέει, για μια «ρομαντική αντιμετώπιση της πολιτικής δύναμης, η οποία δεν εδράζεται στην πολιτική οικονομία και ως εκ τούτου αναπόφευκτα εκτροχιάζεται».
[Στον ΣΥΡΙΖΑ] μιλούν αριστερά και περπατούν δεξιά. Οσοι βρίσκονται σε σύγχυση τους πιστεύουν και οι οπορτουνιστές τούς ακολουθούν.
Ελενα Σίχαν
Διαβάζοντας το βιβλίο έχεις την αίσθηση ότι στη φιλοσοφική συνταγή του ΣΥΡΙΖΑ κάποιος απρόσεκτος μάγειρας έριξε πολύ Αλτουσέρ και Ζίζεκ. «Οι σχολές του μαρξισμού που εκπροσωπούν οι δυο τους -μου λέει- οδηγούν σε ένα σκοτεινό αδιέξοδο.
Κανένας τους δεν πατά στη ροή της εμπειρικής πραγματικότητας και δεν προσπαθεί να δημιουργήσει ένα οργανικό εννοιολογικό πλαίσιο, όπως απαιτεί η φιλοσοφία –ιδιαίτερα στον μαρξισμό. Αυτές οι δύο τάσεις, αν και διαφορετικές μεταξύ τους, ήταν πολύ ισχυρές στον ΣΥΡΙΖΑ και δεν είναι άσχετες με τη συνθηκολόγηση». Η ίδια κατηγορεί τη διανόηση του κόμματος αλλά και τα στελέχη του Ιδρύματος Πουλαντζά ότι δεν έδωσαν τη μάχη για την πολιτική επιμόρφωση στην Ελλάδα και αρκούνταν να συμμετέχουν σε διεθνή συνέδρια της Αριστεράς.
Παρά το γεγονός όμως ότι αντιμετωπίζει με σχετική κατανόηση τα πρώην και νυν στελέχη του κόμματος, που πιστεύει ότι κινήθηκαν καλοπροαίρετα, γίνεται αμείλικτη απέναντι σε αυτούς που προσπαθούν, όπως λέει, «να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα». «Το “όχι” έγινε “ναι”. Το λάθος, σωστό. Το δεξιό, αριστερό. Η υποταγή, θάρρος…
Είναι άλλο να υπαινίσσεσαι ότι σου έβαλαν το όπλο στον κρόταφο και να παραδεχτείς την ήττα και άλλο να μιλάς για μεγάλη ηθική νίκη και να επιτίθεσαι σε όποιον την αμφισβητεί. Κάποιοι βίαζαν τη στοιχειώδη λογική, αδιαφορούσαν για την πραγματικότητα και αρνούνταν την ηθική ενοχή τους. Λες και δεν ήταν αρκετή η οικονομική απαλλοτρίωση που συντελούνταν σε συνδυασμό με την πολιτική συνθηκολόγηση, αυτοί πρόσθεταν στην τραγική πραγματικότητα τη δική τους ιδεολογική συσκότιση και την ηθική κατάπτωση».
Εκατοντάδες στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και όλων των κομμάτων της ελληνικής Αριστεράς θα δουν το όνομά τους στο βιβλίο της Σίχαν –και αρκετοί δεν θα χαρούν ιδιαίτερα γι’ αυτό. Χιλιάδες άλλοι θα συνειδητοποιήσουν ότι βρέθηκαν σε απόσταση λίγων μέτρων από αυτήν, σε συνέδρια, διαδηλώσεις ή ακόμη και στα καφέ των Εξαρχείων, όπου έπαιρνε τις συνεντεύξεις της.
Η Σίχαν αναγνωρίζει πόσο μεταμορφώθηκε και η ίδια από τις εξελίξεις. «Το 2015 πείστηκα πλέον για την ανάγκη του Grexit τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την έξοδο από την ευρωζώνη» μου εξηγεί, συμπληρώνοντας ότι «οι διαπραγματεύσεις δεν είχαν κανένα νόημα εάν η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ δεν ήταν διατεθειμένη να εξετάσει και αυτό το ενδεχόμενο».
Η ίδια εξοργίζεται από αυτούς που χρησιμοποιούν τη λέξη «Ευρώπη», όταν στην πραγματικότητα θέλουν να αναφερθούν μόνο στην Ευρωπαϊκή Ενωση, αν και σπεύδει να διευκρινίσει ότι η διάλυση της Ε.Ε. δεν πρέπει να είναι προτεραιότητα της ευρωπαϊκής Αριστεράς αυτή τη στιγμή. Για τη Σίχαν σημασία έχει η όσο το δυνατόν ταχύτερη και ειλικρινής διαχείριση της ήττας που θα επιτρέψει τη συνέχιση του αγώνα.
«Η αποτυχία μας -μου εξηγεί- γίνεται πιο τραγική γιατί βρισκόμαστε μπροστά σε μια πρωτοφανή εξέγερση του κόσμου απέναντι στο παγκόσμιο σύστημα. Οι τεμπέληδες δημοσιογράφοι βάζουν σ’ αυτό το φαινόμενο την ταμπέλα του λαϊκισμού γιατί δεν θέλουν να το αναλύσουν.
«Αυτό που συμβαίνει όμως είναι ότι άνθρωποι που δεν είχαν εξεγερθεί ποτέ στη ζωή τους αμφισβητούν τη δομή του παγκόσμιου συστήματος. Προς το παρόν όμως το εκμεταλλεύεται η Δεξιά και όχι η Αριστερά».
Άρης Χατζηστεφάνου
Εφημερίδα των Συντακτών – 21/1/2017