Η Καναδή ακτιβίστρια, δημοσιογράφος και συγγραφέας Ναόμι Κλάιν (No Logo, Το δόγμα του Σοκ, Φράχτες και Παράθυρα, Αυτό αλλάζει τα πάντα, Όχι δεν είναι αρκετά) με όλα της τα βιβλία να έχουν γίνει μπεστ σέλερς μιλά για τις βρετανικές εκλογές, για την νέα εποχή και κουλτούρα των πολυεθνικών εταιρειών, για τον Τραμπ, για την κλιματική αλλαγή στο readersupportednews.

Για τον Τζέρεμι Κόρμπιν, τις βρετανικές εκλογές και το «μάθημα» για τους Αμερικανούς

Ένα από τα μαθήματα που πήραμε από τις βρετανικές εκλογές είναι ότι όση σημασία έχουν οι ιδέες έχουν και τα πρόσωπα που τις εκφράζουν. Ο πομπός του μηνύματος έχει σημασία, όπως και οι πολιτικές δεξιότητες του. Πρέπει να είναι αξιόπιστος. Και κάτι που μοιράζονται ο Corbyn και ο Bernie Sanders είναι ότι δεν παλινδρομούν. Οι πεποιθήσεις τους είναι σταθερές, δεν αλλάζουν, δεν προσαρμόζονται.  Αυτό τους καθιστά αξιόπιστους φορείς των πολιτικών ιδεών τους.

Ένα ακόμη μάθημα ήταν ότι οι τολμηρές, ριζοσπαστικές ιδέες που υπόσχονται και διεκδικούν τη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων, ένα άλλο τρόπο ανάπτυξης, μπορούν να κερδίσουν τις εκλογές. Οι Εργατικοί βρέθηκαν κοντά στη νίκη. Αυτό είναι συναρπαστικό, και ταυτόχρονα είναι μια φοβερή ευθύνη. Εάν η Αριστερά μπορεί να κερδίσει, σημαίνει ότι η Αριστερά πρέπει να κερδίσει. Αποδεικνύεται ότι είναι δυνατόν, είναι εφικτό και ότι αυτές οι ιδέες είναι άκρως δημοφιλείς. Αυτό είναι ένα μήνυμα όχι μόνο για τους Δημοκρατικούς, όχι μόνο για το κατεστημένο αλλά για όλους.

Παράλληλα, η άνοδος του Corbyn είναι μια τέτοια απόρριψη της ανάληψης της πολιτικής από την εταιρική λογική, λογική που υιοθέτησε ο Τόνι Μπλερ. Όταν έγραφα το No Logo ήταν συγκλονιστικό το γεγονός ότι ο Τόνι Μπλερ μιλούσε για τους Εργατικούς σαν να επρόκειτο για εμπορικό σήμα, για brand. Μιλώντας με τέτοιους όρους αποκαλούνταν το Εργατικό κόμμα ως «Νέο Εργατικό Κόμμα». Η ιδέα της αντιμετώπισης ενός πολιτικού κόμματος ως εμπορικό σήμα ήταν νέα. Έφτασε να αντιμετωπίζει τη Βρετανία ως εμπορικό σήμα. Με το σύνθημα «Cool Britannia».

Ναι. Αποκήρυξε σαφώς τη λέξη Εργατικοί, αποκόπτοντάς την από το νόημά της, με τον ίδιο τρόπο που οι εταιρείες διαχωρίζουν τις μάρκες τους από τα προϊόντα που πωλούν. Αυτό που βρήκα συγκινητικό στην εκστρατεία του Corbyn ήταν ότι το λογότυπο των Εργατικών εμφανιζόταν στο τέλος των διαφημίσεών του, και σήμαινε, «έδειχνε» εργαζόμενους. Σταμάτησε να είναι μάρκα και έγινε μια περιγραφή των αξιών και των πολιτικών του κόμματος. Αυτή είναι μια σημαντική μετατόπιση, ειδικά επειδή πολλοί Δημοκρατικοί πιστεύουν ότι ο τρόπος για να νικήσουν τον Trump είναι να αντιπροτείνουν έναν πιο διάσημο δισεκατομμυριούχο.

Για την παντοκρατορία των πολυεθνικών εταιρειών

Οι πολυεθνικές εταιρείες πλέον εκπροσωπούν ιδέες και τα λογότυπα εξελίχθηκαν σε δείκτες κοινωνικού κύρους. Η κατανάλωση δεν αφορά πια την κάλυψη μιας ανάγκης. Έγινε άποψη. Σύμβολο.

Η Nike, η Apple, η Body Shop, η Calvin Klein, η Disney, η Levi’s και η Starbucks, θεωρούν πλέον το προϊόν τους ως δευτερεύον σε σχέση με το πραγματικά παραγόμενο: το brand. Ενσωμάτωσαν την ιδέα τoυ brand στο ίδιο το οικοδόμημα της ύπαρξής τους. Και η εταιρική τους “κουλτούρα” έγινε τόσο σφιχτοδεμένη και κλειστή, ώστε ο έξω κόσμος να τις εκλαμβάνει πλέον ως κάτι μεταξύ αδελφότητας, θρησκευτικής λατρείας και αναρρωτηρίου. Τα πάντα γι’ αυτές είναι διαφήμιση του επώνυμου προϊόντος τους: Ένα παράξενο λεξιλόγιο που περιγράφει τη λέξη “υπάλληλοι” με ποικίλες όσες ονομασίες (συνεργάτες, άνθρωποι πίσω από τον πάγκο, παίκτες ομάδας, μέλη πληρώματος), ύμνοι των εταιρειών, διευθυντές, σύμβουλοι, φανατική προσήλωση στη συνοχή του σχεδιασμού, ροπή για μνημειώδη κτίρια και διακηρύξεις σχετικά με την αποστολή της νέας εποχής.

Για παράδειγμα, η Benetton και η Calvin Klein αύξησαν εξίσου τις δαπάνες τους στο μάρκετινγκ που αναφερόταν σ’ έναν τρόπο ζωής, χρησιμοποιώντας διαφημίσεις για να συνδέσουν το στιλ τους με την τολμηρή τέχνη και τις προοδευτικές πολιτικές. Τα ρούχα σπάνια κάνουν την εμφάνισή τους σ’ αυτές τις υψηλής σύλληψης διαφημίσεις, πολύ λιγότερο δε οι τιμές. Ενώ ακόμη πιο υψηλής αφαίρεσης είναι οι διαφημίσεις π.χ. της Absolut Vodka, η οποία είχε ήδη εδώ και αρκετά χρόνια αναπτύξει μια στρατηγική εμπορίας σύμφωνα με την οποία το προϊόν είχε εξαφανιστεί και το brand της είναι απλώς ένας άδειος χώρος σε σχήμα μπουκαλιού, ο οποίος μπορεί να γεμίσει με οποιοδήποτε περιεχόμενο προτιμούσε ένα συγκεκριμένο κοινό: “διανοουμενίστικο” για το περιοδικό Harper’s και “φουτουριστικό” για το Wired, “εναλλακτικό” για το Spin, “κραυγαλέο και περήφανο” για το Out, “Absolut Centerfold” (“Απόλυτο Σαλόνι”) για το Playboy.

Σύμφωνα λοιπόν μ’ αυτή τη λογική, οι εταιρείες δεν πρέπει να ξοδεύουν τους περιορισμένους χρηματικούς πόρους τους σε εργοστάσια τα οποία απαιτούν υλική συντήρηση, σε μηχανές οι οποίες θα φθαρούν ή σε υπαλλήλους οι οποίοι σίγουρα θα γεράσουν και θα πεθάνουν. Αντίθετα, οφείλουν να κατευθύνουν αυτούς τους πόρους προς τα εικονικά τούβλα και τη λάσπη που χρησιμοποιούνται για να δημιουργήσουν την επωνυμία του προϊόντος. Τουτέστιν, προς τις χορηγίες, τη συσκευασία των προϊόντων, την επέκταση και τη διαφήμιση.

Από το Ελ Πάσο μέχρι το Πεκίνο, από το σαν Φρανσίσκο μέχρι την Τζακάρτα κι από το Μόναχο μέχρι την Τιχουάνα, τα παγκόσμια επωνύμια αποβάλλουν την ευθύνη της παραγωγής και την εναποθέτουν στους ώμους των εργολάβων τους: Τους λένε δηλαδή πώς να φτιάχνουν τα αναθεματισμένα τα πράγματα, και να τα φτιάχνουν φτηνά, ώστε να υπάρχουν πολλά χρήματα μετά για την επωνυμιοποίησή τους. Κάντε τα πραγματικά πολύ φτηνά.

Για τον Τραμπ

Ο θαυμασμός του Trump για αυταρχικές προσωπικότητες, αυταρχικούς ηγέτες και αυταρχικές τακτικές είναι μια αλλαγή. Για παράδειγμα, ο Μπους και ο Τσένι δεν απαγόρευσαν τις διαμαρτυρίες μετά τις 9/11. Θα μπορούσαν να το έχουν δοκιμάσει αλλά έκαναν πολλά άλλα πράγματα ώστε να αποσιωπήσουν κάθε διαφωνία, κυρίως προσπαθώντας να συσχετίσουν οποιαδήποτε σοβαρή κριτική με την τρομοκρατία. Αλλά αξίζει να σημειωθεί ότι δεν έκαναν ό, τι έκανε η γαλλική κυβέρνηση του Ολάντ μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι, όταν χαρακτήρισε την κατάσταση, κατάσταση έκτακτης ανάγκης και απαγόρευσε πολιτικές συγκεντρώσεις και κάθε συγκέντρωση περισσότερων από πέντε ανθρώπων.

Νομίζω ότι πρέπει να αναμένουμε ότι η διοίκηση του Τραμπ θα προσπαθήσει να κάνει κάτι τέτοιο. Είχε πει ότι θέλει να απαγορεύσει την είσοδο μουσουλμάνων στις Ηνωμένες Πολιτείες. Και όντως μετά την τρομοκρατική επίθεση του Λονδίνου, άρχισε αμέσως να μιλάει για την ανάγκη απαγόρευσης εισόδου τους.

Σίγουρα έχουν πάρει ένα μάθημα από τις διαμαρτυρίες που ξέσπασαν για την απαγόρευση των Μουσουλμάνων. Είναι όμως σημαντικό να υπάρχει ένας τεράστιος αριθμός ανθρώπων στο δρόμο. Εάν η αντίδραση και η διαμαρτυρία παραμείνει στις πιο στοχευμένες και πιο ευάλωτες κοινότητες, οι οποίες μόνες τους θα προσπαθήσουν να υπερασπιστούν τα δικά τους δικαιώματα, η καταστολή θα είναι πολύ πιο σοβαρή. Αντίθετα, αν έχουν να αντιμετωπίσουν εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους όλων των εθνοτήτων και θρησκευτικών ομάδων στους δρόμους, θα είναι πολύ πιο δύσκολο να τους καταστείλουν και σίγουρα όχι  χωρίς σοβαρές συνέπειες.

Γενικότερα, γνωρίζουμε ήδη ότι η κυβέρνηση Τραμπ σχεδιάζει να απορυθμίσει τις αγορές, να κηρύξει ολοκληρωτικό πόλεμο κατά της «ριζοσπαστικής ισλαμικής τρομοκρατίας», να πετάξει στα σκουπίδια κάθε επιστήμη που ασχολείται με το κλίμα και να πυροδοτήσει φρενίτιδα στον κλάδο των ορυκτών καυσίμων. Είναι ένα όραμα ικανό να δημιουργήσει ένα τσουνάμι από κρίσεις και σοκ: Οικονομικές κρίσεις, καθώς θα σκάνε φούσκες στις αγορές. Κρίσεις στην ασφάλεια, καθώς θα γυρίσει μπούμερανγκ στις ΗΠΑ η επιθετικότητα εκτός συνόρων. Κρίσεις στις καιρικές συνθήκες, καθώς το κλίμα θα αποσταθεροποιείται ακόμη περισσότερο. Και τέλος, βιομηχανικές κρίσεις, καθώς οι αγωγοί πετρελαίου θα έχουν διαρροές και οι εξέδρες εξόρυξης θα καταστρέφονται -κάτι που συνηθίζεται, ειδικά όταν το ρυθμιστικό πλαίσιο είναι χαλαρό.

Όλα αυτά είναι αρκετά επικίνδυνα. Ακόμα χειρότερος είναι ο τρόπος που η κυβέρνηση Τραμπ θα επιχειρήσει να εκμεταλλευτεί αυτές τις κρίσεις, πολιτικά και οικονομικά.

Για την κλιματική αλλαγή

Το κλίμα είναι πιο σύνθετο, διότι πρόκειται για την αλλαγή της σπονδυλικής στήλης ολόκληρης της οικονομίας. Είμαι πάντα ύποπτη όταν οι άνθρωποι πλαισιώνουν τη λύση ως ένα μόνο πράγμα, όπως ο φόρος άνθρακα. Η ιδέα ότι ευθύνεται ο άνθρακας και ότι αυτό θα ήταν ποτέ αρκετό για να αλλάξει τα δομικά στοιχεία μιας βιομηχανικής οικονομίας, φαίνεται απλά τρελή.

Δεν ευθύνεται ο άνθρακας, αλλά ο καπιταλισμός. Λένε ότι είναι αδύνατον να απαλλαγούμε από τα ορυκτά καύσιμα, όταν στην πραγματικότητα αρκεί απλώς να παραβιάσουμε όλους τους κανόνες του εγχειριδίου της «ελεύθερης αγοράς»: να χαλιναγωγήσουμε την ισχύ των εταιρειών, να ανοικοδομήσουμε τις τοπικές οικονομίες και να ανακτήσουμε τον έλεγχο των δημοκρατιών μας.

Η πραγματική εξουσία βρίσκεται στις πολυεθνικές και στα κράτη που υπερασπίζονται περισσότερο τα συμφέροντά τους παρά το γενικό συμφέρον. Η πραγματική εξουσία βρίσκεται στα χέρια π.χ. της αμερικανικής πετρελαϊκής Exxon, η οποία κρατάει τα σχοινιά από τις μαριονέτες Ρεπουμπλικάνους στη Γερουσία ώστε να μη θέλουν να ακούσουν για συμφωνία που θα έβαζε τέλος στην κλιματική αλλαγή.

Προφανώς οι Ρεπουμπλικανοί κάνουν λιγότερο από το τίποτα. Οι Δημοκρατικοί δεν έχουν ιδέα για το τι πρέπει να κάνουν και έτσι στο κενό αυτό έχουν προκύψει κάποιες πραγματικές λύσεις από το τοπικό επίπεδο.

Τοπικές κοινότητες βρίσκονται σε εξέγερση ενάντια στην εξόρυξη σχιστολιθικού αέριου, το πέρασμα αγωγών και τις εξορύξεις από την Αλάσκα στο Δέλτα του Νίγηρα, από την Ελλάδα προς τον Ισημερινό. Αλλά εναντίον τους βρίσκονται συμφέροντα που εκφράστηκαν πρόσφατα με υποδειγματική σαφήνεια από τον Ρεξ Τίλλερσον (Rex Tillerson), πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο της ExxonMobil: «Η φιλοσοφία μου είναι να βγάλω λεφτά. Αν μπορώ να τρυπήσω και να κερδίσω χρήματα, τότε αυτό είναι που θέλω να κάνω».

Η κλιματική αλλαγή, ένα ηχηρό μήνυμα που μεταδίδεται με τη γλώσσα των πυρκαγιών, των πλημμυρών, των καταιγίδων και των ξηρασιών, αποτελεί ένα πολιτισμικό κάλεσμα αφύπνισης. Για να την αντιμετωπίσουμε δεν είναι αρκετό να χρησιμοποιούμε λαμπτήρες υψηλής ενεργειακής απόδοσης• πρέπει να αλλάξουμε τον κόσμο, πριν ο κόσμος αλλάξει τόσο δραματικά, ώστε κανείς να μην είναι πλέον ασφαλής. Είτε θα κάνουμε το άλμα είτε θα βυθιστούμε.

Οι πόροι που χρειάζονται για να εγκαταλείψουμε γρήγορα τα ορυκτά καύσιμα και να προετοιμαστούμε για τα επόμενα ακραία καιρικά φαινόμενα θα σώσουν μεγάλες μερίδες του παγκόσμιου πληθυσμού από τη φτώχεια, παρέχοντάς τους υπηρεσίες που αυτή τη στιγμή τους λείπουν, από πόσιμο νερό μέχρι ηλεκτρισμό. Πρόκειται για ένα όραμα για το μέλλον που ξεπερνάει το να επιβιώσουμε ή να αντέξουμε στην κλιματική αλλαγή, ξεπερνάει την «άμβλυνση» της κλιματικής αλλαγής ή την «προσαρμογή μας» σε αυτή με την ψυχρή γλώσσα του ΟΗΕ. Είναι μια προοπτική στην οποία χρησιμοποιούμε συλλογικά την κρίση για να κάνουμε ένα άλμα προς ένα μέλλον σαφώς καλύτερο από το παρόν μας.

Εν πολλοίς χρειαζόμαστε ένα σχέδιο τύπου Μάρσαλ για τη γη. Ένα σχέδιο κι όχι ένα εμπορικό σήμα.