Zoltán Massay-Kosubek και George Thurley
(Ευρωπαϊκή Συμμαχία για τη Δημόσια Υγεία / European Public Health Alliance)
Μετάφραση – Εκτεταμένη περίληψη: Δρ. Στέργιος Σερέτης
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η Συνολική Οικονομική και Εμπορική Συμφωνία (CETA) μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Καναδά, είναι η πρώτη εμπορική συμφωνία μεταξύ της ΕΕ και μιας μεγάλης παγκόσμιας οικονομίας και η πλέον διεξοδική διμερής εμπορική και επενδυτική συμφωνία που έχει ολοκληρωθεί μέχρι σήμερα.
Στο πλαίσιο των όλο και δαπανηρότερων φαρμάκων, της μειωμένης πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη και του ολοένα αυξανόμενου βάρους των χρόνιων μη μεταδοτικών ασθενειών, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι οι εμπορικές συμφωνίες δεν υπονομεύουν ευρύτερους κοινωνικούς στόχους στον τομέα της δημόσιας υγείας.
Δυστυχώς, η CETA απειλεί να κάνει ακριβώς αυτό. Η συμφωνία έχει σημαντικές παρενέργειες για τους ανθρώπους, μέσω διατάξεων σχετικών με τις επενδύσεις που περιορίζουν το χώρο άσκησης πολιτικής των κυβερνήσεων στους τομείς της δημόσιας υγείας, της δασμολογικής πολιτικής, των δεσμεύσεων πρόσβασης στην αγορά, εισάγοντας την αρνητική λίστα στον τομέα υπηρεσιών, ενώ παράλληλα απουσιάζει η αναγνώριση των στόχων της αειφόρου ανάπτυξης (SDGs[1]) σε σχέση με την υγεία κ.ά. Εν ολίγοις, η CETA δεν εξασφαλίζει μια ισορροπημένη σχέση μεταξύ εμπορίου και δημόσιας υγείας.
Δεσμεύσεις για την πρόσβαση στην αγορά
Η CETA περιλαμβάνει σημαντικές δεσμεύσεις όσον αφορά το εμπόριο ζωικών προϊόντων. Όχι μόνο αυξάνεται το εμπόριο προϊόντων με βάση το κρέας, αλλά μειώνονται και οι δασμοί στα γεωργικά προϊόντα. Σήμερα τα γεωργικά προϊόντα καλύπτονται από ένα μέσο ποσοστό δασμού 13%. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα εξαλείψει το 99,2% των γεωργικών της δασμών μετά από 7 χρόνια. Επιπρόσθετα η ΕΕ έχει προβεί σε ουσιαστικές παραχωρήσεις στον τομέα του βοείου κρέατος και του χοιρινού κρέατος με αντάλλαγμα την αυξημένη πρόσβαση στην καναδική αγορά τυριού.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι η κατανάλωση κρέατος είναι σημαντικά υψηλότερη από αυτή που συνιστά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) τόσο στην ΕΕ όσο και στον Καναδά. Η κατανάλωση κρέατος στην Ευρώπη είναι διπλάσια από τον παγκόσμιο μέσο όρο και αυτό συμβάλλει στην αύξηση της πρόσληψης κορεσμένων λιπαρών.
Επιπλέον, αυξάνοντας το εμπόριο κρέατος, η CETA μπορεί να συμβάλει στην υπερβολική χρήση αντιβιοτικών για την παραγωγή κρέατος και επομένως στην αντιμικροβιακή αντοχή (AMR[2]), η οποία αποτελεί σοβαρή απειλή για την υγεία των ανθρώπων και των ζώων. Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι αν συνεχιστούν οι τρέχουσες τάσεις, μέχρι το 2050 οι λοιμώξεις που αντέχουν στα αντιβιοτικά θα μπορούσαν να σκοτώσουν 10 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως κάθε χρόνο. Συνεπώς, η δέσμευση της CETA για επέκταση του εμπορίου προϊόντων κρέατος, απειλεί να επιδεινώσει τους υφιστάμενους κινδύνους για την υγεία.
Δικαιώματα Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ΔΠΙ)
Η CETA αδυνατεί να αναγνωρίσει τις ανησυχίες πολλών φορέων σχετικά με τις επιπτώσεις των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας (ΔΠΙ) στις τιμές των φαρμάκων. Τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας ενεργούν ως ανυπέρβλητο εμπόδιο στην ισότιμη πρόσβαση στα φάρμακα, προκαλώντας αύξηση των τιμών. Αυτό προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία στον Καναδά, ο οποίος έχει ήδη το δεύτερο υψηλότερο κόστος για τα φάρμακα παγκοσμίως.
Η CETA δεν θα επηρεάσει μόνο τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στον Καναδά, εξασφαλίζοντας οκτώ χρόνια αποκλειστικότητας στην αγορά, αλλά υπονομεύει μια κρίσιμη ευρύτερη συζήτηση σχετικά με την πρόσβαση στα φάρμακα και θα εγκλωβίσει τους Ευρωπαίους και τους Καναδούς σε ένα μοντέλο που θα επιτρέπει στις φαρμακευτικές εταιρείες να χρεώνουν υπερβολικές τιμές που δεν έχουν καμία σχέση με το κόστος έρευνας και ανάπτυξης τους, χάρη στους κανόνες για τα ΔΠΙ.
Ο αντίκτυπος των κανόνων για τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας στις τιμές των φαρμάκων είναι ότι θα δημιουργούν μονοπώλια σε ένα συγκεκριμένο φάρμακο. Αυτό σημαίνει ότι άλλες, φθηνότερες, γενικές εκδόσεις των ίδιων φαρμάκων δεν μπορούν να διατεθούν στην αγορά μέχρις ότου υπάρξει προστασία ευρεσιτεχνίας.
Δεν έχει υπάρξει εκτίμηση των επιπτώσεων της CETA ή της συναφούς ρυθμιστικής συνεργασίας σε σχέση με τις τιμές των φαρμάκων και αυτό πρέπει να γίνει προκειμένου να διασφαλιστεί η συνοχή της CETA με τη διασφάλιση της πρόσβασης στα φάρμακα.
Αρνητική λίστα και η ρήτρα μη αντιστρεψιμότητας
Η προσέγγιση της αρνητικής λίστας που χρησιμοποιείται στην CETA σημαίνει ότι, εκτός εάν εξαιρούνται ρητά, οι δημόσιες υπηρεσίες – συμπεριλαμβανομένης της υγειονομικής περίθαλψης, των κοινωνικών υπηρεσιών, της εκπαίδευσης και του νερού – είναι ανοικτές στην ελευθέρωση.
Αυτή η προτίμηση για απελευθέρωση περιορίζει την ελευθερία των κυβερνήσεων να οργανώνουν δημόσιες υπηρεσίες όπως κρίνουν σκόπιμο και, ως εκ τούτου, θα μπορούσε να υπονομεύσει την ποιότητα και την οικονομική προσιτότητα των υπηρεσιών γενικού συμφέροντος. Η ρήτρα της μη αντιστρεψιμότητας προχωρά περαιτέρω και περιορίζει τις επιφυλάξεις των συμβαλλομένων μερών σχετικά με τη συμφωνία. Επομένως, αυτό θα εμποδίσει τις κυβερνήσεις να αντιταχθούν σε μέτρα απελευθέρωσης – για παράδειγμα, την επανεθνικοποίηση μιας δεδομένης υπηρεσίας ή τομέα. Όλα αυτά οδηγούν στον περιορισμό του πολιτικού χώρου των κυβερνήσεων για την οργάνωση δημόσιων υπηρεσιών.
Επενδυτικά μέτρα
Όπως συμβαίνει σχεδόν σε όλους τους τομείς δημόσιας πολιτικής, φαίνεται ότι τα μέτρα προστασίας των επενδύσεων, είτε υπό τη μορφή του νεότερου συστήματος εταιρικής διαιτησίας (ICS) είτε του αρχικού μηχανισμού επίλυσης διαφορών επενδυτή-κράτους (ISDS), θα υπονομεύσουν πρωτοβουλίες πολιτικής για την προώθηση ή προστασία της καλής δημόσιας υγείας.
Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχουν πολλές υφιστάμενες περιπτώσεις νομοθεσίας για την προστασία και την προώθηση της παρεμπόδισης ή της καθυστέρησης της δημόσιας υγείας από τις περιπτώσεις των επενδυτών-κρατών. Τα μέτρα δημόσιας υγείας που θα μπορούσαν να επηρεαστούν από το συγκεκριμένο κεφάλαιο της CETA περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων πρωτοβουλιών, την ελάχιστη τιμολόγηση του αλκοόλ, την επισήμανση των τροφίμων, τους περιορισμούς της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, τη νομοθεσία για τα χημικά προϊόντα και τους φόρους της σόδας και της ζάχαρης.
Σιωπή σχετικά με τις βλάβες που σχετίζονται με το αλκοόλ και την αειφορία της υγείας.
Η CETA είναι επίσης ασύμβατη με τους στόχους της δημόσιας υγείας όσον αφορά στην πρόληψη των βλαβών που προκαλούνται από το οινόπνευμα, καθώς είναι πιθανό να αυξήσει τη διαθεσιμότητα και την οικονομική προσιτότητα του αλκοόλ -κάτι που προωθήθηκε, από τον κεντρικό ρόλο, του ευρωπαϊκού λόμπι οινοπνευματωδών στην διαμόρφωση της CETA.
Η CETA αδυνατεί ακόμη να αναγνωρίσει τη σχέση μεταξύ κατανάλωσης αλκοόλ και σημαντικών κοινωνικών επιπτώσεων, συμπεριλαμβανομένης της πτώσης της παραγωγικότητας, των μη φυσιολογικών και άλλων μορφών βλάβης που σχετιζόμενων με την κατανάλωση αλκοολ, συμπεριλαμβανομένου του εθισμού, της βίας, του εγκλήματος και των τροχαίων δυστυχημάτων.
Παραλείποντας πτυχές της βιωσιμότητας της υγείας
Στα κεφάλαια της CETA για την αειφόρο ανάπτυξη, διαπιστώνεται αδυναμία αναγνώρισης των ζητημάτων βιωσιμότητας της δημόσιας υγείας, καθώς δεν γίνεται αναφορά σε κρίσιμες δεσμεύσεις για τη δημόσια υγεία, όπως η Πολιτική Δήλωση Υψηλού Επιπέδου των Ηνωμένων Εθνών για τις Μη Μεταδιδόμενες Νόσους. Επίσης, δεν γίνεται αναφορά στις πτυχές των Στόχων της Αειφόρου Ανάπτυξης (SDG) του ΟΗΕ, που σχετίζονται με την υγεία, οι οποίες δεσμεύουν τόσο την ΕΕ όσο και τον Καναδά. Ως εκ τούτου, η CETA απειλεί να υπονομεύσει τις διεθνείς δεσμεύσεις για την αειφορία της υγείας.
Ερμηνευτική δήλωση
Μετά από κριτική σε αυτά και σε πολλά άλλα ζητήματα, ΕΕ και Καναδάς εξέδωσαν κοινή ερμηνευτική δήλωση για την CETA τον Οκτώβριο του 2016. Η διακήρυξη επιδιώκει να διαβεβαιώσει τους ενδιαφερόμενους ότι η CETA θα προστατεύσει την ικανότητα των κυβερνήσεων να επιτύχουν θεμιτούς στόχους δημόσιας πολιτικής, συμπεριλαμβανομένης της δημόσιας υγείας και ασφάλειας.
Αναγνωρίζει θετικά ότι το εμπόριο αποσκοπεί κυρίως στην αύξηση της «ευημερίας των πολιτών». Ωστόσο, λόγω της φύσης της ως μη δεσμευτικού εγγράφου, δεν μπορεί να αλλάξει το ήδη διαπραγματευθέν κείμενο, δηλαδή δεν μπορεί ποτέ να αντιμετωπίσει επαρκώς τα προαναφερθέντα προβλήματα και να συμβάλει στην επίτευξη καλής δημόσιας υγείας. Τέλος, δεν κάνει ουσιαστικές αλλαγές στο Σύστημα Επενδυτικών Δικαστηρίων (ICS), το οποίο παραμένει ουσιαστικά περιττό για μια συμφωνία που συνάπτεται μεταξύ δύο ανεπτυγμένων δημοκρατιών.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Η συμφωνία, έχοντας απέναντι έναν ευρύ συνασπισμό οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που αντιτίθενται, συμπεριλαμβανομένης και της Ευρωπαϊκής Συμμαχίας Δημόσιας Υγείας, εγκρίθηκε βιαστικά από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις αρχές του 2017, παρά τις έντονες ανησυχίες σχετικά με τις επιπτώσεις στην υγεία.
Η CETA είναι μια κακή συμφωνία για τη δημόσια υγεία, διότι ανοίγει την πόρτα για τις επιχειρήσεις να αμφισβητούν τη νομοθεσία για τη δημόσια υγεία, περιορίζει τις πολιτικές επιλογές για τις υπηρεσίες κοινής ωφελείας (κοινωνική, υγειονομική περίθαλψη, εκπαίδευση, νερό), προωθεί τον καπνό, το οινόπνευμα και τα ανθυγιεινά τρόφιμα. Ενώ η υιοθέτηση της CETA ανοίγει το δρόμο για την επέκταση των παγκόσμιων εμπορικών σχέσεων της Ευρώπης, αποτελεί σημαντική απειλή για τη δημόσια υγεία, τόσο στην ΕΕ όσο και στον Καναδά.
Το εμπόριο δεν αποτελεί εκ φύσεως απειλή για τη δημόσια υγεία, οικονομικά ή κοινωνικά, αλλά όταν οι ανησυχίες για τη δημόσια υγεία δεν αντιμετωπίζονται επαρκώς, -όπως στην CETA-, είναι ζωτικής σημασίας να γνωστοποιηθούν αυτές οι ανησυχίες και να διατηρηθούν οι εμπορικές συμφωνίες στα πρότυπα αυτά.
Καθώς η κοινωνία των πολιτών σε όλο τον κόσμο ενώνει τις δυνάμεις της για τον επαναπροσδιορισμό της εμπορικής πολιτικής της ΕΕ, υπό το πρίσμα της διασφάλισης του δημόσιου συμφέροντος, η Ευρώπη έχει την ιστορική ευκαιρία να ανοίξει το δρόμο προς περισσότερες εμπορικές συναλλαγές προσανατολισμένες στο δημόσιο συμφέρον και στη δημόσια υγεία.
[1] Sustainable Development Goals
[2] Antimicrobial resistance, of microorganisms (bacteria, viruses, parasites) to antimicrobials
——-
Πηγή – το αυθεντικό φυλλάδιο «The Unhealthy side effects of CETA» [ΕΔΩ] |Έκδοση: European Public Health Alliance/ EPHA [ΕΔΩ]
Μετάφραση – Εκτεταμένη περίληψη του φυλλαδίου «Οι ανεπιθύμητες παρενέργειες της CETA στην υγεία» Δρ.Στέργιος Σερέτης, για το Ελληνικό Δίκτυο ΦΙΛΟΙ της ΦΥΣΗΣ/ Naturefriends Greece [http://naturefriends-gr.blogspot.gr –naturefriendsgreece@gmail.com]
Dr. Stergios Seretis
Senior Researcher in Political Economy of Health
Laboratory of Primary Health Care, General Practice and Health Services Research
Department of Medicine
Aristotle University of Thessaloniki, Greece
Department of Medicine, University Campus,
4th Floor. Post Code 54124. Thessaloniki, Greece
Tel: +30 6932592457
E-mail: seretiss@auth.gr, seretiss@gmail.com
Website: http://seretis.weebly.com