Μπαίνουμε στο 2019. Οι μετά Χριστόν προφήτες είχαν προβλέψει ότι μπαίνουμε πια σε μια περίοδο ειρήνης, στα πλαίσια του καπιταλισμού όπου θα μετατρεπόμασταν σιγά-σιγά σε δίποδα παραγωγικά και καταναλωτικά. Αυτό που συνέβη ήταν ακριβώς το αντίθετο: πόλεμοι της νέας τάξης, ανεργία, φτώχεια, άλλες μορφές καταπίεσης…
Εδώ τίθεται το ερώτημα: οι ιδεολόγοι της αστικής τάξης είχαν προβλέψει ότι με την ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας, όπως λέγανε «η επιστήμη είναι δύναμη», θα φτάναμε σε μία κοινωνία της αφθονίας, του ορθού λόγου και του δικαίου. Έχει γίνει το αντίθετο. Ο Μαρξ, εν γένει οι μαρξιστές, τα αριστερά κόμματα, τα κομμουνιστικά, είχαν μια αισιοδοξία ότι μπορεί να ξεπεραστεί αυτή η μορφή βαρβαρότητας. Βλέπουμε το αντίθετο. Στον βαθμό που αναπτύσσεται ο καπιταλισμός, το κλασικό θεώρημα του Μαρξ: ανάπτυξη-σύγκρουση παραγωγικών δυνάμεων-επανάσταση, διαψεύδεται. Όσο υψηλότερα είναι αναπτυγμένος ο καπιταλισμός, τόσο το λαϊκό κίνημα τείνει προς το μηδέν. Πάρτε την Αμερική, την Αγγλία, την Ε.Ε., πρωτοπόρες, πιο αναπτυγμένες χώρες καπιταλιστικές.
Διαψεύστηκε ο Μαρξ; Νομίζω ότι οι επίγονοι του πήραν μία πλευρά της αντίληψης του Μαρξ για την ιστορία, δηλαδή τον βασικό ρόλο που παίζει η οικονομία. Όμως κατά τον Μαρξ, τον Ένγκελς και τους κλασικούς, η ιστορία είναι ένα πεδίο δυνατοτήτων. Και αυτό το οποίο μπορεί να προκύψει εξαρτάται όχι μόνο απ’ τις αντικειμενικές συνθήκες, αλλά και από τον υποκειμενικό παράγοντα. Εδώ λοιπόν πρέπει να δούμε πώς όλα αυτά τα χρόνια κυριάρχησε ο οικονομισμός, τα καπιταλιστικά μοντέλα ανάπτυξης, με αποτέλεσμα μια νέας μορφής αν θέλετε – μια και οι σοσιαλιστικές χώρες που προέκυψαν δεν ήταν ταξικές κοινωνίες με την κλασική έννοια του όρου, αλλά νέες μορφές αποξένωσης, αλλοτρίωσης, καπιταλιστικού καταμερισμού εργασίας –όπου κατά τον Μαρξ ο καταμερισμός εργασίας είναι η δολοφονία του λαού–, με αποτέλεσμα οι μεν χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού σαν καινούργια μορφή καταπίεσης, ανελευθερίας, αποξένωσης να καταρρεύσουν, το δε εργατικό κίνημα, όλα τα χρόνια μόνο για δικαιώματα μιλούσε – δικαιώματα εννοώ οικονομικά, μισθούς, αυξήσεις– με αποτέλεσμα ο οικονομισμός να κάνει να ατροφήσει η πολιτική έρευνα, η μελέτη και η πράξη για το ξεπέρασμα του καπιταλισμού.
Βρισκόμαστε λοιπόν σε ένα κρίσιμο σημείο. Απ’ ό,τι λένε οι επιστήμες του ανθρώπου, δεν υπάρχει ανθρωπολογικό εμπόδιο για τον σοσιαλισμό. Δηλαδή δεν υπάρχει κάποιο αξεπέραστο εμπόδιο. Άρα, τι χρειάζεται; Ξεκινώντας από τους κλασικούς, προχωρώντας στο τι γίνεται σήμερα, να προσπαθήσουμε να αναπτύξουμε τη θεωρία ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και στις δυνατότητες στην εποχή μας
Βρισκόμαστε λοιπόν σε ένα κρίσιμο σημείο. Απ’ ό,τι λένε οι επιστήμες του ανθρώπου, δεν υπάρχει ανθρωπολογικό εμπόδιο για τον σοσιαλισμό. Δηλαδή δεν υπάρχει κάποιο αξεπέραστο εμπόδιο. Άρα, τι χρειάζεται; Να κάτσουμε κάτω και να σκεφτούμε, να δούμε γιατί κατέρρευσε αυτός ο χώρος και γιατί έχει εκφυλιστεί και βρίσκεται σε σχετική ύπνωση το εργατικό κίνημα και τα κομμουνιστικά κόμματα. Τι λέει η θεωρία; Και όχι μόνο. Ξεκινώντας από τους κλασικούς, προχωρώντας στο τι γίνεται σήμερα, να προσπαθήσουμε να αναπτύξουμε τη θεωρία ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και στις δυνατότητες στην εποχή μας. Θα μας βοηθήσει πολύ ο Λένιν να δούμε τη διαλεκτική στρατηγικής και τακτικής. Άλλη κατάρα του εργατικού κινήματος, και ειδικά του ελληνικού, ήταν η αντιδιαλεκτική αντίληψη και εφαρμογή των σχέσεων στρατηγικής-τακτικής. Απροετοίμαστοι στην στρατηγική και σκληροί στην τακτική με αποτέλεσμα τη συνεχή διαμάχη στην Αριστερά, τις διασπάσεις κ.λπ. Να δούμε λοιπόν πώς θα αναπτύξουμε μία τακτική συγκεκριμένη με βάση τα συγκεκριμένα προβλήματα, η οποία θα κατατείνει στην ανάγκη μιας στρατηγικής η οποία θα είναι συγκεκριμένη.
Όλα αυτά βέβαια, έτσι σύντομα, είναι γενικότητες, αλλά νομίζω ότι αν σιγά-σιγά το συνειδητοποιημένο τμήμα της εργατικής τάξης, η συνειδητοποιημένη διανόηση και τα κόμματα και οι οργανώσεις της Αριστεράς, αρχίσουν να αφήνουν την μοναδική αλήθεια την οποία πιστεύουν ότι έχουν και συνεργαστούν στην καθημερινή πάλη, στον συνδικαλισμό, στους πολιτικούς αγώνες και στην ανταλλαγή και τη συλλογική μελέτη της θεωρίας ώστε να φωτιστεί το μέλλον, τότε νομίζω ότι μπορούμε να είμαστε λελογισμένα αισιόδοξοι. Δεν πρόκειται για κάτι το οποίο θέλουμε, κι επειδή το θέλουμε κοιμόμαστε σε αυταπάτες, είναι κάτι το οποίο αντικειμενικά μπορεί να πραγματοποιηθεί. Η πραγματικότητα, η θεωρία, ο υποκειμενικός παράγων, η οργάνωση και η αδιάκοπη ανατροφοδότηση στρατηγικής-τακτικής μπορούν να οδηγήσουν σε μια αναγέννηση του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος και συνεπώς να αρχίσει να γεννιέται ένας ορίζοντας αισιοδοξίας σε αντίθεση με τη μαύρη εικόνα που παρουσίασε το 2018 και γενικά τα τελευταία χρόνια.
Να ευχηθούμε λοιπόν να πάνε τα πράγματα καλύτερα, και συλλογικά, και κομματικά και προσωπικά.