Του Μιχαήλ Γ. Κελαϊδή
Όλοι γνωρίζουμε αυτό το ρητό που ο Νίκος Καζαντζάκης διακηρύττει, που είναι χαραγμένο στο τάφο του. Είναι όμως έτσι; Έχει λογική;
Ο Καζαντζάκης το ρητό αυτό το υιοθέτησε από τον Κύπριο κυνικό φιλόσοφο Δημώναξ που έζησε από το 70 μ.Χ έως το 170 μ.Χ. Ένας άλλος Έλληνας σοφός ο Πυθαγόρας αναφέρει ότι “κανένας δεν είναι ελεύθερος αν δε μπορεί να επιβάλλεται στον εαυτό του”.
Εξηγεί παρακάτω ότι η “ελευθερία είναι η ονομασία της Αρετής”, άρα ο άνθρωπος πρέπει να είναι ενάρετος. Ο Ιησούς είπε “αγαπάτε αλλήλους”, μπορούμε όμως να αγαπήσουμε χωρίς ελευθερία; Ο άνθρωπος έχει εξάρτηση από ένα σωρό πράγματα στην καθημερινότητά του, στο σώμα και στο νου. Είναι δυνατόν να είμαστε ελεύθεροι όταν υπάρχει το άγχος της ζωής;
Μπορεί ο φιλόδοξος άνθρωπος ν’ αγαπήσει ή ο ανταγωνιστικός να ξέρει τι σημαίνει αγάπη; τα αμέτρητα προβλήματα στο συνειδητό και βαθύτερα στο ασυνείδητο. Το κόλλημα στο παρελθόν, όπως οι δεισιδαιμονίες και οι προκαταλήψεις. Οι πόνοι του σώματος και ο φόβος των γηρατειών, ο φόβος του θανάτου, ο φθόνος, η ζήλεια, η απληστία, η αβεβαιότητα του αύριο, οι φόβοι της αποτυχίας και μιας καταστροφής.
Το άγχος, μήπως και δεν μπορέσουμε ν’ αγαπήσουμε ή ν’ αγαπηθούμε, η διχόνοια στην οικογένεια, η καταπίεση από το κράτος και ένα σωρό άλλα, που συμβαίνουν σε έναν άνθρωπο στην καθημερινή του ζωή και τον βασανίζουν. Πως μπορεί ένας νους που είναι τόσο φορτωμένος να είναι ελεύθερος;
Εκτός και αν δεχτούμε ή ανεχτούμε τους φόβους σαν αναπόφευκτο, που είναι, στη ζωή μας, καθώς η σκέψη γεννά το φόβο, όπως είναι υπεύθυνη και για την ευχαρίστηση. Όπως και να έχει, ο νους, πρέπει να είναι ελεύθερος από κάθε μορφής πνευματική παράδοση, διαφορετικά στερείται την ύψιστη μορφή νοημοσύνης.
Από πολύ παλαιά ο άνθρωπος “έβλεπε” με το νου ότι δεν υπάρχει ελευθερία εδώ στη γη και αρχίζει να επινοεί την ελευθερία σ’ έναν άλλο κόσμο, για μια μελλοντική απελευθέρωση. Σε μια ουτοπία που θα ξεφυτρώσει από τις στάχτες του παλαιού κόσμου ή ένα άλλο μεταθανάτια, που ονόμασε παράδεισο κλπ.
Ο Μέγας Πλάτων έλεγε: “κανείς δεν είναι πιο υποδουλωμένος, από εκείνους που εσφαλμένα πιστεύουν πως είναι ελεύθεροι” και έχει δίκιο.