Του Κώστα Πρωτοπαπαδάκη *
Όπως είναι γνωστό ο Δήμος Χανίων – αλλά και γενικότερα όλος ο Νομός Χανίων – επλήγη σφοδρά από τα ακραία καιρικά φαινόμενα που εκδηλώθηκαν το μήνα Φεβρουάριο. Τα εν λόγω φαινόμενα προκάλεσαν πλημμύρες, κατολισθήσεις, κλπ, που με τη σειρά τους είχαν ως αποτέλεσμα να προκληθούν σοβαρές ζημιές και καταστροφές στις δημόσιες υποδομές του τόπου και να κηρυχθεί ο Δήμος Χανίων – και οι υπόλοιποι Δήμοι του Νομού – σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης πολιτικής προστασίας, με σχετικές αποφάσεις του Γενικού Γραμματέα Πολιτικής Προστασίας.
Για το τι μέτρα έπρεπε να είχαν ληφθεί και τι παρεμβάσεις έπρεπε να είχαν γίνει – από την Πολιτεία και τις τοπικές αρχές – για να αποφευχθούν οι καταστροφές που προκλήθηκαν από τα πλημμυρικά φαινόμενα προφανώς και δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για να τα αναλύσουμε. Άλλωστε, το τι απαιτείται να γίνει έχει προβλεφθεί με κάθε λεπτομέρεια στην YΠΕΝ/ΓρΕΓΥ/41397/335/29.6.2018 απόφαση της Εθνικής Επιτροπής Υδάτων «Έγκριση του Σχεδίου Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Κρήτης (EL13) και της αντίστοιχης Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων» που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 2687/τ.Β΄/06-07-2018.
Το μείζον ωστόσο ζήτημα και αυτό που προέχει τη δεδομένη στιγμή είναι πως θα υπάρξει άμεση – και χωρίς γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και καθυστερήσεις – αποκατάσταση των ζημιών που έχουν γίνει στις δημόσιες υποδομές – όπως π.χ. σε δρόμους, γέφυρες, κ.α., και η ταχεία επαναφορά τους στην πρότερη κατάσταση τους, ώστε να διασφαλίζεται η ασφάλεια στη χρήση τους από τους πολίτες.
Προς την κατεύθυνση αυτή, οι τοπικές αρχές, αν και έχουν καταβάλει – όλο το προηγούμενο διάστημα – σημαντική προσπάθεια για την υλοποίηση – κυρίως – εργασιών καθαρισμού και προσωρινής αποκατάστασης των ζημιών με βραχυχρόνιο ορίζοντα, δεν αντιμετωπίζουν την ανάδραση της υποδομής, η οποία έχει υποστεί σημαντικότατες βλάβες, με τη διαδικασία «μελέτη- κατασκευή έργου», με συνέπεια να μην διαφαίνεται – επί του παρόντος – δυνατή η ταχεία αποκατάσταση των υποδομών στη βάση ολοκληρωμένων μελετών, που θα αξιολογούν και θα ενσωματώνουν τους γεωφυσικούς και γεωλογικούς κινδύνους που εκδηλώθηκαν το προηγούμενο διάστημα.
Με βάση τα παραπάνω και έχοντας υπόψη ότι συχνά γίνεται επίκληση από τις δημόσιες αρχές της «ατέρμονης γραφειοκρατίας» προκειμένου να αιτιολογηθεί η καθυστέρηση στην υλοποίηση των δημοσίων έργων, οφείλουμε να έχουμε υπόψη μας τις θεσμικές «πρόνοιες» που ο νομοθέτης έχει προβλέψει για τις περιπτώσεις απρόβλεπτων ή έκτακτων γεγονότων, ώστε να παρακάμπτεται αυτή η γραφειοκρατική «τυπολατρία», η οποία – αν μη τι άλλο – χαρακτηρίζει το δημόσιο σύστημα αναθέσεων.
Ως εκ τούτου, είναι επιβεβλημένο οι αναθέτουσες αρχές – δηλ. το Υπουργείο Υποδομών, η Περιφέρεια και οι Δήμοι – να προχωρήσουν τάχιστα και συντονισμένα στην ανάθεση των αναγκαίων έργων και εργασιών-μελετών αποκατάστασης και επισκευής των δημόσιων υποδομών αρμοδιότητας τους, κάνοντας χρήση των ειδικών διατάξεων του άρθρου 32 του Ν.4412/2016, σύμφωνα με το οποίο επιτρέπεται στις αναθέτουσες αρχές, με διαδικασία fast track, η απ’ ευθείας ανάθεση αυτών με διαπραγμάτευση και χωρίς προηγούμενη δημοσίευση προκήρυξης, όπως απαιτείται σε μια τακτική διαγωνιστική διαδικασία.
Ειδικότερα, οι διατάξεις του άρθρου 32 παρ. 2 του Ν.4412/2016 ορίζουν ότι: «Η διαδικασία με διαπραγμάτευση χωρίς προηγούμενη δημοσίευση μπορεί να χρησιμοποιείται για δημόσιες συμβάσεις έργων, προμηθειών και υπηρεσιών σε οποιαδήποτε από τις κατωτέρω περιπτώσεις: […] γ) στο μέτρο που είναι απολύτως απαραίτητο, εάν λόγω κατεπείγουσας ανάγκης οφειλόμενης σε γεγονότα απρόβλεπτα για την αναθέτουσα αρχή, δεν είναι δυνατή η τήρηση των προθεσμιών που προβλέπονται για τις ανοικτές, κλειστές ή ανταγωνιστικές διαδικασίες με διαπραγμάτευση. Οι περιστάσεις που επικαλούνται οι αναθέτουσες αρχές για την αιτιολόγηση της κατεπείγουσας ανάγκης δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να απορρέουν από δική τους ευθύνη».
Είναι αυτονόητο ότι στην περίπτωση μας, πληρούνται απόλυτα οι προϋποθέσεις της ως άνω διάταξης, καθώς οι καταστροφές-ζημιές που έγιναν οφείλονταν σε έκτακτα γεγονότα – όπως είναι οι θεομηνίες – που δεν ήταν δυνατό να προβλεφθούν έγκαιρα και να αντιμετωπιστούν με τακτικά μέτρα πρόληψης και αποφυγής τους και σε καμία περίπτωση οι ζημιές αυτές δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι απορρέουν από ευθύνη της κάθε αναθέτουσας αρχής.
Σε κάθε περίπτωση ωστόσο – και σύμφωνα με τη σχετική νομολογία – οι αποφάσεις των αναθετουσών αρχών που θα ληφθούν με βάση τα παραπάνω, θα πρέπει να φέρουν πλήρη και ειδική αιτιολογία, αναφερόμενες στους ειδικούς λόγους, για τους οποίους αποφασίζεται η προσφυγή με την εν λόγω εξαιρετική διαδικασία.
Μόνο εφόσον εφαρμοστεί η παραπάνω διαδικασία – με την απευθείας μελέτη και κατασκευή των αναγκαίων έργων – θα μπορέσουν να «επουλωθούν» σύντομα οι τεράστιες ζημιές και να επαναλειτουργήσουν απρόσκοπτα και με ασφάλεια οι δημόσιες υποδομές του τόπου.
* Πρ. Αντιδήμαρχος Χανίων & Πρόεδρος ΔΛΤΧ