Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΠΥΡΡΩΝ Ο ΗΛΕΙΟΣ – PYRRHO
(Ήλιδα 365 – 275 π.Χ.)
Αρχαίος έλληνας φιλόσοφος, σπούδασε στη σχολή των Μεγάρων και της Ήλιδας, πήρε μέρος στην εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και γνώρισε τους ινδούς γυμνοσοφιστές και τους ιερείς του ζωροαστρισμού και μετά την επιστροφή του ίδρυσε τη σχολή των σκεπτικών (πυρρωνισμός ή αρχαία σκέψις). Η διδασκαλία του έχει ως επίκεντρο τη γνώση και στοχεύει στην αταραξία της ψυχής και στην ευδαιμονία κατά τον Πύρρωνα. Δίκαιο, καλό, ηθικό, πρέπον δεν υπάρχει στην πραγματικότητα, πέρα της καθιερωμένης συνήθειας και των νομικών επιταγών. Η «εποχή» αρμόζει στη σφαλερότητα της αλήθειας, του ψεύδους και της κρίσης των πραγμάτων, μέσα από μια ηθελημένη άγνοια των αισθήσεων και τη ματαιότητα της κριτικής νόησης (αδιαφορία, αφασία, αρρεψία). Ο πυρρωνισμός επέδρασε σοβαρά στη Μέση και Νεότερη Ακαδημία.
Έργα: (Τίμων Φλιάσιος), Διδασκαλία, Σίλλοι.
Βιβλιογραφία: [Έκδ. Decleva Caizzi, Pirrone, Testimonianze (1981)], Διογένης Λαέρτιος, Βίοι Φιλοσόφων, Παυσανίας, Ελλάδος περιήγησις, Ηλιακά, Φώτιος, Μυριόβιβλος, Σουίδας, Εμμ. Σαισσέ, Ο σκεπτικισμός, 1865, Β. Μπροσσάρ, Οι Έλληνες σκεπτικοί, 1887, Έντβυν Μπέραν, Στωικοί και σκεπτικοί, 1913, L. Roben, Pyrrhon et le scepticisme, 1944, R. Bett, Pyrrho, his antecedents and his legacy, 2000, Ανδρ. Φωσκαρίνης, Ο Πύρρων ο Ηλείος και ο σκεπτικισμός, 2009, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου (άρθρ. Πέτρ. Καλονάρου).
ΚΕΙΜΕΝΑ: Η ΕΠΟΠΟΙΙΑ ΤΟΥ ΓΙΛΓΑΜΕΣ (ΙΣΤΑΡ)
* * *
Το πρώτο μεγάλο πρόβλημα της γνωσιοθεωρίας είναι πως να απαντήσει στο ερώτημα για τη δυνατότητα της γνώσης. Αρχικά και οι απλοί άνθρωποι και οι σοφοί δεν είχαν αμφιβολία πως όσα τους φανέρωναν οι αισθήσεις τους ήταν πραγματικά και αληθινά. Το ίδιο και στη λογική τους και στις αξίες τους δεν χωρούσαν αμφιβολίες. Δεν χρειάζονταν αποδείξεις για τη γνώση τους. Οι αντιλήψεις τους, αυτά που πρέσβευαν, τα δοκούντα, αποτελούσαν δόγματα. Η στάση τους αυτή απέναντι στα πράγματα και στη γνώση ονομάστηκε δογματισμός. Στην αρχαιότητα τα πρώτα γνωσιοθεωρητικά προβλήματα τα έθεσαν οι σοφιστές. Το δόγμα μεταβάλλεται σε ισχυρισμό χωρίς απόδειξη, σε γνώμη αστήρικτη, σε πρόταση χωρίς σκέψη. Στους νεότερους χρόνους ο Κάντιος έδωσε στον δογματισμό την έννοια της πνευματικής τάσης, που προσπαθεί να επιλύσει μεταφυσικά προβλήματα χωρίς να εξετάσει αν το ανθρώπινο λογικό μπορεί να τα λύσει. Ο δογματισμός είναι λοιπόν αντίθετος στην κριτική φιλοσοφία, στην κριτική μέθοδο έρευνας, στον κριτικισμό.