Του Μιχάλη Ανδριανάκη *
Δεν χρειάζεται να είναι κανείς σοφός για να καταλάβει για ποιο λόγο γίνονται οι περίφημες «σπηλαιώσεις» στο Βενετσιάνικο Λιμάνι και στο Κουμ Καπί. Η αιτία είναι οι νεότερες αλλαγές στην ακτογραμμή, που έγιναν με ένα αρκετά πρόχειρο τρόπο: Κτίστηκε ένας κρηπιδότοιχος και από την εσωτερική του πλευρά πληρώθηκε από μάλλον χαλαρές, φερτές επιχωματώσεις.
Έτσι μόλις βρει «ευκαιρία» η θάλασσα εισχωρεί από διάφορες ρωγμές, τις μεγαλώνει και τραβά στη συνέχεια με μεγάλη ευκολία τα συνήθως πρόχειρα μπαζώματα. Αυτό συμβαίνει λιγότερο σε σημεία που ο κρηπιδότοιχος είχε κατασκευαστεί από τους Βενετούς.
Στην περίπτωση του λιμανιού, πίσω από το Τζαμί του Κιουτσούκ Χασάν και σχεδόν μέχρι τα γραφεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων υπήρχε ένας μικρός, σχετικά ασφαλής όρμος (και όχι εκεί που έβαλε τη χάλκινη ταινία το Λιμενικό Ταμείο για να δηλώσει την παλιά ακτογραμμή), όπου μπορούσαν να αράξουν κάποια πλοία.
Ο όρμος μπαζώθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και στη θέση του κτίστηκε το παλιό Τελωνείο (κατεδαφίστηκε από το Λιμενικό Ταμείο για να κτιστεί στη θέση του το Λιμενικό Περίπτερο, που κατεδαφίστηκε πρόσφατα με τη σειρά του) και μια σειρά από άλλα κτήρια (καταστράφηκαν από τους βομβαρδισμούς). Το τζαμί ήταν κτισμένο πάνω σε βράχους δίπλα στη θάλασσα. Δεν ξέρω πόσο ισχυρή είναι η νεότερη κατασκευή.
Στην περίπτωση του Κουμ Καπί έγινε κάτι ανάλογο με τη μετατροπή της αμμουδιάς (δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι εκεί το αμμώδες έδαφος έδωσε το όνομα στην περιοχή) σε δρόμο με τη βοήθεια ενός τοίχου, που φτάνει μέχρι το κυκλικό oreccione του προμαχώνα Mocenigo.
Η μεγάλη τρύπα που φαίνεται στη φωτογραφία και άλλες πιο πέρα, δημιουργήθηκαν ακριβώς για το λόγο, που είπαμε. Και δεν είναι λίγες οι φορές που υποχρεώθηκε η Αρχαιολογική Υπηρεσία να κλείσει σπηλαιώσεις πάνω στο τείχος, που δημιουργήθηκαν από τον έντονο κυματισμό. Εκεί θα μπορούσε να υπάρξει μια άλλη αντιμετώπιση.
Για να μην επαναλαμβάνεται το ίδιο και να απορούμε γιατί συμβαίνει, καλό θα ήταν οι αρμόδιοι να μελετήσουν τους βενετσιάνικους χάρτες (ορισμένοι είναι εξαιρετικά αξιόπιστοι) να προσδιορίσουν την παλιά ακτογραμμή και να προτείνουν μια λύση ενός εσωτερικού ισχυρού κρηπιδότοιχου, που θα εμποδίζει τη θάλασσα να εισχωρεί (το πως το γνωρίζουν οι τεχνικοί) και να ενισχύσουν (ή απομονώσουν) τα μπαζώματα.
Καλό θα ήταν να μην επαναλάβουν αυτό που είχαμε δει πριν μερικά χρόνια, όπου ανατίναζαν τους βράχους μπροστά από το τζαμί και έβαζαν στη θέση τους υλικό από λατομεία, εντείνοντας το πρόβλημα.
Και κάποτε καλό θα ήταν να αναταχθεί (μετά από τόσα χρόνια) και να ολοκληρωθεί ο ύφαλος μόλος, που νομίζω πως προσέφερε αρκετά όσα χρόνια λειτούργησε, χωρίς να σημαίνει ότι το οξύτατο πρόβλημα του Λιμανιού λύθηκε, ή θα λυθεί εντελώς. Μπορεί να έλθει όμως σε φυσιολογικά επίπεδα, αν υπάρχει κάτι τέτοιο απέναντι στη μανία της θάλασσας…
* επίτιμος Έφορος Αρχαιοτήτων