Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΤΖΟΡΝΤΑΝΟ ΜΠΡΟΥΝΟ – GIORDANO BRUNO
(Νόλα, Κομπανία 1548 – Ρώμη 1600)

Μεγάλος ιταλός φιλόσοφος, μαθηματικός και αστρονόμος της Αναγέννησης, δομινικανός μοναχός, ηρωική και προφητική μορφή, διαλεκτικό και αντιδογματικό πνεύμα, επηρεασμένος από τον Ηράκλειτο, τον Δημόκριτο και τον Πλωτίνο, έκανε αισθητή την παρουσία του σε όλα τα ευρωπαϊκά πνευματικά κέντρα. Από τους πρώτους που απέρριψαν την αριστοτελική αντίληψη του πεπερασμένου σύμπαντος και υποστήριξαν την κοπερνίκεια θέση, καταλήγοντας σ’ ένα πανθεϊστικό, νεοπλατωνικό ουμανισμό και σε αιρετικές αντιλήψεις που οδήγησαν στην καταδίκη του από την Ιερά Εξέταση στην πυρά. Οι αντιλήψεις του για την απειρότητα του σύμπαντος και το πλήθος των κόσμων άσκησαν μεγάλη επίδραση στους μεταγενέστερους, ιδίως Σπινόζα, Λάιμπνιτς, Γκαίτε και Σέλλινγκ. Ο Μπρούνο παραμένει μάρτυρας της επιστήμης, της πνευματικής ελευθερίας και της θρησκευτικής χειραφέτησης.

Έργα: Δείπνος της Τετάρτης των Τεφρών (1584), De umbris idearum (1582), Della causa, principio at uno (1584), De minimο (1591), Περί του απείρου, του σύμπαντος και του κόσμου (1584), Περί του ηρωικού ενθουσιασμού (1585), Summe terminorum metaphisicorum (1595).

Βιβλιογραφία: [Έκδ. D. Morano, Jordani Bruni Nolani opera latine, Νεάπολις, Φλωρεντία (1879-1891), 3 τόμ., Λ. Κούλενμπεκ (1890-1909), Bibliotheca Bruniana electronika, The complete works of Giordano Bruno], John Kessler, Giordano Bruno, The forgotten philosopher, 1900, G. Gentile, Bruno e il pensiero del rinascimento, 1920, C. Martin, Bruno mystic and martyr, 1921, D.H. Michel, The cosmology of Giordano Bruno, 1962, Hill. Gatti, Giordano Bruno and renaissance science, 2002, Βικιπαίδεια.

Εικονογραφία: Ορειχάλκινο μνημείο, Εττόρε Φερράρι, 1889, Campo de Fiori, Ρώμη, Άγαλμα, Alex. Polzin, 2008, Potsdamer Platz, Βερολίνο.

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ: «Natura naturans, natura naturata» (Φύσις φυσιούσα, φύσις πεφυσιωμένη) (Raimon Loulloy, Βιβλία περί αιτίας και αποτελέσματος (1235-1315).

ΚΕΙΜΕΝΑ: ΤΖΟΡΝΤΑΝΟ ΜΠΡΟΥΝΟ, ΔΕΙΠΝΟΣ ΤΗΣ ΤΕΤΑΡΤΗΣ ΤΩΝ ΤΕΦΡΩΝ (ΜΕΡ. V)

*  *  *

Η φιλοσοφία του πνεύματος, η ψυχολογία εξετάζει τα προβλήματα και τις αρχές του πνευματικού και ψυχικού βίου, τη φύση της ψυχής, την αρχή, την αθανασία, και την ελευθερία της ψυχής. Εδώ συγκρούονται πάλι οι θεωρίες του υλισμού, του ιδεαλισμού και της ταυτότητας. Ο δυισμός (σώμα και ψυχή) και ο ενισμός (σώμα ή ψυχή). Η ψυχή είτε προϋπάρχει (ορφικοί, Πυθαγόρας, Φίλων, Πλωτίνος, Ωριγένης), είτε δημιουργείται από τον Θεό κατά τη γέννηση (Αρνόβις, Αυγουστίνος, σχολαστικοί, Παράκελσος), είτε μεταδίδεται από τους γονείς με τη γέννηση (στωϊκοί, επικούρειοι, Απολλινάριστος, Τερτυλιανός, Γρηγόριος Νύσσης, Καμπανέλλα).

Και είναι η ψυχή αθάνατη όπως δέχονται οι ορφικοί, οι πυθαγόρειοι, ο Εμπεδοκλής, ο Σωκράτης, ο Πλάτων, ο Πλωτίνος, οι χριστιανοί Πατέρες, ο Κουζάνος, ο Μπρούνο και οι ακολουθούντες ιδεαλιστές; Ή είναι η ψυχή θνητή, όπως δέχονται οι ατομικοί φιλόσοφοι, ο Επίκουρος, ο Λουκρήτιος, ο Πλίνιος και οι υλιστές;