Εκατοντάδες μηχανικοί και πληροφορικάριοι ξενυχτούν εδώ και ένα μήνα. Στήνουν πλατφόρμες και εφαρμογές με την αίσθηση του κατεπείγοντος λόγω κορωνοϊού, δημιουργούν ψηφιακές δυνατότητες πολύτιμες για τη χώρα εν μέσω της πανδημίας, του περιορισμού κυκλοφορίας, του social distancing – το 13033, η άυλη συνταγογράφηση, το gov.gr. Ο Κυριάκος Πιερρακάκης και η ομάδα του, η task force που δημιούργησε ένα χρόνο πριν τις εκλογές ο Κυριάκος Μητσοτάκης για να μεταμορφώσει την Ελλάδα σε ψηφιακό κράτος –χωρίς να έχει την παραμικρή ιδέα για την επέλαση του κορωνοϊού που καθιστά καθοριστική την ψηφιακή διακυβέρνηση και καθορίζει την πρωθυπουργία του- ξενυχτούν περιμένοντας με αγωνία να δουν κάθε πλατφόρμα να ανεβαίνει και να λειτουργεί κανονικά.
Τα βιβλία που έχει ανοιχτά
Δυο βιβλία έχει ανοιχτά ο Κυριάκος Πιερρακάκης και καταφεύγει σε αυτά όταν βρει λίγο χρόνο, τούτες τις μέρες. Το «Pandemics and society» του Frank Snowden, προσπαθώντας μέσα από την έρευνα του ιστορικού του Yale να πάρει κάθε δυνατή πληροφορία για τον τρόπο με τον οποίο οι πανδημίες επηρέασαν την ανθρωπότητα. Αλλά και το «The age of surveillance capitalism» της Shoshana Zuboff, ένα βιβλίο καταπέλτης για πώς η τεχνολογία μπορεί να οδηγήσει προς την κατεύθυνση της επιτήρησης του πολίτη, παρά των υπηρεσιών. Surveillance, επιτήρηση, μια λέξη που αναβοσβήνει στο βάθος του μυαλού του Κυριάκου Πιερρακάκη διαρκώς, καθώς οδηγεί την Ελλάδα σε έναν άλλο «πόλεμο», που κήρυξε ο ίδιος τον Ιούλιο του 2019. Επικεφαλής ενός υπουργείου που «όταν ανακοινώθηκε ακουγόταν ίσως λίγο μεταμορντέρνο – ένα νέο ψηφιακό υπουργείο στην Ελλάδα, με στόχο το μετασχηματισμό του κράτους. Εν τέλει είναι το υπουργείο της καθημερινότητάς του πολίτη. Ο κορωνοϊός σε ό,τι μας αφορά λειτούργησε ως επιταχυντής».
Ψηφιακός μετασχηματισμός και salus suprema lex
Τρίτη 9 Ιουλίου 2019, γύρω στις 12 το μεσημέρι. Ο Νίκος Παππάς αποχωρεί από το υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής. Στέλεχος πρώτης γραμμής του ΣΥΡΙΖΑ, πρόσωπο ταυτισμένο με τη διακυβέρνηση, υψηλής αναγνωρισιμότητας μέχρι και στο τελευταίο καφενείο της χώρας. Πλάι του παραλαμβάνει, με γένια λίγων ημερών, σαν ήδη κουρασμένος, ο Κυριάκος Πιερρακάκης. Πολιτικός επιστήμονας και πληροφορικός, ο εξωκοινοβουλευτικός επικεφαλής σε ένα υπουργείο Επικρατείας που ο Πρωθυπουργός ήθελε να γίνει η σφραγίδα της διακυβέρνησής του. Ο 36χρονος άνδρας, ήταν άγνωστος στο ευρύ κοινό που πρώτη φορά τον έβλεπε εκείνο το μεσημέρι να λέει αίφνης ότι κηρύσσει «τον ψηφιακό ανένδοτο». Ακριβώς 12 μέρες μετά, στις 21 Ιουλίου, από το βήμα της Βουλής, ξυρισμένος πια, με γραβάτα, μιλά επί 12 λεπτά για το πώς η Ελλάδα μπαίνει στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση και τη δέσμευση να γίνει η χώρα ψηφιακό κράτος. Εννοιες που για μεγάλο μέρος του πληθυσμού ήταν ακατανόητες, για άλλους ένα ακόμα σύντομο ανέκδοτο για την Ελλάδα που βρισκόταν το 2019 στην 26η θέση μεταξύ των 28 – τότε – χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης σε θέματα ψηφιακής πολιτικής και υπηρεσιών.
Ακριβώς εννέα μήνες μετά η χώρα –ο κόσμος- βρίσκεται σε κατάσταση πολέμου, σύμφωνα με τον Πρωθυπουργό, με τον Μακρόν, με τον Ντράγκι. Και οι προγραμματικές δηλώσεις του Πιερρακάκη αίφνης αποκτούν σάρκα και οστά για όλους τους Ελληνες που βρίσκονται σε συνθήκες εγκλεισμού. Ενας πόλεμος και μια επανάσταση. Το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης γίνεται πρώτης γραμμής υπουργείο για την στήριξη της πολιτείας στην μάχη ενάντια στον κορωνοϊό. Η task force που ήδη από το 2018, δηλαδή περίπου έναν χρόνο πριν τις εκλογές, ζήτησε ο Κυριάκος Μητσοτάκης στον Κυριάκο Πιερρακάκη να σχηματίσει, με σαφή εντολή να γίνει η Ελλάδα ψηφιακό κράτος, μέσα στην πανδημία δικαίωσε τον όρο της ομάδας κρούσης.
«Δουλέψαμε εντατικά όλους αυτούς τους μήνες, δουλειά μυρμηγκιού» λέει ο Κυριάκος Πιερρακάκης. Η πανδημία που ίσως αλλάξει τον κόσμο όπως τον ξέραμε, έχει επιβάλλει την σφραγίδα του κατεπείγοντος σε όλες τις δράσεις του δημοσίου. Salus populi suprema lex: H υγεία, η ευημερία, του λαού είναι ο υπέρτατος νόμος, φράση του Κικέρωνα που ανασύρει ο Snowden στο βιβλίο που διαβάζει ο υπουργός. Ο νόμος που επιτάχυνε τις διαδικασίες για το ψηφιακό κράτος, επιτάχυνε την υλοποίηση όσων η task force σχεδίαζε ενάμιση χρόνο πριν. Η πολιτική ευθύνη βάθυνε.«Οταν συμβαίνει μια κρίση με χαρακτηριστικά πανδημίας η πολιτική ευθύνη γίνεται πιο απτή, πιο ορατή. Ο,τι κάνεις σε αυτή τη διαχείριση μετρά πολλαπλάσια. Ξέρουμε όλοι με πρώτο τον Πρωθυπουργό ότι βρισκόμαστε κάτω από τον μεγεθυντικό φακό της Ιστορίας», λέει ο Κυριάκος Πιερρακάκης.
Ο Μητσοτάκης καταργεί το υπουργείο που τον έφερε στην Πρωθυπουργία
Ο Μητσοτάκης, με την εμπειρία του Υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης, είχε σαφή αντίληψη ότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός ήταν η μεγάλη εκκρεμότητα του κράτους. Αν το σκεφθεί κανείς, ο Κυριάκος Μητσοτάκης αποφάσισε να καταργήσει το υπουργείο που τον έφερε στην Πρωθυπουργία για να δημιουργήσει ένα εξ’ολοκλήρου καινούργιο. Αυτό, σύμφωνα με τον Πιερρακάκη, αντανακλά το μέγεθος της έμφασης που δίνει ο Πρωθυπουργός στο συγκεκριμένο πρότζεκτ – και της εποπτείας που ασκεί ο ίδιος καθημερινά. Εποπτεία που εστιάζει στη λεπτομέρεια και όχι απλά και μόνο στη μεγάλη εικόνα.
Η συνταγή ήταν σαφής από την αρχή: δομή, συγκεκριμένη ομάδα και ένα σχέδιο όχι θεωρητικό, αλλά εκτελεστικό με σαφή βήματα. Και όλα αυτά ήδη από το φθνόπωρο του 2018. Ηξεραν ότι για να πετύχει το στοίχημα έπρεπε να είναι ένα σχέδιο ιδιοκτησίας του ίδιου του Πρωθυπουργού – γι’αυτό και αποφασίζεται ότι ο εκτελεστικός υπεύθυνος θα οριστεί με τίτλο Υπουργού Επικρατείας. Στόχος να μπορεί να διασυνδέει συστήματα, να ορίζει διαδικασίες κεντρικά και να τις απλοποιεί χωρίς να χρειάζεται να περνάει από τέσσερα ή και πέντε υπουργεία όπως ίσχυε ως τότε. Μόνο μέσω του Πρωθυπουργού μπορούσε να πραγματοποιηθεί μια τέτοια φιλόδοξη οριζόντια πολιτική. «Οι κυβερνήσεις παραδοσιακά είναι καλές στις κάθετες πολιτικές, ήδη από τον 19ο αιώνα. Οταν πας να κάνεις κάτι οριζόντιο στην κυβέρνηση – συντονισμός, ψηφιακός μετασχηματισμός- μέσα από πολλά διαφορετικά υπουργεία η κατάσταση πάντα δυσκολεύει. Εκεί κρινόντουσαν οι κυβερνήσεις τα τελευταία χρόνια. Στον οριζόντιο συντονισμό. Το οριζόντιο πετυχαίνει όταν προκύπτει ότι είναι αποτέλεσμα της βούλησης από την κορυφή», λέει ο Κυριάκος Πιερρακάκης.
Η ομάδα-μωσαϊκό, το κείμενο «βίβλος» του New Yorker
Αρχίζει η δημιουργία της ομάδας. Από τον Σεπτέμβριο του 2018 μέχρι τον Ιούνιο του 2019 είχαν κλειδώσει όλα τα μέλη της. Γνώριζαν ότι στην επόμενη κυβέρνηση θα συγκροτούσαν την πολιτική ηγεσία του νέου υπερυπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Ο Πιερρακάκης αναλαμβάνει τον σχηματισμό, υπό τον έλεγχο του Μητσοτάκη. Επρεπε όλοι τους να είναι άνθρωποι με ένα μείγμα εμπειριών, όπως και ο ίδιος που είχε διατελέσει διευθυντής ερευνών στη διαΝΕΟσις, είχε εμπειρία ιδιωτικού τομέα και ερευνητικών κέντρων στην Ελλάδα και το εξωτερικό – αλλά και της δημόσιας διοίκησης και του πολιτικού συστήματος. Ο διευθυντής της ορχήστρας, ο άνθρωπος μωσαϊκό.
Εξίσου μωσαϊκό και η ομάδα. Ο υφυπουργός υπεύθυνος για την απλούστευση των διαδικασιών και τη λειτουργία των ΚΕΠ, ο Γιώργος Γεωργαντάς, δικηγόρος και πεπειραμένο πολιτικό στέλεχος, διετέλεσε πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Κιλκίς. Ο υφυπουργός για την ψηφιακή στρατηγική και με αρμοδιότητα τη σύνταξη της Βίβλου Ψηφιακού Μετασχηματισμού Γρηγόρης Ζαριφόπουλος διετέλεσε CEO στην Google Ελλάδος και Νοτιοανατολικής Ευρώπης και σε άλλες πολυεθνικές. Ο γενικός γραμματέας ψηφιακής διακυβέρνησης, Λεωνίδας Χριστόπουλος -αρχιτέκτονας από κοινού με τον Υπουργό Επικρατείας Γιώργο Γεραπετρίτη του νόμου για το επιτελικό κράτος- είναι απόφοιτος της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης, στέλεχος καριέρας του δημοσίου και χειρίζεται τις γραφειοκρατικές απλουστεύσεις και τα ψηφιακά έργα.
«Ο κορωνοϊός βάζει έναν μεγεθυντικό φακό πάνω από αυτή την προσπάθεια και δρα σαν επιταχυντής. Απλώς τώρα η εκκρεμότητα έγινε αναγκαιότητα. Ολα αυτά έπρεπε να γίνουν γρήγορα για να λειτουργήσει το κράτος μέσα στην πανδημία» λέει ο Κυριάκος Πιερρακάκης
Ο γενικός γραμματέας Τηλεπικοινωνιών Αντώνης Τζωρτζακάκης, μάνατζερ της αγοράς τηλεπικοινωνιών για πολλά χρόνια και πρώην κορυφαίο στέλεχος της Wind είναι γνωστό πως αποτελεί «γκουρού» των τηλεπικοινωνιακών δικτύων. Ο Δημοσθένης Αναγνωστόπουλος που τρέχει τη γενική γραμματεία πληροφοριακών συστημάτων, υπεύθυνος για τη διαλειτουργικότητα των μητρώων του ελληνικού δημοσίου, υπήρξε πρύτανης στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο και διετέλεσε ξανά γενικός γραμματέας στον ίδιο οργανισμό επί Καραμανλή όταν υλοποιήθηκαν από το 2004 ως το 2009 συστήματα που εν πολλοίς έχουμε κληρονομήσει και σήμερα και τα οποία γνωρίζει σε λεπτομέρεια. Τέλος, ο Διευθυντής του γραφείου του Υπουργού και «δεξί του χέρι», ο ηλεκτρολόγος μηχανικός Κώστας Χαμπίδης, υπήρξε Chief Digital Officer (CDO) του Δήμου Αθηναίων για αρκετά χρόνια. Τα πρόσωπα αυτά αποτελούν τη διοικητική ομάδα του Υπουργείου. Δίπλα τους υπηρετεί σειρά στελεχών από το δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα, σε θέσεις συμβούλων, επικεφαλής των εποπτευόμενων φορέων του υπουργείου ή εξωτερικών συνεργατών.
Η ομάδα αυτή ξεκίνησε να λειτουργεί αρκετούς μήνες πριν τις εκλογές. Στην αρχή επικοινωνούσε ο καθένας μόνο με τον Πιερρακάκη, ενίοτε στο τότε γραφείο του στη διαΝΕΟσις στο Μαρούσι. Επί της ουσίας δεν υπήρχε στρατηγείο, δούλευαν σε ξεχωριστά γραφεία, virtual. Ξεκινούν με δυο κεντρικά αναγνώσματα ως μπούσουλα: το εκτενές κείμενο του Νew Yorker τον Νοέμβριο του 2017 με τίτλο «Εstonia, The Digital Republic». Και το σύγγραμα του Tim O’Reilly «Government as a Platform» (2011). Εγινε η ομάδα, έγινε η δομή και ήταν η ώρα για το καθοριστικό τρίτο στοιχείο της συνταγής: να φτιαχθεί το νομοθετικό οπλoστάσιο. «Ηταν το κλειδί» λέει ο Πιερρακάκης. Στην αρχή καταρτίστηκαν δύο νόμοι που ενσωματώθηκαν σε ευρύτερα νομοσχέδια. Ο 4623 μέσα στο καλοκαίρι με το που εξελέγη η κυβέρνηση και ο 4635 τον Οκτώβριο. Ο πρώτος νόμος ήταν κλειδί για τις ψηφιακές υπηρεσίες και τη διαλειτουργικότητα, ο άλλος για τις τηλεπικοινωνίες, φέρνοντας την απλοποίηση για την αδειοδότηση κεραιών: ενώ μπορεί να χρειάζονταν ως και δύο χρόνια για να εκδοθεί η άδεια, τώρα γίνεται μέσα σε τρεις μήνες. Γιατί; «Γιατί δεν θα μπορούσαμε να περάσουμε στην εποχή του 5G με τίποτα».
Ο ΑΜΚΑ σε δέκα λεπτά
Ενας συνεργάτης του Πιερρακάκη μπήκε στο γραφείο πριν λίγες μέρες για να του δείξει μια ανάρτηση στο Facebook. Ενας άνδρας που μόλις είχε γίνει πατέρας έγραφε ότι δέκα λεπτά αφού γέννησε η σύζυγός του ήρθε το ΑΜΚΑ του μωρού στο κινητό. Αφορμή για μια μικρή γιορτή στο στρατηγείο της οδού Φραγκούδη, απέναντι από το Πάντειο. «Παλαιότερα για να συμβεί αυτό έπρεπε ο κάθε επικεφαλής υπηρεσίας να αποδέχεται να διασυνδέονται τα δικά του δεδομένα με τα δεδομένα κάποιου άλλου. Να διαλειτουργούν. Στην πράξη κάθε υπηρεσία αντιμετώπιζε τα δεδομένα της σαν σιλό, σαν πετρέλαιο. Δεν τα άφηνε να διασυνδέονται με άλλα. Υπήρχε μια ακινησία σε σχέση με αυτό.» Τώρα πας στο μαιευτήριο, παίρνεις το ΑΜΚΑ του παιδιού με την εγγραφή στο γκισέ του μαιευτηρίου και μετά από λίγη ώρα θα πάρεις και ένα δεύτερο sms που θα λέει αν είσαι δικαιούχος επιδόματος. Αυτό είναι το πρώτο επίδομα στην ιστορία του ελληνικού κράτους που δίνεται χωρίς αίτηση.
Ο νέος πατριωτισμός στον πόλεμο με τον κορωνοϊό
Στις προγραμματικές του δηλώσεις στη Βουλή τον περασμένο Ιούλιο, ο Πιερρακάκης με αυτοπεποίθηση μιλά για τα τέσσερα βασικά πρότζεκτ του υπουργείου: τη δημιουργία του gov.gr όπου θα συγκεντρωθεί βήμα -βήμα όλο το κράτος σαν οικοδόμημα, την εθνική στρατηγική απλούστευσης διαδικασιών για τα 250 βασικά συμβάντα στη ζωή ενός ανθρώπου όπως η γέννηση, τη μετάβαση στο 5G όπου στο τέλος του έτους θα γίνει η δημοπρασία του φάσματος και την εθνική στρατηγική για την ταυτοποίηση με νέες ταυτότητες. «Ολο ήταν εντελώς δομημένο». Και μετά, ήρθε η πανδημία. Και όλα άλλαξαν εσωτερικό ρυθμό. Το gov.gr βγήκε στον αέρα τουλάχιστον δύο μήνες νωρίτερα από τον αρχικό προγραμματισμό. «Ας πούμε ότι το μεράκι όλης της ομάδας και κυρίως ο υπερβάλλων ζήλος των προγραμματιστών το έκαναν αυτό εφικτό», λέει ο Πιερρακάκης. «Και ας μου επιτραπεί να το πω: και ο πατριωτισμός τους. Γιατί όλοι δίνουν το κάτι παραπάνω τη στιγμή που η χώρα μας και οι άνθρωποί της δοκιμάζονται».
Πως προέκυψε το SMS 13033 για την μετακίνηση στην καραντίνα
Με την χώρα να μπαίνει σε καραντίνα και το έθνος να κρέμεται κάθε απόγευμα στις 6 ακριβώς από το στόμα του καθηγητή Σωτήρη Τσιόδρα, παραμονή της ανακοίνωσης περιορισμού της κίνησης, ο Υπουργός συγκαλεί τηλεδιάσκεψη με τους πιο στενούς συνεργάτες του. Ο γενικός γραμματέας Τηλεπικοινωνιών, Αντώνης Τζωρτζακάκης γεννά μια ιδέα. Αντί για την αξιοποίηση του χαρτιού και μόνο, να δημιουργηθεί ένας πενταψήφιος αριθμός όπου θα δηλώνει ο πολίτης τον λόγο εξόδου από το σπίτι. Ο αριθμός αυτός είναι το 13033 – και μέχρι τότε, καμία άλλη χώρα δεν είχε προβεί σε κάποια αντίστοιχη εφαρμογή. Ετοιμάστηκε μέσα σε λίγες ώρες: ο Πρωθυπουργός αξιολογεί θετικά και εγκρίνει την ιδέα, οι τρεις μεγάλοι τηλεπικοινωνικοί πάροχοι αμέσως συμφωνούν, οι μηχανικοί των παρόχων δουλεύουν με φρενήρεις ρυθμούς. Αϋπνοι, κατόρθωσαν να το παραδώσουν στους πολίτες ακαριαία. Μια καλή ιδέα, άριστη συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα, πατριωτισμός και αυτοθυσία των μηχανικών και έτσι η Ελλάδα της 26ης θέσης πέτυχε μια πρωτιά.
Εκτόξευσε την τηλε-διάσκεψη
Καλά αντανακλαστικά μέσα στην πανδημία. Δεν ήταν το μόνο όμως, προηγήθηκε το e-presence, η πλατφόρμα τηλεδιασκέψεων του ΕΔΥΤΕ, του Εθνικού Δικτύου Υποδομών, Τεχνολογίας και Έρευνας, που πλέον αξιοποιεί το δημόσιο συνολικά. «Σκοπεύαμε φυσικά να φέρουμε τις τηλεδιασκέψεις στο δημόσιο, αλλά καταλάβαμε ότι αυτό ήταν αναγκαίο να γίνει τώρα. Ηταν ένα εργαλείο που υπήρχε για να γίνονται οι διασκέψεις των εκλεκτορικών σωμάτων των πανεπιστημίων. Είπαμε ότι θέλουμε γρήγορα να το κλιμακώσουμε. Κάθεται πάνω στην πλατφόρμα της Zoom αλλά είναι παραμετροποιημένο, με ταυτοτοποίηση αφού μιλαμε για επίσημη πλατφόρμα του κράτους. Τι είπαμε εμείς; Πάρε το e-presence και παραμετροποίησέ το για όλο το δημόσιο. Το συνδέσαμε με το Taxis και με το μητρώο των δημοσίων υπαλλήλων» εξηγεί ο Κυριάκος Πιερρακάκης. Οι άδειες για παράλληλες τηλεδιασκέψεις αυξήθηκαν στις 1.000. Αυτό σημαίνει ότι το δημόσιο μπορεί να κάνει 1.000 ταυτόχρονες τηλεδιασκέψεις το ίδιο δευτερόλεπτο. Αρχισε να λειτουργεί σε λιγότερο από δύο εβδομάδες. Και αυτή είναι μόνο η αρχή. Πριν λίγες ημέρες, ανάμεσα σε δεκάδες δομές του δημοσίου, η Διαρκής Ιερά Σύνοδος συνεδρίασε χρησιμοποιώντας το ίδιο εργαλείο και ανακοινώνοντας την τεχνική συμβολή του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης.
Ο κορωνοϊός ως μεγεθυντικός φακός, η Εσθονία ως πυξίδα
Τρίτο αντανακλαστικό: Πρωτοβουλίες όπως το digitalsolidarity.gov.gr ή το ethelontes.gov.gr. Για το το πρώτο είδαν ότι στην Ιταλία υπήρχε μια αντίστοιχη προσπάθεια. Πήγαν σε όλες τις εταιρείες τεχνολογίας της χώρας, παρόχους, πολυεθνικές και ζήτησαν από τον καθένα να προσφέρει κάποια δωρεάν υπηρεσία. Πάνω από 130 εταιρείες ανταποκρίθηκαν. Με το υπουργείο Υγείας σκέφτηκαν την πλατφόρμα για τους εθελοντές. 11.000 άτομα έχουν ήδη κάνει αίτηση. «Ο κορωνοϊός βάζει έναν μεγεθυντικό φακό πάνω από αυτή την προσπάθεια και δρα σαν επιταχυντής. Απλώς τώρα η εκκρεμότητα έγινε αναγκαιότητα. Ολα αυτά έπρεπε να γίνουν γρήγορα για να λειτουργήσει το κράτος μέσα στην πανδημία».
Στην ορκωμοσία του υπουργικού συμβουλίου τον περασμένο Ιούλιο, ο γιος μου, είδε στην τηλεόραση τον Κυριάκο Πιερρακάκη. Υπήρξε φοιτητής του, κάτι που δεν γνώριζα. Γύρισε με κοίταξε και μου είπε μόνο μια λέξη: «Εσθονία». Δεν κατάλαβα, προφανώς. Πέρασαν λίγες εβδομάδες για να μάθω ότι ο πρώην πρόεδρος της Εσθονίας, ο άνθρωπος που έκανε την μικρότερη χώρα της Βαλτικής το πιο εξελιγμένο ψηφιακό κράτος της οικουμένης, αναλαμβάνει σύμβουλος του Πιερρακάκη. «Η Εσθονία είναι η πυξίδα, αλλά όχι ο χάρτης», λέει ο Πιερρακάκης. «Το gov.gr είναι εμπνευσμένο από το gov.uk. Είχαμε μελετήσει τι κάνουν άλλα κράτη και τι είναι συμβατό με εμάς. Οι μεταρρυθμίσεις είναι λίγο σαν τις μεταμοσχεύσεις. Πρέπει να έχεις τη συμβατότητα δότη με δέκτη. Πρέπει αυτό που θα κάνεις να έχει συμβατότητα με τη δική σου κουλτούρα, ιστορία και με τους θεσμούς. Μας άρεσε στο επίπεδο των υπηρεσιών αυτό που είχαν κάνει οι Βρετανοί και θεωρούσαμε ότι μας ταιριάζει, μας άρεσε επίσης αυτό που είχαν κάνει οι Εσθονοί με τις ταυτότητες. Δεν μπορούσαμε να πάρουμε όμως την πλήρη λογική τους διότι το εσθονικό κράτος στήθηκε εκ νέου μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, ενώ εμείς μοιάζαμε διοικητικά πιο πολύ με τη Βρετανία σε επίπεδο διαδικασιών».
Στην Ελλάδα το 112 λειτουργεί, ενώ στην τεχνολογικά προηγμένη Αγγλία δεν εφαρμόζεται ακόμα σύστημα emergency alert. «Ξέρουμε ότι είμαστε ακόμα πάρα πολύ μακριά από αυτά που θέλουμε να φτάσουμε» λέει ο Πιερρακάκης. Στους επόμενους μήνες θα ανακοινώνουν σχεδόν κάθε μέρα κάτι καινούριο. «Τώρα όλοι αισθάνονται και μια διάθεση προσφοράς. Ολοι θέλουν να κάνουν το κάτι παραπάνω γιατί αισθάνονται την πολλαπλάσια αξία που αυτό μπορεί να έχει».
Το «Περί Πολέμου» του Κλάουζεβιτς
Παρακολουθεί με μεγάλη προσοχή τις φωνές που λένε ότι πολλά κράτη με αφορμή των κορωνοϊό έδωσαν έμφαση στην έννοια του surveillance, της επιτήρησης. «Oλη η τεχνολογική δραστηριοποίηση έπεσε πάνω στον ιό καθ’ αυτό. Εμείς επιλέξαμε κάτι ελαφρώς διαφορετικό: ασφαλώς ασχολούμαστε με τον ιό και την ασφάλεια των πολιτών, αλλά η έμφαση σε εμάς δίνεται στην ενδυνάμωση. Είχα προσπαθήσει να τονίσω αυτή τη λέξη πριν από δύο Κυριακές στην ανακοίνωση των μέτρων. Χρησιμοποιούμε την τεχνολογία για την ενδυνάμωση των πολιτών και μόνο. Ακριβώς επειδή στην Ελλάδα υπήρχε αυτή η χρόνια εκκρεμότητα της γραφειοκρατίας, το να δίνουμε εργαλεία στους πολίτες ώστε να μπορέσουν να ζήσουν καλύτερα έχει μεγάλη προστιθέμενη αξία. Εμείς λέμε “μπείτε στο gov.gr και δείτε το κράτος να λειτουργεί για πρώτη φορά ενιαία”. Εχει σημασία το πού είναι η αιχμή του δόρατος για τον καθένα. Εμείς δώσαμε την έμφαση στις υπηρεσίες.»
Η ομάδα κρούσης του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης δεν προετοιμάστηκε ποτέ για κάποιο σενάριο κρίσης τέτοιου τύπου. Ο Πιερρακάκης, με παραπέμπει στο «Περί Πολέμου» του Κλάουζεβιτς: όλοι πρέπει να έχουν ένα σχέδιο μπαίνοντας στην μάχη, αλλά πρέπει ταυτόχρονα να γνωρίζουν ότι αυτό θα ανατραπεί, ενδεχομένως και εν συνόλω κατά τη διάρκεια της μάχης. Δεν είναι μόνο μια τεχνική συζήτηση ο ψηφιακός μετασχηματισμός του κράτους, λέει ο υπουργός. «Είναι και μια πολιτική συζήτηση. Αφορά και άλλα πράγματα πέρα από το σωστό λογισμικό. Αφορά και στη δυνατότητα σου να εμπνέεις, να μπορείς όχι να επιβάλλεις τις κεντρικές σου τεχνικές συλλήψεις, αλλά να τις εμπνεύσεις στο κράτος για να μπορέσει να τις ακολουθήσει. Οπότε ίσως αυτού του τύπου οι αλλαγές ακριβώς επειδή έχουν καταστεί αναγκαίες από την συνθήκη του κορωνοϊού, να είναι πιο εύκολα εφαρμόσιμες αυτή τη στιγμή».
Η αγωνία της εσπευσμένης λειτουργίας των εφαρμογών αυτών μέσα στην πανδημία, καθώς πετυχαίνουν και οι πολίτες ανταποκρίνονται, οδηγούν την ομάδα από την αγωνία στην αυτοπεποίθηση. «Η αλλαγή που συντελείται είναι πολύ μεγάλη. Πάμε να περάσουμε το κράτος να δουλέψει αλλιώς. Τι είναι το κράτος; Ανθρωποι, δομές και διαδικασίες. Το ανθρώπινο δυναμικό και οι δομές είναι η δουλειά του υπουργείου Εσωτερικών. Οι διαδικασίες είναι δική μας δουλειά, το πώς εμείς το καθετί μπορούμε να το κάνουμε απλό. Αυτή ήταν η κεντρική σύλληψη για τη δημιουργία του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Πριν έλειπε το κεντρικό όραμα. Οπως οι εταιρείες έχουν αποστολή και όραμα έτσι τώρα έχουμε και τα δυο, με το όραμα να είναι το εξής: η τεχνολογία δεν είναι αυτοσκοπός, χρησιμοποιώ την τεχνολογία για να κάνω τη ζωή του πολίτη καλύτερη και να απλοποιήσω τις αλληλεπιδράσεις του με το κράτος. Αυτό σημαίνει ότι γυρνάς ανάποδα τον τρόπο που δούλευες ως δημόσιο στα θέματα της τεχνολογίας.»
Η πανδημία πυροδοτεί ένα παγκόσμιο πείραμα για την επικοινωνία
Οι πιο βασικές αλληλεπιδράσεις του πολίτη με το κράτος σε επίπεδο χαρτιού είναι οι πρώτες που ψηφοποιήθηκαν: υπεύθυνη δήλωση, εξουσιοδότηση και άυλη συνταγογράφηση. Ο Πιερρακάκης αγαπά να λέει ότι εφαρμόζετεαι ο κανόνας του Παρέτο σύμφωνα με τον οποίο το 20% στη ζωή αντανακλά συνήθως το… 80%. Το 20% των γραφειοκρατικών διαδικασιών, δηλαδή, αποτελούν το 80% του προβλήματος από τη σκοπιά των πολιτών. Αρα υπάρχουν διαδικασίες που είναι πολύ πιο δημοφιλείς και πρέπει να ξεκινήσεις από αυτές. «Ξεκινήσαμε με τη διαδικασία δήλωσης γέννησης και τώρα ασχολούμαστε με το πώς θα απλοποιήσουμε τις διαδικασίες που αφορούν κάτι πολύ πιο δυσβάσταχτο, την απώλεια της ζωής. Εχουμε δημιουργήσει μια ομάδα που ασχολείται με αυτό διαρκώς – άσχετα με τον κορωνοϊό. Οποιος έχει χάσει τον ανθρωπό του και πρέπει να πάει και σε πάνω από 10 γκισέ, ακούει το κράτος να του λέει “είμαι ανάλγητο”. Το κράτος θα πάψει να είναι ανάλγητο. Με μεγάλη καθυστέρηση, αλλά θα πάψει».
Το war room του υπουργείου
Σχεδόν μεσημέρι, στις 12 ακριβώς, ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης και συνεργάτες του κάνουν τηλεδιάσκεψη με τους τηλεπικοινωνιακούς παρόχους. Είναι ένα είδος war room. «Ενα παγκόσμιο πείραμα πραγματοποιείται αυτή τη στιγμή εξαιτίας του κορωνοϊού με τα δίκτυα τηλεπικοινωνίας να καλούνται να διαχειριστούν το σύνολο της ανθρώπινης επικοινωνίας. Πέρα από το ότι αλλάζει πολλούς όρους της ανθρώπινης συμπεριφοράς, δημιουργεί και μια τεράστια τεχνική πρόκληση. Τα δίκτυα αυτά πρέπει να ανταποκριθούν στο πείραμα, να διεκπεραιώσουν την εργασία, την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία».
Ο κίνδυνος της επιτήρησης του πολίτη
Το προειδοποιητικό λαμπάκι για τον κίνδυνο της επιτήρησης αναβοσβήνει και το βιβλίο της Zuboff, της καθηγήτριας του Χάρβαρντ που ως Κασσάνδρα προειδοποιεί, βρίσκεται στο γραφείο του Πιερρακάκη, ο οποίος επιμένει να είναι συνδρομητής του New Yorker, όχι μόνο ψηφιακά αλλά και με το hard copy – το περιοδικό, κανονικά στα χέρια του. Ο παλιός κόσμος δεν εξορίζεται, λοιπόν. Οιωνοί θετικοί, σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, που μπήκε στο τρένο του ψηφιακού εκσυγχρονισμού, ακόμα και αν πρέπει να φορέσουμε ζώνες ασφαλείας με την πανδημία να επιταχύνει κάθε λειτουργία στο mode της επιβίωσης. «Θα συνεχίσουμε με την ίδια ταχύτητα» λέει χαμηλόφωνα. Με περισσότερη αυτοπεποίθηση, αλλά με την ίδια αγωνία.
