Μια «αιρετική» άποψη για τις πραγματικές διαστάσεις της πανδημίας του κορωνοϊού, τις αντιδράσεις ΜΜΕ, κυβερνήσεων και κοινής γνώμης και τον κόσμο που θα αναδυθεί μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων εκφράζει ο διάσημος Γάλλος φιλόσοφος Αντρέ Κοντ-Σπονβίλ.
Μιλώντας στο France Inter o 68χρονος συγγραφέας πλειάδας έργων που κυκλοφορούν σε Ευρώπη και ΗΠΑ, όπως το «Είναι ηθικός ο Καπιταλισμός;» και ο «Μύθος του Ίκαρου», σημειώνει ότι η ανθρωπότητα έχει έλθει κι άλλες φορές αντιμέτωπη με φονικές επιδημίες, όπως αυτή που αντιμετωπίζουμε σήμερα και προκαλεί εκατόμβες θυμάτων, αλλά δεν αντέδρασε όπως τώρα. Ο θάνατος, λέει, είναι μέρος της ζωής και γι’ αυτό δεν πρέπει να καταστήσουμε την υγεία υπέρτατη αξία μας, ούτε να ξεχάσουμε όλες τις άλλες διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης, πόσω μάλλον που ο κορωνοϊός δεν θα φέρει το τέλος του κόσμου.
Επιμέλεια μετάφρασης Τρύφωνας Καϊσερλίδης
Ακολουθεί η συνέντευξή του μεταφρασμένη:
Ο θάνατος είναι μέρος της ζωής
«Κατ’ αρχάς πρέπει να έχουμε κατά νου ότι η μεγάλη πλειονότητα δεν θα πεθάνει από τον κορωνοϊό. Μου έκανε μεγάλη εντύπωση αυτό το είδος συλλογικής τρέλας που κατέλαβε αρχικά τα ΜΜΕ, αλλά και τον πληθυσμό, λες και ξαφνικά ανακαλύψαμε ότι είμαστε θνητοί. Ήμασταν θνητοί και πριν τον κορωνοϊό και θα είμαστε και μετά απ’ αυτόν.
Ο Μονταίν στα δοκίμιά του έγραφε: «δεν πεθαίνεις επειδή είσαι άρρωστος, αλλά επειδή ζεις». Πράγμα που σημαίνει μ’ άλλα λόγια ότι ο θάνατος είναι μέρος της ζωής κι αν σκεφτόμασταν συχνότερα ότι είμαστε θνητοί θα αγαπούσαμε περισσότερο τη ζωή, γιατί θα εκτιμούσαμε ότι είναι εύθραυστη, σύντομη, περιορισμένης διάρκειας κι ακόμη περισσότερο ανεκτίμητη. Γι’ αυτό κι η πανδημία πρέπει αντιθέτως να μας κάνει να αγαπήσουμε ακόμη περισσότερο τη ζωή».
Η πανδημία του κορωνοϊού δεν είναι το τέλος του κόσμου
Ένας δημοσιογράφος μου έθεσε πρόσφατα το ερώτημα αν η επιδημία του κορωνοϊού σηματοδοτεί το τέλος του κόσμου. Το φαντάζεστε; Μ’ ένα ποσοστό θνητότητας 1% με 2%, αναμφίβολα λιγότερο, και μιλούν για το τέλος του κόσμου. Αν είναι δυνατόν!
Ας θυμηθούμε ότι αυτή δεν είναι η πρώτη πανδημία που γνωρίζουμε. Μπορεί να αναφέρει κανείς επί παραδείγματι την πανούκλα του 14ου αι., που σκότωσε το μισό πληθυσμό στην Ευρώπη. Αλλά και πρόσφατα τα ΜΜΕ ανέφεραν ότι η γρίπη του Χονγκ Κονγκ τη δεκαετία του 1960 προκάλεσε το θάνατο ενός εκατομμυρίου ανθρώπων. Η ασιατική γρίπη τη δεκαετία του 1950 είχε σκοτώσει πάνω από ένα εκατομμύριο άτομα, δηλαδή πολύ περισσότερα απ’ ό,τι σήμερα στον πλανήτη, που μετρά 120.000 νεκρούς [134.000 σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία ]. Στη Γαλλία οι 14.000 νεκροί είναι μια θλιβερή πραγματικότητα, κάθε θάνατος είναι προφανώς θλιβερός, αλλά να θυμηθούμε ότι κάθε χρόνο πεθαίνουν 600.000 άνθρωποι στη Γαλλία, κι ότι ο καρκίνος σκοτώνει 150.000 ανθρώπους στη χώρα.
Υπό ποία έννοια είναι σοβαρότεροι οι 14.000 θάνατοι από την Covid-19 σε σχέση με τους 150.000 θανάτους από τον καρκίνο; Γιατί να φοράω πένθος αποκλειστικά για τους νεκρούς του κορωνοϊού, όταν ο μέσος όρος ηλικίας τους είναι 81 έτη; Ας θυμηθούμε επίσης ότι το 95% των νεκρών της Covid-19 είναι ηλικίας άνω των 60 ετών. Ανησυχώ πολύ περισσότερο για το μέλλον των παιδιών μου παρά για την υγεία μου στην έβδομη δεκαετία της ζωής μου.
«Μην καταστήσουμε την υγεία υπέρτατη αξία της ύπαρξής μας»
Προφανώς πρέπει να αποτρέψουμε να γονατίσουν οι υγειονομικές μας υπηρεσίες. Αλλά να προσέξουμε μην μετατρέψουμε την ιατρική ή την υγεία σε υπέρτατες αξίες που δίνουν την απάντηση σε όλα τα ερωτήματα. Βλέπουμε σήμερα στις τηλεοπτικές οθόνες σχεδόν είκοσι γιατρούς αν έναν οικονομολόγο. Πρόκειται για υγειονομική κρίση, όχι για το τέλος του κόσμου. Δεν υπάρχει λόγος να ξεχάσουμε όλες τις άλλες διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης.
Η κοινωνία μας, ο πολιτισμός απαιτεί τα πάντα από την ιατρική. Πράγματι, υπάρχει εδώ και πολύ καιρό η τάση του να καταστεί η υγεία υπέρτατη αξία κι όχι πλέον η ελευθερία, η δικαιοσύνη, ο έρωτας, που είναι για μένα οι πραγματικές υπέρτατες αξίες. Αναφέρω συχνά ως παράδειγμα ένα απόφθεγμα που έγραψε υπό τύπον αστειότητας ο Βολταίρος τον 18ο αιώνα: “Έχω αποφασίσει να είμαι χαρούμενος επειδή κάνει καλό στην υγεία”.
Τη μέρα, λοιπόν, που η ευτυχία μετατρέπεται απλώς σ’ ένα μέσο στην υπηρεσία της υπέρτατης επιδίωξης, δηλαδή της υγείας, γινόμαστε μάρτυρες μιας πλήρους αναστροφής σε σχέση με τουλάχιστον 25 αιώνες πολιτισμού, που θεωρούσαμε αντίθετα ότι η υγεία είναι απλώς ένα μέσο, σίγουρα πολύτιμο, αλλά ένα μέσο για την επίτευξη αυτού του υπέρτατου στόχου, δηλαδή της ευτυχίας.
Πρέπει να προσέξουμε να μην μετατρέψουμε την υγεία σε υπέρτατη αξία. Να μην απαιτούμε από την Ιατρική να λύσει όλα μας τα προβλήματα. Δικαίως χαιρετίζουμε την τρομερή δουλειά που κάνει το υγειονομικό προσωπικό στα νοσοκομεία. Αλλά αυτό δεν είναι λόγος για να ζητούμε από την Ιατρική να πάρει τη θέση της πολιτικής και της ηθικής, της πνευματικότητας, του πολιτισμού.
Ένας φίλος μου μου έλεγε την εποχή του AIDS: “Το να μην κολλήσω AIDS δεν είναι επαρκής λόγος ύπαρξης”. Είχε δίκαιο. Σήμερα, λοιπόν, θα έλεγα κι εγώ: “το να μην κολλήσω Covid-19 δεν είναι επαρκής λόγος ύπαρξης”.
Προτεραιότητα στη νέα γενιά
Και πώς να αντισταθμίσει κανείς τις ανισότητες μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων; Όπως και μέχρι τώρα, δίνοντας μάχη για τη δικαιοσύνη, δηλαδή κάνοντας πολιτική. Ουδείς γνωρίζει αν η επιδημία θα επανέρχεται κάθε χρόνο, περίπτωση κατά την οποία αμφιβάλλω κατά πόσον θα κατεβάζουν ρολά οι επιχειρήσεις τρεις μήνες το χρόνο. Ας σταματήσουμε να ονειρευόμαστε ότι όλα θα αλλάξουν, λες και θα προκύψει μια νέα ανθρωπότητα. Εδώ και 200.000 χρόνια οι άνθρωποι μοιράζονται ανάμεσα στον εγωισμό και τον αλτρουισμό. Γιατί θέλετε να αλλάξουν οι επιδημίες την ανθρωπότητα; Πιστεύετε ότι μετά την πανδημία θα πάψει να υφίσταται το πρόβλημα της ανεργίας; Ότι ξαφνικά θα υπάρχουν διαθέσιμα απεριόριστα χρήματα; Εκατό δισ. ευρώ, έλεγε το υπουργείο Οικονομικών [αναφέρεται στο πακέτο στήριξης της οικονομίας που ανακοίνωσε πρόσφατα η γαλλική κυβέρνηση], αλλά όπως παραδεχόταν “είναι περισσότερα χρέη για να φροντίσουμε περισσότερο κόσμο, για να σωθούν περισσότερες ζωές”. Πολύ καλά. Αλλά οι ζωές που σώζονται είναι ουσιαστικά οι ζωές ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών. Τα παιδιά μας, όμως, είναι που θα πληρώσουν τα χρέη μας.
Επιμέλεια μετάφρασης Τρύφωνας Καϊσερλίδης