Ο Θανάσης Καμπαγιάννης, δικηγόρος, μέλος της Πολιτικής Αγωγής του αντιφασιστικού κινήματος στη δίκη της Χρυσής Αυγής -ο άνθρωπος που συμβάλλει στο να καταδικαστεί όλη η ηγετική ομάδα της Χρυσής Αυγής, δεχόμενος πως υπήρξαν θετικά σημεία στην αγόρευση, διατυπώνει συγκεκριμένες ενστάσεις:
Είναι κατανοητή η χτεσινή ανακούφιση από πολλούς καλούς ανθρώπους για την εισαγγελική αγόρευση στη δίκη Τοπαλούδη. Έχει τόσο τσουρουφλιστεί η γούνα μας από την εμπειρία μας με τις διωκτικές και τις δικαστικές αρχές που χτες δεν θα μας παραξένευε αν ακούγαμε την εισαγγελέα να κάνει ερωτήματα του τύπου: “και γιατί πήγε το θύμα για φαγητό με τους κατηγορούμενους;”, “και γιατί φλέρταρε με τον έναν;”, “και μήπως τους κουνήθηκε και τους προκάλεσε;” και λοιπά πολλά. Τα χουμε δει και τα χουμε ζήσει αυτά, δεν τα βγάζουμε από το μυαλό μας…
Τουναντίον η εισαγγελική πρόταση ήταν χτες κρυστάλλινη όσον αφορά αυτό: το θύμα είπε “όχι”. Η νεαρή γυναίκα είπε “όχι”. Και οι κατηγορούμενοι την εκδικήθηκαν: τη βίασαν μετά από τεράστια αντίσταση του θύματος, τη σκότωσαν, την πέταξαν γυμνή σαν σακί στη θάλασσα για να τη φάνε τα ψάρια και να παρασυρθεί το σώμα της στα ανοιχτά της θάλασσας, καθάρισαν μεθοδικά τον τόπο του εγκλήματος και εξαφάνισαν τα πειστήρια. Πρόκειται για ένα από τα φριχτότερα εγκλήματα στα πρόσφατα ποινικά χρονικά. Και η εισαγγελέας αποκωδικοποίησε και κάποιες κοινωνικές πτυχές του εγκλήματος: ο πλούτος του ενός κατηγορούμενου, ελληνικής καταγωγής από τη Ρόδο, που “δεν είχε ακούσει ποτέ ένα όχι”, ο συμπληρωματικός ρόλος του δεύτερου, αλβανικής καταγωγής, ως “δολώματος”, η συνάντηση μιας νεαρής φοιτήτριας από την Ορεστιάδα με τα ήθη της ροδίτικης κοινωνίας που ζει εδώ και δεκαετίες στους ρυθμούς του χρήματος και του τουρισμού, η υποτίμηση του γυναικείου φύλου. Όλα αυτά τα στοιχεία ήταν που δημιούργησαν χτες έναν στεναγμό ανακούφισης.
Όμως. Υπάρχει όμως. Για να τα υποστηρίξουμε όλα αυτά, δεν χρειάζεται να κάνουμε τα στραβά μάτια σε όσα ήταν καταφανώς λαθεμένα. Το θύμα του βιασμού δεν χρειάζεται να είναι “αφίλητη παρθένα” για να στοιχειοθετήσει την υπόθεσή του. Οι χαρακτηρισμοί των κατηγορούμενων ως “τεράτων” απενοχοποιούν τελικά την κοινωνία που τους δημιούργησε: δεν γεννήθηκαν, αλλά γίνανε βιαστές.
Οι φυσιογνωμιστικοί αφορισμοί και ο Λομπρόζο δεν έχουν θέση σε αγορεύσεις εισαγγελικών λειτουργών μιας φιλελεύθερης έννομης τάξης. Και η αμφισβήτηση του ρόλου του συνηγόρου υπεράσπισης ως συλλειτουργού της δικαιοσύνης δεν προοιωνίζεται τίποτα καλό για την απονομή της. Το χειρότερο: κάθε δικαστική ή εισαγγελική υπέρβαση δίνει δυνατότητες στους κατηγορούμενους να θυματοποιηθούν. Και αυτό είναι το τελευταίο που χρειάζεται σ’ αυτή την υπόθεση.
Η μορφή της Ελένης Τοπαλούδη μας στοιχειώνει και ζητάει δικαιοσύνη. Αυτό μόνο προέχει.
Ποιος είναι ο Τσέζαρε Λαμπρόζο
Ο Τσέζαρε Λομπρόζο γεννήθηκε στις 6 Νοεμβρίου του 1835 σε μια πόλη της Ιταλίας, την Βερόνα. Καταγόταν από μια αρκετά εύπορη οικογένεια Εβραίων. Πήρε μέρος στον αυστροιταλικό πόλεμο του 1859, ως στρατιωτικός ιατρός. Εκεί, μάλιστα, αφού μελέτησε τους στρατιώτες κατέληξε και στα ανθρωπολογικά του συμπεράσματα περί κοινών χαρακτηριστικών των εγκληματιών. Προτού, όμως, καταταγεί στον στρατό είχε τελειώσει την ιατρική σχολή στο πανεπιστήμιο της Παβίας. Κατάφερε μάλιστα να αναλάβει την διεύθυνση του ψυχιατρικού νοσοκομείου του Πάβαρο το 1871. Στην συνέχεια κατέληξε να παραδίδει μαθήματα στο ίδιο πανεπιστήμιο, όπου είχε φοιτήσει, ως ιατροδικαστής και ψυχολόγος. Συνέχισε την διδασκαλία του και στο πανεπιστήμιο του Τορίνου.
Πέραν όμως από την καριέρα του ως ενός από τους σπουδαιότερους εγκληματολόγους, είχε και επιτυχία στην οικογενειακή του ζωή. Παντρεύτηκε την Νίνα ντε Μπενεντέτι στις 10 Απριλίου του 1870 και μαζί επέκτησαν 5 παιδιά. Η κόρη του Τζίνα Λομπρόζο, το δεύτερο κατά σειρά παιδί του, ανέλαβε να γράψει την βιογραφία του. Θα αφήσει τη τελευταία του πνοή στις 19 Οκτωβρίου 1909 σε ηλικία 74 ετών.
Εγκληματικό μυαλό
Ο Τσέζαρε Λομπρόζο προσπάθησε να βρει μια κοινή οδό ανάμεσα στα πνευματικά και τα σωματικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων. Κατά τα πρώτα χρόνια της ιατρικής του καριέρας μεταφέρθηκε στην Λομβαρδία. Εκεί τύπωσε με δικά του έξοδα φυλλάδια, στα οποία προειδοποιούσε τους κατοίκους της περιοχής, σχετικά με το τι μπορούν να κάνουν, ώστε να προφυλαχτούν από ορισμένες ασθένειες. Εκείνη την περίοδο εξέφρασε ένα ενδιαφέρον για τα περιθωριοποιημένα στρώματα, όπως είναι οι φτωχοί και οι παράφρονες.
Ως στρατιωτικός γιατρός στην Καλαβρία επικεντρώθηκε στην μελέτη των τατουάζ 3000 στρατιωτών. Τα τατουάζ παρατήρησε ότι δεν ήταν όλα τα ίδια. Μάλιστα, σκοπός τους ήταν να προσδιορίσουν έναν έντιμο από έναν άτιμο στρατιώτη. Τότε, ο Τσέζαρε Λομπρόζο συνειδητοποίησε ότι πέραν από τα τατουάζ χρειάζονταν να κατονομάσει και ορισμένα χαρακτηριστικά στην εμφάνιση του ατόμου, που θα επαρκούσαν για να χαρακτηριστεί εγκληματίας. Έτσι, ξεκίνησε τις μελέτες του, εξετάζοντας στην αρχή πτώματα πολέμου. Επικεντρώθηκε στο σχήμα που είχε το κρανίο για να αιτιολογήσει τις πράξεις των κακοποιών.
Πράγματι, τα συμπεράσματα της έρευνας του Λομπρόζο είχαν τα αποτελέσματα που περίμενε. Κατάφερε να βρει εκείνον τον κοινό παρονομαστή ανάμεσα στα χαρακτηριστικά του κρανίου και στις εγκληματικές ενέργειες. Μάλιστα χώρισε τους εγκληματίες σε 4 κατηγορίες:
- Τους εκ γενετής
- Τους ψυχοπαθείς
- Εκείνους που προκύπτουν από τις περιστάσεις
- Τους εγκληματίες από πάθος
Το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε είναι ότι οι εγκληματικές ενέργειες και η γενικότερη τάση του ανθρώπου να τείνει προς το έγκλημα μπορούν να εντοπιστούν στο γενετικό μας υλικό (DNA). Παράλληλα, τόνισε ότι οι κακοποιοί μπορούν να αναγνωριστούν με βάση την εμφάνιση τους, όπως είναι το σχήμα του κρανίου τους και από ορισμένα χαρακτηριστικά του προσώπου τους.
Ο Εγκληματίας άνθρωπος
Τις ιδέες του Λομπρόζο πάνω στην εγκληματολογία διατυπώνει στο βιβλίο του και γνωστότερο έργο του «Ο Εγκληματίας άνθρωπος». Το συγκεκριμένο βιβλίο δημοσιεύθηκε το 1876. H πεποίθησή του σχετικά με τον εκ γενετή εγκληματία κατάφερε να μεταβάλλει ριζικά τις αντιλήψεις για την εγκληματολογική ανθρωπολογία. Συγκέντρωσε το ενδιαφέρον του κυρίως στην συμπεριφορά των φυτών και των ζώων, στο κατά πόσον είναι δυνατόν το εγκληματικό «χάρισμα» να κληρονομηθεί, στις φυλές των αγρίων, στην παραβατικότητα της παιδικής ηλικίας, στην επίδραση που ασκούσε η φύση πάνω στο άτομο και στα αποτελέσματα που είχε το ποινικό δίκαιο στον εγκληματία.
Βασίστηκε σε ορισμένες θεωρίες του Δαρβίνου. Ο Λομπρόζο υποστήριξε ότι το έγκλημα οφείλεται σε αταβισμό. Στην επιστροφή του ανθρώπου, δηλαδή, στην πρωτόγονη φύση του. Καταλόγιζε, λοιπόν, στον εγκληματία μειωμένη ευθύνη για τις πράξεις του, καθώς δεν ευθύνονταν ο ίδιος αποκλειστικά για αυτές. Έχοντας προβεί σε μελέτη των πτωμάτων πρώην εγκληματιών, καθώς και σε εξέταση κρατούμενων, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα κακοποιά στοιχεία παρουσίαζαν αρκετές διαφορές με τους φυσιολογικούς ανθρώπους. Προσπάθησε να υποστηρίξει την θέση του σχετικά με την κληρονομικότητα της εγκληματικής συμπεριφοράς, έτσι ώστε να μπορέσει να δικαιολογήσει τα κοινά εξωτερικά χαρακτηριστικά των εγκληματιών. Προσπάθησε, μάλιστα, να διαχωρίσει τα χαρακτηριστικά της εμφάνισης των κακοποιών με βάση τον τύπου του εγκλήματος που είχαν διαπράξει.
Η θεωρία του Λομπρόζο για τον εκ γενετή εγκληματία προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων. Αν και διατυπώθηκε στις αρχές τότε της εγκληματολογικής ανθρωπολογίας, κατάφερε να μετακινήσει το ενδιαφέρον της από τον χώρο της φύσης, υποστηρίζοντας ότι δεν είναι δυνατόν η εγκληματική κατάσταση να βασιστεί σε κοινά χαρακτηριστικά. Αντιθέτως, οι κακοποιοί οφείλουν την ύπαρξή τους στο οικογενειακό τους περιβάλλον, ενώ μπορεί να αποτελούν και αποτέλεσμα των κοινωνικών συγκυριών.