Του Λεωνίδα Βατικιώτη
Με ψυχρολουσία για τους ηγέτες του ευρωπαϊκού Νότου ισοδυναμούσε η απόφαση των 27 ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ανακοινώθηκε τις πρώτες πρωινές ώρες της Τρίτης 21 Ιουλίου. Η απόφαση διαψεύδει τις ελπίδες που είχαν δημιουργηθεί για μια γενναιόδωρη χείρα βοηθείας που θα επούλωνε τις πληγές που άφησε η πανδημία του κορονοϊού καθώς, πρώτο, συνοδεύεται από όρους εφαρμογής αντιλαϊκών πολιτικών στο εσωτερικό της χώρας (αιρεσιμότητες) και, δεύτερο, ενισχύει την ηγεμονική θέση των βόρειων χωρών εντός της ΕΕ, διευρύνοντας το χάσμα μεταξύ κέντρου και περιφέρειας.
Η αλήθεια είναι ότι οι τέσσερις βορειοευρωπαϊκές χώρες (Ολλανδία, Δανία, Σουηδία και Αυστρία) που πήραν τη σκυτάλη από την Γερμανία, αναλαμβάνοντας τον ρόλο που έπαιζε ο Σόιμπλε το 2015 έτσι ώστε η Μέρκελ να έχει σταθερά το ρόλο της «καλής και στοργικής μητέρας όλων των Ευρωπαίων», εξασφάλισαν το σημαντικότερο απ’ όσα ζητούσαν, την ύπαρξη αιρεσιμοτήτων, απαιτώντας απλώς και μόνο να ισχύσουν απαρέγκλιτα οι κανόνες λειτουργίας της ΕΕ. Στο άρθρο Α19 της απόφασης (σελίδα 6) ορίζεται με σαφήνεια: «Τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα πρέπει να αξιολογηθούν από την Επιτροπή εντός δύο μηνών από την υποβολή τους. Τα κριτήρια της συνεκτικότητας με τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις… θα πρέπει να λαμβάνουν την υψηλότερη βαθμολογία στην αξιολόγηση».
Το κατ’ εξοχήν επομένως κριτήριο αξιολόγησης των προγραμμάτων ανάκαμψης θα είναι η συνάφεια τους με τις Ειδικές ανά Χώρα Συστάσεις. Πρόκειται για μια δέσμη υποδείξεων άσκησης οικονομικής πολιτικής, που εκδίδει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προς κάθε χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Η Ελλάδα λόγω Μνημονίων, που τυπικά έληξαν τον Αύγουστο του 2018, άργησε να ενταχθεί στη σχετική διαδικασία, που εν ολίγοις ισοδυναμεί με στενή παρακολούθηση των κρατικών προϋπολογισμών των κρατών-μελών, σε βαθμό ακόμη κι ενεργούς εμπλοκής της Επιτροπής στη χάραξη μακροοικονομικής πολιτικής σε κάθε κράτος-μέλος. Αφορώντας δε όλα τα κράτη μέλη κι όχι μόνο όσα προσέφυγαν για διακρατικό ή θεσμικό (επίσημο) δανεισμό, δεν συμπίπτει με το καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας στο οποίο έχουν περιέλθει Ελλάδα, Κύπρος, Ισπανία, Πορτογαλία και Ιρλανδία.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι Συστάσεις που εκδόθηκαν από την Επιτροπή τον Μάιο του 2020 περιλάμβαναν για δεύτερη φορά την Ελλάδα. Προβλέπουν τέσσερις οδηγίες προς την κυβέρνηση, οι περισσότερες εκ των οποίων είναι ανούσιες γενικολογίες, όπως για παράδειγμα «να ενισχύσει την ανθεκτικότητα του συστήματος υγείας». Περιλαμβάνονται ωστόσο στις Συστάσεις και συγκεκριμένες κατευθύνσεις, η υλοποίηση των οποίων θα κρίνει την εκταμίευση των κονδυλίων του Κεφαλαίου Ανάκαμψης. Αναφέρουν συγκεκριμένα οι Συστάσεις: «εφαρμογή μέτρων όπως τα καθεστώτα μειωμένου ωραρίου εργασίας» (δεύτερη σύσταση), «να συνεχίσει και να ολοκληρώσει τις μεταρρυθμίσεις σύμφωνα με τις προγραμματικές δεσμεύσεις που δόθηκαν στο πλαίσιο της Ευρωομάδας στις 22 Ιουνίου 2018». Η σημασία που αποδίδει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην απόφαση του Γιούρογκρουπ του Ιουνίου 2018 (τις οποίες υπέγραψε ο ΣΥΡΙΖΑ, για να μην ξεχνιόμαστε) φαίνεται κι από το γεγονός ότι η δέσμευση απέναντι στις ίδιες αποφάσεις του Γιούρογκρουπ του Ιουνίου του 2018 περιλαμβάνεται και στις Ειδικές Συστάσεις ανά Χώρα του 2019.
Ας θυμηθούμε τι υπέγραψε προ διετίας ο ΣΥΡΙΖΑ για να ξέρουμε από τι θα εξαρτηθεί η εκταμίευση των κονδυλίων του Κεφαλαίου Ανάκαμψης. Εν συντομία, δημοσιονομικά πλεονάσματα ύψους 3,5% μέχρι το 2022 και 2,2% από το 2023 ως το 2060, τμηματική επιστροφή των κερδών των ελληνικών ομολόγων (SMP, ANFA) υπό τον όρο προώθησης των μεταρρυθμίσεων και κατόπιν έγκρισης από το Γιούρογκρουπ, υπαγωγή της Ελλάδας στο Μηχανισμό Ενισχυμένης Εποπτείας και ασυλία τόσο των στελεχών του ΤΑΙΠΕΔ που διώκονται για απάτη, όσο και του πρώην προέδρου της ΕΛΣΤΑΤ, Γ. Γεωργίου, για την παραποίηση των στοιχείων του δημόσιου χρέους και του ελλείμματος ώστε να μπει η Ελλάδα στα μνημόνια (περισσότερα εδώ), κ.α.. Αυτά όλα, που υπογράφηκαν επί ΣΥΡΙΖΑ, θέλει να διαφυλάξει σαν κόρη οφθαλμού η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κι από την υλοποίησή τους θα εξαρτηθεί η εκταμίευση των ποσών του Κεφαλαίου Ανάκαμψης!
Κατά συνέπεια, οι αλλεπάλληλες διαβεβαιώσεις κυβερνητικών αξιωματούχων ότι η εκταμίευση των νέων κονδυλίων δεν συνοδεύεται από αιρεσιμότητες, είναι στάχτη στα μάτια του ελληνικού λαού. Τα κεφάλαια θα εισρέουν όσο θα αυξάνονται οι εργαζόμενοι που θα εντάσσονται στο καθεστώς μειωμένου χρόνου εργασίας! Προϋπόθεση επομένως για να έρθουν τα κεφάλαια είναι η φτωχοποίηση των εργαζομένων και η ελαστικοποίηση της εργασίας! Ποτέ άλλοτε η ΕΕ δεν συνάρτησε την εκταμίευση τόσων δισ. με την άμεση εξαθλίωση τόσων εκατομμυρίων εργαζομένων!
Εξ ίσου σοβαρό είναι ότι και τα κονδύλια που αποφασίστηκαν υπολείπονται σημαντικά του αρχικού σχεδιασμού κι ας έμεινε αμείωτη η συνολική αξία του Κεφαλαίου Ανάκαμψης στα 750 δισ. ευρώ. Η επιμονή των βορειοευρωπαϊκών χωρών να μειωθεί το μέρος των επιχορηγήσεων και να αυξηθεί το τμήμα των δανείων είχε ως αποτέλεσμα έναν εντελώς απρόβλεπτο ακρωτηριασμό δαπανών που θα ωφελούσαν την ευρωπαϊκή κοινωνία. Για παράδειγμα το πρόγραμμα EU4Health αρχικού προϋπολογισμού 7,7 δισ. ευρώ ακυρώθηκε εντελώς, η ενίσχυση της έρευνας στο πλαίσιο του προγράμματος Ορίζοντας 2020 από 13,5 δισ. ευρώ θα λάβει τελικά 5 δισ., το επενδυτικό πρόγραμμα InvestEU από 30,3 δισ. ευρώ θα λάβει μόλις 5,6 δισ., το πρόγραμμα ενίσχυσης της υπαίθρου Rural Development από 15 δισ. μειώθηκε στα 7,5 δισ., ενώ το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης που θα ενισχυόταν με 30 δισ. ευρώ τελικά θα λάβει μόνο 10 δισ. Άραγε θα ακυρωθεί και το πλάνο της απολιγνιτοποίησης από την κυβέρνηση της ΝΔ ή μήπως θα επεκταθεί σε τριπλάσιο χρόνο μετά την μείωση των κονδυλίων κατά δύο τρίτα;
Ωστόσο, η μεγαλύτερη ακύρωση των διθυράμβων προήλθε από την αλλαγή της σχέσης επιχορηγήσεων – δανείων. Το αρχικό σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προέβλεπε ότι από τα 750 δισ. ευρώ τα 500 θα ήταν επιχορηγήσεις και τα 250 δάνεια. Μετά από απαίτηση των πλούσιων, βόρειων χωρών υπό την μορφή των χορηγήσεων θα δοθούν 390 δισ. ευρώ και υπό μορφή δανείων τα υπόλοιπα 360 δισ. ευρώ. Ο εκβιασμός τους όχι απλώς πέτυχε, αλλά είχε ως αποτέλεσμα να φύγουν από την τετραήμερη σύνοδο και με λεφτά στην… τσέπη. Ειδικότερα συμφωνήθηκε οι τέσσερις χώρες που αποτέλεσαν τον νεοφιλελεύθερο πολιορκητικό κριό επιβάλλοντας την μονεταριστική ορθότητα να ωφεληθούν με 7,5 σχεδόν δισ. ευρώ, υπό την μορφή επιστροφών. Συγκεκριμένα θα λάβουν: Γερμανία (3,671 δισ.), Ολλανδία (1,921 δισ.), Σουηδία (1,069 δισ.) Αυστρία (565 εκ.) και Δανία (377 εκ. ευρώ). Τα ποσά αυτά ωστόσο, που μάλλον δόθηκαν εν είδει ανταλλάγματος για να αποδεχθούν έστω αυτό τον συμβιβασμό, ανατρέπουν επί τα χείρω την σχέση Βορρά-Νότου στην ΕΕ, ενισχύοντας τη θέση των ανεπτυγμένων πλούσιων χωρών, που έχουν ωφεληθεί το μέγιστο μέχρι στιγμής από την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Ενδεικτική είναι η σύγκριση μεταξύ της οικονομίας της Ολλανδίας και της Ιταλίας, με την πρώτη από το έτος ένταξης στο ευρώ να έχει μεγεθυνθεί πάνω από 30% και την δεύτερη λιγότερο από 3%. Προφανώς, αν δεν υπήρχε το κοινό νόμισμα ούτε η Ολλανδία θα είχε καταγάγει τέτοιο θρίαμβο, ούτε η Ιταλία τέτοια βουτιά…
Έχοντας ως προϋπόθεση την εντατικότερη εφαρμογή της ακολουθούμενης πολιτικής, τόσο τα κονδύλια του Κεφαλαίου Ανάκαμψης συνολική αξίας 750 δισ. ευρώ (από τα οποία στην Ελλάδα αντιστοιχούν έως 32 δισ. ευρώ) όσο και τα κονδύλια του κοινοτικού προϋπολογισμού για την περίοδο 2021-2027, συνολικής αξίας 1,074 τρισ. ευρώ, είναι αυταπάτη να αναμένεται κάποια βελτίωση της θέσης των εργαζομένων εξ αιτίας αυτών των χρηματοδοτήσεων.
Το μοναδικό αποτέλεσμα αυτού του πακτωλού χρημάτων θα είναι η βελτίωση της θέσης του κεφαλαίου έναντι της εργασίας και φυσικά των βόρειων χωρών και του κεφαλαίου τους έναντι του Νότου και των εργαζομένων τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι αυξήσεις που ανακοίνωσε ο Κ. Χατζηδάκης από το βήμα της Βουλής στις επιδοτήσεις για αγορά ηλεκτρικού αυτοκινήτου, σκούτερ και ποδηλάτου και η αύξηση του ανώτατου ποσού επιδότησης. Κατ’ αυτόν τον τρόπο επιστρέφουν στη Γερμανία και στις άλλες χώρες παραγωγούς και εξαγωγείς ηλεκτρικών αυτοκινήτων τα ποσά που εγκρίνουν για ενίσχυση της… Ελλάδας. Στην Ελλάδα μένει η αύξηση του στόλου των αυτοκινήτων που αποτελεί κορυφαία πράξη επιβάρυνσης του περιβάλλοντος, η άνοδος του εμπορικού ελλείμματος και η συρρίκνωση του οικογενειακού εισοδήματος που θα πηγαίνει σε δόσεις για την αποπληρωμή του νέου αυτοκινήτου. Όλα αυτά φυσικά θα επισκιαστούν μπροστά στον παραπλανητικό στόχο που προβάλει η κυβέρνηση να κατευθυνθεί στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής το 30% των κονδυλίων…
Μια ένδειξη των αλλαγών που κυοφορούνται στην Ελλάδα με αφορμή τις αναμενόμενες χρηματοδοτήσεις ήλθε από το πόρισμα της Επιτροπής Πισσαρίδη. Οι προτάσεις της θα μπορούσαν κάλλιστα να αφορούν δεκάδες άλλες χώρες του κόσμου. Είναι είτε ευσεβείς πόθοι (άνοδος επενδύσεων και εξαγωγών) ή παραγγελία του ΣΕΒ (εισαγωγή κεφαλαιοποιητικού συστήματος στον δεύτερο πυλώνα κοινωνικής ασφάλισης, αύξηση μεγέθους ελληνικών επιχειρήσεων). Σε κάθε περίπτωση το πόρισμα Πισσαρίδη που ομνύει στο άνοιγμα της αγοράς και την φιλελευθεροποίηση της οικονομίας θα αποτελέσει αιτία οικονομικής στασιμότητας και κοινωνικής καθυστέρησης. Άλλωστε, αν η απελευθέρωση των επαγγελμάτων και η φιλελευθεροποίηση της αγοράς αποτελούσαν μοχλό ανάπτυξης της οικονομίας, η Ελλάδα δεν θα έχανε το 26,4% του ΑΕΠ της μετά την εφαρμογή των υπερφιλελεύθερων μέτρων των μνημονίων, την προηγούμενη δεκαετία…