Η Αγγελική είναι 40 ετών και είναι εργαζόμενη στο σεξ. Tα τελευταία δέκα χρόνια περίπου εργάζεται, παρανόμως, σε δικό της χώρο. Ο λόγος της παρανομίας, όπως λέει, είναι ότι δεν θα μπορούσε να ζει στην Αθήνα και να κάνει τη δουλειά αυτή νόμιμα λόγω των ασφυκτικών περιορισμών που θέτει ο νόμος. Παλιότερα εργαζόταν σε ένα νόμιμο σπίτι, αλλά αναγκάστηκε να αποχωρήσει από εκεί όταν έπεσε θύμα άγριας σωματικής βίας από τον άνθρωπο που εκμεταλλευόταν οικονομικά τον χώρο. Εκτοτε ξεκίνησε, γι’ αυτήν, μια ατελείωτη περιπέτεια. «Η ζωή κι η δουλειά είχαν κάπως σταθεροποιηθεί μετά τα χρόνια της κρίσης και πάνω στο σημείο αυτό ήρθε ο κοροναϊός» εξηγεί. Το διάστημα της καραντίνας το εισόδημά της έκανε φτερά και βεβαίως, λόγω της παρανομίας, δεν μπορούσε να ζητήσει βοήθεια από το κράτος. Χωρίς χρήματα ή άλλον τρόπο να βγάλει τα προς το ζην, η Αγγελική κατέληξε να στερείται τα βασικά και αναγκάστηκε να απευθυνθεί για βοήθεια σε συσσίτια, στην εκκλησία, στη γειτονιά, όπου μπορούσε.
Η περίπτωσή της είναι μια από πολλές, πάρα πολλές, εκ των οποίων μερικές είναι κυριολεκτικά τραγικές. Οπως εξηγεί ο Γιώργος Παπαγεωργίου, υπεύθυνος του street work «Προμηθέας» της οργάνωσης Θετική Φωνή, η κατάσταση από το lockdown μέχρι και σήμερα είναι «τραγική», καθώς υπάρχουν περιπτώσεις εκδιδόμενων προσώπων που όχι απλώς δεν έχουν εισόδημα, αλλά στερούνται είδη πρώτης ανάγκης, στέγη, φαγητό και νερό.
Είναι… αόρατοι
Οι σεξεργάτες είναι μια «αόρατη» κατηγορία εργαζομένων. Ενας παράγοντας που επιτείνει το πρόβλημα εδώ και δεκαετίες είναι το νομοθετικό πλαίσιο που, όντας πρακτικά ανεφάρμοστο ειδικά στα μεγάλα αστικά κέντρα, ωθεί τους εργαζομένους στην παρανομία, παρότι η ίδια η άσκηση του επαγγέλματος στην Ελλάδα δεν είναι παράνομη. Ο νόμος 2734/1999 ορίζει ότι οι οίκοι ανοχής πρέπει να απέχουν τουλάχιστον 200 μέτρα από θρησκευτικούς ναούς, σχολεία, νηπιαγωγεία, παιδικούς σταθμούς, φροντιστήρια, νοσηλευτικά ιδρύματα, κέντρα νεότητας, αθλητικά κέντρα, οικοτροφεία, βιβλιοθήκες, ευαγή ιδρύματα, παιδικές χαρές και πλατείες. Για να μπορέσει, μάλιστα, να ανοίξει ένα σπίτι χρειάζεται – εκτός από το να βρεθεί χώρος που να πληροί όλες τις παραπάνω προϋποθέσεις – να περάσει μια μακρά κι ακριβή γραφειοκρατική διαδικασία για την έκδοση μιας σειράς πιστοποιητικών από ένα κάρο δημόσιες υπηρεσίες, από υγειονομικές ως την πολεοδομία. Ολα αυτά χωρίς την άδεια εργασίας του ατόμου, που χρειάζεται δεκάδες δικαιολογητικά, πιστοποιητικά και εξετάσεις, η έκδοση των οποίων απαιτεί πολύ χρόνο και χρήμα. Πρέπει να σημειωθεί επίσης ότι κάθε άδεια, για χώρο ή εργαζόμενο, έχει ισχύ μόνο όπου εκδόθηκε. Αν ο εργαζόμενος μετακομίσει σε άλλη πόλη η διαδικασία πρέπει να γίνει εξαρχής.
Ετσι, ενώ πολλοί εργαζόμενοι μπορούν να βγάλουν άδειες ασκήσεως επαγγέλματος, δεν μπορούν πρακτικά να το ασκήσουν νομίμως και με ασφάλεια σε νόμιμους χώρους παροχής υπηρεσιών, καταλήγοντας συχνά αντιμέτωποι με συλλήψεις, αυτόφωρο και βαριά πρόστιμα, ενώ εξωθούνται στον δρόμο, όπου είναι εκτεθειμένοι σε πολλών ειδών κινδύνους, στην εκμετάλλευση από οργανωμένα κυκλώματα που παρέχουν «προστασία» και στην παρανομία. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι νόμιμες άδειες οίκων ανοχής στην Αθήνα είναι μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού, ενώ υπολογίζεται πως σχεδόν 400 χώροι λειτουργούν ως τέτοιοι. Το πρόβλημα αυτό εντοπίζεται κυρίως στην Αθήνα λόγω πολεοδομίας, στην υπόλοιπη επικράτεια οι προϋποθέσεις του νόμου μπορούν να τηρηθούν ευκολότερα. Στη Θεσσαλονίκη, για παράδειγμα, οι χώροι έχουν μεταφερθεί εκτός του κέντρου μεν, αλλά όχι σε ερημιές, ούτε σε αποστάσεις που δυσχεραίνουν την πρόσβαση της πελατείας.
Οι οδηγίες
Το αποτέλεσμα είναι ότι υπάρχει μια μερίδα ανθρώπων που εργάζονται σκληρά, χωρίς δικαιώματα και υπό καθεστώς φόβου, ενώ οι συμπολίτες τους είτε προσποιούνται πως δεν υπάρχουν είτε χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες τους, συνήθως θέτοντας τους δικούς τους όρους. Αυτό το τελευταίο φάνηκε ιδιαίτερα κατά την περίοδο της πανδημίας που διανύουμε. Σύμφωνα με τις οδηγίες που είχε εκδώσει από τον πρώτο καιρό ο ΕΟΔΥ:
- Οι εργαζόμενοι πρέπει να πλένουν τα χέρια τους με νερό και υγρό σαπούνι ή με αλκοολούχο αντισηπτικό διάλυμα πριν και μετά κάθε πελάτη. Εάν χρειάζεται, εφαρμογή γαντιών μιας χρήσης. Αποφυγή περιττής φυσικής επαφής (όπως η χειραψία).
- Να διατηρούνται ανοικτά τα παράθυρα και οι θύρες για είσοδο νωπού αέρα εκτός από τις πόρτες δωματίων όπου παρέχονται σεξουαλικές υπηρεσίες.
- Η χρονική διάρκεια παροχής υπηρεσιών να μην ξεπερνά τα 15 λεπτά ανά πελάτη.
- Απαγορεύεται η παροχή υπηρεσίας με δύο ή περισσότερους πελάτες.
- Κατά τη σεξουαλική επαφή, θα πρέπει να εφαρμόζονται σεξουαλικές στάσεις που εξασφαλίζουν απόσταση και όχι πρόσωπο με πρόσωπο επαφή.
- Κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας, πρέπει να υπάρχει απόσταση τουλάχιστον ενός αντιβραχίου μεταξύ των κεφαλών των δύο ατόμων.
- Χρησιμοποίηση εργαλείων μιας χρήσης, εάν είναι δυνατόν. Απολύμανση εργαλείων εργασίας μεταξύ δύο πελατών. Απαγόρευση χρήση βρώσιμων σεξουαλικών αντικειμένων.
- Συνιστάται η χρήση υφασμάτινης μη ιατρικής μάσκας για όλες τις υπηρεσίες. Η πρακτική αυτή θα μπορούσε να ενταχθεί στο πλαίσιο παιγνίου προκειμένου να καταστεί αποδεκτή κατά τη διάρκεια των ερωτικών πράξεων.
- Τήρηση πελατολογίου όπου θα αναγράφεται το μικρό όνομα και τηλέφωνο επικοινωνίας για λόγους εχεμύθειας. Οι πελάτες ενημερώνονται ότι τα δεδομένα επικοινωνίας τους διατηρούνται για τέσσερις εβδομάδες σε κλειστό φάκελο για τον εντοπισμό και ιχνηλάτηση σε περίπτωση κρούσματος.
- Αποφυγή πληρωμής με μετρητά και χρήση πλαστικών καρτών με ανέπαφη συναλλαγή.
«Πρακτικά» εξηγεί η Αγγελική «αν τηρούσα όλους αυτούς τους κανόνες, δεν θα είχα καθόλου δουλειά, άρα κανένα εισόδημα». Οπως εξηγεί, σύμφωνα με την εμπειρία της, το χειρότερο δεν είναι μάλλον η χρήση μάσκας, που αποκλείει κάποιες σεξουαλικές πρακτικές, ούτε ο χρονικός περιορισμός στην παροχή της υπηρεσίας, όσο η επί της ουσίας κατάργηση της ανωνυμίας του πελάτη με την καταγραφή των προσωπικών στοιχείων του. «Οι πελάτες δεν θα πάνε στα σπίτια, αν είναι να γράφεται το όνομά τους σε λίστα – η ανωνυμία είναι το Α και το Ω, βασική προϋπόθεση στη δουλειά μας». Η ζωή, φυσικά, λύνει από μόνη της αυτά τα προβλήματα, αφού, όπως μας λέει, οι πελάτες μπορούν κάλλιστα να δώσουν ψεύτικα στοιχεία. Εξάλλου, σε περίπτωση ελέγχου η συντριπτική πλειονότητα των εργαζομένων θα βρεθούν και πάλι αντιμέτωποι με την κατηγορία της παράνομης εργασίας. Μια τρύπα στο νερό.
Ελπίδα για μια θετική εξέλιξη στα δικαιώματα των ανθρώπων αυτών δίνει η πρωτοβουλία του υπουργείο Προστασίας του Πολίτη να συστήσει νομοπαρασκευαστική επιτροπή που εργάστηκε τον περασμένο Ιούλιο και Ιούλιο με τη συμμετοχή, μεταξύ άλλων, ανθρώπων από οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που δραστηριοποιούνται στην ευαισθητοποίηση για την εργασία στο σεξ. Σύμφωνα με πληροφορίες των «ΝΕΩΝ», η επιτροπή συμφώνησε για τα εμπόδια που θέτει η ισχύουσα νομοθεσία, μελέτησε βέλτιστες πρακτικές και σύγχρονες εφαρμογές από άλλες χώρες για τη ρύθμιση και αδειοδότηση του επαγγέλματος καθώς και την εξασφάλιση των δικαιωμάτων και της προστασίας των σεξεργατών. Τα συμπεράσματά της, τα οποία καταγράφηκαν σε σχετικό πόρισμα, μπορούν να γίνουν βάση για ένα ορθολογικό πλαίσιο μακριά από τον στιγματισμό, που τελικά αντί να ρυθμίζει δικαιώματα και υποχρεώσεις, ωφελούσε εμμέσως τις πιο σκοτεινές και παράνομες πλευρές του κλάδου.