Επιμέλεια: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΤΖΩΝ ΡΩΛΛΣ – JOHN BORDEY RAWLS
(Βαλτιμόρη, Μέριλαντ 1921- Χάρβαρντ 2002)
Διάσημος αμερικανός φιλόσοφος και νομικός, καθηγητής στα Πανεπιστήμια Κορνέλ, Χάρβαρντ και ΜΙΤ, εισηγητής μιας νέας ηθικής και πολιτικοφιλοσοφικής σκέψης. Στο έργο του, ξεκινώντας από ένα νοητό κοινωνικό συμβόλαιο, προσπαθεί να εναρμονίσει το φιλελεύθερο και το κοινωνικό στοιχείο, εκφράζοντας το αίτημα μιας ελεύθερης, δίκαιης και πολιτικά βιώσιμης κοινωνίας, βασισμένης στη δικαιοσύνη ως ακριβοδικία, κατά την αριστοτελική έννοια. Η ισότητα στην ελευθερία και η διαφορά στις ανισότητες, οδηγούν στην διατύπωση των κανόνων της προτεραιότητας της ελευθερίας επί της διαφοράς και της δικαιοσύνης επί της αποδοτικότητας. Η θεωρία του Ρωλς, με την αναφορά στο σύμμετρο συμφέρον, στον ορθολογισμό και στον πλουραλισμό, έχει σημαντική επίδραση στη νομική σκέψη της εποχής μας.
Έργα: Η αίσθηση της δικαιοσύνης (1963), Θεωρία της δικαιοσύνης (1971), Καντιανός κονστρουκτιβισμός στην ηθική θεωρία (1980), Πολιτικός φιλελευθερισμός (1993), Το δίκαιο των λαών (1999), Η δικαιοσύνη ως ακριβοδικία, Μια επανατοποθέτηση (2001), Διαλέξεις περί της ιστορίας της ηθικής φιλοσοφίας (2007).
Βιβλιογραφία: Ronald Dworkin, Justice and rights, 1977, S. Freeman, Justice and the social contract, Essays on Rawlsian political liberalism, 1994, N. Daniels, Justice and justification on John Rawls, 1996, K. Kordana-Th. Nagel, On belling the cat, Rawls and corrective justice, 2006, Λία Μελά, John Rawls, Η προβληματική του συμβολαίου, 2007, Joshua Cohen-Thomas Nagel, John Rawls, On my religion, 2009.
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΤΖΩΝ ΡΩΛΣ, ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ (ΜΕΡ. Α΄, ΚΕΦ. Ι-ΙΙΙ)
** ** **
Στο μεταξύ εμφανίζονται νεότεροι θεωρητικοί του δικαίου στην Ευρώπη και στην Αμερική, όπως ο Ζενύ, ο Ντυγκουί, ο Ρενάν, ο Ζεζ, ο Κέλσεν, ο Ρένερ, ο Ρωλς, ο Χάμπερμας, και στην Ελλάδα ο Καζάζης, ο Τριανταφυλλόπουλος, ο Τσάτσος, ο Δεσποτόπουλος, ο Μιχελάκης, ο Μπέης. Οι θεωρίες του νομικού θετικισμού, του νομικού ρεαλισμού, η νομική θεωρία της εξέγερσης, η συστημική θεωρία, η διαλογική θεωρία, η θεωρία της δικαιοσύνης, οι σχολές της Χαϊδελβέργης, του Μαρβούργου, της Βιένης, της Βάδης, καταλήγουν τελικά σε μια μεταμοντέρνα αντίληψη της δικαιοσύνης (Foucault, Derrida, Lyotard). Ο Ρωλς εκφράζει το αίτημα μιας ελεύθερης, δίκαιης αλλά και πολιτικά βιώσιμης κοινωνίας, βασισμένης στη δικαιοσύνη ως ακριβοδικία, κατά την αριστοτελική έννοια. Ο Χάμπερμας αναφέρεται στο σύμμετρο συμφέρον όλων, στη δημόσια χρήση του ορθού λόγου και στον πλουραλισμό των πεποιθήσεων και κοσμοειδώλων. Ο Πόππερ, ο Γκάνταμερ, ο Λεβινάς, αναζητούν νέους τρόπους θεώρησης των προβλημάτων του δικαίου μέσα από τη γενικότερη κριτική της κοινωνίας. Ήδη το δίκαιο γίνεται και αντικείμενο της τέχνης, του συναισθήματος, του θυμοειδούς της ψυχής. Η σχέση νόμου και αισθητικής, δικαίου και λογοτεχνίας, νομικής και εικονολογίας, εξετάζεται από τους μετανεωτερικούς, που θεμελιώνουν τη φιλοσοφία του δικαίου αντίθετα με τους νεωτερικούς, όχι σε μια μοναδική αρχή, αλλά στην πολλαπλότητα των μορφών (Δουζίνας, Νόμος και αισθητική και Ο λόγος του νόμου).
Η κριτική θεώρηση του δικαίου εξ άλλου, αποδεικνύεται εξαιρετικά γόνιμη διαδικασία. Το δίκαιο αντιμετωπίζεται ως σχετικά αυτόνομο σύστημα ιεραρχικά αρθρωμένων, αφηρημένων, γενικών και τυπικών κανόνων. Αποκαλύπτεται η διάσταση των νομικά διακηρυγμένων αρχών και της υπαρκτής κοινωνικής και οικονομικής ανισότητας. Επισημαίνεται η ιδεολογική, η διευθυντική και η οργανωτική λειτουργία του δικαίου. Και τονίζεται η επιδίωξη της απελευθέρωσης του ανθρώπου από τις συνθήκες οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής υποδούλωσης.