Του Γιώργου Παπασωτηρίου
«Εργασιακός εκφοβισμός», «σεξουαλική παρενόχληση», «μπούλινγκ», «μόμπινγκ», βία στις εργασιακές σχέσεις, βία στις κοινωνικές και τις διαφυλικές σχέσεις, η βία είναι παντού σαν σκουλήκι μες στο μήλο. Όμως αυτό δεν είναι κάτι καινοφανές, όσο και αν τα συστημικά μίντια, που εκπέμπουν σεξιστικά αίσχη τύπου «μπάτσελορ» και «Big Brother», που αποκρύπτουν τις καταχρήσεις τις αστυνομίας του Χρυσοχοΐδη, θέλουν να το προβάλουν ως τέτοιο, παριστάνοντας τους κήνσορες και τους θεράποντες!
Πίσω από την υπερπροβολή περιστατικών εργασιακής και σεξουαλικής βίας καθώς και το «θέαμα της κλειδαρότρυπας», όπως σωστά το χαρακτηρίζει το ΣΕΗ(Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών), κρύβεται το μέγα πρόβλημα της πανδημίας, αλλά και οι αιτίες που παράγουν τα πραγματικά προβλήματα της εργασιακής και της σεξουαλικής βίας. Γιατί η σύγχρονη λογοκρισία δεν επιτυγχάνεται μόνο με τη φίμωση ή την εξαγορά των «λιστών», αλλά και με την περιθωριοποίηση ενός θέματος, που καθίσταται παρωχημένο, καθώς επικαλύπτεται από ένα άλλο, όπως, επίσης, και από τον γενικευμένο συμφυρμό.
Ποιος γνωρίζει ότι η Ελλάδα κατέχει την τρίτη θέση στην Ευρώπη στο Mobbing; Αλλά τι είναι το Mobbing; Είναι οι δομικές μορφές περιφρόνησης μέσα στους θεσμούς της κοινωνίας, όπως είναι ο εργασιακός χώρος. Mobbing είναι η εργοδοτική πίεση(«βία») που ασκείται στους εργαζόμενους και έχει ως νομιμοποιητικό πλαίσιο τον ανταγωνισμό της αποδοτικότητας. Στο πλαίσιο αυτό, οι συναδελφικές και οι συνεργατικές σχέσεις αντικαθίστανται από τις συγκρούσεις μεταξύ συναδέλφων, από το ποιος δηλαδή θα «αναγνωρισθεί» ως αποδοτικότερος από τον εργοδότη. Έτσι, ενόψει της «επιτυχίας», θεωρείται θεμιτός ο στόχος της «εξαφάνισης» του άλλου μέσω του «ψυχοτρόμου» (Mobbing), δηλαδή μέσω της άσκησης ψυχολογικής βίας. Και αυτό δεν είναι μία παραβατική παρέκκλιση μεμονωμένων προσώπων, όπως τείνει να δοθεί σήμερα η εντύπωση στην Ελλάδα, αλλά ένα γενικευμένο φαινόμενο της κουλτούρας του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού.
Η κουλτούρα του Mobbing σε συνθήκες κρίσης κλιμακώνεται όλο και πιο άγρια, αποκτώντας χαρακτηριστικά μίσους και αναξιοπρέπειας, καθώς και μιας εργασιακής συνθήκης του τύπου «να δούμε ποιος θα φαγωθεί». Σ’ αυτό το περιβάλλον δεν είναι τυχαία η πολιτική αντιστοίχηση, όπως η υποβάθμιση(βλέπε διάλυση) του ΣΕΠΕ(ΣώμαΕΠιθεωρητώνΕργασίας) από την σημερινή κυβέρνηση.
Γενικά, ο «ψυχοτρόμος» λειτουργεί εκεί που ισχύει η χομπσιανή ζούγκλα, δηλαδή ο νόμος του ισχυρότερου, εκεί όπου αξιολογείται η επίτευξη του αποτελέσματος, ανεξάρτητα από τα μέσα που μετέρχεται κανείς, και όπου οι «διεστραμμένοι νάρκισσοι» είναι πανίσχυροι καθώς θεωρούνται απλώς «επιτήδειοι»! Η διαστροφή εξαπλώνεται στο χώρο εργασίας μέσω του εκφοβισμού της απόλυσης και της συνακόλουθης χειραγώγησης. Και εάν ο εργαζόμενος εμπλακεί ψυχολογικά σ’ αυτήν, γίνεται συνεργός και συνένοχος, δηλαδή θύμα και θύτης ταυτόχρονα.
Σ’ αυτή τη διαστροφική διαδικασία η μοναδική δοκιμασμένη άμυνα των εργαζομένων είναι η οργανωμένη αντίσταση, η συναδελφικότητα και η απόρριψη της κανιβαλικής κουλτούρας του άγριου ατομικού ανταγωνισμού. Και ο μοναδικός τρόπος για να ισχύσει ξανά η συντροφικότητα και όχι το «ο θάνατός σου η ζωή μου», για να ισχύσει η συλλογικότητα και όχι το «πάτα τον στο λαιμό πριν σε πατήσει», είναι η αλλαγή του συσχετισμού των αξιακών δυνάμεων στους χώρους εργασίας και στην ίδια την κοινωνία. Χρειάζονται δηλαδή ισχυρά συνδικάτα που δεν θα επιτρέπουν το mobbing και θα επιβάλλουν τον θεσμικό έλεγχο. Αλλά για να συμβεί κάτι τέτοιο, τα συνδικάτα δεν θα πρέπει να είναι εργοδοτικά, δεν θα πρέπει να είναι εξωνημένα. Συγχρόνως, όμως, απαιτείται και το πολιτικό και πολιτιστικό αντίστοιχο, χρειάζεται, δηλαδή, μια Αριστερά που τα μέλη της δεν θα είναι “ανταγωνιστικοί κανίβαλοι”, αλλά θα υιοθετούν στην πράξη μια κουλτούρα της αλληλεγγύης και της συντροφικότητας με όλους τους ανθρώπους χωρίς διακρίσεις…