Γράφουν οι: Έλενα Φαγογένη, Σοφία Πετρόγιαννου
Οι αποκαλύψεις που έχουν δει το φως της δημοσιότητας τα τελευταία χρόνια αποδεικνύουν ότι τα άσχημα περιστατικά και οι βίαιες συμπεριφορές είναι κοινό φαινόμενο, ανεξαρτήτως χώρας. Ως αντίδραση σε κάθε μορφή βίας, ανεξαρτήτως φύλου, το κίνημα #metoo αποτελεί πλέον παγκόσμια τάση, ως μία προσπάθεια καταπολέμησης τέτοιων φαινομένων. Πρόσφατα, το κίνημα αυτό φαίνεται να βρήκε έδαφος και στη βαλκανική χερσόνησο, όπου περιπτώσεις βίας λεκτικής, ψυχολογικής, σωματικής ή σεξουαλικής έχουν αρχίσει να βγαίνουν στην επιφάνεια.
Το τελευταίο διάστημα η ελληνική κοινωνία βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα κύμα καταγγελιών, που άπτονται σε κάθε είδους βίας. Η αποκάλυψη του βιασμού γνωστής Ολυμπιονίκη, από παράγοντα της Ελληνικής Ιστιοπλοϊκής Ομοσπονδίας (ΕΙΟ), πυροδότησε μία σειρά άλλων αποκαλύψεων, προερχόμενων, κυρίως, από τον καλλιτεχνικό χώρο. Γυναίκες και άνδρες με τις ηχηρές δημοσιεύσεις που ανάρτησαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατέδειξαν, ως επί το πλείστον, θιασάρχες και σκηνοθέτες. Οι τελευταίοι έχουν κατηγορηθεί για άσκηση σωματικής, ψυχολογικής και λεκτικής βίας, ενώ δεν λείπουν οι περιπτώσεις που αφορούν στην προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας του θύματος.
Η Σερβία βιώνει παρόμοιες καταστάσεις, με τα γεγονότα που διαδραματίζονται εκεί να θυμίζουν σε μεγάλο βαθμό αυτά της Ελλάδας. Το ζήτημα της βίας και της παρενόχλησης στον καλλιτεχνικό χώρο πήρε μεγάλη έκταση πριν από κάποιες εβδομάδες, όταν η γνωστή ηθοποιός Μίλενα Ραντούλοβιτς κατηγόρησε τον ιδιοκτήτη της σχολής, στην οποία φοίτησε, για κατ’ επανάληψιν βιασμό. Η αποκάλυψη αυτή οδήγησε κι άλλες φοιτήτριες της σχολής να καταγγείλουν παρόμοια περιστατικά, με θύτη πάντα το ίδιο άτομο, στηρίζοντας τα όσα δήλωσε η Μίλενα. Η υπόθεση διερευνάται από τις αρχές, ενώ έχουν κληθεί για κατάθεση όσοι γνωρίζουν κάτι σχετικά με τα περιστατικά αυτά. Προς το παρόν η περίπτωση της Σερβίας, σε αντίθεση με αυτή της Ελλάδας, περιορίστηκε μόνο στις κατηγορίες προς το συγκεκριμένο άτομο, χωρίς να υπάρχει άλλη αναφορά σε κάποιο άλλο περιστατικό ή δράστη.
Αρκετά από τα προαναφερθέντα περιστατικά έλαβαν χώρα μερικά χρόνια πριν, γεγονός που υπογραμμίζει μια “ομερτά”, η οποία ριζώνει στις κοινωνίες, όταν πρόκειται για τέτοια περιστατικά. Η υψηλόβαθμη θέση, συνήθως, του θύτη καταδεικνύει τη βίαιη κατάχρηση εξουσίας, που εξακολουθεί να υφίσταται ακόμα και στις μέρες μας, ενώ η σιωπή των θυμάτων καθρεφτίζει τον συντηρητισμό και την άγνοια της κοινωνίας μας, η οποία συχνά εθελοτυφλεί μπροστά σε τέτοια περιστατικά και προχωρά παρακάτω. Ακόμη, πρέπει να επισημανθεί το γεγονός ότι, αν και με τις καταγγελίες των καλλιτεχνών, τόσο της Σερβίας, όσο και της Ελλάδας, έγινε το πρώτο βήμα για την αποκάλυψη τέτοιων φαινομένων, πολύ σημαντικό ρόλο για την έκταση του ζητήματος έπαιξε η φύση του συγκεκριμένου χώρου. Η κακοποίηση δεν περιορίζεται στον καλλιτεχνικό κόσμο, απλώς λόγω της προβολής του χώρου είναι πιο εύκολο να λάβουν την κατάλληλη δημοσιότητα τα περιστατικά αυτά. Η βία, όμως, εξακολουθεί να υπάρχει και να ασκείται σε διαφορετικούς τομείς της κοινωνίας, πιο αφανείς, με τα θύματα να φοβούνται, να διστάζουν να μιλήσουν και το ενδεχόμενο πιθανών απειλών, εις βάρος τους, να είναι υπαρκτό.
Παρόλ’αυτά, η αρχή αυτών των αποκαλύψεων μπορεί να σηματοδοτήσει μια καινούργια μέρα, τόσο στον καλλιτεχνικό χώρο, όσο και στην κοινωνία ως σύνολο. Η κοινή γνώμη φαίνεται, πλέον, να είναι πιο ευαισθητοποιημένη και δεκτική στις ιστορίες κακοποίησης. Ίσως να ήρθε η ώρα να δημιουργηθεί η κοινωνία που χρόνια τώρα οραματιζόμαστε, με οδηγό την τέχνη.