Απελευθερώθηκε ο λόφος Καστέλι και, σαν ξόρκι, ο ήλιος των Χανίων διέσχισε τον Ατλαντικό και φώτισε τις Καλέντουλες της νότιας πολιτείας του Μεξικού.
Είναι γεγονός ότι ο αγώνας ενάντια στην ιδιωτικοποίηση του λόφου Καστέλι παίρνει άλλη τροπή. Έπειτα από εννέα μήνες κινητοποιήσεων και ενώ η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων που διαμένουν στην πόλη αλλά και οι σχετιζόμενοι φορείς είχαν τοποθετηθεί (τουλάχιστον) ενάντια στην ξενοδοχοποίηση των μνημείων, ενάντια στην ιδιωτικοποίηση του λόφου, ενάντια στην κατακρεούργηση των δημόσιων χώρων, ο γραφειοκρατικός μηχανισμός του δήμου Χανίων στάθηκε ανίκανος να οχυρώσει τις επιθυμίες και τις ανάγκες των πολιτών του απέναντι στις ορέξεις του χρήματος.
Η μη επικύρωση του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου τη στιγμή που όλοι οι φορείς είχαν τοποθετηθεί υπέρ του δημόσιου χαρακτήρα του Λόφου Καστέλι, προφανώς, εκφράζει την αδυναμία της δημοτικής αρχής. Αντίστοιχα, το κρυφτό πίσω από το άνοιγμα της αυλής δεν αναιρεί καμία θεσμική ευθύνη. Εδώ βρίσκεται η πρώτη πρόκληση, μια πρόκληση για τη δημοτική αρχή: θα καταφέρει να προστατέψει τις ανάγκες των πολιτών της; Έχει το σθένος να συγκρουστεί με ιδιωτικά συμφέροντα; Έχει το σθένος να συγκρουστεί με κεντρικές αποφάσεις της κυβέρνησης; Η απελευθέρωση του λόφου Καστέλι είναι απόρροια αυτής της αδυναμίας της θεσμοποιημένης πολιτικής, ακόμα περισσότερο είναι σημάδι της ήττας αυτού του τρόπου να κάνεις πολιτική. Και είμαι σίγουρος ότι ο ποιητής θα ήταν περήφανος: «Την Άνοιξη αν δεν την βρεις, την φτιάχνεις».
Χρειάζεται μία σημαντική παρένθεση εδώ. Η ίδια η απελευθέρωση της αυλής συνιστά ήττα για την ίδια τη συντηρητική παράταξη και τους δορυφόρους της που έχουν κηρύξει τον πόλεμο σε ότι δεν ευθυγραμμίζεται με την ιδεοληψία τους, πολύ περισσότερο από τη στιγμή που είχαν κάνει προεκλογική τους σημαία την καταστροφή όλων των χώρων που αντιστέκονται. Αντίστροφα, το (συν-)αίσθημα χαράς που πυροδότησε η μεγάλη γιορτή ανοίγματος του «Εμπρός» στην Αθήνα, δημιουργεί ένα δίκτυο αντίστασης στον καθημερινό παραλογισμό τους. Τι υπέροχη προ-οικονομία της έλευσης των Ζαπατίστας στην Ευρώπη, οι οποίοι σε μια μαγευτική αντιστροφή ονόμασαν την Ήπειρο που κατοικούμε «SLUMIL K’AJXEMK’OP» που σημαίνει «Ανυπότακτη Γη» ή «Γη που δεν λιγοψυχά».
Μπορεί, ωστόσο, η αυλή του λόφου Καστέλι να απελευθερώθηκε από τις δυνάμεις καταστολής, μα δεν απελευθερώθηκε διόλου από εκείνους που εποφθαλμιούν την εκμετάλλευσή του. Ακριβώς εδώ βρίσκεται η κεντρική πρό(σ)κληση: το άνοιγμα της αυλής να αποτελέσει έναν χώρο συνάντησης, ένα προπύργιο προς τον μεγάλο αγώνα ενάντια στην ξενοδοχοποίησή του λόφου, ένα
ανάχωμα ενάντια στην «εξευγενισμένη αποικιοκρατία». Ίσως, αυτή η κίνηση να αναγνώστηκε ως παρέκκλιση, ως «παιδική αρρώστια», ωστόσο ας μην ξεχνάμε ότι «οι τίγρεις της οργής είναι πιο σοφές από τα άλογα της καθοδήγησης» και ότι οι σύγχρονες συλλογικές δράσεις επιτελούν το ίδιο τους το αίτημα.
Πριν βιαστείτε, λοιπόν, να ξεριζώσετε τη νέα σπορά, επισκεφτείτε τον Λόφο Καστέλι. Μυρίστε τα άνθη που ξεφυτρώνουν δειλά-δειλά. Ακούστε το θρόισμα των κραυγών τους. Σας υπόσχομαι ότι θα μαγευτείτε από τα χρώματά τους, και αν όχι η βόλτα σας δεν θα πάει χαμένη! Η σκέδαση του φωτός στο παλίμψηστο των Χανίων θα σας επιτρέψει να κλέψετε μιαν ακτίνα ηλίου και να χαρείτε τον πλούτο της πόλης μας. Μα πάνω από όλα ακούστε τους «ερωτευμένους εφήβους». Μοιράστε και μοιραστείτε και τις χαρές και τις λύπες τους. Συναντηθείτε μαζί τους, μοιράστε και μοιραστείτε τον σπόρο του και θα ανθίσουν οι δικοί μας κήποι.
Αυτοί οι κήποι συνθέτουν την τρίτη πρό(σ)κληση: θέλουμε να αποτρέψουμε την ιδιωτικοποίηση του λόφου Καστέλι, αλλά θέλουμε κάτι παραπάνω από αυτό. Η συνάντησή μας, επομένως, δεν έχει χρονικό ορίζοντα την αποτροπή της ιδιωτικοποίησης, ούτε βέβαια και χωρικό ορίζοντα τον λόφο Καστέλι. Η δική μας πρόκληση, ξανά, είναι να καταργήσουμε αυτή την κυριαρχία των διαστάσεων· να δημιουργήσουμε μια νέα γραμματική του αγώνα: Ενώ η παραδοσιακή θεωρία (και πράξη) δίνει έμφαση:
- είτε στο Υποκείμενο (εργατική τάξη, πλήθος, διανοούμενοι, περιθώριο: στη δική μας περίπτωση πολίτες, φοιτητές, κάτοικοι των Χανίων, Rosa Nera)
- είτε στο Αντικείμενο (ουτοπία, κοινά: στη δική μας περίπτωση δημόσιος χώρος, πολιτιστική κληρονομιά, Rosa Nera),
η δική μας πρόκληση είναι να συλλάβουμε μια μετατόπιση· μια μετατόπιση από το Υποκείμενο ή/και το Αντικείμενο στο Ρήμα. Να γίνουμε δηλαδή η κίνηση, η έκρηξη του Υποκειμένου ενάντια και πέρα από το Αντικείμενο.
Αυτή είναι πρόκληση που μας προσφέρουν οι καλέντουλες: να εξεγερθούμε από την ακινησία του θανάτου! Να ανακτήσουμε τα ρήματα!
*Ο Μάριος Πανιεράκης είναι κοινωνιολόγος, διδακτορικός ερευνητής στο Ινστιτούτου Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών «Alfonso Velez Pliego», BUAP (Benemerita Universidad Autónoma de Puebla, στο Μεξικό).
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1 – Το «βουνό», το καράβι που μετέφερε τους ζαπατίστας στα ευρωπαϊκά εδάφη, έπλευσε στο λιμάνι της Μπαγιόνα με το σύνθημα «despertad» στο κατάρτι του.
2 – ή όπως είναι πιο γνωστές εδώ στο Μεξικό, cempasúchil: το άνθος «του θανάτου», καθώς τα χρησιμοποιούν για να στολίσουν τους τάφους ή τους βωμούς των αγαπημένων τους (οι οποίοι, σύμφωνα με τον λαϊκό μύθο, επιστρέφουν κάθε 2 του Νοέμβρη). Έχουν έντονο κίτρινο ή πορτοκαλί χρώμα και ανθίζουν μετά τη βροχή.
3 – Βρες τον ποιητή: Η απόδοση του ονόματός του σε περιφερειακό αεροδρόμιο εμφανίζεται σαν μια εισφορά που μας απάλλαξε από το χρέος της ανάγνωσής του.
«Να γίνουμε η άνοιξη» ήταν το κεντρικό σύνθημα της καμπάνιας για το άνοιγμα της αυλής, μέχρι την πορεία της 15ης Μαΐου.
4 – Επί τη ευκαιρία, σήμερα 24/6/2021 μπορείτε να παρακολουθήσετε, στην αυλή του λόφου Καστέλι, την ταινία «ο Σποριστής»/ “el sembrador” της Melissa Elizondo Moreno για τις εκπαιδευτικές κοινότητες στην Τσιάπας.
5 – Η απελευθέρωση, όπως αποτυπώνεται στα γραπτά της συνέλευσης αλληλεγγύης, συνοδεύεται με ένα αίτημα: την αποχώρηση της Belvedere από τον λόφο Καστέλι. Την εξάλειψη κάθε πιθανότητας να μετατραπεί ο δημόσιος χώρος σε χώρο ιδιωτικής εκμετάλλευσης.
6 – Αν και ο όρος είναι προβληματικός, καθώς αν σκεφτόμαστε με όρους αποικιοκρατίας σκεφτόμαστε με όρους κυριαρχίας του ενός κράτους πάνω στο άλλο. Και δεν είναι ότι οι θερινοί επισκέπτες έρχονται με τη λογική να μας κατακτήσουν, ωστόσο η συνεχής (πολλές φορές φαντασιακή) παρουσία τους φαίνεται να επιβάλλει συγκεκριμένες κοινωνικές σχέσεις στην καθημερινότητά μας (όπως έδειξαν με την υπέροχή παρέμβασή τους στο δημόσιο χώρο πριν λίγα χρόνια δύο φοιτήτριες του Πολυτεχνείου: ο χρόνος των Χανίων γυρίζει γύρω από τον τουρισμό). Χρειαζόμαστε, επομένως, ένα διαφορετικό λεξιλόγιο που να μην δαιμονοποιεί τον «άλλο», αλλά να διευκολύνει τη συνάντηση μαζί του.
7 – «The tigers of wrath are wiser than the horses of instruction». William Blake, από το The Marriage of heaven and hell.
8 – Βλέπε για παράδειγμα το «κίνημα των πλατειών»: το αίτημα για άμεση δημοκρατία εκφραζόταν στην ίδια τη μορφή της κινητοποίησης.
9 – Η απελευθερωμένη, πλέον, αυλή συνθέτει την υλική βάση της αυτονομίας. Τη βάση για να αναπτυχθούν νέες, διαφορετικές κοινωνικές σχέσεις, οι οποίες φτιάχνουν, με μια διαλεκτική σύγκρουση, έναν «κόσμο που χωράει πολλούς κόσμους».
10 – Από το τραγούδι «ετών δέκα έξι» του συγκροτήματος «Καταχνιά».