Από τη μία πλευρά βρίσκονται τα διαρκή καλέσματα εκ μέρους του πρωθυπουργού και των στελεχών της κυβέρνησης προς τους πολίτες να αναλάβουν τις ευθύνες τους, από την άλλη η επίκκληση του δικαιώματος της ατομικής επιλογής από τους πολίτες που δε θέλουν να εμβολιαστούν. Ο συνδετικός κρίκος μεταξύ των δύο είναι ο νεοφιλελευθερισμός
Η επίκκληση στην ατομική ευθύνη από την κυβέρνηση μοιάζει σα μια υπεκφυγή. Τι ειδους ατομική ευθύνη είναι αυτή η οποία για να επιτευχθεί επιβάλλονται περιορισμοί στις ατομικές ελευθερίες και στην κίνηση και τιμωρούνται τα άτομα τα οποία δεν ακολουθούν τον δρόμο της υπευθυνότητας;
Αν στην περίπτωση όπως, λ.χ., της χρήσης μάσκας, ο πολίτης όχι μόνο πρέπει να πληρώνει για να αγοράζει τις μάσκες αλλά τιμωρείται και όταν δεν τη χρησιμοποιεί, δεν υπάρχει κανένα περιθώριο επιλογής ή ανάληψης ευθύνης. Ουσιαστικά, καλείται να υπακούσει.
Αν η κυβέρνηση επιθυμούσε να ακολουθήσει μία πολιτική επιβολής του μέτρου της μάσκας, τοτε δε θα έπρεπε να ζητά από τους πολίτες να αναλάβουν την ευθύνη. Η ευθύνη αυτή δεν τους ανήκει. Η πραγματική ευθύνη ανήκει στην κυβέρνηση που οφείλει να προμηθεύσει του πολίτες με μάσκες για να διασφαλίσει τη δημόσια υγεία. Μετά, αφού προμηθεύσει τους πολίτες με μάσκες, τότε θα μπορεί να επιβάλλει όσο βαριά πρόστιμα επιθυμεί, στους πολίτες που δε συμμορφώνονται με το μέτρο.
Το ίδιο ισχύει και με την κατάσταση στα νοσοκομεία.
Για να μπορείς να κατηγορήσεις τους πολίτες οτι ευθύνονται για την πίεση που ασκείται στο σύστημα υγείας από τον κορωνοϊό, πρώτα θα πρέπει να έχεις ενισχύσει σε τέτοιο βαθμό το Εθνικό Σύστημα Υγείας, καθώς και τις Πρωτοβάθμιες Υπηρεσιες Υγείας ώστε να διασφαλίζεται ότι δε θα σταματούν τα πάντα να λειτουργούν με την παραμικρή αύξηση κρουσμάτων, με την έστω και μερική χαλάρωση των μέτρων που περιορίζουν τις ζωές των ανθρώπων.
Όμως δε συμβαίνει αυτό. Κι έτσι, η επίκκληση στην ατομική ευθύνη των πολιτών φανερώνεται ως αυτό που πραγματικά είναι, άλλη μια προσπάθεια της κυβέρνησης να μετακυλήσει την ευθύνη για την όποια αποτυχία στους πολίτες.
Η επίκκληση της ατομικής ευθύνης εκεί που δεν υπάρχει καμία πραγματικά επιλογή είναι χρήσιμη για να δημιουργεί αποδιοπομπαίους τράγους, που είναι χρήσιμοι πολιτικά. Δημιουργεί ένοχους, στους συμπολίτες μας που θρησκεύονται, στους νέους που έχουν ανάγκη την κοινωνικοποιηση και τη διασκέδαση, στον τουρίστα που έχει ανάγκη να χαλαρώσει, στον διαδηλωτή που διαμαρτύρεται για τις πολιτικές που προωθεί η κυβέρνηση εν μέσω πανδημίας. Απομακρύνει το βλέμμα απο αυτόν που έχει πραγματικά το μεγαλύτερο μερίδιο της ευθύνης, την κυβέρνηση.
Η απλή αλήθεια είναι ότι ο ανεύθυνος δε μπορεί να κουνά το δάκτυλο και να απαιτεί από όλους τους άλλους να αναλάβουν την ευθύνη που αυτός απέτυχε να αναλάβει από θέση ισχύος.
Την ίδια στιγμή, η επίκκληση της ατομικής ευθύνης εκεί που δεν υπάρχει επιλογή, δημιουργεί μία αντίρροπη κίνηση εκ μέρους μερίδας πολιτών που έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στην επίσημη πολιτεία και στους επιστήμονες που τους αναγνωρίζουν ως ελεγχόμενους.
Από τους αρνητές της μάσκας μέχρι τους αρνητές των εμβολίων, στο επίκεντρο βρίσκεται μία νεοφιλελεύθερη ιδέα: το δικαίωμα της ατομικής επιλογής.
Οι “αντι-εμβολιαστές” αποτελούν ένα εύκολο στόχο.
Οι πιο πολλοί τους κατηγορούν ως ηλίθιους, ανθρώπους ανίκανους να αντιληφθούν την επιστήμη πίσω από τους εμβολιασμούς, ή, όπως επαναλαμβάνουν συχνά και στελέχη της κυβέρνησης όπως ο Άδωνις Γεωργιάδης, ως εγωιστές, ανίκανους να αναλάβουν την ατομική ευθύνη, που δε νοιάζονται για τις επιπτώσεις που έχουν οι επιλογές τους στους άλλους.
Όμως οι σκεπτικιστές σε σχέση με τα εμβόλια, όπως σημειώνεται και σε σχετικό άρθρο του New Republic από το 2015, δε διαφέρουν τόσο πολλοί από αυτούς που τους ασκούν κριτική. Και η αύξηση του αριθμού τους τα τελευταία χρόνια δεν έχει σχέση τόσο με την ηλιθιότητα ή τον εγωισμό αλλά με ιδέες σχετικά με το τι είναι η γνώση, με την κατάρρευση της εμπιστοσύνης στις αρχές, με την ελευθερία επιλογής, που υπάρχουν διαδεδομένες στην κουλτουρα μας, ειτε επιλέγεις να εμβολιαστείς είτε όχι.
Συνήθως όμως οι λογικές που επικρατούν όταν κάνουν αυτές τις αξιολογησεις ειναι διεστραμμένες.
Πολλοί θεωρούν ότι η αποφυγή της ασθένειας μπορεί να επιτευχθεί μέσω της ατομικής ευθύνης, ακολουθώντας πρακτικές που θα διασφαλίζουν ότι δε θα νοσήσουν ή που θα διασφαλίζουν ότι αν νοσήσουν δε θα νοσησουν βαριά, όπως μέσω της σωστης διατροφής, της άσκησης, της καταπολέμησης του στρες.
Βεβαίως, τέτοιοι τρόποι σκέψεις δεν είναι προνόμιο μόνο των αντι-εμβολιαστών.
Μέσω των δυνατοτήτων που δίνουν οι νέες τεχνολογίες βρισκόμαστε σε μία διαρκή διαδικασια κριτικής αξιολόγησης των πληροφοριών που λαμβάνουμε.
Κανουμε την έρευνά μας αντι να εμπιστευτούμε αυτά που μας λέει ο γιατρος μας.
Παραμένουμε σκεπτικιστές σε σχέση με τα κίνητρα της κυβέρνησης, πόσο μάλλον όταν οι αποφασεις που λαμβάνει πολλές φορές έρχονται σε σύγκρουση μεταξυ τους και δε βγαζουν νόημα.
Ασκουμε κριτική στις μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες και στις πολυεθνικές για τον τροπο λειτουργίας τους.
Και δεν ειναι μόνο οι αντιεμβολιαστές που θεωρουν ότι κάθε άτομο ειναι ξεχωριστο και ότι οι πολιτικές που εφαρμοζονται θα πρέπει να λαμβανουν υπόψη τις ιδιοσυγκρασίες τους. Ζουμε στην εποχη της εξατομίκευσης, στην εποχή όπου το άτομο έχει ανυψωθεί στο απόλυτο επίκεντρο των κοινωνιών μας, από την εξατομικευμένη και διαρκή μάθηση έως την εξατομικευμένη ιατρική.
Αυτές οι ιδέες είναι στον πυρήνα του νεοφιλελευθερισμού, δεν είναι προνόμιο μόνο των αντι-εμβολιαστών.
Τόσο αυτοί που τάσσονται υπέρ των εμβολιασμών, όσο και αυτοί που τάσσονται ενάντιά, είναι αρκετά αλαζόνες ώστε να θεωρούν τους εαυτούς τους, ικανούς να αξιολογούν αξιόπιστα την όποια πληροφορία ανεξαρτήτως του επιπέδου ειδικών γνώσεών τους.
Εν τέλει, στην καρδιά του αντι-εμβολιαστικού κινήματος δε βρίσκεται η άγνοια, ο εγωισμός και ο φοβος (αν και υπάρχουν σε ικανό βαθμό) αλλά η αποτυχία μίας κοινωνίας στην οποία η γνώση ειναι σχετική, οι θεσμοί κάνουν λάθη, και το άτομο βρίσκεται στο απόλυτο επίκεντρο.
Οι αντιεμβολιαστές θέλουν να έχουν πραγματικά επιλογή εκεί που ποτέ δεν είχαν. Γιατί μόνο όταν μπορείς να επιλέξεις αυτο το οποίο δεν είναι το επιθυμητό υπάρχει ελευθερια. Μόνο έτσι μπορείς να αναλάβεις την ευθύνη την πράξεών του. Όταν η επιλογή που κάνεις μπορει να είναι και ένα φρικτό λάθος.
Πώς λοιπόν μπορεί να αντιμετωπιστεί μία τέτοια κατάσταση; Μονο μέσω του διαλόγου.
Μόνο μέσω της αποδοχής της ευθύνης εκ μερους της κυβέρνησης – αυτής που επί τόσους μήνες αρνείται να αναλάβει – ώστε να θεμελιωθούν οι αναγκαίοι δεσμοί εμπιστοσύνης μεταξύ των πολιτών που αρνούνται τα μέτρα και θεσμών. Μόνο μέσω της ειλικρίνειας και της στήριξης των πολιτών όχι με την επιβολή, όχι με τον στιγματισμό και την στοχοποίησή τους, μπορεί αυτή η κατάσταση να ανατραπεί.
Η βαθιά καχυποψία ως προς το κράτος και τους μηχανισμούς του που βρίσκεται στο επίκεντρο του αντι-εμβολιαστικού κινήματος έχει πραγματικές και ισχυρές βάσεις και για να νικηθεί αυτή η καχυποψία χρειάζεται προσπάθεια και διαρκή ενημέρωση
Γιατί η επίκκληση στο δικαίωμα της επιλογής δεν είναι τίποτ’ άλλο παρά ο νεοφιλελεύθερος καθρεπτισμος της επίκκλησης στην ατομική ευθύνη. Είναι ουσιαστικά η αποτυχία της κεντρικής κυβέρνησης να αναλάβει την ευθύνη που της αντιστοιχεί.