Του Βασίλη Ζαμπούνη
Γράψαμε την προηγούμενη εβδομάδα ποιές είναι οι προβλέψεις των think tank* της Ε.Ε. για την επόμενη δεκαετία, μέχρι το 2031, για τον τομέα του ελαιολάδου και της επιτραπέζιας ελιάς.
Το ελαιόλαδο
Οι προβλέψεις για την Ελλάδα είναι εξαιρετικά ανησυχητικές ενισχύοντας αυτό που έχω γράψει εδώ και πολλά χρόνια, ότι το ελληνικό ελαιόλαδο βαδίζει το δρόμο της απαξίωσης όπως και άλλα “εθνικά προϊόντα” μας, η σταφίδα και ο καπνός. Που βασίζεται αυτή η απαισιόδοξη πρόβλεψη, η οποία έρχεται να τεκμηριωθεί και από τις αναλύσεις της Ε.Ε.;
1.Παραγωγή
Αν και στις άλλες χώρες της Ε.Ε. αναμένονται μεγάλες οι αυξήσεις, περίπου 35% σε Ισπανία, Ιταλία, ακόμη μεγαλύτερη με 43% στην Πορτογαλία, για την Ελλάδα προβλέπεται το 2031 μείωση κατά 14% σε σύγκριση με το μ.ό. 2016-2020. Και, χωρίς ποσότητα, χωρίς πρώτη ύλη δεν υπάρχει προϊόν, δεν υπάρχει ΤΙΠΟΤΑ. Είναι χαρακτηριστικό ότι φέτος η Ελλάδα βρίσκεται στην 5η θέση, πίσω από την Ισπανία, που έτσι κι αλλιώς έχει τόσο ξεφύγει ώστε από μόνη της παράγει σχεδόν όσο όλες οι άλλες χώρες μαζί, ενώ ακολουθούν η Ιταλία, η Τυνησία και η Τουρκία, με την Πορτογαλία 6η πολύ κοντά μας.
Η σύγκριση με πριν λίγες δεκαετίες είναι καταθλιπτική ακόμη κι αν συνυπολογίσουμε ότι από την εποχή των “πανωγραψιμάτων” (επιδότησης της παραγωγής 550 χιλ. τόνων και της βιομηχανίας τυποποίησης 190 χιλ. τόνων) περάσαμε στα “κατωγραψίματα”.
2. Κατά κεφαλήν κατανάλωση (κιλά ελαιολάδου κατά κεφαλήν ετησίως)
Λόγω των αλλαγών στον τρόπο ζωής με λιγότερο μαγείρεμα στο σπίτι και αύξηση του γρήγορου εύκολου φαγητού, οι προοπτικές για τις κύριες ελαιοπαραγωγές χώρες (Ισπανία, Ελλάδα, Ιταλία και Πορτογαλία) δεν είναι θετικές και η κατά κεφαλήν κατανάλωση προβλέπεται να μειωθεί. Όμως, η εσωτερική κατανάλωση αποτελεί την απαραίτητη βάση, που θα στηρίξει την παραγωγή και εμπορία του προϊόντος.
Η αύξηση της κατανάλωσης των μη ελαιοπαραγωγών χωρών της Ε.Ε., η οποία θα προσεγγίσει το 2031 το 1,5 κιλό κατά κεφαλήν ετησίως αποτελεί αισιόδοξη προοπτική, η οποία θα πρέπει να αξιοποιηθεί μέσω των εξαγωγών και προς τις υπόλοιπες εκτός Ε.Ε. 3ες χώρες..
3. Εξαγωγές
Η Ελλάδα, ας μην ξεχνάμε ότι είναι πλεονασματική εξαρτώμενη από τις εξαγωγές, στις οποίες οι επιδόσεις της είναι σε τραγικά χαμηλά μονοψήφια μερίδια σε όλες τις χώρες του πλανήτη. Οι προβλέψεις της ΕΕ για την επόμενη 10ετία αναφέρουν ότι ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των εξαγωγών της Ισπανίας θα ανέλθει στο 3,5%, της Πορτογαλίας στο 7% (!), ενώ η Ελλάδα θα περιοριστεί στο 2,5%. Άρα το σημερινό έλλειμμα ανταγωνιστικότητας θα διευρυνθεί. Από την άλλη πλευρά, η “εύκολη” (;) διέξοδος των χύμα εξαγωγών προς Ιταλία, που αν όχι τίποτα άλλο απορροφά τα πλεονάσματά μας, θα δυσκολέψει ακόμη περισσότερο γιατί η Ιταλία θα περιορίσει το έλλειμμά της λόγω αύξησης της εγχώριας παραγωγής της.
4. Τιμές και εισόδημα παραγωγού
Αν και οι προβλέψεις των think tank* της Ε.Ε. δεν ασχολήθηκαν με τις τιμές παραγωγού, ωστόσο, δεν έχουμε παρά να δούμε πως έχουν εξελιχθεί την τελευταία 20ετία για να διαπιστώσουμε ότι η θέση των Ελλήνων ελαιοπαραγωγών συνεχώς επιδεινώνεται σε σύγκριση και με τις ανταγωνίστριες χώρες (π.χ. Ισπανία, Ιταλία, αλλά και Τυνησία).
Η παράλληλη μείωση και της παραγόμενης ποσότητας σημαίνει συρρίκνωση του καθαρού εισοδήματος (= τιμή Χ ποσότητα μείον τα συνεχώς ανερχόμενα κόστη), δηλαδή σημαίνει αυτό που παρακολουθούμε, τη σταδιακή εγκατάλειψη της ελαιοκαλλιέργειας.
5. Συμπέρασμα
Αρκεί να δούμε την πραγματικότητα των τελευταίων δεκαετιών, η οποία όχι μόνο δεν ανατρέπεται αλλά αντιθέτως ενισχύεται από τα όσα προβλέπει η Ε.Ε. για την επόμενη 10ετία. Το ελληνικό ελαιόλαδο εκπέμπει SOS, πλέει σαν το καράβι χωρίς χάρτες και πυξίδα (διάβαζε στρατηγική κατεύθυνση), με αβαρίες που όχι μόνο δεν επιδιορθώνονται αλλά συνεχώς προστίθενται νέες. Η πρόσκρουση στη βράχια είναι αναπόφευκτη έστω κι αν αργήσει κάποια χρόνια να ακουστεί ο σκληρός ήχος που θα πιστοποιήσει τη μετατροπή του “εθνικού μας προϊόντος” σε μια ακόμη “χαμένη πατρίδα” συρρίκνωσης του ελληνισμού.
Στο ερώτημα: “τι (μπορούμε να) κάνουμε” δυστυχώς δεν υπάρχει μαγικό ραβδάκι της νεράιδας να προσφέρει κάποια μονοσήμαντη κι εύκολη απάντηση. Το πρόβλημα είναι τόσο σύνθετο και τόσοι οι παράγοντες ώστε η μόνη ρεαλιστική απάντηση σήμερα είναι ένας εφ΄όλης της ύλης διάλογος, κάτι που με τη σειρά του προϋποθέτει:
– ένα στρογγυλό τραπέζι,
– στο οποίο θα προσέλθουν όλοι οι εμπλεκόμενοι και ενδιαφερόμενοι με ειλικρινή διάθεση συζήτησης των πραγματικών προβλημάτων αφήνοντας έξω ηγεμονισμούς, πάθη και μίση του παρελθόντος, αναγνωρίζοντας ότι σε τελευταία -και πρώτη- ανάλυση όλοι είναι συν-ταξιδιώτες στο ίδιο καράβι,
– αναγνώριση κάποιου σαν του κατάλληλου φορέα να θεσμοθετήσει και διευθύνει τη συζήτηση.
Αυτά τα γράφω μετά πλήρους γνώσεως ότι η απουσία θεσμών, κουλτούρας διαλόγου, στοιχειώδους αξιοκρατίας, ο έμφυτος ατομικισμός, δημιουργούν ένα τοξικό περιβάλλον που δηλητηριάζει τις απόπειρες διαλόγου. Όμως, ή θα το επιχειρήσουμε να συνεννοηθούμε όλοι μεταξύ μας ή αλλιώς ο δρόμος προς την περιθωριοποίηση είναι μη αναστρέψιμος.
Η επιτραπέζια ελιά
Και μια τελευταία υποσημείωση για την επιτραπέζια ελιά, η οποία όχι μόνο βρίσκεται σε εμφανώς καλύτερη θέση από το ελαιόλαδο αλλά και οι προοπτικές της σύμφωνα με τα όσα προβλέπουν τα think tank* της Ε.Ε. για την επόμενη δεκαετία μέχρι το 2031 είναι θετικές και αισιόδοξες. Όμως, για πολλούς και διάφορους λόγους που είναι αδύνατον να εκτεθούν σε ένα τόσο σύντομο άρθρο, και εδώ οι κίνδυνοι καραδοκούν και δεν δικαιολογείται κανένας εφησυχασμός. Συνεπώς απαιτείται ένας ανοιχτός διάλογος ακριβώς όπως αυτός που παραπάνω περιέγραψα.
*Agmemod, Thunen, Wageningen
Φωτό: Από ένα εξώφυλλο του Ελιά & Ελαιόλαδο και μια καμπάνια διάσωσης των ιστορικών ελαιοδένδρων στο Ηράκλειο Κρήτης προ 20ετίας.