Με κοινό άρθρο που συνυπογράφουν οι Γιώργος Κουμπούρης, Γιώργος Ψαρράς, Σαφιγιέ Τουλ, Ιωάννα Μανωλικάκη, Χρυσή Σεργεντάνη, Νεκταρία Διγαλάκη, ερευνητές του Ινστιτούτου Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών & Αμπέλου αναφέρονται στις 6 βέλτιστες γεωργικές πρακτικές που πρέπει να ακολουθούν οι αγρότες για την καλλιέργεια της ελιάς στην εποχή της κλιματικής αλλαγής.
Ακολουθεί το άρθρο:
Ορισμός και εισαγωγή
O όρος “κλιματική αλλαγή”, χρησιμοποιείται για αναφορές στη μεταβολή του παγκόσμιου κλίματος και ειδικότερα σε μεταβολές μετεωρολογικών συνθηκών μεγάλων χρονικών περιόδων. Οι κλιματικές αλλαγές οφείλονται σε φυσικά αίτια καθώς και σε ανθρώπινες δραστηριότητες. Βασικά στοιχεία της κλιματικής αλλαγής είναι η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας και ακραία φαινόμενα όπως καύσωνες ή πλημμύρες, η μείωση του διαθέσιμου νερού και η μείωση της γονιμότητας του εδάφους. Ο ελαιοπαραγωγός υφίσταται τις συνέπειες με τη μορφή ζημιάς στην ανθοφορία και χαμηλής παραγωγής καρπού ή και πλήρους ακαρπίας.
Στο παρόν άρθρο αναλύουμε τις βέλτιστες γεωργικές πρακτικές αξιοποιώντας και τα συμπεράσματα του προγράμματος PRIMA Sustainolive της Ε.Ε που εφαρμόζεται στα Χανιά και στην Καλαμάτα. Συγκεκριμένα οι πρακτικές που εφαρμόζονται είναι:
1.Ανακύκλωση κλαδεμάτων ως υλικό εδαφοκάλυψης και θρέψης
Η συνηθισμένη πρακτική διαχείρισης των κλαδιών μετά το κλάδεμα των ελαιόδεντρων είναι η άμεση καύση τους στο χωράφι. Αυτή η πρακτική έχει πολλά μειονεκτήματα τα κυριότερα των οποίων είναι η απελευθέρωση στην ατμόσφαιρα αερίων θερμοκηπίου και η καταστροφή ενός πολύτιμου οργανικού υλικού. Η πρακτική που εφαρμόζεται στο συγκεκριμένο έργο είναι ο τεμαχισμός των κλαδιών και η απόθεσή τους στο έδαφος ώστε μακροπρόθεσμα να αυξηθεί η οργανική ουσία του εδάφους.
Από πολλές αναλύσεις που έχουν γίνει αποδεικνύεται ότι το υλικό των κλαδεμάτων των ελαιοδέντρων μπορεί να αξιοποιηθεί μέσα στον ίδιο τον ελαιώνα τόσο ως πηγή θρεπτικών στοιχείων όσο και ως εδαφοβελτιωτικό δηλαδή ως μέσο εμπλουτισμού του εδάφους με οργανική ουσία (αποθήκευση άνθρακα). Οι ιστοί των φύλλων και των λεπτών κλαδιών αποτελούν άριστη πηγή θρεπτικών στοιχείων, ενώ τα χονδρά κλαδιά (όσα δεν απομακρύνονται για χρήση ως καυσόξυλα) αποτελούν αποθήκη άνθρακα, δηλαδή πηγή οργανικής ουσίας μετά την αποσύνθεσή τους. Δεν συνιστάται επομένως το κάψιμο των κλαδεμάτων αλλά η αξιοποίησή τους (εκτός από τις περιπτώσεις κλαδεμάτων από δένδρα με ασθένειες που αυτά θα πρέπει να καίγονται για την αποφυγή επέκτασης της μόλυνσης σε υγιή δένδρα).
Με την ανακύκλωση επιστρέφουμε στο έδαφος θρεπτικά στοιχεία και σταδιακά μειώνεται η ανάγκη προσθήκης χημικών λιπασμάτων. Επίσης, επειδή καλύπτεται το έδαφος με τα θρυμματισμένα υλικά περιορίζεται η ανάπτυξη ζιζανίων και αποθηκεύεται καλύτερα το νερό της βροχής στο έδαφος.
2.Αξιοποίηση παραπροϊόντων ελαιοτριβείου με εφαρμογή στο έδαφος
Τα υποπροϊόντα των ελαιοτριβείων αντιμετωπίζονται ως απόβλητα που πρέπει με κάποιο τρόπο να απομακρυνθούν. Στην πραγματικότητα περιέχουν πολύτιμα συστατικά που μπορούν να φανούν χρήσιμα ως συμπληρωματικό στοιχείο θρέψης των καλλιεργειών με την απαραίτητη προσοχή στη δοσολογία, τον χρόνο και τρόπο εφαρμογής, την ανάμειξη με άλλα υλικά, την επεξεργασία όπου χρειάζεται κλπ. Η πρακτική που εφαρμόζεται στο συγκεκριμένο έργο είναι η εφαρμογή στο χωράφι των «αποβλήτων» με βάση το σκεπτικό της ανακύκλωσης: επιστρέφουμε την ποσότητα που προέκυψε από την επεξεργασία του καρπού που παράχθηκε στο συγκεκριμένο αγροτεμάχιο.
Ήδη έχει υπογραφεί κοινή υπουργική απόφαση για την τροποποίηση του θεσμικού πλαισίου περιβαλλοντικής αδειοδότησης των ελαιουργείων. Με την εν λόγω τροποποίηση δίνονται επιπρόσθετες δυνατότητες στα μικρής και μεσαίας δυναμικότητας ελαιουργεία για τη διαχείριση των αποβλήτων τους.
3.Αξιοποίηση υποπροϊόντων ελαιοκαλλιέργειας μετά από κομποστοποίηση
Η αξιοποίηση οργανικών υλικών μετά από κομποστοποίηση προσφέρει μια οικονομική και οικολογική λύση θρέψης των φυτών και βελτίωσης της γονιμότητας του εδάφους. Παράλληλα προσδίνοντας ένα θετικό ρόλο σε υλικά που στο παρελθόν είτε δεν θεωρούνταν χρήσιμα είτε αποτελούσαν και περιβαλλοντικό κίνδυνο (ρύπανση υδάτων από απορροή αποβλήτων, εκπομπή επικίνδυνων αερίων στην ατμόσφαιρα από καύση κλαδιών κλπ) γεννάται προοπτική αποφόρτισης των συγκεκριμένων προβλημάτων.
4.Τροποποίηση της ζιζανιοχλωρίδας για αύξηση της δέσμευσης διοξειδίου του άνθρακα
Σε πολλούς ελαιώνες η φυσική βλάστηση είτε είναι πολύ φτωχή λόγω εντατικής ζιζανιοκτονίας είτε έχει περιορισμένη ποικιλότητα λόγω υψηλής ανταγωνιστικής ικανότητας ζιζανίων όπως η κόνυζα και η μολόχα. Επιπλέον η δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα είναι περιορισμένη.
Στο πλαίσιο του έργου πραγματοποιείται ενίσχυση της βιοποικιλότητας με σπορά μιγμάτων φυτικών ειδών που έχουν δοκιμαστεί και έχουν δείξει θετικά στοιχεία. Επιπλέον, τα συγκεκριμένα μίγματα ψυχανθών-αγρωστωδών δεσμεύουν διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα και προσφέρουν οργανική ουσία και άζωτο βελτιώνοντας τη γονιμότητα του εδάφους.
5.Τροποποίηση του κλαδέματος των ελαιοδέντρων για αύξηση της δέσμευσης διοξειδίου του άνθρακα μέσω της φωτοσύνθεσης
Το κλάδεμα είναι καθοριστικής σημασίας εργασία για την ανάπτυξη και παραγωγικότητα των ελαιόδεντρων αλλά και τη δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα. Στους επιλεγμένους ελαιώνες δίνονται οδηγίες για τη διαμόρφωση της κόμης των δέντρων κατά τέτοιο τρόπο ώστε να βελτιστοποιηθεί η αξιοποίηση της ηλιακής ακτινοβολίας, να μεγιστοποιηθεί η δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα ώστε να έχουμε καλύτερη βλάστηση και παραγωγή καρπού.
Επίσης ανάλογα με τις βροχοπτώσεις προσαρμόζουμε το μέγεθος του δέντρου με χειμερινό ή θερινό κλάδεμα έτσι ώστε να αντέξουν τα δέντρα στην ξηρασία και να έχουμε ικανοποιητική παραγωγή καρπού.
6.Ελάχιστη ή καθόλου καλλιέργεια του εδάφους για περιορισμό της διάβρωσης και καταστροφής της οργανικής ουσίας
Η καλλιέργεια (όργωμα) του εδάφους σε αρκετές περιπτώσεις οδηγεί σε επιδείνωση της διάβρωσης και σε μείωση της περιεκτικότητας του εδάφους σε οργανική ουσία. Η πρακτική που εφαρμόζεται στο συγκεκριμένο έργο είναι η ελάχιστη δυνατή διατάραξη του εδάφους ώστε να προστατευθεί αυτός ο πολύτιμος φυσικός πόρος από τη διάβρωση και την υποβάθμιση.
Συμπέρασμα
Εφαρμόζοντας τη διαθέσιμη τεχνογνωσία μπορούμε να περιορίσουμε τις αρνητικές επιπτώσεις και να μεγιστοποιήσουμε τα οφέλη που προκύπτουν από τις γεωργικές δραστηριότητες ώστε να καταστήσουμε τη γεωργία ένα πολύτιμο σύμμαχο στον αγώνα περιορισμού της κλιματικής αλλαγής και προστασίας του περιβάλλοντος, μεγιστοποιώντας παράλληλα το εισόδημα των ελαιοπαραγωγών.