Το πρώτο θύμα σε έναν πόλεμο, λένε, είναι η αλήθεια. Στην εποχή των social media όπου η ταχύτητα διάδοσης της πληροφορίας είναι τεράστια και ο χρόνος για την επαλήθευσή της ελάχιστος, αυτό φαίνεται να είναι πιο αλήθεια παρά ποτέ. Όμως η αλήθεια δεν ειναι θύμα μόνο λόγω της ταχύτητας εναλλαγής γεγονότων, αλλά και λόγω στρατηγικής επιλογής εκ μέρους αυτών που διαδίδουν τις ειδήσεις και αυτών που τις αναπαράγουν.

Σύμφωνα με μεγάλη έρευνα του Media Lab του Πανεπιστημίου MIT, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Science” (στην οποία συνέκριναν τη διάχυση της αληθούς και της ψευδούς πληροφόρησης μέσω retweets μεταξύ 2006 με 2017), οι ψευδείς ειδήσεις διαδίδονται έξι φορές πιο γρήγορα από τις πραγματικές. Επιπρόσθετα έχουν κατά 70% περισσότερες πιθανότητες να διαδοθούν από τις πραγματικές, διότι κατά τους επιστήμονες το ψέμα εξαπλώνεται ταχύτερα από την αλήθεια και διαδίδεται σημαντικά μακρύτερα και ευρύτερα σε όλες τις κατηγορίες πληροφοριών.

Το ψέμμα στην εποχη των social media διαδίδεται πιο γρήγορα παρά ποτέ. Και σε καιρό πολέμου, η γρήγορη διάδοση μιας πληροφορίας και η διαμόρφωση κλίματος μπορει να είναι κρίσιμος παράγοντας στη μάχη για επικράτηση. Γίνονται μερος της στρατηγικής του πολέμου.

Ο “νόμος της ισχύς”,  είναι το μοτίβο σύμφωνα με το οποίο τα μυνήματα που αναπαράγονται πιο γρήγορα είναι αυτά που στοχεύουν ένα σχετικά μικρό αριθμό ανθρώπων που ασκούν ομως μεγάλη επιρροή και έχουν πολλούς ακόλουθους. Πλέον αυτοί οι άνθρωποι τους οποίους εμπιστευόμαστε, ασκούν πολύ μεγάλη επιρροή σε σχέση με αυτό που θεωρούμε αληθινό.

Πρωθυπουργοί, τραγουδιστές, μοντελα ποστάρουν ειδήσεις για τον πόλεμο. Επειδή τους εμπιστευόμαστε αποδεχόμαστε ότι αυτό που μεταδίδουν ειναι το αληθινό. Αναπαράγουμε τις αναρτήσεις τους με το κύρος που εκπέμπουν οι προσωπικότητές τους. Ο πρώην πρωθυπουργός της Σουηδίας Carl Bildt προωθει ψεύτικες εικόνες από τον πόλεμο, χέρι – χέρι με διάσημους ποπ σταρ.

Συμμετέχουμε πλέον στη διάδοση της είδησης, δεν παρακολουθούμε απλά τη μετάδοσή της από κάποια οθόνη τηλεόρασης. Εμπιστευόμαστε τους απλούς ανθρώπους που μοιράζονται της ειδήσεις γιατί είναι άνθρωποι που γνωρίζουμε. Είναι μέλη της οικογένειάς μας, οι φίλοι μας, άνθρωποι που θαυμάζουμε.

Εφόσον αυτοί μοιράζονται κάτι, και εφόσον αυτό μοιράζεται αρκετά, εφόσον “αρέσει” αρκετά, τότε αυτό μας επιτρέπει να το μοιραστούμε και εμείς. Αληθινό πλέον είναι αυτό που αρέσει και μοιράζεται αρκετά.

Το ζήτημα δεν είναι το πόσο πραγματικά αληθινό είναι αυτό που μοιραζόμαστε αλλά το πόσο εκφράζει αληθινά αυτό που πιστεύουμε. Μοιραζόμαστε όχι την αλήθεια αλλά αυτό που πιστεύουμε ότι είναι σωστό και αυτό που θεωρούμε ότι θα γίνει περισσότερο αποδεκτό.

Η απλή αλήθεια είναι – όπως αποτυπώνεται και σε άρθρο της Journal Science – ότι το ψέμα διαδίδεται πιο γρήγορα από την αλήθεια.

Και σε μία οικονομία που αυτό που έχει σημασία είναι τα likes και shares, το ψέμμα δεν είναι απλά μία επιλογή, είναι ο τρόπος που λειτουργούν τα πράγματα.

Σύμφωνα με την Alisson Graham «είμαστε οι εταιρείες δημοσίων σχέσεων του εαυτού μας και διαρκώς αναζητούμε τρόπους για να αυξήσουμε τα νούμερά μας».

Το ψεύτικο στις πολλές μορφές του γίνεται πιο εύκολα viral, δημιουργεί trends που πρέπει να ακολουθήσεις αν θες να έχεις τη μεγαλύτερη αποδοχή, εκφράζεται σε hashtags που αποτυπώνουν τη δημοφιλία σε αριθμό posts και ενισχύεται σε τέτοιο βαθμό ώστε στο τέλος να διαμορφώνει μία κουλτούρα του ψεύτικου, μία κουλτούρα όπου το μόνο που έχει πραγματικά σημασία είναι η αποδοχή, όχι η αλήθεια. Αυτό που έχει μεγάλη αποδοχή είναι αυτό που έχει σημασία. Είναι το αληθινό πέρα από την αλήθεια.

Το “fake” είναι ο γενικότερος τρόπος λειτουργίας των social media. Eν καιρώ πολέμου, τα fake news δημιουργούν trends. Mπορούν να γείρουν τη πλάστιγγα του πληροφοριακού πολέμου υπέρ της μίας πλευράς ή της άλλης.

Συμμετεχουμε ενεργά στον πόλεμο. Διαλέγουμε πλευρά, προμοταρουμε το υλικό του πολέμου που θέλουμε και ανταγωνιζόμαστε για likes στα πλαίσια της οικονομίας της προσοχής. Αγωνιζόμαστε να συγκεντρώσουμε όσο πιο πολλά likes / shares έχοντας επιλέξει πλευρά. Όσο περισσότερο συγκεντρώνουμε την προσοχή, τότε περισσότερο κερδίζει την παγκόσμια κοινή γνώμη η πλευρά του πολέμου που έχουμε επιλέξει. Δεν κερδίζει απλά την προσοχή της παγκοσμιας κοινής γνώμης, η κοινή γνωμη μετατρέπεται σε χρήστες που πολεμούν για την υπερίσχυση της μίας πλευράς έναντι της άλλης. Εντάσσονται στην πολεμική διαδικασία. Η οικονομια της προσοχής λειτουργεί.

Στα χέρια μας έχουμε μια πληθώρα πληροφοριών και εικόνων σύμφωνα με τις επιθυμίες μας. Εμείς απλά πρέπει να τις προμοτάρουμε σωστά ώστε να αυξήσουμε τον αντίκτυπό τους. Από φωτογραφίες κατεστραμμένων πόλεων και απανθρακωμένα σώματα έως στρατιώτες που παραδίδονται και θριαμβευτικές επελάσεις, μπορούμε να ζούμε σε έναν κόσμο σύμφωνα με τις προτιμήσεις μας.

Ζούμε τον πόλεμο στο προσωπικό μας echo chamber αδύνατοι να ακούσουμε την άλλη πλευρα. Δεν επιθυμούμε να ακούσουμε την άλλη πλευρά, θέλουμε να νικήσουμε. Θέλουμε να ζούμε στην πραγματικότητα που εμείς επιθυμούμε, στην ολόδική μας “σωστή πλευρά της ιστορίας”, όπως είπε και ο πρωθυπουργός της χώρας Κυριάκος Μητσοτάκης, λίγο μετά την απόφαση που έλαβε να στείλει όπλα στην Ουκρανία.

Τι γίνεται όμως αν δεν υπάρχει σωστή πλευρά της ιστορίας σε αυτό τον πόλεμο; Τι γίνεται αν δεν υπάρχει σωστή πλευρά στον πόλεμο;