του Ανδρέα Κοσιάρη
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έχει προκαλέσει ένα τεράστιο προσφυγικό κύμα, με σχεδόν 4 εκατομμύρια ανθρώπους να έχουν αναγκαστεί να φύγουν από τη χώρα από την έναρξη της εισβολής μέχρι τις 27 Μαρτίου.
Ενώ η Ευρώπη έχει δείξει αξιοθαύμαστα ανθρωπιστικά αντανακλαστικά σε ό,τι αφορά τους γηγενείς λευκούς πρόσφυγες από την Ουκρανία, η αντιμετώπιση είναι εντελώς διαφορετική, όχι μόνο για τους πρόσφυγες από άλλες εμπόλεμες περιοχές του πλανήτη, αλλά και για όσους φεύγουν από την ίδια την Ουκρανία χωρίς να πληρούν το «ιδανικό» προφίλ στο χρώμα του δέρματός τους.
Όπως αποκάλυψε έρευνα του Lighthouse Reports, σε συνεργασία με μέσα όπως The Independent, Der Spiegel και Radio France, αδιευκρίνιστος αριθμός έγχρωμων ανθρώπων, κυρίως φοιτητών από αφρικανικές χώρες που ζούσαν και σπούδαζαν στην Ουκρανία, βρίσκονται υπό κράτηση σε στρατόπεδα κράτησης μεταναστών στην Πολωνία, την Εσθονία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Η ντιρεκτίβα προσωρινής προστασίας για τους πρόσφυγες από την Ουκρανία, που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Ένωση με τη σύμφωνη γνώμη των κρατών-μελών της, εμπεριέχει εντολές για άνοιγμα των ευρωπαϊκών συνόρων για τους Ουκρανούς πρόσφυγες, την προσφορά τριετών αδειών παραμονής και εργασίας κ.α. Όμως για τους πολίτες τρίτων χωρών η ντιρεκτίβα δεν είναι τόσο σαφής. Ενώ προτείνει στις χώρες-μέλη να τους παράσχουν ανθρωπιστική προστασία και ασφαλές πέρασμα στις χώρες καταγωγής τους, αν αυτές θεωρούνται «ασφαλείς», εντούτοις δεν εξασφαλίζει τα δικαιώματά τους.
Την ασάφεια αυτή έχουν εκμεταλλευτεί αρχές χωρών όπως η Πολωνία, η οποία εφάρμοζε ούτως ή άλλως δύο μέτρα και δύο σταθμά σε ό,τι αφορά τους πρόσφυγες, «αγκαλιάζοντας» τους λευκούς Ουκρανούς και ρίχνοντας χημικά στους Σύριους και Ιρακινούς που βρίσκονται εδώ και μήνες στα παγωμένα δάση των συνόρων με τη Λευκορωσία.
Η έρευνα του Lighthouse Reports επιβεβαιώνει ότι η ίδια ρατσιστική αντιμετώπιση επιφυλάσσεται για τους μη λευκούς πρόσφυγες της εισβολής στην Ουκρανία. Η Μοντ Τζούλιεν, ερευνήτρια του δημοσιογραφικού οργανισμού, κατόρθωσε να επιβεβαιώσει την κράτηση τεσσάρων φοιτητών από το Καμερούν και τη Νιγηρία στο κέντρο μακροχρόνιας κράτησης στη Lesznowola, ένα χωριό 40 χιλιόμετρα έξω από τη Βαρσοβία. Στο πλαίσιο της έρευνάς της, έλαβε πληροφορίες για την κράτηση τουλάχιστον 20 ακόμα Αφρικανών στο ίδιο κέντρο, ενώ επιστολή των Πολωνικών συνοριακών αρχών επιβεβαιώνει την κράτηση 52 πολιτών τρίτων χωρών που έφυγαν από την Ουκρανία λόγω του πολέμου. Ο πραγματικός αριθμός πιθανολογείται ότι είναι μεγαλύτερος, με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (IOM) να έχει γνώση άλλων τριών κέντρων κράτησης στην Πολωνία, όπου κρατούνται υπήκοοι τρίτων χωρών που έφυγαν από την Ουκρανία.
81/ Some 52, mainly African refugees fleeing war in
have been imprisoned in
. After border violence & segregation, now this. See the official letter obtained by @LHReports confirming people were detained just for entering Poland pic.twitter.com/9hnsy7XWUT
— Lighthouse Reports (@LHreports) March 23, 2022
Ένας 29χρονος Νιγηριανός φοιτητής οικονομικών στο Χάρκοβο, που για τις ανάγκες του ρεπορτάζ ονομάζεται Γκάμπριελ, κατάφερε να επικοινωνήσει με ακτιβιστές μέσα από το κέντρο κράτησης της Lesznowola. Έφτασε στα σύνορα στις 27 Φεβρουαρίου, όπου οι Πολωνοί συνοριοφύλακες του κατέσχεσαν το κινητό τηλέφωνο και τον ανάγκασαν να υπογράψει ένα χαρτί στα Πολωνικά, γλώσσα που δεν γνωρίζει. «Ήταν γραμμένο στα Πολωνικά. Δεν ήξερα τι υπέγραφα. Είπα πως δεν θα υπογράψω, αλλά επέμεναν να υπογράψω και αν δεν το έκανα θα πήγαινα στη φυλακή για πέντε μήνες».
Ο Γκάμπριελ έπειτα σύρθηκε σε δικαστήριο, όπου δεν υπήρχε μεταφραστής για να του εξηγήσει τι συνέβαινε, κι αμέσως μετά στο κέντρο κράτησης, όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα. «Είναι ένα κλειστό στρατόπεδο μέσα στο δάσος. Δεν υπάρχει ελευθερία. Κάποιοι άνθρωποι είναι εδώ πάνω από εννιά μήνες. Κάποιοι έχουν τρελαθεί. Είμαι τρομαγμένος», είπε στην τηλεφωνική του επικοινωνία που έχει καταγραφεί. Επιβεβαίωσε πως στο ίδιο κέντρο κρατούνται άλλοι δύο φοιτητές από τη Νιγηρία, και άλλοι από το Καμερούν, τη Γκάνα, την Ακτή Ελεφαντοστού και άλλες γαλλόφωνες αφρικανικές χώρες.
Παρόμοιες συνθήκες αντιμετωπίζουν Αφρικανοί φοιτητές που φτάνουν στην Εσθονία. Το ρεπορτάζ του Lighthouse Reports έλαβε γνώση για την περίπτωση του 32χρονου Ρούμπεν από τη Νιγηρία, που σπούδαζε στο αγροτικό πανεπιστήμιο της Μπίλα Τσέρκβα κοντά στο Κίεβο και είναι παντρεμένος με Ουκρανή. Ο Ρούμπεν έφτασε στην Εσθονία μέσω Πολωνίας στις 9 Μαρτίου μαζί με τον ξάδερφό του Πήτερ, που έχει άδεια παραμονής στην Εσθονία. Κατά την είσοδό του στη χώρα, ο Ρούμπεν συνελήφθη από Εσθονούς αστυνομικούς, οι οποίοι είπαν ότι θα κρατηθεί για δύο ημέρες κι έπειτα θα απελαθεί στη Νιγηρία. Όμως στην ουσία του κατέσχεσαν το κινητό και κρατείται ακόμα. Όπως είπε στο ρεπορτάζ ο Πήτερ, ο Ρούμπεν είχε λάβει διαβεβαίωση από τον οργανισμό International House, που διευκολύνει την επικοινωνία ξένων υπηκόων με τις κρατικές υπηρεσίες της Εσθονίας, ότι θα γινόταν δεκτός στη χώρα για να φιλοξενηθεί από τον ξάδερφό του.
Η Κράινι Ινσαλάτα, ακτιβίστρια με καταγωγή από τη Ζιμπάμπουε και βάση το Λονδίνο, που βοηθά εθελοντικά Αφρικανούς φοιτητές να διαφύγουν από την Ουκρανία, δήλωσε ότι παρόμοιες ιστορίες αυθαίρετης κράτησης Αφρικανών φοιτητών έρχονται και από την Αυστρία και τη Γερμανία.
Όπως δήλωσε η Τζούλιεν σε συνέντευξή της στο δίκτυο Democracy Now!, ο αριθμός αυτών των υποθέσεων που γίνονται γνωστές αναμένεται να αυξηθεί, καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση επιτρέπει στις χώρες-μέλη να «διαλέγουν» σε ποιους πρόσφυγες θα ανοίξουν τα σύνορά τους και ποιοι θα αντιμετωπιστούν εχθρικά και θα φυλακιστούν.