Γράφει ο Νίκος Τόσκας *
Η περιοχή της πρώην Γιουγκοσλαβίας και η Ουκρανία θεωρούνται εδώ και χρόνια από τις εστίες του λαθρεμπορίου όπλων.
Η αστάθεια και ο πόλεμος στις περιοχές αυτές καθώς και η βιομηχανική τοπική παραγωγή τις κάνει κέντρα εύκολης διακίνησης όπλων και πυρομαχικών σε παράνομους και νόμιμους αποδέκτες.
Και εδώ έρχονται οι προσωπικές αναμνήσεις. Το διάστημα 1995-97, υπηρετούσα στη Νάπολη, στο στρατηγείο του ΝΑΤΟ, στη Διεύθυνση Πληροφοριών (Intelligence Division) σαν αξιωματικός ασκήσεων και αναλυτής πληροφοριών. Η κατάσταση στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη είχε ελάχιστα σταθεροποιηθεί και άρχισε η αποστολή νατοϊκών στρατευμάτων (SFOR) για επιτήρηση της κατάπαυσης των εχθροπραξιών.
Ο Τούρκος ταξίαρχος που είχα προϊστάμενο δεν έβλεπε με καλό μάτι τις πρωτοβουλίες μου στις ασκήσεις και στα σενάρια γιατί ήταν εναρμονισμένες με τα ελληνικά συμφέροντα. Του ήρθε μάλιστα έγγραφο από την Άγκυρα που δεν τον τιμούσε και ζητούσε να με στείλει στο Σαράγιεβο. Από την μεριά μου τον «ευχαρίστησα» και του είπα ότι εκεί θα μάθαινα πολλά πράγματα χρήσιμα για την χώρα μου. Του πρόσθεσα ότι αντιλαμβάνομαι σαν επαγγελματίας ότι το θέμα δεν είναι προσωπικό και στη θέση του θα έπαιρνα σκληρότερα μέτρα για να υπηρετήσω τα εθνικά μου συμφέροντα.
Στο επιτελείο του ΝΑΤΟ στο Σαράγιεβο τοποθετήθηκα λόγω εμπειριών στη θέση του Senior Intelligence Analyst.
Η κατάσταση ήταν χαοτική, με τους εμπόλεμους να προσπαθούν να κερδίσουν καλύτερες θέσεις στο μεταπολεμικό περιβάλλον και τους δυτικούς και ανατολικούς να παίζουν το δικό τους παιγνίδι. Ήταν η εποχή που όποιος ντόπιος έκανε το λάθος και πέρναγε στον δρόμο της άλλης πλευράς ήταν νεκρός ή δαρμένος.
Ήταν γνωστό και στους μη ειδικούς ότι στη διάρκεια του πολέμου, που είχε προηγηθεί, στέλνονταν κομμάτι – κομμάτι αεροσκάφη MIG της πρώην Ανατολικής Γερμανίας στην Κροατία και εκεί τα συναρμολογούσαν. Το ίδιο και άλλο πολεμικό υλικό. Οι Τούρκοι έριχναν μαζί με τους Αμερικανούς όπλα στο πολιορκημένο Σαράγιεβο.
Οι Σαουδάραβες έστελναν τζιχαντιστές, οι οποίοι έκοβαν κεφάλια Σέρβων και τα επιδείκνυαν στα κανάλια. Μετά τον πόλεμο, όταν ήμουν κι εγώ εκεί σταμάτησε η ροή των όπλων αλλά οι τζιχαντιστές είχαν γίνει επικίνδυνοι, προκαλούσαν με χειρονομίες τους δυτικούς και οι Τούρκοι στρατιωτικοί παραπονούνταν ότι δεν άκουγαν ούτε αυτούς. Είχαν εισάγει την μαντήλα και τον δικό τους «πολιτισμό» τον οποίο επιδοτούσαν με 100 ευρώ τη μαντήλα.
Οι Σέρβοι είχαν στη διάθεσή τους το μεγάλο μέρος του πολεμικού υλικού. Τα ίδια έγιναν τα επόμενα χρόνια στο Κόσοβο καθώς και στον μικρής διάρκειας εμφύλιο στην τωρινή Βόρεια Μακεδονία. Την χώρα που η Ν.Δ. ήθελε τότε διαλυμένη λες και δεν μας έφταναν τα άλλα προβλήματα στη γειτονιά μας. Πολλά όπλα αυτών των πολέμων βρέθηκαν σε παράνομες Οργανώσεις σε όλο τον κόσμο.
Στην Ουκρανία δεν υπήρχε παραγωγή μικρών όπλων αλλά αφέθηκαν μεγάλα αποθέματα σοβιετικού υλικού. Μια έρευνα του Ουκρανικού Κοινοβουλίου έδειξε ότι μεταξύ 1992 και 1998 «χάθηκαν» 32 δισ. δολ. πολεμικού υλικού, τα οποία κατέληξαν σε «θερμές» περιοχές, από την Σιέρα Λεόνε, την Κροατία, τον Σαντάμ Χουσείν στο Ιράκ, τους Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν. Ο πρώτος πρόεδρος της Ουκρανίας Λ. Κούτσμα μέχρι το 1994, θεωρήθηκε άμεσα εμπλεκόμενος και η υπόθεση είναι γνωστή σαν «Κούτσμαgate».
Μετά την ρωσική εισβολή στις 24 Φεβρουαρίου 2022, οι δυτικοί έστειλαν όπλα και πυρομαχικά αξίας 10 δισ. δολ. ενώ αναμένεται η αποστολή 40 δισ. αμερικανικού οπλισμού. Τα όπλα αυτά συγκεντρώνονται σε βάσεις στην Πολωνία και μετά τα σύνορα μοιράζονται σε ΙΧ αυτοκίνητα, βαν, φορτηγάκια, τα οποία ακολουθούν ανεξάρτητες και μη ελεγχόμενες διαδρομές. Δεν υπάρχει καταγραφή των όπλων, τα οποία μοιράζονται στις πολιτοφυλακές και τα στρατιωτικά τμήματα.
Παρά τις διαβεβαιώσεις των Αμερικανών και του Ουκρανού Υπουργού Άμυνας, ότι τα όπλα χρησιμοποιούνται μόνο εναντίον των Ρώσων, υπάρχει ανησυχία από την Ευρωπαϊκή Αστυνομία EUROPOL και την INTERPOL για διασπορά όπλων και πυρομαχικών εκτός Ουκρανίας σε παράνομες Οργανώσεις. Η ΥΠΑΜ της Τσεχίας δήλωσε ότι «θα έχουμε το ίδιο πρόβλημα με την πρώην Γιουγκοσλαβία, όταν όπλα διοχετεύτηκαν σε παράνομες Οργανώσεις».
Μεταξύ 2013 και 2015, γύρω στα 300.000 ελαφρά όπλα χάθηκαν στην Ουκρανία και στην περιοχή του Ντονμπάς.
Η Ευρωπαία Επίτροπος για την Ασφάλεια των Συνόρων και την Εσωτερική Ασφάλεια, Ylva Johansson, ανακοίνωσε ότι αποφασίστηκε από τους Υπουργούς Εσωτερικών η δημιουργία στη Μολδαβία Κέντρου Ελέγχου (Hub) των όπλων. Εδώ είναι ερωτηματικό γιατί φτιάχνεται τέτοιο Κέντρο εκτός Ουκρανίας, όπου μπορεί να ελέγξουν την μεταφορά μικρών ποσοτήτων μέσω Μολδαβίας και όχι στα ουκρανικά αεροδρόμια και λιμάνια απ’ όπου μπορεί να διακινηθούν μεγάλες ποσότητες ακριβού υλικού.
Αντιδράσεις έχουν προκύψει και στην Αμερικανική Γερουσία για τον έλεγχο των όπλων. Και αυτό είναι κάτι που κανείς δεν θέλει. Ούτε η αμερικανική κυβέρνηση ούτε οι δυτικές που παρέχουν όπλα στην Ουκρανία θέλουν να υπάρξουν υπόνοιες ότι μέρος αυτών των όπλων πηγαίνουν στην παρανομία.
Η ασάφεια που υπάρχει μετά το αεροπορικό ατύχημα στην Καβάλα επιτείνει τις φήμες γύρω από αυτά τα ζητήματα.
Τα πολλά θερμά μέτωπα έχουν σχέση με την πολυπολικότητα του κόσμου. Το παράνομο εμπόριο όπλων και πυρομαχικών έχει σχέση με την παγκόσμια έλλειψη ελέγχου.
Η παράνομη διακίνηση μερικών Καλάσνικοφ είναι διαφορετική από την μαζική πώληση όπλων σε παράνομους ή σε εμπόλεμες περιοχές, με αεροπλάνα και πλοία. Στην πρώτη περίπτωση τα πωλούν κάποιοι στρατιωτικοί για να βγάλουν λίγα χρήματα, στη δεύτερη περίπτωση τα πωλούν κυβερνητικά στελέχη ή ηγέτες παραστρατιωτικών ομάδων για να αποκτήσουν πλούτο και εξουσία.
Παλιότερα, τα ανταρτικά κινήματα σε ορισμένες περιοχές διακινούσαν ναρκωτικά για να αγοράσουν όπλα. Θυμηθείτε την περίπτωση των Κόντρας στη Νικαράγουα και το Ιρανgate. Τώρα εισρέουν μεγάλες ποσότητες όπλων σε εμπόλεμες περιοχές και οι πολέμαρχοι πωλούν μέρος των όπλων και πυρομαχικών για να αποκτήσουν μεγαλύτερη εξουσία ή χρήματα. Τα ναρκωτικά έχουν πάρει πιο εύκολους δρόμους π.χ. NOOR-1 και δεν χρειάζονται πλέον ανταλλαγές με όπλα.
Οι έλεγχοι από τις διεθνείς αρχές γίνονται στα σύνορα, όπως στη Μολδαβία, αλλά το πρόβλημα είναι οι μεγάλες ποσότητες και τα όπλα και πυρομαχικά υψηλής τεχνολογίας. Και εκεί, ανυπόκριτα, θα πρέπει να επικεντρωθεί η διεθνής κοινότητα. Αλλιώς θα πυροδοτηθούν περισσότερο τα «θερμά» μέτωπα και θα ενισχυθούν οι παράνομες Οργανώσεις, εγκληματίες και φανατικοί στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο.
Και τότε η κατάσταση από πλευράς ασφαλείας θα γίνει πιο ανεξέλεγκτη.
Επόμενα, το δίλημμα είναι «κουκούλωμα» του προβλήματος με μελλοντικές επιπτώσεις ή ανυπόκριτα μέτρα από τη διεθνή κοινότητα και τα κράτη, τώρα;
* Ο Ν. Τόσκας είναι πρώην υπουργός και υποστράτηγος ε.α. – Αναδημοσίευση από το ieidiseis.gr