Του Γιώργου Μεταξάκη
Οι τελευταίες ημέρες του Αυγούστου μας φέρνουν πάντα, τώρα και εκατό χρόνια, στον νου μνήμες οδυνηρές και διδακτικές από τη Μικρασιατική Εκστρατεία, στην οποία μας ώθησαν οι σύμμαχοί μας για την εξυπηρέτηση των οικονομικών τους συμφερόντων σ’ αυτή τη νευραλγική περιοχή. Μνήμες που ξεκινούν από την αποβίβαση τη Α΄Μεραρχίας το Μάη του 1919 στη Σμύρνη, την προσάρτηση της οποίας μας υποσχέθηκαν το 1915 αλλά και το 1919 οι Άγγλοι. Ήταν τότε το αποκορύφωμα του ελληνικού μεγαλοϊδεατισμού, που ενταφιάστηκε 27 μήνες μετά κοντά στην Άγκυρα μια για πάντα. Ύστερα οι μνήμες συνεχίζουν στην προώθηση και μετά στη συντριβή και οπισθοχώρηση των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων στο Σαγγάριο και στην Αλμυρή Έρημο τον Αύγουστο του 1921, μετά τον οποίο η θέση της Ελλάδας καθημερινά επιδεινώνεται.
Στο μεγάλης δημοκρατικής ευθύνης κείμενο του Αλέξανδρου Παπαναστασίου (12-2-1922) δεν μπορεί η μνήμη να μη σταματήσει : «… Μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου και την επάνοδο του Κωνσταντίνου οι σύμμαχοί μας συνάπτουν συμφωνίες με τους Τούρκους και υποστηρίζουν τις πλέον παράλογες αξιώσεις τους… ο θεσμός της Βασιλείας είναι πρόξενος εθνικών συμφορών και συντελεί εις την διάσπασιν του Έθνους…» Τον Ιούνιο του 1922 ο Παπαναστασίου και οι συνυπογράφοντες το κείμενο καταδικάστηκαν σε τριετή φυλάκιση.
Επαληθεύτηκαν όμως, δυστυχώς, μόλις δύο μήνες μετά. Τον τραγικό Αύγουστο του 1922, που οι ξεκούραστες και αισιόδοξες από τον πατριωτισμό τους, αλλά και την προπαγάνδα δυνάμεις του Κεμάλ διαλέγουν να αντεπιτεθούν στις κουρασμένες και υποσιτισμένες ελληνικές δυνάμεις, οι οποίες και διαλύονται.
Είναι γνωστή η τραγωδία των Ελλήνων της Μικρασίας, που συρρέουν στη Σμύρνη, για να φύγουν και να σωθούν. Που αιχμαλωτίζονται και σφαγιάζονται χιλιάδες μπροστά στους ανάλγητους συμμάχους, που αρνούνται να σώσουν τους πρόσφυγες στα πλοία τους.
Οι Βρετανοί, βλέπετε, δε χρειάζονται πια χωροφύλακες των συμφερόντων τους εκεί. Ίσα ίσα τους εξυπηρετεί να απασχολούνται οι Τούρκοι με το ξεκλήρισμα των Ελλήνων, όταν τα μισθοφορικά τους στρατεύματα, απερίσπαστα, θα κατελάμβαναν τη Μοσούλη (βλ. πετρέλαια) τον Οκτώβριο του 1922. Παρόμοια κινούνταν οι Γάλλοι και οι Ιταλοί.
Όπως πάντα συμβαίνει, το αίμα των αθώων και το δράμα ενάμιση εκατομμυρίου προσφύγων δεν άγγιξε τους ισχυρούς της γης, ούτε βέβαια και τους συμμάχους μας. Έκριναν και κινήθηκαν με βάση τους κανόνες του δικαίου της πυγμής, τους νόμους της ζούγκλας.
Όμως εμείς οι Έλληνες, ένας λαός μικρός, αλλά με μεγάλη ιστορία, δεν καταχωνιάζουμε και δεν ξεχνούμε, αλλά μελετούμε κριτικά την πορεία μας μέσα στο χρόνο : τη στάση του λαού μας, των ηγετών μας, τη μακιαβελική στάση των συμμάχων μας. Και διδασκόμαστε. Για να μην επαναλαμβάνομε τα λάθη, να μην είμαστε εύπιστοι και προδομένοι, να έχομε κοινωνική συνείδηση και κοινωνική ευθύνη, άρχοντες και αρχόμενοι. Και να προχωρούμε ενωμένοι.
Διαφορετικά, είμαστε καταδικασμένοι να χαθούμε, υπόλογοι στους αγώνες και στο αίμα χιλιάδων αγωνιστών… Υπόλογοι στην ιστορία μας.