Του Άγγελου Πηλείδη
Οι διαρροές που προκλήθηκαν στους αγωγούς φυσικού αερίου Nord Stream μπορεί να αποτελούν ένα από τα χειρότερα βιομηχανικά «ατυχήματα» μεθανίου στην ιστορία, αλλά δεν πρόκειται για μεγάλη κλιματική καταστροφή, όπως αναφέρουν επιστημονικές πηγές.
Το μεθάνιο, ένα αέριο του θερμοκηπίου έως και 80 φορές πιο ισχυρό από το διοξείδιο του άνθρακα, διέφευγε στην ατμόσφαιρα από τρία σημεία στη Βαλτική Θάλασσα, το μεγαλύτερο από τα οποία είχε πλάτος ενός χιλιομέτρου, σύμφωνα με τις ένοπλες δυνάμεις της Δανίας.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, καταδίκασε τη «δολιοφθορά» και τη «σκόπιμη διακοπή των εν ενεργεία Ευρωπαϊκών ενεργειακών υποδομών». Ακολουθούν οκτώ βασικά ερωτήματα σχετικά με τον αντίκτυπο των διαρροών.
1. Πόσο φυσικό αέριο βρισκόταν στους αγωγούς;
Καμία κυβερνητική υπηρεσία στην Ευρώπη δεν μπόρεσε να προσδιορίσει με βεβαιότητα πόσο φυσικό αέριο υπήρχε στους σωλήνες. «Δεν μπορώ να σας πω ξεκάθαρα καθώς οι αγωγοί ανήκουν στην Nord Stream AG και το φυσικό αέριο προέρχεται από την Gazprom», δήλωσε εκπρόσωπος του γερμανικού υπουργείου Κλίματος και Οικονομίας.
Οι δύο αγωγοί του Nord Stream 1 που υπέστησαν ζημιές βρίσκονταν σε λειτουργία, αν και η Μόσχα διέκοψε τις παραδόσεις φυσικού αερίου πριν από ένα μήνα. «Μπορεί να υποτεθεί ότι πρόκειται για μεγάλη ποσότητα» φυσικού αερίου, ανέφερε ο Γερμανός αξιωματούχος. Ο ένας εκ των δύο αγωγών του Nord Stream 2 που υπέστησε ζημιές δεν βρισκόταν σε λειτουργία.
Οι εκτιμήσεις για τη συνολική ποσότητα φυσικού αερίου στους αγωγούς που υπέστησαν ζημιές κυμαίνονται από 150 εκατομμύρια κυβικά μέτρα έως 500 εκατομμύρια κυβικά μέτρα.
2. Πόσο φυσικό αέριο απελευθερώνεται;
Ο Kristoffer Böttzauw, διευθυντής της Υπηρεσίας Ενέργειας της Δανίας, δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι οι διαρροές ισοδυναμούν με περίπου 14 εκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα, σχεδόν το 32% των ετήσιων εκπομπών της χώρας.
Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Περιβάλλοντος της Γερμανίας εκτίμησε ότι οι διαρροές θα οδηγούσαν σε εκπομπές περίπου 7,5 εκατομμυρίων τόνων ισοδύναμου διοξειδίου του άνθρακα, περίπου 1% των ετήσιων εκπομπών της Γερμανίας.
Η υπηρεσία σημείωσε επίσης ότι δεν υπάρχουν «μηχανισμοί σφράγισης» κατά μήκος των αγωγών, «άρα κατά πάσα πιθανότητα θα διαφύγει ολόκληρο το περιεχόμενο των σωλήνων», προσθέτοντας πως επειδή τουλάχιστον μία από τις διαρροές βρίσκεται στα ύδατα της Δανίας, η Δανία θα πρέπει να προσθέσει αυτές τις εκπομπές στον κλιματικό της ισολογισμό.
Ωστόσο δεν είναι σαφές εάν όλο το φυσικό αέριο που βρισκόταν στους αγωγούς θα απελευθερωθεί πραγματικά στην ατμόσφαιρα, καθώς το μεθάνιο καταναλώνεται επίσης από τα βακτήρια του ωκεανού.
3. Πώς συγκρίνεται αυτό με προηγούμενες διαρροές;
Η μεγαλύτερη διαρροή που έχει καταγραφεί ποτέ στις ΗΠΑ σημειώθηκε στην εγκατάσταση αποθήκευσης φυσικού αερίου Aliso Canyon το 2015, με αποτέλεσμα την εκπομπή 90.000 τόνων μεθανίου σε διάστημα μηνών.
Ο Jeffrey Kargel, επιστήμονας στο Ινστιτούτο Πλανητικής Έρευνας στο Τουσόν της Αριζόνα, χαρακτήρισε τη διαρροή στους αγωγούς Nord Stream «πραγματικά ανησυχητική. Είναι μια πραγματική παρωδία, ένα περιβαλλοντικό έγκλημα εάν ήταν εσκεμμένο».
4. Θα έχει αυτό σημαντική επίδραση στις παγκόσμιες θερμοκρασίες;
«Η ποσότητα φυσικού αερίου που χάνεται από τον αγωγό είναι προφανώς μεγάλη», δήλωσε ο Kargel, ωστόσο «δεν είναι η κλιματική καταστροφή που μπορεί να σκεφτεί κανείς». Οι ετήσιες παγκόσμιες εκπομπές άνθρακα ανέρχονται σε περίπου 32 δισεκατομμύρια τόνους, επομένως αυτό αντιπροσωπεύει ένα μικρό κλάσμα της ρύπανσης που οδηγεί στην κλιματική αλλαγή.
«Πρόκειται για μια μικρή φυσαλίδα στον ωκεανό σε σύγκριση με τις τεράστιες ποσότητες… μεθανίου που εκπέμπονται καθημερινά σε όλο τον κόσμο λόγω παραγόντων όπως η υδραυλική ρωγμάτωση (fracking), η εξόρυξη άνθρακα και η εξόρυξη πετρελαίου», δήλωσε ο Dave Reay, εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Κλιματικής Αλλαγής του Εδιμβούργου.
Ο Lauri Myllyvirta, επικεφαλής αναλυτής στο Κέντρο Έρευνας για την Ενέργεια και τον Καθαρό Αέρα, εκτίμησε ότι η ποσότητα μεθανίου που χάθηκε από τους αγωγούς είναι περίπου συγκρίσιμη με την ποσότητα μεθανίου που εκπέμπεται από όλες τις υποδομές πετρελαίου και φυσικού αερίου της Ρωσίας κάθε εργάσιμη εβδομάδα.
5. Επηρεάζεται το τοπικό περιβάλλον;
Όσο το φυσικό αέριο εξακολουθούσε να διαρρέει, το άμεσο περιβάλλον των αγωγών ήταν εξαιρετικά επικίνδυνο. Ο αέρας που περιέχει περισσότερο από 5% μεθάνιο μπορεί να είναι εύφλεκτος, εξήγησε ο Gregor Rehder, θαλάσσιος βιογεωχημικός και χημικός ωκεανογράφος στο Ινστιτούτο Leibniz για την Έρευνα της Βαλτικής Θάλασσας, οπότε ο κίνδυνος έκρηξης ήταν υπαρκτός. Το μεθάνιο δεν είναι τοξικό αέριο, αλλά οι υψηλές συγκεντρώσεις μπορούν να μειώσουν την ποσότητα του διαθέσιμου οξυγόνου.
Η πλεύση έχει απαγορευτεί σε ακτίνα 5 ναυτικών μιλίων στην περιοχή γύρω από τις διαρροές, καθώς το μεθάνιο στο νερό μπορεί να επηρεάσει την άνωση και να προκαλέσει ζημιά σε κύτη σκαφών. Τα θαλάσσια ζώα, και ιδιαίτερα οι μέδουσες, που βρίσκονται κοντά στο φυσικό αέριο που διαφεύγει μπορεί να χάσουν τη ζωή τους σύμφωνα με τον Rehder, ωστόσο δεν αναμένονται μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στο τοπικό περιβάλλον.
«Είναι μια άνευ προηγουμένου περίπτωση», ανέφερε. «Αλλά από όσα γνωρίζουμε αυτή τη στιγμή, πιστεύω ότι οι τοπικές επιπτώσεις στη θαλάσσια ζωή στην περιοχή είναι μάλλον μικρές».
6. Πως μπορεί να αντιμετωπιστεί η διαρροή;
Κάποιοι πρότειναν ότι το υπόλοιπο φυσικό αέριο πρέπει να αντληθεί, αλλά εκπρόσωπος του γερμανικού υπουργείου Οικονομίας και Κλίματος δήλωσε ότι κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατό, καθώς, μόλις ο αγωγός αδειάσει, «θα γεμίσει με νερό». Η Γερμανία έχει επίσης δηλώσει ότι οποιαδήποτε επισκευή είναι ευθύνη της ιδιοκτήτριας εταιρείας των αγωγών, Nord Stream AG.
7. Θα ήταν αποτελεσματική η καύση του φυσικού αερίου;
H καύση του φυσικού αερίου, μια κοινή μέθοδος για τη μείωση των επιπτώσεων διαρροών μεθανίου, θα μείωνε σε μεγάλο βαθμό τον αντίκτυπο της διαρροής στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Το μεθάνιο αποτελείται από άνθρακα και υδρογόνο, και όταν καίγεται δημιουργεί διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο συμβάλλει στη θέρμανση του πλανήτη μεταξύ 30 και 80 φορές λιγότερο ανά τόνο σε σύγκριση με το μεθάνιο.
Ωστόσο, θα υπήρχαν ζητήματα ασφάλειας και πιθανές περιβαλλοντικές ανησυχίες, συμπεριλαμβανομένης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από την καύση. Καθώς σε κοντινή απόσταση βρίσκεται το κατοικημένο και τουριστικό νησί του Μπόρνχολμ, «δε θα το επιχειρούσατε αυτό», δήλωσε ο Piers Forster, διευθυντής του Διεθνούς Κέντρου Priestley για το Κλίμα στο Πανεπιστήμιο του Leeds.
8. Τι μέλλει γενέσθαι;
Την Κυριακή, η Υπηρεσία Ενέργειας της Δανίας ανακοίνωσε πως οι διαρροές των αγωγών Nord Stream έχουν σταματήσει, ενώ η Nord Stream AG δήλωσε πως «φαίνεται να έχει επιτευχθεί σταθερή πίεση στους δύο αγωγούς Nord Stream 1», που σημαίνει ότι πλέον δεν ρέει φυσικό αέριο μέσω αυτών.
«Αναμένουμε ότι το φυσικό αέριο θα ρέει από τους σωλήνες μέχρι το τέλος της εβδομάδας. Μετά από αυτό, πρώτα απ’ όλα, από την πλευρά της Δανίας, θα προσπαθήσουμε να διερευνήσουμε ποια είναι η αιτία και να πλησιάσουμε τους σωλήνες, ώστε να μπορέσουμε να το διερευνήσουμε σωστά. Μπορούμε να το κάνουμε αυτό όταν σταματήσει η διαρροή φυσικού αερίου», είχε δηλώσει νωρίτερα ο διευθυντής της Υπηρεσίας Ενέργειας της Δανίας στα τοπικά μέσα ενημέρωσης.