Αυτές τις μέρες είναι η 20ή επέτειος από την ψηφοφορία στο Κογκρέσο των ΗΠΑ για την έγκριση του θανατηφόρου πολέμου στο Ιράκ, ο οποίος σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις προκάλεσε τον θάνατο μεταξύ 800.000 και 1,3 εκατομμύρια ανθρώπων.
Στην συνέντευξη για το Truthout που ακολουθεί, ο Νόαμ Τσόμσκι μοιράζεται τις σκέψεις του για τα αίτια και τις συνέπειες αυτού του φρικτού εγκλήματος κατά της ανθρωπότητας.
CJ Πολυχρονίου: Νόαμ, πριν από 20 χρόνια, το Κογκρέσο των ΗΠΑ ενέκρινε την εισβολή στο Ιράκ παρά τη μαζική αντίθεση σε ένα τέτοιο εγχείρημα. Αρκετοί κορυφαίοι Δημοκρατικοί γερουσιαστές κατέληξαν να υποστηρίξουν τον πόλεμο, συμπεριλαμβανομένου του Τζο Μπάιντεν. Τόσο για ιστορικούς όσο και για μελλοντικούς σκοπούς, ποιες ήταν οι αιτίες και οι συνέπειες του πολέμου στο Ιράκ;
Noam Chomsky: Υπάρχουν πολλά είδη υποστήριξης, που κυμαίνονται από καθαρή έως σιωπηρή. Το τελευταίο περιλαμβάνει εκείνους που το θεωρούν λάθος αλλά όχι κάτι περισσότερο, «μια «στρατηγική γκάφα», όπως σχολίασε εκ των υστέρων ο Ομπάμα. Υπήρχαν στρατηγοί Ναζί που αντιτάχθηκαν στις μεγάλες αποφάσεις του Χίτλερ, ως στρατηγικές γκάφες. Δεν τους θεωρούμε αντίπαλους της ναζιστικής επιθετικότητας. Το ίδιο και για τους Ρώσους στρατηγούς που αντιτάχθηκαν στην εισβολή στο Αφγανιστάν ως λάθος, όπως έκαναν πολλοί.
Εάν μπορέσουμε ποτέ να φτάσουμε στο επίπεδο να εφαρμόζουμε στον εαυτό μας τα πρότυπα που σωστά εφαρμόζουμε στους άλλους, τότε θα αναγνωρίσουμε ότι υπήρξε ελάχιστη αντίθεση σε ζήτημα αρχών στον πόλεμο του Ιράκ σε υψηλά κλιμάκια, συμπεριλαμβανομένης της κυβέρνησης και της πολιτικής τάξης. Όπως και στην περίπτωση του πολέμου του Βιετνάμ και άλλων μεγάλων εγκλημάτων.
Υπήρχε, φυσικά, έντονη λαϊκή διαμαρτυρία. Χαρακτηριστική ήταν η δική μου εμπειρία στο MIT. Οι μαθητές απαίτησαν να διακόψουμε τα μαθήματα για να μπορέσουν να συμμετάσχουν στις τεράστιες διαμαρτυρίες πριν από την επίσημη έναρξη του πολέμου – κάτι νέο στην ιστορία του ιμπεριαλισμού – αργότερα συναντήθηκαν σε μια εκκλησία στο κέντρο της πόλης για να συζητήσουν το επικείμενο έγκλημα και τι προμήνυε.
Το ίδιο ίσχυε σε όλο τον κόσμο, τόσο πολύ που ο Ντόναλντ Ράμσφελντ βγήκε με την περίφημη διάκρισή του μεταξύ Παλαιάς και Νέας Ευρώπης. Η παλιά Ευρώπη είναι οι παραδοσιακές δημοκρατίες, οι λίγοι παλαιομοδίτες που εμείς οι Αμερικανοί μπορούμε να αγνοήσουμε επειδή έχουν βυθιστεί σε βαρετές έννοιες όπως το διεθνές δίκαιο, τα κυριαρχικά δικαιώματα και άλλες παρωχημένες ανοησίες.
Αντίθετα, η Νέα Ευρώπη είναι τα καλά παιδιά: μερικοί πρώην δορυφόροι της Ρωσίας που ακολουθούν τη γραμμή της Ουάσιγκτον, και μια δυτική δημοκρατία, η Ισπανία, όπου ο πρωθυπουργός Αζνάρ πήγε μαζί με την Ουάσιγκτον, αδιαφορώντας σχεδόν για το 100% της κοινής γνώμης. Επιβραβεύτηκε με την πρόσκληση να παρίσταται με τον Μπους και τον Μπλερ καθώς ανακοίνωναν την εισβολή.
Είναι ενδιαφέρον να δούμε αν ο Μπους και ο Μπλερ έδωσαν συνέντευξη σε αυτήν την ευοίωνη περίσταση. Ο Μπους έδωσε συνέντευξη στην 20ή επέτειο της εισβολής του στο Αφγανιστάν, μια άλλη εγκληματική επίθεση, στην οποία αντιτάχθηκε η συντριπτική πλειοψηφία της διεθνούς γνώμης, σε αντίθεση με πολλούς ισχυρισμούς – θέματα που έχουμε συζητήσει στο παρελθόν. Έδωσε συνέντευξη στην Washington Post — στην ενότητα Style, όπου απεικονίστηκε ως ένας αξιαγάπητος παππούς να παίζει με τα εγγόνια του και να επιδεικνύει τα πορτρέτα του διάσημων ανθρώπων που είχε γνωρίσει.
Υπήρχε ένας επίσημος λόγος για την εισβολή ΗΠΑ-ΗΒ στο Ιράκ, το «μονό ερώτημα», όπως ονομαζόταν από ψηλά: Θα τερματίσει το Ιράκ τα προγράμματα πυρηνικών όπλων του;
Διεθνείς επιθεωρητές είχαν αναρωτηθεί εάν υπήρχαν τέτοια προγράμματα και ζήτησαν περισσότερο χρόνο για να διερευνήσουν, αλλά είχαν απορριφθεί. Οι ΗΠΑ και ο λακές τους, το Ηνωμένο Βασίλειο, στόχευαν στο αίμα. Λίγους μήνες αργότερα, η «μοναδική ερώτηση» απαντήθηκε, με λάθος τρόπο. Μπορούμε να θυμηθούμε το διασκεδαστικό σκετς που έκανε ο Μπους, κοιτάζοντας κάτω από το τραπέζι, «Όχι, όχι εκεί», ίσως στην ντουλάπα, κ.λπ. Όλα με ξεκαρδιστικό γέλιο, αν και όχι στους δρόμους της Βαγδάτης.
Η λάθος απάντηση απαιτούσε αλλαγή πορείας. Ξαφνικά ανακαλύφθηκε ότι ο λόγος της εισβολής δεν ήταν το «μονό ερώτημα», αλλά η διακαής επιθυμία μας να φέρουμε τις ευλογίες της δημοκρατίας στο Ιράκ. Ένας κορυφαίος μελετητής της Μέσης Ανατολής έσπασε τη σιωπή του και περιέγραψε τι συνέβη, ο Augustus Richard Norton, ο οποίος έγραψε ότι «καθώς οι φαντασιώσεις για τα όπλα μαζικής καταστροφής του Ιράκ αποκαλύφθηκαν, η κυβέρνηση Μπους τόνιζε όλο και περισσότερο τον δημοκρατικό μετασχηματισμό του Ιράκ και οι μελετητές πηδούσαν στο άρμα του εκδημοκρατισμού» Όπως έκαναν τα πιστά μέσα ενημέρωσης και οι αρθρογράφοι, ως συνήθως.
Είχαν βέβαια κάποια υποστήριξη στο Ιράκ. Μια δημοσκόπηση της Gallup διαπίστωσε ότι ορισμένοι Ιρακινοί πηδήξανε επίσης στο άρμα: Το ένα τοις εκατό θεώρησε ότι ο στόχος της εισβολής ήταν να φέρει τη δημοκρατία στο Ιράκ, το 5 τοις εκατό πίστευε ότι ο στόχος ήταν «να βοηθήσει τον ιρακινό λαό». Οι περισσότεροι από τους υπόλοιπους υπέθεσαν ότι ο στόχος ήταν να πάρουν τον έλεγχο των πόρων του Ιράκ και να αναδιοργανώσουν τη Μέση Ανατολή για τα συμφέροντα των ΗΠΑ και του Ισραήλ – η «θεωρία συνωμοσίας» που χλευάζεται από ορθολογικούς Δυτικούς, που θεωρούν ότι η Ουάσιγκτον και το Λονδίνο θα ήταν εξίσου αφοσιωμένοι στην «απελευθέρωση του Ιράκ» εάν οι πόροι του ήταν τα μαρούλια και το κέντρο παραγωγής ορυκτών καυσίμων βρισκόταν στον Νότιο Ειρηνικό.
Μέχρι τον Νοέμβριο του 2007, όταν οι ΗΠΑ επεδίωξαν μια Συμφωνία για το Καθεστώς των Δυνάμεων, η κυβέρνηση Μπους δήλωσε το προφανές: Απαίτησε προνομιακή πρόσβαση των δυτικών ενεργειακών εταιρειών στους ιρακινούς πόρους ορυκτών καυσίμων και το δικαίωμα να ιδρύσουν αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις στο Ιράκ. Τα αιτήματα επικυρώθηκαν από τον Μπους σε μια «δήλωση υπογραφής» τον επόμενο Ιανουάριο. Το ιρακινό κοινοβούλιο αρνήθηκε.
Οι συνέπειες της εισβολής ήταν πολλαπλές. Το Ιράκ έχει καταστραφεί. Αυτό που ήταν από πολλές απόψεις η πιο προηγμένη χώρα στον αραβικό κόσμο πλέον είναι κατεστραμμένο. Η εισβολή υποκίνησε εθνοτικές (σιίτες-σουνίτες) συγκρούσεις που δεν υπήρχαν πριν, διαλύοντας τώρα όχι μόνο τη χώρα αλλά ολόκληρη την περιοχή. Το ISIS αναδύθηκε από τα συντρίμμια και παραλίγο να καταλάβει τη χώρα όταν ο στρατός που είχε εκπαιδευτεί και οπλιστεί από τις ΗΠΑ τράπηκε σε φυγή βλέποντας τους τζιχαντιστές σε φορτηγά που κουνούσαν τουφέκια. Τους σταμάτησαν λίγο πιο κοντά στη Βαγδάτη οι πολιτοφυλακές που υποστηρίζονται από το Ιράν. Και πάει λέγοντας.
Αλλά τίποτα από αυτά δεν αποτελεί πρόβλημα για τον αξιαγάπητο ανόητο παππού ή τις μορφωμένες τάξεις στις ΗΠΑ που τώρα τον θαυμάζουν ως σοβαρό πολιτικό, που καλείται να μιλήσει για τις παγκόσμιες υποθέσεις.
Η αντίδραση μοιάζει πολύ με αυτή του Zbigniew Brzezinski, όταν ρώτησε για το καύχημά του ότι προσέλκυσε τους Ρώσους στο Αφγανιστάν και την υποστήριξή του στην προσπάθεια των ΗΠΑ να παρατείνουν τον πόλεμο και να εμποδίσουν τις προσπάθειες του ΟΗΕ να διαπραγματευτεί την αποχώρηση της Ρωσίας. Ήταν μια μεγάλη επιτυχία, εξήγησε ο Brzezinski στους αφελείς ερωτώντες. Πέτυχε τον στόχο να βλάψει σοβαρά την ΕΣΣΔ όπως ισχυρίστηκε, ενώ παραδέχτηκε ότι άφησε λίγους «ταραγμένους μουσουλμάνους», για να μην μιλήσουμε για το ένα εκατομμύριο πτώματα και μια κατεστραμμένη χώρα.
Ή σαν τον Τζίμι Κάρτερ, που μας διαβεβαίωσε ότι «δεν χρωστάμε» στους Βιετναμέζους επειδή «η καταστροφή ήταν αμοιβαία».
Είναι πολύ εύκολο να συνεχίσεις. Από μια θέση ανώτατης εξουσίας, με μια πιστή πνευματική κοινότητα, λίγα είναι απρόσιτα.
Η εισβολή στο Ιράκ το 2003 ήταν εξίσου εγκληματική πράξη με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Αλλά η αντίδραση από την πλευρά της δυτικής κοινότητας ήταν πολύ διαφορετική από ό,τι ήταν σε σχέση με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Δεν επιβλήθηκαν κυρώσεις κατά των ΗΠΑ, ούτε δέσμευση των περιουσιακών στοιχείων των ολιγαρχών των ΗΠΑ, ούτε απαιτήσεις αναστολής των ΗΠΑ από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Τα σχόλιά σας για αυτό το θέμα;
Σχόλιο δεν χρειάζεται σχεδόν καθόλου. Το χειρότερο έγκλημα από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν ο μακρύς πόλεμος των ΗΠΑ εναντίον της Ινδοκίνας. Καμία μομφή των ΗΠΑ δεν μπορούσε να εξεταστεί. Ήταν κατανοητό στον ΟΗΕ ότι εάν τα φρικτά εγκλήματα ήταν όπως συζητήθηκαν, οι ΗΠΑ απλώς θα εξάρθρωναν τον θεσμό που παραβιάζει τους κανόνες. Η Δύση καταδικάζει δικαίως τις προσαρτήσεις του Πούτιν και καλεί για τιμωρία αυτής της μετενσάρκωσης του Χίτλερ, αλλά μετά βίας τολμά να εκφωνήσει ένα τσιτάτο διαμαρτυρίας όταν οι ΗΠΑ εγκρίνουν την παράνομη προσάρτηση των Υψωμάτων του Γκολάν και της μητροπολιτικής Ιερουσαλήμ από το Ισραήλ και την παράνομη προσάρτηση της Δυτικής Σαχάρας από το Μαρόκο. Η λίστα είναι μεγάλη. Οι λόγοι είναι ξεκάθαροι.
Όταν παραβιάζονται οι λειτουργικοί κανόνες της παγκόσμιας τάξης, η αντίδραση είναι γρήγορη. Ένα ξεκάθαρο παράδειγμα ήταν όταν το Διεθνές Δικαστήριο καταδίκασε το Ιερό Κράτος [οι ΗΠΑ] για διεθνή τρομοκρατία το 1986, το διέταξε να τερματίσει τα εγκλήματα και να καταβάλει σημαντικές αποζημιώσεις στα θύματα (Νικαράγουα). Η Ουάσιγκτον αντέδρασε κλιμακώνοντας τα εγκλήματα. Ο Τύπος απέρριψε την απόφαση ως άχρηστη επειδή το δικαστήριο είναι ένα «εχθρικό φόρουμ» (σύμφωνα με τους New York Times), όπως αποδεικνύεται από την απόφασή του κατά των ΗΠΑ. Το όλο θέμα έχει ουσιαστικά σβηστεί από την ιστορία, συμπεριλαμβανομένου του γεγονότος ότι είναι πλέον το μόνο κράτος που έχει απορρίψει απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου — φυσικά με πλήρη ατιμωρησία.
Είναι μια παλιά ιστορία ότι «οι νόμοι είναι ιστοί αράχνης μέσα από τους οποίους περνούν οι μεγάλες μύγες και πιάνονται τα μικρά έντομα». Το αξίωμα ισχύει με ιδιαίτερη ισχύ στον διεθνή τομέα, όπου ο Νονός κυριαρχεί.
Μέχρι στιγμής, η περιφρόνηση του διεθνούς δικαίου – εκτός από το όπλο ενάντια στους εχθρούς – είναι ελάχιστα κρυμμένη. Αναδιατυπώνεται ως η απαίτηση για μια «διεθνή τάξη βασισμένη σε κανόνες» (όπου ο Νονός ορίζει τους κανόνες) που θα αντικαταστήσει την αρχαϊκή διεθνή τάξη με βάση τον ΟΗΕ, η οποία εμποδίζει την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ.
Τι θα είχε συμβεί αν το Κογκρέσο είχε αρνηθεί να ακολουθήσει το σχέδιο της κυβέρνησης Μπους για εισβολή στο Ιράκ;
Ένας Ρεπουμπλικανός ψήφισε κατά του πολεμικού ψηφίσματος (Chafee). Οι Δημοκρατικοί ήταν διχασμένοι (29-21). Εάν το Κογκρέσο είχε αρνηθεί να προχωρήσει, η κυβέρνηση Μπους θα έπρεπε να βρει άλλα μέσα για να επιτύχει τους στόχους που είχαν θέσει αρκετά ξεκάθαρα οι Τσένι-Ράμσφελντ-Βόλφοβιτς και άλλα γεράκια.
Πολλά τέτοια μέσα είναι διαθέσιμα: σαμποτάζ, ανατροπή, πρόκληση (ή κατασκευή) κάποιου περιστατικού που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως πρόσχημα για «αντίποινα». Ή απλώς επεκτείνοντας το καθεστώς των βάναυσων κυρώσεων που κατέστρεφε τον πληθυσμό. Μπορούμε να θυμηθούμε ότι και οι δύο διακεκριμένοι διεθνείς διπλωμάτες που διαχειρίστηκαν το πρόγραμμα της Κλίντον (μέσω του ΟΗΕ) παραιτήθηκαν σε ένδειξη διαμαρτυρίας, καταδικάζοντάς το ως «γενοκτονία».
Ο δεύτερος, ο Hans von Sponeck, έγραψε ένα εξαιρετικά διαφωτιστικό βιβλίο που περιγράφει λεπτομερώς τον αντίκτυπο, A Different Kind of War. Δεν υπήρχε ανάγκη για επίσημη απαγόρευση αυτού που είναι αναμφισβήτητα το πιο σημαντικό βιβλίο σχετικά με τη δημιουργία της εγκληματικής εισβολής και γενικά για το όπλο των κυρώσεων των ΗΠΑ. Αρκεί η σιωπηλή συμμόρφωση. Αυτό μπορεί να είχε συνθλίψει τον πληθυσμό αρκετά ώστε να απαιτήσει «ανθρωπιστική παρέμβαση».
Καλό είναι να θυμόμαστε ότι δεν υπάρχουν όρια στον κυνισμό, εάν επικρατήσει η συμμόρφωση και η υπακοή.