Η κορυφογραμμή στα ανοιχτά των ελληνικών θαλασσών είναι γεμάτη πλατφόρμες άντλησης πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ο εφιάλτης της ενεργειακής κρίσης της Ευρώπης έχει τελειώσει, καθώς οι ανάγκες των χωρών της Γηραιάς Ηπείρου καλύπτονται εξ ολοκλήρου από τα ελληνικά κοιτάσματα. Η χώρα μας είναι οικονομικά παντοδύναμη και η πιο… πολύφερνη νύφη για τις ισχυρότερες πετρελαϊκές του πλανήτη.
Πριν από κάποια χρόνια, τέτοια σενάρια έμοιαζαν περισσότερο με όνειρα που κάνει κάποιος φαντασιόπληκτος τις θερινές νύχτες, πλάι στο κύμα. Σήμερα, ωστόσο, όλο και περισσότερα στοιχεία συνηγορούν στο ότι οι παραπάνω περιγραφές μπορεί να αφορούν το μέλλον της Ελλάδας. Οι έρευνες των αμερικανικών και ελληνικών πετρελαϊκών εταιρειών στις περιοχές όπου υπήρχαν ενδείξεις για κοιτάσματα υδρογονανθράκων είναι ενθαρρυντικές σε τέτοιον βαθμό που φαίνεται ότι θα μπορούσαν να καλύψουν τις ενεργειακές ανάγκες ολόκληρης της Ευρώπης για μια δεκαετία.
Τα πρώτα νέα, λοιπόν, είναι καλά. Ολοι οι εμπλεκόμενοι φορείς, είτε πρόκειται για τις ίδιες τις πετρελαϊκές, είτε για την Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων και Ενεργειακών Πόρων (ΕΔΕΥΕΠ), είτε για την κυβέρνηση αυτή καθαυτή, δίνουν τις πληροφορίες με το σταγονόμετρο και συνιστούν να κρατιέται χαμηλά η μπάλα. Δεν χρειάζονται θριαμβολογίες και πανηγυρισμοί, ούτε και να προτρέχουμε.
Η υπόθεση «εξόρυξη υδρογονανθράκων» είναι πολύ περίπλοκη και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες: τις διεθνείς συνθήκες, την τιμή των πετρελαιοειδών, το βάθος στο οποίο εντοπίζεται ένα κοίτασμα, το κόστος της εξόρυξης, το μέγεθος και την ποιότητα του περιεχομένου του, την πολιτική βούληση, τη βούληση των εμπλεκόμενων εταιρειών και όλα αυτά μαζί. Αυτά, ωστόσο, δεν σημαίνουν ότι δεν υπάρχει κινητικότητα, και μάλιστα πολύ έντονη, γύρω από το θέμα.
Συναντήσεις για το ελληνικό πρότζεκτ
Οπως αναφέρουν πηγές με γνώση του ζητήματος αυτές τις ημέρες στην Ελλάδα βρίσκονται στελέχη αμερικανικών πετρελαϊκών. Πρόκειται για κλιμάκιο υψηλόβαθμων στελεχών της ExxonMobil, το οποίο βρίσκεται στην Κρήτη και θα μεταβεί στα τέλη του μήνα στην Αθήνα, με σκοπό να έχει συνάντηση με τον πρωθυπουργό και τον υπουργό Ενέργειας, ώστε να ενημερώσουν εκ του σύνεγγυς για τα ευρήματα των ερευνών τους νότια της Κρήτης και να συζητήσουν για την ανάπτυξη της εξόρυξης υδρογονανθράκων στη χώρα μας.
Η συγκεκριμένη ομάδα στελεχών της ExxonMobil, εξηγούν πηγές του κλάδου, είναι αυτή που έχει αναλάβει το ελληνικό πρότζεκτ. Πρόκειται για έμπειρα στελέχη μεγάλου κύρους, τα οποία αναλαμβάνουν έργα σε ανεξερεύνητες περιοχές, με ποσοστό επιτυχίας 100% σε πέντε ανάλογα πρότζεκτ που έχουν αναλάβει σε άλλα μέρη του κόσμου.
Στο γεγονός ότι η κινητικότητα αυτή έχει μετατραπεί σε «πυρετό» συνηγορούν και οι πληροφορίες που θέλουν στελέχη μιας ακόμα (αμερικανικής) πετρελαϊκής, της Chevron, να βρίσκονται στην Αθήνα. Σκοπός της επίσκεψής τους είναι, μετά τις συναντήσεις με τον διευθύνοντα σύμβουλο της ΕΔΕΥΕΠ Αρη Στεφάτο, να κάνουν και μια συνάντηση με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, καθώς και τον υπουργό Ενέργειας Κώστα Σκρέκα, ώστε να βρεθεί ο τρόπος με τον οποίο η Chevron θα αποτελέσει μέρος ενός ελληνικού στόρι εξορύξεων.
Έρευνες και δοκιμαστικές γεωτρήσεις: Η έρευνα της ExxonMobil στο block νότια-νοτιοδυτικά της Κρήτης ολοκληρώθηκε και ως το τέλος του τρέχοντα μήνα θα έχει ολοκληρωθεί η ανάλυση των δεδομένων που αντλήθηκαν. Η Energean αναμένεται να προχωρήσει σε δοκιμαστική γεώτρηση στη χερσαία περιοχή των Ιωαννίνων εντός του 2023. Εάν η δοκιμαστική γεώτρηση πάει όπως δείχνουν τα έως τώρα δεδομένα, η ανάπτυξη του κοιτάσματος αναμένεται να ξεκινήσει το 2024 και η παραγωγή φυσικού αερίου από το 2026. Σε εξέλιξη βρίσκονται, επίσης, σεισμικές έρευνες 2D και στο «block 10», στο Κατάκολο Ηλείας, καθώς και στην περιοχή «Ιόνιο», από τα νότια της Κέρκυρας μέχρι τα δυτικά της Λευκάδας
Τα στελέχη της Chevron έχουν πολύ ισχυρό ενδιαφέρον να επενδύσουν στους ελληνικούς υδρογονάνθρακες, κάτι το οποίο φαίνεται από την… ανυπομονησία τους. Προτίμησαν να εκφράσουν το επενδυτικό ενδιαφέρον τους με την επίσκεψη στην Αθήνα, αντί να περιμένουν να συναντήσουν τον Ελληνα υπουργό και τον κ. Στεφάτο στο ετήσιο πετρελαϊκό συνέδριο της Αιγύπτου, που αρχίζει στις 13 Φεβρουαρίου. Ο λόγος, όπως εξηγούν παράγοντες της αγοράς, είναι ότι αναμένεται εκεί ο κ. Σκρέκας να «πολιορκηθεί» και από στελέχη άλλων πετρελαϊκών, τα οποία θα εκφράσουν τις δικές τους επενδυτικές προθέσεις.
Μικρή παρένθεση για παράθεση των δεδομένων: Τα πρότζεκτ των ερευνών για ανεύρεση και εξόρυξη υδρογονανθράκων στην Ελλάδα είχαν παγώσει το 2019 λόγω της πανδημίας, του ευρωπαϊκού Green Deal και της κατρακύλας των τιμών του αργού. Ομως επανήλθαν το 2021 λόγω της ανάγκης για ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία και τη βαριά ενεργειακή κρίση που πλήττει την Ευρώπη μετά την εισβολή της Μόσχας στην Ουκρανία.
Ετσι, μετά την αποχώρηση της γαλλικής TotalEnergies από τα δύο θαλάσσια blocks της Κρήτης, τα ανέλαβαν η αμερικανική ExxonMobil με την HELLENiQ ENERGY (πρώην ΕΛ.ΠΕ., με τον αμερικανικό κολοσσό να διαθέτει το 75% των δικαιωμάτων έρευνας και τον ελληνικό όμιλο το υπόλοιπο 25%), με την τελευταία να έχει αναλάβει τις σεισμικές έρευνες στα θαλάσσια «block 10» και «Ιόνιο». Την παραχώρηση στο «block 2» και το χερσαίο οικόπεδο «Ιωάννινα», μετά την αποχώρηση της ισπανικής Repsol, ανέλαβε η Energean και την εξαγορά της Edison.
Κρήτη… πετρελαιογέννα
Το ενδιαφέρον στρέφεται κυρίως στην Κρήτη, η οποία υπάρχει η πιθανότητα, εκτός από λεβεντογέννα, μελλοντικά να ονομαστεί και… πετρελαιογέννα! Και αυτό γιατί εκεί ολοκληρώθηκε ένα σημαντικό βήμα. Λέγεται ότι οι δισδιάστατες (2D) έρευνες έχουν δείξει ότι υπάρχουν εκεί κοιτάσματα φυσικού αερίου, σε μέγεθος και βάθος που αξίζει να προχωρήσουν οι διαδικασίες.
Το πλοίο «Sanco Swift», που μίσθωσε η ExxonMobil, έριξε καλώδια ερευνώντας για κοιτάσματα υδρογονανθράκων σε μια περιοχή έκτασης περίπου 6.500 από τα συνολικά 30.000 χιλιόμετρα που είναι το block νότια-νοτιοδυτικά της Κρήτης και φαίνεται ότι έπιασε… λαβράκι. Οι έρευνες ολοκληρώθηκαν και ως το τέλος του τρέχοντος μήνα -οπότε και αναμένεται να γίνει η συνάντηση με τον πρωθυπουργό- θα έχει ολοκληρωθεί η ανάλυση των δεδομένων που αντλήθηκαν.
Βάσει αυτών, υπάρχουν ισχυρά στοιχεία για κοίτασμα 3,5 τρισεκατομμυρίων κυβικών ποδιών φυσικού αερίου, αλλά και ενδείξεις για ένα γιγαντιαίο της τάξης των 30 τρισεκατομμυρίων κυβικών ποδιών (εάν επιβεβαιωθεί, θα είναι όσο και το αιγυπτιακό κοίτασμα «Ζορ», το μεγαλύτερο της Μεσογείου) σε μεγαλύτερο βάθος. Στην πράξη, το κοίτασμα αυτό, το οποίο έχει μέγεθος μεγαλύτερο από τα «Λεβιάθαν» και «Ταμάρ» στο Ισραήλ (29 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια), θα μπορούσε να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες ολόκληρης της Ευρώπης για δέκα χρόνια!
Η διαδικασία των ερευνών
«Μην ενθουσιάζεστε ακόμα. Εάν δεν μπει τρυπάνι, τίποτε δεν μπορεί να εκλαμβάνεται ως σίγουρο», εξηγεί παράγοντας με γνώση των τεκταινόμενων και συμπληρώνει ότι η ολοκλήρωση των δισδιάστατων ερευνών αποτελεί ένα σημαντικό στήριγμα, με την έννοια ότι βάσει των δεδομένων τους οι εταιρείες αποφασίζουν αν θα προχωρήσουν σε γεώτρηση ή αν θα απορρίψουν το πρότζεκτ. «Και σε αυτή την περιοχή, από την αρχική ερμηνεία των στοιχείων φαίνεται ότι υπάρχουν αξιοποιήσιμα κοιτάσματα».
Το ενθαρρυντικό της υπόθεσης είναι ότι οι έρευνες επιταχύνθηκαν -τουλάχιστον κατά 2 μήνες- από τους Αμερικανούς και προχωρά τώρα η ανάλυση των αποτελεσμάτων τους (διαρκεί περίπου ένα τρίμηνο). Με τα αρχικά στοιχεία να είναι ήδη διαθέσιμα, ακολουθούν οι τρισδιάστατες έρευνες, οι οποίες αναμένεται να εκκινήσουν περί τα μέσα του τρέχοντος έτους και να ολοκληρωθούν προς το τέλος του 2024. Εκείνη η χρονική περίοδος είναι και η ώρα της αλήθειας: η ExxonMobil θα αποφασίσει αν θα βάλει τρυπάνι.
Αν, δηλαδή, θα προχωρήσει σε ερευνητική γεώτρηση ή αν θα απορρίψει το κοίτασμα. Το πόσο σημαντική είναι αυτή η κίνηση καταδεικνύεται και από το γεγονός ότι κάθε δοκιμαστική γεώτρηση έχει κόστος ως και 400.000 ευρώ την ημέρα, ή, συνολικά, άνω των 100 εκατ. ευρώ, άρα κανείς δεν προχωρά σε τέτοια χωρίς αδιάσειστα στοιχεία.
Η αμερικανική πετρελαϊκή εταιρεία Chevron φαίνεται ότι έχει πολύ ισχυρό ενδιαφέρον να επενδύσει στους ελληνικούς υδρογονάνθρακες γι’ αυτό στελέχη της βρίσκονται στην Αθήνα για συναντήσεις υψηλού επιπέδου
Αν όλα πάνε καλά, οι ερευνητικές γεωτρήσεις θα ολοκληρωθούν προς το τέλος του 2026. Θα ακολουθήσουν νέες ολιγόμηνες αναλύσεις των ευρημάτων και το 2027 οι ExxonMobil και HELLENiQ ENERGY θα είναι σε θέση να ανακοινώσουν τι έχει βρεθεί, πόσο εκμεταλλεύσιμο είναι και αν θα ξεκινήσουν την αξιοποίησή του.
Η ΕΔΕΥΕΠ πιέζει, εφόσον επιβεβαιώνονται τα στοιχεία για κοίτασμα μεγέθους του «Ζορ», να κινηθούν οι διαδικασίες όπως ακριβώς έκανε και η Εni στην Αίγυπτο.
Να πραγματοποιηθεί η πρώτη ερευνητική γεώτρηση το 2025, να εκκινήσει η ανάπτυξη του κοιτάσματος το 2027 και να αρχίσει η παραγωγή -εφόσον όλα πάνε κατ’ ευχήν- το 2029. Και η αμερικανική εταιρεία φαίνεται πως συμφωνεί, με στελέχη της να προσδιορίζουν την πρώτη ερευνητική γεώτρηση εντός του μεθεπόμενου έτους και την έναρξη παραγωγής πριν από το 2027!
Η Τουρκία και οι άλλοι αστάθμητοι παράγοντες
Πριν από μερικές ημέρες, ο υπουργός Ενέργειας Κώστας Σκρέκας συναντήθηκε με υψηλόβαθμα στελέχη της μητρικής ExxonMobil, αυτά τα οποία πρόκειται να συναντηθούν με τον πρωθυπουργό ως το τέλος του μήνα. Εκεί άκουσε τον επικεφαλής του κλιμακίου να του εξηγεί ότι η ExxonMobil έχει ισχυρό ενδιαφέρον να συνεχίσει την έρευνα στην περιοχή νότια της Κρήτης, ιδιαίτερα καθώς έχει ενεργές γεωτρήσεις σε γειτονικά οικόπεδα, στην Κύπρο.
Στη μαρτυρική Μεγαλόνησο, όπου έχουν βρεθεί τα κοιτάσματα της «Αφροδίτης» με 4,5 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια, της «Καλυψώς» με 4 τρισεκατομμύρια και του «Γλαύκου» με 5-8 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια, η ExxonMobil διενεργεί ήδη γεωτρήσεις. Εκεί ήταν που το ίδιο στέλεχος γύρισε τη συζήτηση στην επιθετικότητα της Τουρκίας και ανέφερε με νόημα στον κ. Σκρέκα ότι «την ExxonMobil δεν την αφορούν οι απειλές».
Αυτή η φράση, ιδιαίτερα όταν προέρχεται από χείλη εκτελεστικού στελέχους της πανίσχυρης πετρελαϊκής, απευθυνόμενη στα ώτα Ελληνα αξιωματούχου κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική, ενδεικτική των προθέσεων της εταιρείας. Αλλωστε, καλά ενημερωμένες πηγές αναφέρουν ότι η ΕxxonMobil, κατά απαράβατο ως τώρα κανόνα, επενδύει σε ανεξερεύνητες περιοχές, όπως είναι η Κρήτη, μόνο σε περίπτωση που έχει σοβαρές ενδείξεις για κοιτάσματα μεγέθους της τάξης των 30 τρισεκατομμυρίων κυβικών ποδιών.
Οι οιωνοί είναι πολύ καλύτεροι από το 2013, όταν και το ωκεανογραφικό της PGS έκανε τις σεισμικές έρευνες στην Ελλάδα που «έδειξαν» κοιτάσματα και τα χρόνια που ακολούθησαν. Αυτό γιατί έχουν επιλυθεί σημαντικά ζητήματα που επιταχύνουν τις διαδικασίες.
Η γραφειοκρατία έχει παρακαμφθεί με τη δημιουργία της ΕΔΕΥΕΠ -ο διευθύνων σύμβουλος της οποίας Αρης Στεφάτος πίεσε την κυβέρνηση για επιτάχυνση των διαδικασιών που φέρνουν τα σημερινά αποτελέσματα-, η ΑΟΖ με την Ιταλία έχει οριοθετηθεί, ενώ οι εταιρείες που έχουν αναλάβει τις έρευνες και τις γεωτρήσεις έχουν εκδώσει περιβαλλοντικές μελέτες και κινούνται με μεθόδους που δεν βλάπτουν το περιβάλλον. Αυτό το τελευταίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς οργανώσεις και κάτοικοι περιοχών στις οποίες γίνονταν έρευνες παλιότερα αντιδρούσαν, φοβούμενοι καταστροφή του περιβάλλοντος.
Από αστάθμητους παράγοντες, λοιπόν, υπάρχουν δύο. Ο ένας είναι το βάθος στο οποίο βρίσκεται το κοίτασμα. Η περιοχή που σάρωσε το «Sanco Swift» με πυκνότητα έρευνας ανά 2,5 χιλιόμετρα γειτνιάζει με το βαθύτερο σημείο της Μεσογείου, το Φρέαρ των Οινουσσών, με βάθος 5.269 μέτρα, και έχει γενικώς μεγάλα βάθη. Κατά μέσον όρο, τα βάθη στα οποία είδε το ερευνητικό σκάφος κυμαίνονταν στα 3.000 μέτρα, βάθος στο οποίο συνήθως βρίσκονται μεγάλου μεγέθους κοιτάσματα, όπως εξηγούν γεωλόγοι.
Μεγαλύτερο βάθος σημαίνει και μεγαλύτερο ρίσκο, καθώς η γεώτρηση είναι και πιο απαιτητική τεχνικά, άρα και ακριβότερη. Με τις παρούσες συνθήκες η γεώτρηση είναι εκμεταλλεύσιμη -δηλαδή το κόστος της εξόρυξης είναι μικρότερο από αυτό της πώλησης-, εάν όμως αλλάξουν, δηλαδή αν τελειώσει… μαγικά η ενεργειακή κρίση και πέσουν οι τιμές του πετρελαίου, τότε ενδέχεται να υπάρχει ζήτημα ως προς το αν αξίζει να γίνει η εκμετάλλευση του κοιτάσματος.
Τα άλλα κοιτάσματα
Ταυτόχρονα με της Κρήτης, προχωρούν ταχύτατα οι διαδικασίες και σε άλλα κοιτάσματα. Ως πιο ώριμη παραχώρηση κρίνεται η χερσαία περιοχή των Ιωαννίνων. Εκεί τα δικαιώματα ανήκουν κατά 100% στην Energean, η οποία αναμένεται να προχωρήσει σε δοκιμαστική γεώτρηση εντός στο 2023. Εάν η δοκιμαστική γεώτρηση πάει όπως δείχνουν τα ως τώρα δεδομένα, η ανάπτυξη του κοιτάσματος αναμένεται να ξεκινήσει το 2024 και η παραγωγή φυσικού αερίου από το 2026. Ο υπουργός Ενέργειας Κώστας Σκρέκας έχει δηλώσει ότι και μόνο το κοίτασμα των Ιωαννίνων, εφόσον επιβεβαιωθούν τα δεδομένα, θα μπορούσε να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες της Ελλάδας για δέκα χρόνια.
Σε εξέλιξη βρίσκονται σεισμικές έρευνες 2D και στο «block 10», στο Κατάκολο Ηλείας, καθώς και στην Περιοχή «Ιόνιο», από τα νότια της Κέρκυρας μέχρι τα δυτικά της Λευκάδας. Στα μέσα του έτους αναμένεται η έναρξη τρισδιάστατων ερευνών και η πρώτη ερευνητική γεώτρηση αναμένεται στις αρχές του 2024. Στο «block 2», δυτικά της Κέρκυρας, διενεργούνται έρευνες 3D σε μια θαλάσσια περιοχή περίπου 2.000 χιλιομέτρων.
Βασική φωτο κειμένου: Το πλοίο «Sanco Swift», που μίσθωσε η ExxonMobil, έριξε καλώδια ερευνώντας για κοιτάσματα υδρογονανθράκων σε μια περιοχή έκτασης περίπου 6.500 από τα συνολικά 30.000 χιλιόμετρα που είναι το block νότια-νοτιοδυτικά της Κρήτης.