Ήταν ο τελευταίος των Aφρικανών. Ο Σαλής Χελιδονάκης, ο μαύρος βαρκάρης των Χανίων, μια θρυλική φιγούρα του νησιού που έγινε μύθος λόγω της καλοσυνάτης ψυχής και της απλόχερης βοήθειας που πρόσφερε στους φτωχούς, μολονότι φτωχός και ο ίδιος. Απόγονος μαύρων εργατών από το Σουδάν που βρέθηκαν στην Κρήτη την εποχή της Αιγυπτιοκρατίας, αρνήθηκε να εγκαταλείψει τα Χανιά με την ανταλλαγή πληθυσμών το 1922 και παρέμεινε εκεί γράφοντας τη δική του ιστορία.
Αγαπήθηκε πολύ από τους ντόπιους, τόσο ώστε μετά το θάνατό του, το 1967, οι συντοπίτες του ζήτησαν ειδική άδεια από τον Οικουμενικό Πατριάρχη για να μεταφέρουν τα οστά του ανάμεσα στους Χριστιανούς, στο νεκροταφείο του Αγίου Λουκά. Εκεί όπου σήμερα στο μνήμα του είναι χαραγμένη η εξής φράση: “Ας ήσουν μαύρος, ας μην ήσουν Χριστιανός, ας ήταν μαύρη η μορφή σου, από το χιόνι πιο λευκή ήτανε η ψυχή σου”.
Ο Σαλής Χελιδονάκης εργαζόταν στη βάρκα του προέδρου των βαρκάρηδων των Χανίων Σταύρου Τσιριγωτάκη και ξεχώριζε για την εργατικότητά του. Είχε αγγλική υπηκοότητα. Χάρη σε αυτήν γλίτωσε την απέλαση το 1922, όμως εξαιτίας της εξορίστηκε από τους Γερμανούς κατά τη διάρκεια της Κατοχής.
Όπως διηγούνται όσοι τον γνώριζαν, όταν πληρωνόταν ετοίμαζε τσάντες με τρόφιμα και τα έστελνε σε φτωχές πολύτεκνες οικογένειες ανώνυμα ενώ όταν κέρδισε τον πρώτο λαχνό του λαχείου δεν κράτησε τίποτα για τον εαυτό του αλλά προίκισε με τα χρήματα δύο ορφανές κοπέλες. Οι διηγήσεις που συνοδεύουν τη μνήμη του είναι πολλές.
«Όταν σταμάτησε να δουλεύει, αρχικά δεν έπαιρνε σύνταξη και πούλησε το σπίτι που είχε στο Κουμ-Καπί. Αργότερα, με τη βοήθεια του φίλου του συγγραφέα και ποιητή Γεώργιου Ευαγγ. Γεωρβασάκη, πήρε σύνταξη από το ΙΚΑ. Ήταν όμως τόσο λιτοδίαιτος, ώστε ουδέποτε την κατανάλωσε ολόκληρη και τη μοίραζε σε φτωχούς γείτονες που πίστευε ότι είχαν μεγαλύτερη ανάγκη από τον ίδιο», αναφέρει ο συγγραφέας Χαρίδημος Παπαδάκης στο βιβλίο του «Οι Αφρικανοί στην Κρήτη» στο οποίο περιλαμβάνονται μαρτυρίες Χανιωτών.
Οι φωτογραφίες που υπάρχουν από εκείνη την εποχή είναι λίγες και πολλές από αυτές έχουν αναρτηθεί στο διαδίκτυο σε σελίδες όπως τις “Σαλής, ο μαύρος βαρκάρης των Χανίων” και “Χανιά, Παλιές Φωτογραφίες” είναι σε κακή ποιότητα. Θεωρήσαμε λοιπόν σκόπιμο και καταφέραμε στον “Αγώνα της Κρήτης” χρησιμοποιώντας προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης να επαναφέρουμε λεπτομέρειες που είχαν χαθεί σε αρκετές φωτογραφίες, ώστε να δούμε πιο καθαρά το πρόσωπο και τη μορφή του Σαλή, του μαύρου βαρκάρη.
Δείτε τις φωτογραφίες:
