Χθες προχωρήσαμε σε ένα δημοσίευμα σχετικά με την παρατήρηση της αράχνης – πασχαλίτσας στη Γαύδο.
Όπως και σε πολλές άλλες αναρτήσεις για το συγκεκριμένο είδος που έχουν γίνει στο πέρασμα των χρόνων και εμείς γράψαμε ότι το είδος είναι σπάνιο και απειλούμενο.
Μετά όμως από αντιδράσεις αναγνωστών αποφασίσαμε να ερευνήσουμε παραπάνω για το τι ακριβώς ισχύει. Έτσι, απευθυνθήκαμε στον Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης και στον Δρ. Απόστολο Τριχά ο οποίος επιμελείται ως ειδικός εντομολόγος τις συλλογές Αρθροπόδων στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης για τα τελευταία 20 χρόνια.
Σύμφωνα με την απάντηση που έδωσε ο Δρ. Τριχάς στα ερωτήματα που του θέσαμε, η αράχνη – πασχαλίτσα είδος Eresus walckenaeri δεν είναι σπάνια, ούτε τελεί υπό κάποιο καθεστώς προστασίας.
Όπως επισημαίνει, η παρουσία της έχει επισημανθεί σε διάφορες περιοχές της χώρας από “πολίτες – επιστήμονες” δίχως πάντως να μπορεί να εξακριβωθεί με απόλυτη βεβαιότητα ότι πρόκειται για το ίδιο είδος αφού χρειάζεται εξέταση στα γεννητικά όργανα με μικροσκόπιο, κάτι που δε μπορεί να κάνει ένας πολίτης.
Πάντως σημειώνει ότι η παρατήρηση της συγκεκριμένης αράχνης στη Γαύδο είναι σημαντική αφού ως σήμερα δεν υπήρχε στους χάρτες εξάπλωσης της.
Τέλος, όπως μας είπε, η συγκεκριμένη αράχνη δεν αποτελεί κίνδυνο για τον άνθρωπο (όπως και η συντριπτική πλειοψηφία των αραχνών).
Διαβάστε όλη την απάντηση του Δρ. Απόστολου Τριχά:
Περί της αράχνης Eresus walckenaeri στην ηπειρωτική Ελλάδα και Κρήτη.
Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη επίσημη έκδοση/αναθεώρηση του Καταλόγου των Κρητικών Αραχνών (2013), σελ. 35, το μοναδικό είδος Eresus που απαντάται στην Κρήτη, είναι το Eresus walckenaeri. Η εξάπλωσή του χαρακτηρίζεται ως Μεσογειακή-Ανατολικομεσογειακή (χάρτης 1) και σταδιακά αναφέρεται σε όλο και περισσότερες τοποθεσίες εντός των ορίων της παραπάνω εξάπλωσης (ηπειρωτική Ελλάδα και Κρήτη), κυρίως λόγω της ιδιαιτερότητας και ομορφιάς των αρσενικών ατόμων που κινεί το ενδιαφέρων των ερασιτεχνών αραχνολόγων (πχ. δείτε ΕΔΩ σχόλια στην FBσελίδα της ελληνικής ερασιτεχνικής ομάδας Αραχνιδίων).
Η κατάσταση στην Ελλάδα είναι ακόμη συγκεχυμένη ως προς τα πόσα είδη Eresus υπάρχουν, λόγω της συντηρητική μορφολογίας του γένους. 4 ή και 5 είδη της κεντρικής και νότιας Ευρώπης και Ελλάδας μοιάζουν εξαιρετικά μεταξύ τους και για αρκετά χρόνια (>20)έχουμε συνεχώς ανακατατάξεις των ειδών του γένους αυτού.
Συχνά και σε πολλούς ιστοτόπους συναντούμε και το είδος Eresus cinnaberinus στην Ελλάδα, το οποίο δεν υπάρχει πλέον σαν όνομα, έχει “συνωνυμηθεί” όπως λέμε με το είδος Eresus walckenaeri. Επίσης στο χάρτη 2 βλέπουμε πως το 2008 χρησιμοποιήθηκαν δείγματα Eresus kollari από την Πελοπόννησο σε μια ταξινομική μελέτη του γένους.
Στον ευρωπαϊκό αραχνολογικό κατάλογο, βρίσκουμε παρουσία στον ελληνικό χώρο και του σχετικά πρόσφατα περιγραφέντος (2008) είδους Eresus moravicus Řezáč, 2008 (https://araneae.nmbe.ch/data/4191), ενώ απουσιάζει το Eresus kollari από την Ελλάδα! (https://araneae.nmbe.ch/data/342 -updated Ιανουάριος 2023) και θεωρεί μόνο τη Σικελία ως μοναδική περιοχή εξάπλωσης του Eresus ruficapillus (https://araneae.nmbe.ch/data/1694 -updated Σεπτέμβριος του 2018).
Στον ίδιο κατάλογο βρίσκουμε σε Ελλάδα και Ισπανία το είδος Eresus solitarius (https://araneae.nmbe.ch/data/1696 -updated Ιανουάριος 2015).Θεωρώ τα στοιχεία στον ευρωπαϊκό αραχνολογικό κατάλογο ως τα πλέον έγκυρα, διότι ανανεώνονται πολύ συχνά και από ειδικευμένους αραχνολόγους, ενώ ο κατάλογος/databaseFAUNAEUROPAEA έχει πάνω από δέκα χρόνια να ανανεωθεί.
Ως προς την σπανιότητα, ειδικά λόγω των πολύ συχνών εντοπισμών του από τις ομάδες “citizens cientists” στους ειδικευμένους ιστότοπους (πχ. https://www.gbif.org/species/2164340 και https://www.inaturalist.org/taxa/415077-Eresus-walckenaeri ), το είδος Eresus walckenaeri δεν μπορεί να θεωρηθεί σπάνιο, αλλά το γεγονός της έντονης μορφολογικής ομοιότητας με τα υπόλοιπα είδη στην Ελλάδα, παραμένει ως προβληματικό για την έγκυρη αναγνώριση των ειδών Eresus από μη ειδικούς (γενικότερα απαιτείται χρήση και των γεννητικών οργάνων στο μικροσκόπιο για απολύτως έγκυρη αναγνώριση, πρακτική που δεν χρησιμοποιείται από τις ομάδες “citizen scientists”).
Ως προς το καθεστώς προστασίας που αναφέρεται σε πολλούς ιστοτόπους χθες και σήμερα (με αφορμή την παρατήρηση του είδους στη Γαύδο), κανένα είδος της οικογένειας Eresidae όπου ανήκει και το γένος μας (Eresus) δεν βρίσκεται κάτω από καθεστώς προστασίας στην IUCN!
Δεν μπορώ να εικάσω πως προέκυψε η πληροφορία περί προστασίας!
Μπορεί κανείς να το διαπιστώσει στο https://www.iucnredlist.org/search (πατώντας: Taxonomyαριστερά πάνω και στη συνέχεια Animaliaà Arthropodaà Arachnidaà Araneaà όπου θα διαπιστώσει πως δεν περιέχονται τα Eresidae σε κάποιο καθεστώς προστασίας!). Το αυτό προκύπτει και από την πρόσφατη μελέτη περί προστασίας και διατήρησης των ευρωπαϊκών αραχνών (με συνδρομή και του Παν/μίου Κρήτης και την αραχνολόγο του ΜΦΙΚ, Μαρία Χατζάκη) Spider conservation in Europe: a review, (2021) (συνημμένο στο e-mail).
Περί των υποειδών: δεν τίθεται αυτό θέμα στη σύγχρονη αραχνολογία έως ότου ξεκαθαριστεί το θέμα των ειδών (αναμένονται πιο σύγχρονες μελέτες με χρήση μοριακών τεχνικών – DNA).
Δεν υπάρχει εν εξελίξει κάποιο πρόγραμμα παρακολούθησης/monitoring ώστε να έχουμε απτά στοιχεία για τους πληθυσμούς της και τις επιπτώσεις από αλλαγές στο περιβάλλον, δυστυχώς. Αντίθετα, μόλις ξεκίνησε ένα αντίστοιχο πρόγραμμα για την παρακολούθηση δύο πραγματικά σπάνιων αραχνών της Κρήτης (Chaetopelma lymberakisi και Macrothele cretica, οι λεγόμενες «Κρητικές Ταραντούλες»).
Επίσης, όλες οι αράχνες διαθέτουν μικροποσότητες δηλητηρίου για να σκοτώσουν τα μικρά αρθρόποδα με τα οποία τρέφονται, αλλά εκτός από 2 ελληνικά είδη, καμμιά αράχνη στην Ελλάδα δεν συνιστά κίνδυνο για τους ανθρώπους.
Τέλος, θεωρώ την παρατήρηση του είδους από τη Γαύδο ως σημαντική -δεν υπήρχε μέχρι σήμερα στους χάρτες εξάπλωσης της Eresus walckenaeri.